Nghiên cứu phân vùng các đơn vị chức năng môi trường vùng Đồng bằng sông Hồng và dự báo những vần đề môi trường gat cấn trong các đơn vị phân chia

Chia sẻ: Nguyen Lan | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:66

Thêm vào BST

Báo xấu

71
lượt xem 11
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Để tồn tại và phát triển, con người cần phải có lương thực, thực phẩm để tiêu dùng, trong đó nhu cầu tiêu thụ lương thực là cơ bản nhất. Với dân số ngày càng tăng trên thế giới (đặc biệt ở các quốc gia Châu Á, Châu Phi, Mỹ La Tinh,…), nhu cầu về lương thực không ngừng tăng lên, trong khi diện tích canh tác lương thực trên thế giới đang có xu hướng bị thu hẹp. Đây là một thách thức lớn đối với vấn đề an ninh lương thực toàn cầu....

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Nghiên cứu phân vùng các đơn vị chức năng môi trường vùng Đồng bằng sông Hồng và dự báo những vần đề môi trường gat cấn trong các đơn vị phân chia

Bé khoa häc vµ c«ng nghÖ Ch−¬ng tr×nh khoa häc c«ng nghÖ cÊp nhµ n−íc vÒ b¶o vÖ m«i tr−êng vµ phßng tr¸nh thiªn tai - KC.08 *************************** Nghiªn cøu x©y dùng quy ho¹ch m«i §Ò tµi: tr−êng phôc vô ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi vïng ®ång b»ng s«ng Hång giai ®o¹n 2001 - 2010 - KC.08.02 B¸o c¸o kÕt qu¶ nghiªn cøu ®Ò tµi nh¸nh: Nghiªn cøu ph©n vïng c¸c ®¬n vÞ chøc n¨ng m«i tr−êng vïng ®ång b»ng s«ng Hång vµ dù b¸o nh÷ng vÊn ®Ò m«i tr−êng gay cÊn trong c¸c ®¬n vÞ ph©n chia Hµ Néi, 2003
Bé khoa häc vµ c«ng nghÖ Ch−¬ng tr×nh khoa häc c«ng nghÖ cÊp nhµ n−íc vÒ b¶o vÖ m«i tr−êng vµ phßng tr¸nh thiªn tai - KC.08 *************************** Nghiªn cøu x©y dùng quy ho¹ch m«i tr−êng phôc vô §Ò tµi: ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi vïng ®ång b»ng s«ng Hång giai ®o¹n 2001 - 2010 - KC.08.02 B¸o c¸o kÕt qu¶ nghiªn cøu ®Ò tµi nh¸nh: Nghiªn cøu ph©n vïng c¸c ®¬n vÞ chøc n¨ng m«i tr−êng vïng ®ång b»ng s«ng Hång vµ dù b¸o nh÷ng vÊn ®Ò m«i tr−êng gay cÊn trong c¸c ®¬n vÞ ph©n chia Nh÷ng ng−êi tham gia thùc hiÖn: 1. PGS. TSKH. NguyÔn V¨n C− - Cè vÊn khoa häc 2. TS. §ç Xu©n S©m - Chñ tr× 3. TS. Hoa M¹nh Hïng 4. TS. NguyÔn Th¶o H−¬ng 5. NCS. Lª V¨n C«ng 6. CN. §µo §×nh Ch©m 7. CN. Hoµng Th¸i B×nh 8. KS. Lª §øc H¹nh 9. NCS. Bïi ThÞ Mai 10. CN. NguyÔn Quang Thµnh 11. ThS. NguyÔn Th¸i S¬n 12. KS. NguyÔn V¨n Mu«n 13. KTV. TrÇn ThÞ ThuyÕt 14. KTV. NguyÔn ThÞ Minh Ch©u Hµ Néi, 2003
§Æt vÊn ®Ò: ë c¸c n−íc ph¸t triÓn ng−êi ta rÊt chó träng ®Çu t− cho viÖc nghiªn cøu ph−¬ng ph¸p luËn, hÖ ph−¬ng ph¸p vµ hoµn thiÖn c«ng nghÖ x©y dùng c¸c b¶n ®å nh»m phôc vô x©y dùng quy ho¹ch m«i tr−êng cho c¸c vïng l·nh thæ. C¸c b¶n ®å nµy th−êng ®−îc chuÈn ho¸ trong hÖ thèng b¶n ®å quy ho¹ch tæng thÓ ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi c¸c vïng l·nh thæ ë c¸c giai ®o¹n kh¸c nhau, nh»m cung cÊp nh÷ng th«ng tin chÝnh x¸c vµ cÇn thiÕt cho quy ho¹ch vµ lËp kÕ ho¹ch dµi h¹n khai th¸c hîp lý l·nh thæ, ®Æc biÖt lµ dù b¸o, c¶nh b¸o phßng tr¸nh vµ gi¶m nhÑ c¸c sù cè m«i tr−êng. ë n−íc ta c¸c sù cè m«i tr−êng x¶y ra th−êng xuyªn vµ cã chiÒu h−íng gia t¨ng, diÔn biÕn rÊt phøc t¹p, ®· vµ ®ang g©y nhiÒu thiÖt h¹i to lín cho nÒn kinh tÕ vµ ®e dä¹ ®êi sèng cña nh©n d©n. NhËn thøc râ hËu qu¶ nghiªm träng cña c¸c sù cè m«i tr−êng, §¶ng vµ Nhµ n−íc ta ®· hÕt søc quan t©m, chØ ®¹o c¸c c¬ quan tõ Trung −¬ng ®Õn ®Þa ph−¬ng "VÒ t¨ng c−êng c«ng t¸c b¶o vÖ m«i tr−êng trong thêi kú c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt n−íc" (ChØ thÞ cña Bé ChÝnh trÞ TW §¶ng, sè 36 - CT/TW, ngµy 25/6/1998). Bé KH & CN ®· tæ chøc thùc hiÖn nhiÒu ch−¬ng tr×nh, ®Ò tµi, ®Ò ¸n vÒ sö dông hîp lý tµi nguyªn, b¶o vÖ m«i tr−êng, phßng tr¸nh thiªn tai. C¸c ch−¬ng tr×nh, ®Ò tµi, dù ¸n nµy ®· gãp phÇn kh«ng nhá cho c«ng t¸c phßng tr¸nh, gi¶m nhÑ c¸c sù cè m«i tr−êng ë mét sè vïng l·nh thæ; Song, do h¹n chÕ vÒ môc tiªu vµ néi dung nªn phÇn lín c¸c kÕt qu¶ cã ®−îc cßn thiÕu tÝnh hÖ thèng vµ t¶n m¹n, kh«ng ®ång bé vµ cßn t¸ch biÖt nhau cho tõng ®èi t−îng riªng lÎ. §Æc biÖt lµ c¸c b¶n ®å ®−îc thµnh lËp th−êng lµ ë tû lÖ nhá hoÆc cho tõng khu vùc riªng lÎ, néi dung b¶n ®å chñ yÕu lµ néi - ngo¹i suy ®Þnh tÝnh vµ cßn ë d¹ng b¶n ®å giÊy nªn kh¶ n¨ng sö dông vµ cËp nhËt d÷ liÖu vÒ diÔn biÕn t×nh tr¹ng m«i tr−êng cßn nhiÒu h¹n chÕ, lµm cho viÖc khai th¸c c¸c nguån d÷ liÖu nµy ®Ó lËp quy ho¹ch vµ c¸c kÕ ho¹ch dµi h¹n khai th¸c hîp lý c¸c vïng l·nh thæ gÆp nhiÒu khã kh¨n vµ th−êng kh«ng ®¹t hiÖu qu¶ mong muèn. V× nh÷ng lý do trªn ®©y viÖc nghiªn cøu x©y dùng hÖ thèng b¶n ®å phôc vô x©y dùng quy ho¹ch m«i tr−êng vïng ®ång b»ng s«ng Hång (§BSH) tû lÖ 1:250000 vµ c¬ së d÷ liÖu vÒ quy ho¹ch m«i tr−êng phôc vô ph¸t triÓn KT - XH ë c¸c giai ®o¹n kh¸c nhau cã ý nghÜa khoa häc vµ thùc tiÔn cÊp b¸ch. -1-
Ch−¬ng I Tæng quan vÒ ¸p dông ph−¬ng ph¸p b¶n ®å, hÖ th«ng tin ®Þa lý (GIS), viÔn th¸m vµo c«ng t¸c quy ho¹ch m«i tr−êng vïng l·nh thæ, ®iÒu kiÖn ¸p dông I. Ph−¬ng ph¸p b¶n ®å: 1. Tæng quan ph−¬ng ph¸p b¶n ®å Thèng kª c¸c ®èi t−îng ®Þa lý vµ ®¸nh gi¸ m«i tr−êng (MT) ®ßi hái x©y dùng hÖ thèng b¶n ®å vÒ m«i tr−êng. HiÖn nay nhê m¹ng l−íi tr¹m quan tr¾c m«i tr−êng quèc gia quan tr¾c t×nh tr¹ng m«i tr−êng ë c¸c vïng l·nh thæ nªn c«ng t¸c x©y dùng b¶n ®å quy ho¹ch m«i tr−êng (QHMT) ®· cã c¸c tµi liÖu xuÊt ph¸t kh¸ tin cËy, tuy nhiªn nã cßn cã nh÷ng h¹n chÕ nhÊt ®Þnh trong nghiªn cøu ph−¬ng ph¸p luËn. V× thÕ c¸c b¶n ®å hiÖn cã ë n−íc ta vÒ QHMT cßn qu¸ Ýt vÒ sè l−îng nªn rÊt khã so s¸nh (®èi chiÕu) víi nhau vµ víi c¸c b¶n ®å vÒ tù nhiªn, KT - XH kh¸c. H¹n chÕ nµy sÏ ®−îc kh¾c phôc ë c¸c b¶n ®å TNMT trong c¸c xeri (hoÆc tËp b¶n ®å) tæng hîp - ®−îc xem lµ mét trong nh÷ng lo¹i m« h×nh hÖ thèng ho¸ tri thøc khoa häc. Chóng tæng qu¸t vµ truyÒn ®¹t d−íi h×nh thøc trùc quan vµ thuËn tiÖn cho viÖc sö dông thùc tÕ nh÷ng tÝnh chÊt ®Æc tr−ng cña c¸c nguån tµi nguyªn mµ trong c¸c tµi liÖu ®Þa lý vèn chØ hiÓu ®−îc trong ph¹m vi hÑp cña c¸c nhµ chuyªn m«n. C¸c b¶n ®å MT cã trong c¸c atlats ®· xuÊt b¶n ë n−¬c ngoµi vµ ë ViÖt Nam cho thÊy vÞ trÝ cña chóng th−êng cßn qu¸ Ýt. Theo dâi còng thÊy ®−îc xu h−íng t¨ng lªn gi¸ trÞ cña c¸c b¶n ®å nµy. Mçi bé m«n khoa häc cã ng«n ng÷ vµ hÖ thèng thuËt ng÷ riªng. Phô thuéc vµo tõng giai ®o¹n ph¸t triÓn khoa häc ng«n ng÷ cña nã t¹o kh¶ n¨ng m« t¶ hoÆc lµ c¸c yÕu tè riªng biÖt cña c¸c qu¸ tr×nh, hiÖn t−îng, hoÆc lµ x©y dùng c¸c lý thuyÕt chung vµ tæng hîp. ViÖc hoµn thiÖn hÖ thèng thuËt ng÷ cña khoa häc ®Þa lý ®i tõ m« t¶ b»ng lêi th«ng qua ng«n ng÷ b¶n ®å, biÓu ®å khèi ®Õn ng«n ng÷ cña c¸c ký hiÖu ®¹i sè. Kh¸i niÖm ®Çu tiªn vÒ ®èi t−îng nghiªn cøu trong ®Þa lý chØ ®−a ra m« t¶ b»ng lêi, nã ®−îc gi÷ l¹i cho ®Õn nay vµ ph¶n ¸nh ®Æc thï ng«n ng÷ cña khoa häc nµy. Sau ®ã xuÊt hiÖn ng«n ng÷ b¶n ®å lµ ph−¬ng tiÖn ®Æc thï m« h×nh ho¸ vËt lý. Kh¸c víi ng«n ng÷ tù -2-
nhiªn - m« t¶ h×nh t−îng ho¸ ë møc ®é cao h¬n rÊt nhiÒu vµ ®−îc øng dông rÊt thµnh c«ng cho c¸c m« h×nh x¸c suÊt - thèng kª. GÇn ®©y ng«n ng÷ b¶n ®å ®−îc ph¸t triÓn m¹nh vÒ thùc chÊt vµ b−íc vµo h×nh thøc míi (¶nh m¸y bay, ¶nh vò trô) vµ ®−îc sö dông trong c¸c m« h×nh ®éng lùc häc theo nguyªn t¾c chång xÕp. §Æc thï cña c¸c ®èi t−îng nghiªn cøu MT lu«n lu«n ®Æt dÊu Ên nhÊt ®Þnh lªn ®Æc ®iÓm cña c¸c lo¹i m« h×nh nghiªn cøu khoa häc. Trong c¸c c«ng tr×nh nghiªn cøu khoa häc ®Þa lý vÒ c¸c hÖ thèng phøc t¹p th−êng sö dông 5 lo¹i m« h×nh: To¸n, b¶n ®å, to¸n - b¶n ®å, ®å thÞ vµ ma trËn; trong ®ã ng−êi ta thÊy næi râ nhÊt lµ vÞ trÝ vµ vai trß cña m« h×nh ho¸ b¶n ®å, sau ®ã lµ m« h×nh ho¸ to¸n - b¶n ®å, tr−íc hÕt bëi sù ®a d¹ng vµ phong phó c¸c ®Æc ®iÓm m« h×nh quan träng vµ ®Æc thï cña nã khi tiÕn hµnh viÖc ph©n tÝch ®Þa lý c¸c hiÖn t−îng vµ qu¸ tr×nh, sù ph©n bè vµ ®éng th¸i cña chóng theo kh«ng gian vµ thêi gian. Th«ng th−êng nh÷ng tri thøc vÒ néi dung thùc chÊt cña c¸c ®iÒu kiÖn ®Þa lý, MT cã thÓ nhËn ®−îc tõ c¸c kÕt qu¶ øng dông c¸c lo¹i m« h×nh kh¸c nhau, tr−íc hÕt lµ m« h×nh to¸n, nh−ng b¶n chÊt néi dung nµy biÕn ®æi trong kh«ng gian theo nh÷ng qui luËt æn ®Þnh nh− thÕ nµo, th× chØ cã thÓ nhËn thøc ®−îc nhê cã m« h×nh b¶n ®å. Tõ quan ®iÓm nµy cã thÓ ®ång ý víi ®Þnh nghÜa do L. S. Filipovich (1980) ®−a ra: "LËp m« h×nh b¶n ®å ®−îc xem nh− lµ mét hÖ thèng c¸c ph−¬ng ph¸p vµ thñ ph¸p lËp b¶n ®å, nh»m nhËn ®−îc nh÷ng tri thøc míi vÒ ®èi t−îng nghiªn cøu". Khi xem xÐt kh¶ n¨ng øng dông vµ hoµn thiÖn c¸c ph−¬ng ph¸p lËp m« h×nh b¶n ®å trong nghiªn cøu QHMT, chóng t«i ®· chó träng ®Õn hai ®Æc ®iÓm cã tÝnh nguyªn t¾c cña viÖc lËp m« h×nh b¶n ®å nãi chung, ®ã lµ: c¸c m« h×nh b¶n ®å ®−îc x©y dùng nh− thÕ nµo hoÆc b»ng c¸ch nµo vµ néi dung thùc chÊt mµ c¸c m« h×nh b¶n ®å ph¶n ¸nh lµ g×. 2. Nguyªn t¾c vµ ph−¬ng ph¸p thµnh lËp b¶n ®å t¸c gi¶: a. Nguyªn t¾c thµnh lËp b¶n ®å t¸c gi¶: Trong qu¸ tr×nh tiÕn hµnh nghiªn cøu x©y dùng b¶n ®å t¸c gi¶ vÒ m«i tr−êng ¸p dông c¸c nguyªn t¾c chñ yÕu lµ: -3-
+ Nguyªn t¾c tæng hîp: C¬ së ph−¬ng ph¸p luËn x©y dùng b¶n ®å vÒ MT b¶o ®¶m tÝnh thèng nhÊt vµ kh¶ n¨ng ®èi s¸nh c¸c phÇn néi dung cña b¶n ®å. TÝnh tæng hîp cã thÓ ®¹t ®−îc bëi viÖc nghiªn cøu lËp b¶n ®å tõng hiÖn t−îng vµ qu¸ tr×nh kh«ng ph¶i biÖt lËp mµ nh− lµ c¸c yÕu tè cña c¸c tæng hîp thÓ l·nh thæ tù nhiªn vµ KT - XH, xem xÐt c¸c mèi quan hÖ qua l¹i, quy luËt tù nhiªn x¸c ®Þnh, liªn quan gi÷a tù nhiªn vµ x· héi, c¸c quan hÖ x· héi vµ c¸c quy luËt ph¸t triÓn cña m«i tr−êng l·nh thæ. + Nguyªn t¾c ph©n chia c¸c hÖ thèng phô thuéc vµ nh÷ng quan hÖ cña chóng dùa trªn c¬ së ¸p dông ph©n tÝch hÖ thèng: Nguyªn t¾c nµy ®Æc biÖt quan träng ®èi víi c¸c b¶n ®å MT ph©n kiÓu vµ tæng hîp. ChÝnh sù ph©n tÝch c¸c thÓ tæng hîp vµ l·nh thæ cho kh¶ n¨ng ph¸t hiÖn xu h−íng biÕn ®éng c¸c hîp phÇn cña chóng, cßn c¸c ph−¬ng ph¸p tÝnh to¸n c¸c ®Æc tr−ng vµ møc ®é quan hÖ gióp cho viÖc dù b¸o vÒ ®éng th¸i cña MT. + Møc ®é tin cËy, ®é chÝnh x¸c vµ møc ®é chi tiÕt cña b¶n ®å phô thuéc vµo tr×nh ®é nghiªn cøu l·nh thæ: ë møc ®é nghiªn cøu hiÖn t−îng kh¸c nhau, møc ®é chi tiÕt ph¶n ¸nh chóng kh«ng thÓ nh− nhau. Møc ®é chi tiÕt vµ ®é chÝnh x¸c cña b¶n ®å tr−íc hÕt ®−îc x¸c ®Þnh bëi sè l−îng vµ chÊt l−îng cu¶ c¸c kÕt qu¶ quan tr¾c vµ nghiªn cøu MT. Cã thÓ nhËn xÐt nh− sau: - §èi víi c¸c thµnh phÇn m«i tr−êng cã møc ®é nghiªn cøu ®¸p øng ®−îc tû lÖ lùa chän cho c¸c b¶n ®å ph©n tÝch, cã thÓ ph¶n ¸nh víi møc ®é chi tiÕt nhÊt. - §èi víi c¸c l·nh thæ cã møc ®é nghiªn cøu thÊp khi x©y dùng c¸c b¶n ®å ph©n tÝch, cÇn ph¶i kh¸i qu¸t ho¸ néi dung sao cho dÔ ®èi s¸nh víi c¸c néi dung b¶n ®å kh¸c. - ë møc ®é nghiªn cøu s¬ l−îc tõng yÕu tè m«i tr−êng trªn toµn l·nh thæ, hîp lý h¬n c¶ lµ chän tû lÖ b¶n ®å nhá h¬n vµ ®−a lªn phÇn diÖn tÝch ngoµi ranh giíi l·nh thæ cña b¶n ®å chÝnh nh− phô tr−¬ng. b. Ph−¬ng ph¸p thµnh lËp b¶n ®å t¸c gi¶: + Ph−¬ng ph¸p ®Þnh vÞ: §−îc sö dông réng r·i nhÊt v× sù ph©n bè kh«ng gian cña MT ë c¸c l·nh thæ rÊt kh¸c nhau, cã thÓ theo ®iÓm, theo tuyÕn, theo diÖn ... do ®ã -4-
viÖc lùa chän ph−¬ng ph¸p thÓ hiÖn thèng nhÊt sÏ gÆp nh÷ng khã kh¨n nhÊt ®Þnh, ®Æc biÖt khi øng dông HTT§L vµ ng«n ng÷ b¶n ®å cña nã. + Ph−¬ng ph¸p néi suy ®Þa lý: §−îc ¸p dông chñ yÕu ®Ó x©y dùng vµ thÓ hiÖn c¸c ®−êng ®¼ng trÞ kh¸c nhau. ThÝ dô, néi suy khi sö dông ph−¬ng ph¸p ®−êng chuyÓn ®éng. + C¸c ph−¬ng ph¸p to¸n häc - thèng kª: §−îc sö dông ®Ó x©y dùng h×nh vÏ b¶n ®å. ThÝ dô, tÝnh to¸n c¸c quan hÖ trùc dao ®Ó x©y dùng b¶n ®å sù phô thuéc cña c¸c ®iÒu kiÖn ®Þa lý tù nhiªn vµ MT, thèng kª c¸c chØ tiªu cho b¶n ®å ®¸nh gi¸ vµ tæng hîp. c. C¸c ph−¬ng ph¸p thÓ hiÖn b¶n ®å: TÝnh chÊt ®a d¹ng vµ phong phó cña c¸c ®Æc tr−ng ®Þnh tÝnh, ®Þnh l−îng vÒ MT, viÖc lùa chän nhiÒu chØ tiªu ®Æc thï ®Ó x©y dùng b¶n ®å quy ho¹ch chØ cô thÓ vµ nh÷ng ®Æc ®iÓm nhiÒu khÝa c¹nh trong sö dông thùc tiÔn MT quyÕt ®Þnh viÖc lùa chän c¸c ph−¬ng ph¸p thÓ hiÖn b¶n ®å. Kh¸i niÖm vÒ ph−¬ng ph¸p thÓ hiÖn b¶n ®å, b¶n chÊt vµ kh¶ n¨ng sö dông cña c¸c ph−¬ng ph¸p thÓ hiÖn b¶n ®å ®· ®−îc tr×nh bµy kh¸ râ trong b¸o c¸o cña ®Ò tµi. ë ®©y chóng t«i chØ chó träng tÝnh hîp lý vµ kh¶ n¨ng kÕt hîp trªn mét b¶n ®å c¸c ®Æc tr−ng kh¸c nhau cña MT vµ tæ hîp cña chóng lµm phong phó néi dung cña c¸c b¶n ®å vµ gi¶m bít khèi l−îng chung. TÊt nhiªn ph¶i ®¶m b¶o nguyªn t¾c x©y dùng b¶n ®å lµ tÝnh trùc quan, dÔ ®äc, kh¶ n¨ng ®èi s¸nh c¸c th«ng tin cña m« h×nh kh«ng gian vµ kh¶ n¨ng m« h×nh øng dông c«ng nghÖ ®å ho¹ m¸y tÝnh. Trong thùc tÕ nghiªn cøu thµnh lËp b¶n ®å viÖc lùa chän, phèi hîp c¸c ph−¬ng ph¸p thÓ hiÖn b¶n ®å rÊt phong phó vµ ®a d¹ng. ViÖc lùa chän sù phèi hîp hîp lý, tèi −u hay kh«ng, phô thuéc vµo kiÕn thøc vµ kinh nghiÖm thùc tÕ cña c¸c chuyªn gia chuyªn ngµnh vµ c¸c chuyªn gia b¶n ®å. Do ®ã, trong qu¸ tr×nh nghiªn cøu x©y dùng b¶n ®å QHMT sù phèi hîp nghiªn cøu gi÷a c¸c chuyªn gia chuyªn ngµnh vµ chuyªn gia b¶n ®å lµ ®−¬ng nhiªn vµ lµ nhu cÇu kh«ng thÓ thiÕu. TÝnh thèng nhÊt néi dung khoa häc gi÷a c¸c phÇn néi dung cã trong b¶n ®å QHMT tæng hîp ®−îc ®¶m b¶o chñ yÕu do kÕt qu¶ chuÈn bÞ cã tr×nh tù c¸c b¶n ®å chuyªn ®Ò thµnh phÇn (TNMT ®Êt, TNMT sinh vËt, TNMT kho¸ng s¶n, TNMT n−íc...) -5-
cã liªn quan. C«ng tr×nh b¾t ®Çu b»ng viÖc x©y dùng "b¶n ®å nÒn" chung ë tû lÖ 1 : 250.000 cho toµn bé l·nh thæ nghiªn cøu vµ tû lÖ 1: 100.000 cho c¸c khu vùc träng ®iÓm. B¶n ®å nÒn c¬ b¶n ®−îc x©y dùng trªn b¶n ®å ®Þa h×nh tû lÖ 1 : 250.000 vµ 1: 100.000 do tæng côc §Þa chÝnh ph¸t hµnh, cã kh¸i qu¸t ho¸ vµ bæ sung c¸c yÕu tè nÒn míi nh− m¹ng l−íi c¸c tr¹m quan tr¾c m«i tr−êng Quèc gia, ranh giíi ph©n vïng chøc n¨ng m«i tr−êng... §Ó ®¶m b¶o tÝnh thèng nhÊt cña hÖ thèng b¶n ®å cÇn cã sù thèng nhÊt hîp lý vÒ mÆt ph−¬ng ph¸p thÓ hiÖn. C¸c phÇn néi dung cña b¶n ®å ®−îc ph©n thµnh c¸c b¶n ®å (c¸c líp th«ng tin) ®−îc sè ho¸, biªn tËp vµ l−u tr÷ trong HTT§L TNMT ®Êt, TNMT sinh häc, TNMT n−íc, TNMT kho¸ng s¶n, ®¸nh gi¸ c¸c t¸c ®éng tiªu cùc cña ®« thÞ ho¸ vµ khu c«ng nghiÖp ®Õn m«i tr−êng... ®Òu ®−îc sö dông c«ng nghÖ ®å ho¹ m¸y tÝnh. C¸c b¶n ®å cßn l¹i khi thµnh lËp ë tû lÖ nhá h¬n ®Ó ®−a vµo xªri ph¶i ®−îc chØnh hîp víi b¶n ®å chÝnh c¶ vÒ néi dung vµ ph−¬ng ph¸p thÓ hiÖn. C¸c b¶n ®å thµnh phÇn ®−îc thµnh lËp tr−íc, sau ®ã b»ng ph−¬ng ph¸p liªn kÕt tiÕn hµnh kh¸i qu¸t ho¸ vµ biªn tËp b¶n ®å chÝnh, cßn c¸c b¶n ®å phô tr−¬ng thµnh lËp sau. §èi víi c¸c b¶n ®å QHMT cã thÓ ¸p dông chó gi¶i - b¶ng. VÒ ph−¬ng ph¸p biªn tËp vµ thiÕt kÕ, theo kinh nghiÖm cña chóng t«i th× h÷u Ých h¬n c¶ lµ lo¹i h×nh chó gi¶i - ma trËn, v× nã ®Æc tr−ng phøc hîp hiÖn t−îng. Cã kÕt hîp víi c¸c lo¹i h×nh ®¸nh gi¸ kh¸c ®Ó võa cung cÊp ®Çy ®ñ c¸c th«ng tin vÒ QHMT võa thuËn tiÖn cho viÖc tiÕp tôc cËp nhËt th«ng tin. VÝ dô, sö dông ph−¬ng ph¸p biÓu ®å b¶ng « l−íi ®Ó thÓ hiÖn ®Þnh l−îng vÒ thµnh phÇn lý - ho¸ häc vµ ®¸nh gi¸ chÊt l−îng m«i tr−êng n−íc, v× theo ý kiÕn kh¸ thèng nhÊt cña nhiÒu nhµ nghiªn cøu ë n−íc ta th× chÊt l−îng n−íc cÇn ph¶i ®−îc ®¸nh gi¸ b»ng c¸c yÕu tè theo tiªu chuÈn qui ®Þnh cña Bé KHCN & MT, nh−ng thùc tÕ sè liÖu vÒ vÊn ®Ò nµy ë n−íc ta tõ tr−íc ®Õn nay rÊt kh«ng ®ång bé, kh«ng ®ång thêi, rÊt t¶n m¹n vµ s¬ l−îc. Nh− ®· ph©n tÝch trong c¸c ch−¬ng, môc kh¸c cña b¸o c¸o nµy. Tãm l¹i: Sè l−îng chung vµ chuyªn ®Ò c¸c b¶n ®å ®¸nh gi¸ biÕn ®éng m«i tr−êng kh«ng thÓ liÖt kª ®−îc râ rµng. Kh¸c víi c¸c b¶n ®å khoa häc chung ë chç c¸c b¶n ®å khoa häc chung Ýt nhiÒu æn ®Þnh h¬n ë tËp hîp cña nã vµ chóng ph¶n ¸nh c¸c ®Æc tÝnh vïng chñ yÕu trong néi dung, cßn sè l−îng vµ chuyªn ®Ò cña lo¹i h×nh b¶n ®å -6-
®¸nh gi¸ MT hoµn toµn phô thuéc vµo c¸c ®Æc ®iÓm TNMT vµ KT - XH ... cña tõng l·nh thæ. Cã thÓ nªu ra c¸c yÕu tè x¸c ®Þnh tËp hîp vµ chuyªn ®Ò cña hÖ thèng b¶n ®å nh− sau: C¸c yÕu tè tù nhiªn bao gåm: − Sù ®a d¹ng vµ tÝnh chÊt t−¬ng ph¶n cña c¸c §KTN, TN, MT khu vùc, c¸c hiÖn t−îng vµ qu¸ tr×nh biÕn ®éng ë c¸c l·nh thæ dÔ nh¹y c¶m. − C¸c ®iÒu kiÖn cùc trÞ ®èi víi c¸c lo¹i h×nh khai th¸c kinh tÕ kh¸c nhau vµ ®èi víi ®êi sèng d©n c−. − Sù cã mÆt cña c¸c lo¹i tµi nguyªn nµo ®ã. C¸c yÕu tè kinh tÕ - x· héi bao gåm: − Tr×nh ®é ph¸t triÓn kinh tÕ hiÖn t¹i cña l·nh thæ x¸c ®Þnh møc ®é khai th¸c kinh tÕ cña nã vµ sù biÕn ®æi c¸c yÕu tè m«i tr−êng (dùa vµo c¶nh quan gèc). − C¸c dù b¸o, dù kiÕn vµ kÕ ho¹ch ph¸t triÓn kinh tÕ vïng. §èi víi c¸c hÖ thèng b¶n ®å cho c¸c vïng míi khai th¸c hoÆc c¸c khu vùc kinh tÕ kÐm ph¸t triÓn c¸c b¶n ®å TNMT cÇn ph¶i ®Çy ®ñ h¬n, bëi v× trong tr−êng hîp nµy nhÊt thiÕt ph¶i tÝnh to¸n c¸c nhiÖm vô ph¸t triÓn vÒ mäi mÆt: c«ng nghiÖp, n«ng - l©m nghiÖp, giao th«ng, d©n sinh cña l·nh thæ. C¸c b¶n ®å cña mçi hîp phÇn ®¸nh gi¸ chñ yÕu cã ®Æc ®iÓm riªng, nh−ng cã nh÷ng nguyªn t¾c chung cÇn ph¶i l−u ý: + Toµn bé l·nh thæ ph¶i ®−îc ®¸nh gi¸, cã thÓ ngo¹i trõ mét sè khu vùc kh«ng cã kh¶ n¨ng thùc hiÖn do kh«ng cã sè liÖu, tµi liÖu. §¸nh gi¸ chung toµn bé l·nh thæ cÇn thiÕt trong c¶ nh÷ng tr−êng hîp khi c¸c ®èi t−îng yÕu tè MT ph©n bè t¶n m¹n. Trong tr−êng hîp nµy rÊt cÇn thiÕt nghiªn cøu ®Ó thèng nhÊt vÒ mÆt ph−¬ng ph¸p luËn ®¸nh gi¸ MT c¶ vÒ mÆt néi dung vµ ph−¬ng ph¸p thÓ hiÖn b¶n ®å ngay tõ khi thiÕt kÕ b¶n chó gi¶i b¶n ®å. + Sö dông h−íng tiÖm cËn hÖ thèng nh− mét nguyªn t¾c c¬ b¶n trong khëi th¶o c¸c b¶n ®å QHMT. Mçi chØ tiªu néi dung b¶n ®å ®−îc xem xÐt kh«ng ph¶i riªng biÖt, mµ nh− yÕu tè cña hÖ thèng x¸c ®Þnh. V× lÏ ®ã nhiÒu nhµ nghiªn cøu ®Ò nghÞ sö dông b¶n ®å c¶nh quan ph©n lo¹i víi tÝnh c¸ch lµ c¬ së khoa häc ®èi víi phÇn lín b¶n ®å QHMT. -7-
+ Khi ph©n lo¹i ®¬n vÞ l·nh thæ tù nhiªn ®· chó träng c¸c ®Æc ®iÓm tù nhiªn cña vïng vµ bao gåm viÖc ®¸nh gi¸ theo "hÖ thèng ph©n vïng sinh th¸i n«ng nghiÖp", cã liªn hÖ víi c¸c vïng kinh tÕ, nh»m phôc vô môc ®Ých c¬ b¶n cña b¶n ®å lµ phôc vô c«ng t¸c nghiªn cøu qu¶n lý m«i tr−êng theo l·nh thæ. C¸c b¶n ®å ®¸nh gi¸ MT thuéc lo¹i b¶n ®å diÔn gi¶i hay c¸c b¶n ®å - kÕt luËn. C¸c b¶n ®å ®¸nh gi¸ MT kh«ng thÓ chi tiÕt h¬n c¸c b¶n ®å t− liÖu ®iÒu tra c¬ b¶n (§TCB) cïng tû lÖ, v× nã lµ kÕt qu¶ sö dông vµ xö lý l¹i c¸c b¶n ®å t− liÖu kh¸c. Ngoµi ra sù cÇn thiÕt tæng hîp nhiÒu chØ tiªu MT ®ßi hái viÖc kh¸i qu¸t ho¸ ë ranh giíi c¸c ®¬n vÞ l·nh thæ tù nhiªn lín h¬n tõ c¸c b¶n ®å t− liÖu §TCB, v× thÕ c¸c b¶n ®å ®¸nh gi¸ tæng hîp MT ®−îc thµnh lËp ë c¸c tû lÖ cïng víi tû lÖ ¸p dông cho b¶n ®å tù nhiªn c¬ b¶n. C¸c b¶n ®å ph©n tÝch hîp phÇn ®−îc thµnh lËp ë tû lÖ c¬ b¶n cña b¶n ®å chÝnh sÏ ®¶m b¶o tÝnh chØnh hîp cña xªri b¶n ®å. 3. Nh÷ng nguån th«ng tin chñ yÕu ®Ó x©y dùng b¶n ®å QHMT vïng §BSH: Néi dung ®a d¹ng vµ tÝnh ®Æc thï cña c¸c chØ tiªu néi dung ph¶n ¸nh trªn b¶n ®å QHMT ®−îc x¸c ®Þnh bëi tÝnh ®a d¹ng cña c¸c nguån th«ng tin ®−îc sö dông ®Ó x©y dùng chóng. Nh÷ng nguån th«ng tin chñ yÕu gåm cã: tµi liÖu b¶n ®å, ¶nh vÖ tinh, ¶nh m¸y bay, tµi liÖu quan tr¾c nhiÒu n¨m vÒ c¸c ®Æc tr−ng MT, sè liÖu vµ c¸c d÷ liÖu l−u tr÷. C¸c nguån tµi liÖu b¶n ®å bao gåm: c¸c lo¹i b¶n ®å ®Þa h×nh ë c¸c tû lÖ ®· chän vµ nh÷ng b¶n ®å chuyªn ®Ò cã liªn quan ®Õn néi dung ®¸nh gi¸ vµ môc ®Ých ®¸nh gi¸ cña thÓ lo¹i b¶n ®å cÇn thµnh lËp. Tõ b¶n ®å ®Þa h×nh cã thÓ khai th¸c ®−îc nhiÒu th«ng tin cÇn thiÕt cho viÖc ®¸nh gi¸ MT. C¸c b¶n ®å chuyªn ®Ò, chuyªn ngµnh cña c¸c l·nh thæ cã liªn quan lµ c¸c b¶n ®å ®Æc tr−ng tõng hîp phÇn cña §KTN hoÆc c¸c tæng hîp thÓ tù nhiªn, chóng bæ sung cho viÖc diÔn gi¶i ®óng c¸c néi dung ®¸nh gi¸ MT vµ hç trî cho c¸c chØ tiªu néi dung cßn ch−a ®−îc nghiªn cøu ®Çy ®ñ cña c¸c ®èi t−îng cÇn nghiªn cøu. ViÖc sö dông c¸c thÓ lo¹i chuyªn ®Ò phô thuéc vµo môc tiªu ®¸nh gi¸ cô thÓ. Khi ph©n tÝch c¸c nguån tµi liÖu b¶n ®å ®· ®¸nh gi¸ møc ®é ®¶m b¶o cña c¸c tµi liÖu b¶n ®å chuyªn ®Ò vµ kh¶ n¨ng chuyÓn ho¸ c¸c chØ tiªu cã trªn b¶n ®å tµi liÖu thµnh c¸c ®Æc tr−ng sö dông cÇn thiÕt cho b¶n ®å tµi nguyªn m«i tr−êng. -8-
Thµnh lËp b¶n ®å TNMT l·nh thæ ViÖt Nam th−êng lµ ë tû lÖ 1 : 500.000 vµ 1: 100.000 vµ nhá h¬n v× vËy nhu cÇu cña b¶n ®å nµy ®èi víi ¶nh chôp tõ vò trô lµ rÊt dÔ hiÓu. ¶nh vò trô cã ®é kh¸i qu¸t rÊt tèt vµ ®é chi tiÕt kh¸ch quan trong viÖc ph¶n ¸nh c¸c yÕu tè bÒ mÆt, khi chôp lÆp l¹i nhiÒu lÇn chóng cho phÐp nghiªn cøu nh÷ng ®Æc ®iÓm ®éng lùc cña c¸c yÕu tè bÒ mÆt. ViÖc nghiªn cøu vµ ®¸nh gi¸ MT ®−îc thùc hiÖn trong c¸c c¬ quan khoa häc kh¸c nhau theo sè liÖu quan tr¾c chuyªn ngµnh nhiÒu n¨m cè ®Þnh theo c¸c ch−¬ng tr×nh nghiªn cøu cÊp Quèc gia vµ ®Þa ph−¬ng. V× thÕ, c¸c nguån tµi liÖu bæ sung ®Ó thµnh lËp b¶n ®å cã thÓ sö dông c¸c v¨n liÖu, sè liÖu l−u tr÷ cña c¸c Ngµnh, c¸c Bé vµ c¸c ViÖn nghiªn cøu chuyªn ngµnh c¸c vÊn ®Ò vÒ TNMT. ViÖc khëi th¶o néi dung b¶n ®å QHMT kh«ng chØ dõng l¹i ë nghiªn cøu c¸c ®Æc ®iÓm §KTN, TN, MT cña l·nh thæ, mµ c¶ nghiªn cøu nh÷ng yªu cÇu cña thùc tÕ ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi cña l·nh thæ ®ã trong tõng thêi kú, kÓ c¶ tr×nh ®é khoa häc kü thuËt t−¬ng øng trong viÖc khai th¸c tµi nguyªn vµ b¶o vÖ m«i tr−êng. Do ®ã cÇn chó träng ®Õn c¸c tiªu chuÈn ho¸ Quèc gia. Tµi liÖu Quèc gia bao gåm c¸c chØ tiªu, tiªu chuÈn thiÕt kÕ c¸c c«ng tr×nh kh¸c nhau. Nghiªn cøu c¸c quy tr×nh vµ quy ph¹m cho phÐp x¸c ®Þnh tËp hîp c¸c hîp phÇn §KTN ¶nh h−ëng ®Õn lo¹i c«ng tr×nh ®· cho, lùa chän c¸c yÕu tè chñ yÕu, thiÕt lËp c¸c chØ tiªu cÇn thiÕt ®Æc tr−ng vµ ®¸nh gi¸ c¸c yÕu tè nµy. 4. X©y dùng b¶n ®å QHMTvïng §BSH: a. LuËn chøng tû lÖ b¶n ®å: Tû lÖ c¬ b¶n vµ hÖ thèng tû lÖ sö dông cho c¸c b¶n ®å phô vÒ MT lµ yÕu tè to¸n häc quan träng. Bëi v× ph¹m vi thÓ hiÖn néi dung b¶n ®å, møc ®é chÝnh x¸c vµ møc ®é chi tiÕt khi gi¶i quyÕt c¸c vÊn ®Ò kh¸c nhau trªn b¶n ®å ®Òu phô thuéc vµo tû lÖ cña nã. ViÖc lùa chän tû lÖ hîp lý cho b¶n ®å chÝnh vµ hÖ thèng tû lÖ cho c¸c b¶n ®å phô thÝch hîp sÏ ®¶m b¶o tÝnh thèng nhÊt khoa häc cña quy tr×nh tõ qu¸ tr×nh thiÕt kÕ kü thuËt ®Õn nghiªn cøu cÊu tróc néi dung vµ lùa chän c¸c ph−¬ng ph¸p thÓ hiÖn b¶n ®å, còng nh− sö dông h÷u hiÖu c«ng nghÖ GIS. ViÖc sö dông tû lÖ hîp lý cho phÐp lùa chän ®−îc nh÷ng ®Æc tr−ng cÇn thiÕt, phï hîp víi tÝnh chÊt vµ tÇm quan träng cña tõng phÇn néi dung b¶n ®å, tr×nh bµy ®−îc -9-
mét c¸ch chi tiÕt c¸c hiÖn t−îng vµ qu¸ tr×nh ®Æc tr−ng nhÊt vÒ TNMT cña l·nh thæ n−íc ta. ViÖc lùa chän tû lÖ b¶n ®å phô thuéc vµo rÊt nhiÒu yÕu tè kh¸c nhau. Chóng t«i ®· c¨n cø vµo: - Môc ®Ých, yªu cÇu vµ nhiÖm vô cña b¶n ®å; - Kh¶ n¨ng cung cÊp th«ng tin lËp b¶n ®å; - Quy m« l·nh thæ nghiªn cøu lËp b¶n ®å; - Kh¶ n¨ng trang thiÕt bÞ kü thuËt vµ nguyªn vËt liÖu in, xuÊt b¶n b¶n ®å ë n−íc ta hiÖn nay. Chóng t«i ®· chän tû lÖ cho b¶n ®å QHMT vïng §BSH vµ c¸c b¶n ®å QHMT thµnh phÇn kÌm theo lµ 1: 250.000 cho toµn l·nh thæ vµ 1 : 100.000 cho c¸c khu vùc träng ®iÓm. ViÖc lùa chän tû lÖ b¶n ®å cña ®Ò tµi thùc tÕ sÏ t¹o ®−îc kh¶ n¨ng tin cËy ®Ó lùa chän, xö lý vµ chuyÓn ho¸ c¸c nguån th«ng tin kh¸c nhau thµnh c¸c b¶n ®å thµnh phÇn (TNMT sinh häc, TNMT ®Êt, TNMT n−íc...), thiÕt kÕ cÊu tróc néi dung vµ lùa chän c¸c ph−¬ng ph¸p thÓ hiÖn hîp lý cho b¶n ®å tæng hîp. b. Kh¸i qu¸t ho¸: ThuËt ng÷ "tæng qu¸t ho¸" xuÊt ph¸t tõ tiÕng Ph¸p: gÐnÐralisation - kh¸i qu¸t, tr−íc hÕt nã lµ dÉn xuÊt cña tõ La Tinh: generalis, cã nghÜa lµ c¸i chung, c¸i chñ yÕu. Nguån gèc ng«n ng÷ nµy thÓ hiÖn râ b¶n chÊt cña tæng qu¸t ho¸ b¶n ®å. §©y lµ sù tuyÓn chän c¸i chñ yÕu, c¸i thùc chÊt vµ kh¸i qu¸t cã träng t©m nã, víi lý do thÓ hiÖn trªn b¶n ®å mét phÇn thùc tÕ kh¸ch quan nµo ®ã ë c¸c ®Æc ®iÓm c¬ b¶n vµ ®Æc tr−ng phï hîp víi môc tiªu cña ®Ò tµi vµ tû lÖ b¶n ®å. Nh− vËy trong chÝnh ®Þnh nghÜa tæng qu¸t ho¸ ®· nªu ra nh÷ng yÕu tè c¬ b¶n cña tæng qu¸t ho¸: Môc ®Ých cña b¶n ®å, chuyªn ®Ò vµ tû lÖ cña nã vµ c¸c ®Æc ®iÓm cña thùc tÕ kh¸ch quan lËp b¶n ®å. C¸c nguyªn t¾c, hÖ ph−¬ng ph¸p kh¸i qu¸t ho¸ b¶n ®å sÏ ®−îc nghiªn cøu trong qu¸ tr×nh triÓn khai thùc hiÖn x©y dùng tõng b¶n ®å thµnh phÇn vµ b¶n ®å QHMT tæng hîp cña ®Ò tµi. Th«ng th−êng, møc ®é kh¸i qu¸t ho¸ cao yªu cÇu ®èi víi c¸c b¶n ®å MT thµnh phÇn nh»m phôc vô c¸c môc ®Ých thùc tiÔn cô thÓ kh¸c nhau. Do l−íi ®µi tr¹m quan tr¾c MT kh«ng ®Çy®ñ theo c¸c vïng l·nh thæ buéc ph¶i chän c¸c tû lÖ nhá cho c¸c b¶n ®å nµy hoÆc ¸p dông kh¸i qu¸t ho¸ h×nh vÏ c¸c ®−êng ®¼ng trÞ. Møc ®é chi tiÕt ho¸ nh©n t¹o cña c¸c b¶n ®å nµy dùa trªn c¬ së ¸p dông c¸c ph−¬ng ph¸p thµnh lËp ®· m« - 10 -
t¶ trªn, mÆc dï cã tÝnh ®Õn mèi quan hÖ qua l¹i cña c¸c hiÖn t−îng vµ qu¸ tr×nh, vÉn cã thÓ dÉn ®Õn møc ®é chi tiÕt kh«ng phï hîp cña c¸c tÝnh to¸n, ®iÒu ®ã lµm cho nh÷ng kÕt luËn kh«ng cã c¬ së luËn chøng ®Çy ®ñ. Ph©n tÝch ®¸nh gi¸ c¸c nguån d÷ liÖu cho thÊy râ lµ tÝnh s¬ l−îc (s¬ ®å) cßn rÊt lín ®èi víi c¸c b¶n ®å d÷ liÖu vÒ MT (míi chØ thÓ hiÖn c¸c quan ®iÓm t¸c gi¶) ®−îc x©y dùng theo hÖ ph−¬ng ph¸p ngo¹i suy, t−¬ng tù vµ ®Þnh vÞ kh«ng cã c¸c yÕu tè chØ thÞ trùc tiÕp; møc ®é chi tiÕt ngo¹i lÖ trong néi dung cña chóng ®· kh«ng cã c¬ së khoa häc. V× thÕ møc ®é tæng qu¸t ho¸ hîp lý cÇn ®−îc thiÕt lËp ngay trong thiÕt kÕ c¸c hÖ thèng b¶n ®å nµy, khi x¸c ®Þnh c¸c nhãm b¶n ®å MT yªu cÇu h−íng tiÖm cËn thèng nhÊt nh»m ®¶m b¶o tÝnh chÊt dÔ ®èi s¸nh (tÝnh chØnh hîp). VÊn ®Ò nµy sÏ ®−îc chó träng trong c¸c b−íc tiÕn hµnh nghiªn cøu x©y dùng c¸c b¶n ®å thµnh phÇn cña b¶n ®å QHMT tæng hîp. 5. Bæ sung néi dung nÒn ®Þa lý cho b¶n ®å nÒn, tû lÖ 1 : 250.000 vµ tû lÖ 1 : 100.000 § Ó phï hîp víi yªu cÇu néi dung cÇn th Ó hiÖn cña ®Ò tµi chóng t«i sÏ tiÕn h µnh x©y dùng bæ sung thªm mét yÕu tè nÒn ®Þa lý cÇn thiÕt: Ranh giíi ph©n v ïng chøc n¨ng QHMT ë v ïng §BSH vµ l − íi ®µi tr¹m quan tr¾c m«i tr − êng. II. Ph−¬ng ph¸p hÖ th«ng tin ®Þa lý (GIS): 1. Nh÷ng kh¸i niÖm c¬ b¶n vÒ hÖ th«ng tin ®Þa lý (HTT§L): HÖ th«ng tin ®Þa lý lµ mét hÖ thèng bao gåm c¸c phÇn mÒm, phÇn cøng m¸y tÝnh vµ mét c¬ së d÷ liÖu ®ñ lín, cã c¸c chøc n¨ng thu thËp, cËp nhËt, qu¶n trÞ vµ ph©n tÝch, biÓu diÔn d÷ liÖu ®Þa lý phôc vô gi¶i quyÕt líp réng lín c¸c bµi to¸n øng dông cã liªn quan ®Õn vÞ trÝ ®Þa lý trªn bÒ mÆt tr¸i ®Êt. Trong bèi c¶nh ph¸t triÓn m¹nh mÏ cña nh÷ng ph¸t kiÕn vËn dông nh÷ng kü thuËt th«ng tin (nh÷ng ph−¬ng ph¸p míi vÏ m« h×nh to¸n häc tinh tÕ, m« h×nh thèng kª, nh÷ng nguån th«ng tin míi nh− d÷ liÖu viÔn th¸m...) HTT§L ®· ®ãng vai trß quan träng nh− mét kü thuËt tæ hîp. HTT§L ®· tiÕn ho¸ bëi sù liªn kÕt c¸c kü thuËt tæ hîp rêi r¹c vµo thµnh mét tæng thÓ h¬n lµ céng nh÷ng phÇn cña nã l¹i. HTT§L lµ c«ng nghÖ rÊt m¹nh v× nã cho phÐp nhµ ®Þa lý tæ hîp d÷ liÖu cña hä vµ nh÷ng ph−¬ng ph¸p - 11 -
mµ theo c¸ch ®ã hç trî d¹ng ph©n tÝch ®Þa lý truyÒn thèng nh− ph©n tÝch chång ghÐp b¶n ®å còng nh− d¹ng míi cña ph©n tÝch vµ m« h×nh ho¸ v−ît qu¸ kh¶ n¨ng cña nh÷ng ph−¬ng ph¸p truyÒn thèng. HTT§L cho phÐp vÏ b¶n ®å, x©y dùng m« h×nh, hái ®¸p vµ ph©n tÝch mét l−îng lín d÷ liÖu mµ tÊt c¶ ®Òu ®−îc l−u gi÷ trong mét c¬ së d÷ liÖu. HTT§L v× thÕ lµ mét kü thuËt tæ hîp, sù ph¸t triÓn cña nã ®· dùa vµo nh÷ng ph¸t kiÕn cña: ®Þa lý, b¶n ®å häc, ®o vÏ ¶nh, viÔn th¸m, kh¶o s¸t, tr¾c ®Þa, c«ng tr×nh, thèng kª, khoa häc m¸y tÝnh, ho¹t ®éng nghiªn cøu, trÝ tuÖ nh©n t¹o, d©n téc häc vµ nhiÒu bé m«n kh¸c cña c¸c nhµ khoa häc vÒ Tr¸i ®Êt. HTT§L cã thÓ ®−îc xem xÐt nh− mét c¬ së d÷ liÖu sè, trong ®ã d÷ liÖu ®−îc liªn kÕt trong mét hÖ to¹ ®é kh«ng gian. Nã cho phÐp: − NhËp d÷ liÖu (c¸c b¶n ®å, ¶nh viÔn th¸m, kh¶o s¸t vµ c¸c nguån kh¸c). − L−u tr÷ d÷ liÖu, truy nhËp vµ hái ®¸p. − ChuyÓn ®æi d÷ liÖu, ph©n tÝch vµ m« h×nh ho¸ − B¸o c¸o d÷ liÖu (c¸c b¶n ®å, s¬ ®å vµ b¸o c¸o) HTT§L kh¸c víi c¸c c¬ së d÷ liÖu kh¸c lµ ë chç: − TÊt c¶ c¸c th«ng tin trong HTT§L ®−îc liªn kÕt víi mét hÖ thèng to¹ ®é quy chiÕu kh«ng gian − HTT§L tÝch hîp kü thuËt. Nh÷ng kü thuËt cña viÔn th¸m ®i ®«i víi kh¶ n¨ng ph©n tÝch c¸c b¶n ®å, sù t¹o ra c¸c m« h×nh thèng kª, vÏ c¸c b¶n ®å... − HTT§L ®−îc thiÕt kÕ cho sù t¹o ra c¸c quyÕt ®Þnh. V× thÕ HTT§L lµ c«ng cô m¹nh ®Ó v−ît qua nh÷ng vÊn ®Ò ®Þa lý vµ m«i tr−êng. §èi t−îng chÝnh cña vËn dông HTT§L ë ®©y lµ sù chång ghÐp nh÷ng líp th«ng tin kh¸c nhau th«ng qua viÖc sö dông nhiÒu nguån d÷ liÖu ®a d¹ng ®−îc x©y dùng trªn mét b¶n ®å c¬ së (nÒn) ®Þa h×nh. 2. Kh¶ n¨ng sö dông GIS: Kü thuËt ®å ho¹ m¸y tÝnh lµ c«ng cô h÷u hiÖu cho viÖc thµnh lËp b¶n ®å kiÓm kª - ®¸nh gi¸ - dù b¸o vÒ t×nh tr¹ng MT. Nã n©ng cao hiÖu qu¶ trong x©y dùng mét - 12 -
HTT§L cho mét l·nh thæ. C¸c b¶n ®å ®−îc thµnh lËp nhanh, chÝnh x¸c, cã ®é thÈm mü cao, gióp cho viÖc lùa chän nhiÒu ph−¬ng ¸n thÓ hiÖn trong suèt thêi gian ng¾n. Kü thuËt ®å ho¹ m¸y tÝnh cho phÐp xö lý th«ng tin nhanh tõ nhiÒu nguån t− liÖu vµ cã thÓ cËp nhËt th−êng xuyªn, ®¸p øng ®−îc nhu cÇu thµnh lËp c¸c b¶n ®å ®¸nh gi¸ vµ dù b¸o vÒ biÕn ®éng MT. Kü thuËt ®å ho¹ m¸y tÝnh còng cã nh÷ng h¹n chÕ nhÊt ®Þnh trong sö dông, v× nã ®ßi hái trang thiÕt bÞ m¸y mãc ®ång bé, ®Çu t− ban ®Çu lín. §Ó sö dông cã hiÖu qu¶ kü thuËt m¸y tÝnh ®ßi hái nh÷ng chuyªn gia cã tr×nh ®é ®Þa lý, b¶n ®å vµ kü thuËt m¸y tÝnh cao. §Ò tµi cÇn tiÕn hµnh nghiªn cøu øng dông c¸c ch−¬ng tr×nh vµ phÇn mÒm GIS thÝch øng ®Ó sè ho¸, l−u tr÷ c¸c b¶n ®å vµ l−u tr÷ hÖ thèng c¸c d÷ liÖu kh¸c cã liªn quan ®Õn ®Ò tµi nh−: s¬ ®å, biÓu b¶ng, sè liÖu, v¨n liÖu... ®Ó tiÖn cho viÖc tiÕp tôc cËp nhËt, theo dâi diÔn biÕn m«i tr−êng theo c¸c hîp phÇn vµ theo c¸c tiÓu vïng QHMT vïng l·nh thæ §BSH. 3. Kinh nghiÖm ¸p dông ph−¬ng ph¸p GIS: Tõ cuèi nh÷ng n¨m 60 ë mét vµi n−íc tiªn tiÕn ®· nghiªn cøu kh¶ n¨ng qu¶n lý c¬ së d÷ liÖu b»ng HTT§L, b¾t ®Çu tõ nh÷ng n¨m 80 ë hÇu hÕt c¸c n−íc c«ng nghiÖp ph¸t triÓn ®· øng dông rÊt m¹nh c«ng nghÖ HTT§L vµ cã chung nhËn xÐt r»ng nã lµ c«ng cô rÊt h÷u hiÖu ®èi víi c«ng t¸c qu¶n lý, kÓ c¶ qu¶n lý Nhµ n−íc. §Ó cã thÓ b¾t nhÞp vµo thêi ®¹i, ®¸p øng c¸c nhu cÇu trong c«ng t¸c qu¶n lý, khai th¸c sö dông hîp lý tµi nguyªn vµ b¶o vÖ m«i tr−êng theo h−íng bÒn v÷ng, chóng ta ph¶i nh¾m c¸c môc tiªu t−¬ng tù ®Ó t¹o ra nh÷ng kho, nh÷ng ng©n hµng th«ng tin, nh÷ng c¬ së d÷ liÖu vµ khai th¸c chóng b»ng c«ng nghÖ HTT§L víi quy m« quèc gia, tr−íc hÕt cho qu¶n lý tµi nguyªn thiªn nhiªn vµ gi¸m s¸t m«i tr−êng. Cho ®Õn n¨m 1993 ë n−íc ta ®· cã nh÷ng øng dông HTT§L nh− nh÷ng ch−¬ng tr×nh thÝ ®iÓm t¹i mét sè c¬ quan víi hiÖu qu¶ ®−îc ®¸nh gi¸ lµ ch−a râ nÐt. Cho ®Õn nay nhu cÇu sö dông c«ng nghÖ nµy trë thµnh cÊp thiÕt, ph¸t triÓn kh¸ m¹nh t¹i hÇu hÕt c¸c Bé, Ngµnh, TØnh, c¸c ®¬n vÞ cã liªn quan vµ hiÖu qu¶ cña nã ®· ®−îc kh¼ng ®Þnh qua nhiÒu dù ¸n mang tÝnh quèc gia. Nh÷ng chøc n¨ng xö lý th«ng tin, ph©n tÝch c¸c yÕu tè ®iÒu kiÖn tù nhiªn, tµi nguyªn thiªn nhiªn, m«i tr−êng... Trong hÖ thèng HTT§L - 13 -
thùc sù trë thµnh c«ng cô ®¸ng tin cËy, nhanh (kÞp thêi) vµ kh¸ chÝnh x¸c. Nh÷ng d÷ liÖu b¶n ®å sè ngµy cµng trë nªn quen thuéc víi nh÷ng ®Æc tÝnh −u viÖt cña m×nh, ®ang ®ãng gãp vµo kho t− liÖu ë c¸c c¬ quan kh¸c nhau víi sè l−îng ngµy cµng t¨ng. Tõ n¨m 1995 Ch−¬ng tr×nh HTT§L quèc gia ë ViÖt Nam chÝnh thùc ®−îc thùc hiÖn ë hÇu hÕt c¸c Bé, Ngµnh vµ 54 tØnh, thµnh. Cã trªn 15 líp th«ng tin c¬ së ®· ®−îc khai th¸c trong ch−¬ng tr×nh HTT§L quèc gia ë 54 tØnh thµnh, ®ã lµ c¸c líp th«ng tin: − Líp th«ng tin vÒ ®Þa h×nh tù nhiªn − Líp th«ng tin vÒ ®Þa giíi hµnh chÝnh c¸c cÊp − Líp th«ng tin vÒ m¹ng l−íi giao th«ng − Líp th«ng tin vÒ m¹ng l−íi thuû v¨n − Líp th«ng tin vÒ rõng vµ th¶m thùc vËt − Líp th«ng tin vÒ hiÖn tr¹ng sö dông ®Êt − Líp th«ng tin vÒ ®Þa chÊt, ®Þa m¹o − Líp th«ng tin vÒ c¬ cÊu c«ng nghiÖp − Líp th«ng tin vÒ c¬ cÊu n«ng nghiÖp − Líp th«ng tin vÒ c¬ cÊu vµ ph©n bè d©n c− − Líp th«ng tin vÒ tiÒm n¨ng du lÞch, v¨n ho¸ vµ gi¸o dôc − Líp th«ng tin vÒ thæ nh−ìng − Líp th«ng tin vÒ ph©n vïng khÝ hËu − Líp th«ng tin vÒ tµi nguyªn biÓn − Líp th«ng tin vÒ m«i tr−êng Ngoµi ra ë nhiÒu bé, ngµnh ®· øng dông c«ng nghÖ HTT§L ®Ó qu¶n lý vµ ph©n tÝch c¸c vÊn ®Ò chuyªn ®Ò riªng. HTT§L thùc tÕ ®· mang l¹i hiÖu qu¶ trong viÖc qu¶n lý th«ng tin vÒ §KTN, TNTN, kinh tÕ -x· héi vµ gi¸m s¸t m«i tr−êng. Tuy nhiªn, trong qóa tr×nh thu thËp, xö lý c¸c d÷ liÖu ®Ó x©y dùng c¬ së d÷ liÖu TNMT, chóng t«i nhËn thÊy hiÖn tån t¹i t×nh h×nh thùc tÕ sau: - 14 -
- RÊt nhiÒu sè liÖu, tµi liÖu do nhiÒu c¬ quan nghiªn cøu vµ qu¶n lý kh¸c nhau khi ®em so s¸nh kh«ng thèng nhÊt, do ®ã g©y khã kh¨n cho viÖc sö dông. - NhiÒu sè liÖu, tµi liÖu kh«ng ®ång bé vµ thiÕu tÝnh thêi sù, ®Æc biÖt lµ viÖc cËp nhËt ®Ó theo dâi t×nh tr¹ng TNMT. - NhiÒu tµi liÖu ®iÒu tra c¬ b¶n vÒ §KTN, TNTN cßn ch−a ®−îc chØnh lý, ®èi chiÕu, kiÓm tra, ph©n lo¹i theo nh÷ng tiªu chÝ thèng nhÊt, ®Æc biÖt ch−a thÓ hiÖn ®−îc mét c¸ch hÖ thèng sù biÕn ®éng qua nhiÒu n¨m cña TNMT. - C¸c d÷ liÖu ®· cã chñ yÕu ®−îc l−u tr÷ theo ph−¬ng ph¸p truyÒn thèng ë d¹ng b¶n ®å, biÓu b¶ng, sæ s¸ch trªn giÊy, hoÆc qu¶n lý b»ng c¸c phÇn mÒm rÊt kh¸c nhau, quy tr×nh tæ chøc th«ng tin kh¸c nhau... th−êng g©y khã kh¨n cho viÖc tra cøu, khai th¸c sö dông th«ng tin, còng nh− tiÕp tôc söa ®æi vµ cËp nhËt. T×nh tr¹ng ®ã g©y lªn nh÷ng khã kh¨n rÊt lín cho viÖc sö dông c¸c nguån th«ng tin cÇn thiÕt ®Ó x©y dùng c¬ së d÷ liÖu TNMT, ®Æc biÖt lµ ®èi víi nghiªn cøu x©y dùng c¸c b¶n ®å vÒ TNMT ë quy m« toµn quèc, còng nh− c¸c vïng l·nh thæ kh¸c nhau lµ nh÷ng lo¹i b¶n ®å rÊt dÔ bÞ l·o ho¸. 4. X©y dùng hÖ th«ng tin ®Þa lý - b¶n ®å phôc vô nghiªn cøu QHMT vïng l·nh thæ vïng §BSH: Th«ng tin ®Þa lý lµ tËp hîp c¸c d÷ liÖu thu thËp ®−îc trong kh«ng gian, bao gåm tÊt c¶ c¸c yÕu tè: ®iÓm, ®−êng, khoanh vi mang ®Æc ®iÓm tù nhiªn. ThÝ dô, c¸c yÕu tè ®Þa h×nh, c¸c lo¹i §KTN, TN, MT... C¸c ®èi t−îng vµ sè liÖu KT - XH ®−îc thèng kª ë mét vïng tù nhiªn, mét l·nh thæ x¸c ®Þnh. HÖ th«ng tin ®Þa lý lµ ph−¬ng tiÖn tËp hîp th«ng tin ®Þa lý trong kh«ng gian lu«n thay ®æi. Nãi c¸ch kh¸c, HTT§L lµ tæng thÓ c¸c ph−¬ng ph¸p tiÕp nhËn, m· ho¸, l−u tr÷, ph©n tÝch, xö lý th«ng tin ®Þa lý - tæng thÓ sè liÖu ®Þnh vÞ trong kh«ng gian ®Þa lý, ®−îc tæ chøc vµ qu¶n lý bëi c¸c phÇn mÒm thÝch øng. Cho ®Õn nay c¸c b¶n ®å vÒ §KTN, TNMT, KT - XH vµ MT th−êng ®−îc thµnh lËp trªn giÊy, viÖc l−u tr÷ vµ h×nh thµnh th«ng tin chËm, Ýt ®−îc cËp nhËt. ViÖc sö dông b¶n ®å, nhÊt lµ b¶n ®å ®¸nh gi¸ biÕn ®éng MT bÞ h¹n chÕ bëi c¸c th«ng tin nhanh chãng bÞ cò ®i tr−íc nh÷ng thay ®æi cña thùc tÕ. C«ng nghÖ Tin häc ®· t¹o cho Khoa - 15 -
häc b¶n ®å ph−¬ng tiÖn míi, c«ng cô míi ®Ó xö lý nhanh chãng vµ kÞp thêi nh÷ng khèi l−îng th«ng tin ®Þa lý khæng lå vµ th−êng xuyªn biÕn ®éng; cËp nhËt, l−u tr÷ vµ hÖ thèng ho¸ c¸c th«ng tin ®ã ®Ó tiÕp tôc xö lý, sö dông trong thµnh lËp b¶n ®å vµ nghiªn cøu ®Þa lý. §iÒu nµy ®Æc biÖt quan träng ®èi víi vÊn ®Ò nghiªn cøu x©y dùng c¸c b¶n ®å chuyªn ngµnh MT. HTT§L gåm 4 phô hÖ ®ång thêi lµ: a) Thu thËp, tËp hîp th«ng tin trong ph¹m vi ®Ò tµi: Chøc n¨ng chñ yÕu cña phô hÖ nµy lµ truyÓn t¶i th«ng tin ®Þa lý ch−a ®−îc cÊu tróc vµ sè ho¸ sè liÖu; chóng sÏ ®−îc ®−a vµo HTT§L. b) Qu¶n lý sè liÖu: Cã nhiÖm vô qu¶n lý, nhËp vµ l−u tr÷ d÷ liÖu theo yªu cÇu sö dông cña ®Ò tµi. c) Xö lý vµ ph©n tÝch: ®©y lµ phô hÖ xö lý, tÝnh to¸n, tËp hîp, nhãm c¸c d÷ liÖu; nã cho phÐp ph©n tÝch, so¹n th¶o phèi hîp, suy luËn, gãp phÇn tÝch cùc vµo viÖc lµm næi bËt ®Æc tr−ng MT cña l·nh thæ. d) Biªn tËp: Biªn tËp b¶n ®å cho phÐp ®Æt d−íi d¹ng biÓu ®å c¸c th«ng tin ®Þa lý c¬ së vµ kÕt thóc c«ng viÖc cña c¸c phô hÖ tr−íc. Trong phÇn nµy ngoµi viÖc t¹o ra c¸c b¶n ®å ®¶m b¶o yªu cÇu khoa häc, thÈm mü mµ cßn thuËn tiÖn dÔ thu nhËn th«ng tin qua viÖc gi¶i ®¸p c¸c bµi to¸n ®Ó nhËn thªm c¸c th«ng tin h÷u Ých cho mét sè c¸c c«ng viÖc cña c¸c nhµ chuyªn m«n. Quy tr×nh thµnh lËp b¶n ®å QHMT §Ó thµnh lËp b¶n ®å, ®−a th«ng tin vµo HTT§L bao gåm nh÷ng nhãm b¶n ®å: − B¶n ®å ®Þa h×nh: ThÓ hiÖn c¸c yÕu tè hiÖn tr¹ng bao gåm hÖ thèng l−íi chiÕu, thuû v¨n, ®Þa h×nh, ranh giíi ph©n vïng QHMT vïng §BSH... C¬ së sè liÖu b¶n ®å cña c¸c yÕu tè nµy cho phÐp gi÷ l¹i ®Ó sö dông c¸c th«ng tin ®Þa lý cho c¸c b¶n ®å chuyªn ®Ò, lµ c¸c yÕu tè nÒn c¬ së cña hÖ th«ng tin ®Þa lý khi x©y dùng b¶n ®å chuyªn ®Ò. − B¶n ®å chuyªn ®Ò: Trªn c¸c yÕu tè nÒn cña b¶n ®å ®Þa h×nh thÓ hiÖn c¸c ®èi t−îng, hiÖn t−îng vµ qu¸ tr×nh kh¸c nhau vÒ m«i tr−êng. ViÖc x©y dùng b¶n ®å ®Þa h×nh vµ b¶n ®å chuyªn ®Ò cã thÓ theo quy tr×nh sau: - 16 -
+ NÒn ®Þa h×nh c¬ së: tr−íc hÕt lµ ®Þnh vÞ c¸c ®èi t−îng ®Þa lý b»ng c¸c tÖp: 1. X¸c ®Þnh l−íi chiÕu; 2.Thuû v¨n; 3. §Þa h×nh; 4. Hµnh chÝnh - D©n c−; 5. Giao th«ng ... + NÒn chuyªn ®Ò c¬ së: ®−îc thµnh lËp dùa trªn nÒn ®Þa h×nh ®· x¸c ®Þnh. C¸c tÖp ®−îc t¹o ra gåm c¸c møc kh¸c nhau. Trong mçi tÖp, viÖc chän ký hiÖu, mµu s¾c, ®é dµy ®−êng nÐt... ®−îc x¸c ®Þnh t−¬ng øng víi tõng møc. −u ®iÓm do m¸y tÝnh t¹o ra ë ®©y lµ cã thÓ so s¸nh t−¬ng quan gi÷a c¸c yÕu tè nÒn chuyªn ®Ò c¬ së vµ nÒn ®Þa h×nh c¬ së. B»ng viÖc chång xÕp c¸c tÖp lªn nhau tuú theo môc ®Ých nghiªn cøu. Trªn c¬ së ®ã cã thÓ tiÕn hµnh kiÓm tra ®é chÝnh x¸c, sao chÐp, ph©n tÝch ... Sau khi kÕt thóc c¸c c«ng viÖc trªn m¸y tÝnh, b¶n ®å míi thµnh lËp sÏ ®−îc vÏ trªn giÊy b»ng m¸y ®Ó kiÓm tra kÕt qu¶ trªn mµn h×nh ®· lµm. III. Ph−¬ng ph¸p viÔn th¸m: 1. C¬ së d÷ liÖu ¶nh vÖ tinh vïng §BSH: C¬ së d÷ liÖu ¶nh vÖ tinh vïng §BSH ®−îc x©y dùng trong khu«n khæ ®Ò tµi bao gåm 2 phÇn c¬ b¶n: D÷ liÖu vµ ch−¬ng tr×nh qu¶n lý. Ch−¬ng tr×nh nµy ngoµi viÖc cho phÐp t×m kiÕm d÷ liÖu theo to¹ ®é ®Þa lý cßn cung cÊp dÞch vô t¶i ¶nh gèc tõ c¬ së d÷ liÖu vµ trÝch dÉn in Ên mét phÇn ¶nh phôc vô nghiªn cøu tµi nguyªn, m«i tr−êng cho c¸c vïng l·nh thæ lùa chän. SIDV 1.0 ®−îc x©y dùng theo 2 møc: møc ®Çy ®ñ vµ møc tèi thiÓu. Møc ®Çy ®ñ bao gåm ch−¬ng tr×nh qu¶n lý, c¬ së d÷ liÖu ¶nh Browser vµ c¬ së d÷ liÖu ¶nh gèc. Møc tèi thiÓu chØ bao gåm 2 phÇn: Ch−¬ng tr×nh qu¶n lý vµ C¬ së d÷ liÖu ¶nh Browser. C¬ së d÷ liÖu ¶nh ®−îc x©y dùng nh»m môc ®Ých phôc vô néi dung nghiªn cøu cña ®Ò tµi cßn nhiÒu t− liÖu kh¸c ®−îc mua b»ng c¸c nguån kinh phÝ kh¸c còng ®−îc l−u tr÷ vµ qu¶n lý bëi SIDV 1.0. Mçi ¶nh vÖ tinh ®−îc qu¶n lý b»ng 3 phÇn kh¸c nhau: Th«ng tin trong c¬ së d÷ liÖu Access, ¶nh Browser vµ t− liÖu ¶nh gèc. S¬ ®å qu¶n lý t− liÖu ¶nh ®−îc nªu ë s¬ ®å d−íi ®©y. Mçi ¶nh ®−îc qu¶n lý b»ng mét b¶n ghi trong c¬ së d÷ liÖu cña Microsoft Access l−u c¸c th«ng tin víi néi dung: ¶nh browser ®−îc l−u d−íi d¹ng BMP, JPEG hoÆc c¸c khu«n d¹ng kh¸c mµ Access 97 hç trî: - 17 -
C¬ së d÷ liÖu Access 1 2 . §Üa cøng . ¶nh browser . Record i i §Üa cøng . CD Exabyte 8 mm . T− liÖu gèc . n M« h×nh qu¶n lý d÷ liÖu trong SIDV Tuy vËy nh»m t¹o ®iÒu kiÖn cho viÖc xö lý tiÕp theo ®−îc thuËn tiÖn c¸c khu«n d¹ng trªn ®−îc chuyÓn ®æi logic vÒ khu«n d¹ng cña hÖ xö lý ¶nh WinASEAN trong qu¸ tr×nh nhËp d÷ liÖu. §−¬ng nhiªn nh»m b¶o toµn d÷ liÖu khi lÊy d÷ liÖu tõ trong c¬ së d÷ liÖu ra ch−¬ng tr×nh cã thÓ t¸ch d÷ liÖu theo khu«n d¹ng nguyªn b¶n nh− ®· nhËp vµo lóc ®Çu. Ngoµi ra ch−¬ng tr×nh cßn cho phÐp c¾t mét cöa sæ ¶nh khu vùc nghiªn cøu trong ¶nh gèc. Khu«n d¹ng ¶nh c¾t ra lµ BSQ vµ mçi kªnh ¶nh ®−îc l−u trong mét tÖp. §Ó viÖc qu¶n lý vµ t×m kiÕm d÷ liÖu ¶nh ®−îc thuËn tiÖn chóng t«i ®· x©y dùng ch−¬ng tr×nh qu¶n lý C¬ së d÷ liÖu ¶nh vÖ tinh vïng §BSH. PhÇn mÒm nµy ®−îc thiÕt kÕ vµ x©y dùng trªn HÖ qu¶n trÞ c¬ së d÷ liÖu ACCESS. 97 cña h·ng Microsoft. §©y lµ phÇn mÒm cã nhiÒu tÝnh n¨ng −u viÖt, cho phÐp truy nhËp vµo c¬ së d÷ liÖu mét c¸ch nhanh chãng vµ hiÖu qu¶, ®Æc biÖt lµ tÝnh æn ®Þnh cao. Ngoµi ra ACCESS cßn cho phÐp më réng d÷ liÖu mµ kh«ng lµm ¶nh h−ëng tíi c¸c d÷ liÖu ®· ®−îc l−u tr÷. PhÇn mÒm ®−îc x©y dùng víi c¸c môc tiªu ®Ò ra nh− sau: - L−u tr÷ t− liÖu ¶nh vÖ tinh vïng §BSH - T×m kiÕm nhanh chãng vµ chÝnh x¸c - KÕt nèi víi c¸c phÇn mÒm kh¸c ®Ó xö lý. - 18 -