Thông tin khoa học công nghệ<br />
<br />
NGHIÊN CỨU SỐ HÓA CÁC PHƯƠNG PHÁP TÍNH PHẦN TỬ BẮN<br />
VÀ LƯỢNG SỬA KỸ THUẬT TRẬN ĐỊA PHÁO BINH<br />
Phạm Thị Hồng Thanh1*, Phan Văn Trị2<br />
Tóm tắt: Bài báo xem xét những thực trạng khó khăn trong việc tính phần tử<br />
bắn và lượng sửa kỹ thuật trận địa trong công tác Pháo binh hiện nay nói chung<br />
và ở Lữ đoàn Pháo binh 75 nói riêng. Đồng thời, bài báo cũng đề xuất xây dựng<br />
một hệ thống phần mềm số hóa các phương pháp tính phần tử bắn và lượng sửa kỹ<br />
thuật trận địa pháo binh, hỗ trợ tính phần tử bắn và lượng sửa một cách tự động,<br />
từ cấp chỉ huy tiểu đoàn đến cấp khẩu đội trong suốt quá trình chuẩn bị bắn và<br />
thực hành bắn.<br />
Từ khóa: Pháo binh; Phần tử bắn; Lượng sửa kỹ thuật.<br />
<br />
1. ĐẶT VẤN ĐỀ<br />
Đối với nghiệp vụ pháo binh ngoài trận địa, để đưa được viên đạn đến mục tiêu,<br />
một khẩu pháo cần phải xác định được góc tầm, độ tà và hướng. Đó chính là phần<br />
tử bắn. Phần tử bắn được tính toán dựa trên các thông số như sau: Số liệu trận địa;<br />
Đường đạn; Số liệu đài quan sát; Số liệu khí tượng; Số liệu đo đạc mục tiêu; Số<br />
liệu bắn thử. Đội hình chiến đấu pháo binh cấp tiểu đoàn bao gồm Đài quan sát, Sở<br />
chỉ huy tiểu đoàn và Trận địa bắn của các đại đội.<br />
Đài quan sát sẽ làm nhiệm vụ đo đạc tọa độ, độ rộng, bề cao, bề sâu của các<br />
mục tiêu, sau đó căn cứ vào vị trí tương đối của mình với các đại đội pháo binh<br />
tham gia chiến đấu để tính phần tử đo đạc riêng cho các đại đội. Tuy nhiên, một<br />
đại đội pháo binh thông thường bao gồm 3-4 khẩu pháo. Mỗi khẩu pháo có tọa độ<br />
vị trí khác nhau, cũng như có đặc tính kỹ thuật khác nhau. Do đó, khi cung cấp<br />
thông tin về cự ly, hướng bắn cho các đại đội, đài quan sát chỉ cung cấp các thông<br />
số này so với 1 khẩu pháo được chọn làm Khẩu đầu đàn. Các khẩu khác, không<br />
phải đầu đàn, trong đại đội sẽ căn cứ vào thông số mà đài quan sát cung cấp cùng<br />
với các thông số riêng của mình như: độ lệch cao (chênh cao), độ lệch sâu (chênh<br />
sâu) của mình so với khẩu đầu đàn, cùng 1 số độ lệch khác gây ra do đặc tính kỹ<br />
thuật riêng của khẩu pháo mình để tính ra phần tử bắn riêng của khẩu. Đó chính là<br />
lượng sửa.<br />
Như vậy, đối với nghiệp vụ pháo binh, bài toán tính phần tử bắn và bài toán<br />
tính lượng sửa là 2 bài toán rất quan trọng.<br />
Hiện nay, việc tính toán phần tử bắn ở các đơn vị pháo binh được thực hiện chủ<br />
yếu trên máy tính cầm tay Casio fx-5800. Với bài toán tính lượng sửa, chương<br />
trình trên máy tính này chỉ hỗ trợ tính các lượng sửa điều kiện bắn như: lượng sửa<br />
độ chênh khối lượng đạn, lượng sửa độ chênh sơ tốc so với pháo chuẩn, lượng sửa<br />
khí tượng; chưa hỗ trợ tính lượng sửa kỹ thuật trận địa (lượng sửa độ chênh cao,<br />
chênh cao, sai số đường ngắm, sai số góc tầm). Ở bài toán tính phần tử bắn, máy<br />
tính chỉ hỗ trợ tính phần tử bắn giản đơn, chưa hỗ trợ tính phần tử bắn đầy đủ. Mặt<br />
khác, các bài toán được cài đặt rời rạc dù thông tin có tính kết nối và có thể được<br />
sử dụng lại; làm tăng thời gian tính toán. Mặt khác, các thông số về bảng bắn của<br />
từng loại pháo đều phải tra và nhập thủ công vào chương trình, gây khả năng sai<br />
sót và cũng làm tăng thời gian chuẩn bị phần tử.<br />
<br />
<br />
<br />
Tạp chí Nghiên cứu KH&CN quân sự, Số Đặc san CNTT, 04 - 2019 159<br />
Công nghệ thông tin<br />
<br />
Trong quá trình thực hành bắn, Đài quan sát và Sở chỉ huy luôn phải theo dõi<br />
kết quả bắn và phải liên tục điều chỉnh phần tử bắn cho các khẩu đội nếu kết quả<br />
bắn chưa đạt ý định chiến đấu. Quá trình điều chỉnh phần tử bắn (sửa bắn) là quá<br />
trình tính lại phần tử bắn do có sự thay đổi về điều kiện khí tượng, số liệu mục tiêu,<br />
kết quả bắn... Nếu tính toán trên Casio fx-5800, do máy tính cầm tay này không có<br />
chế độ kết nối thông tin giữa các bài tính nên dù chỉ điều chỉnh số liệu một vài<br />
thông số thì các kế toán pháo binh vẫn phải nhập lại toàn bộ các thông số khác mặc<br />
dù không thay đổi. Mỗi một đại đội gồm khoảng từ 3-4 khẩu có 01 kế toán, công<br />
việc tính toán trong điều kiện bắn liên tục để đảm bảo thời gian quy định là khá<br />
khó khăn và dễ gây sai sót, ảnh hưởng đến kết quả huấn luyện, diễn tập.<br />
Như vậy, yêu cầu xây dựng một hệ thống phần mềm và các thiết bị phần cứng<br />
kèm theo giúp tính toán phần tử bắn và lượng sửa kỹ thuật cho các đơn vị pháo<br />
binh phục vụ công tác huấn luyện, diễn tập giúp giảm thời gian tính toán cũng như<br />
tăng tính chính xác so với việc tính toán và tra bảng thủ công; góp phần nâng cao<br />
hiệu lực bắn ngay từ loạt đầu cho các khẩu đội pháo là rất cần thiết.<br />
2. GIẢI QUYẾT VẤN ĐỀ<br />
2.1. Mô hình hệ thống<br />
Để giải quyết các vấn đề nêu trên, tác giả đề xuất xây dựng một hệ thống phần<br />
mềm tích hợp các phương pháp tính phần tử bắn và lượng sửa kỹ thuật trận địa<br />
pháo binh, sử dụng kết quả của bài toán trước cho bài toán sau, hỗ trợ tính phần tử<br />
bắn và lượng sửa một cách tự động, từ cấp chỉ huy tiểu đoàn đến cấp khẩu đội<br />
trong suốt quá trình chuẩn bị bắn và thực hành bắn.<br />
Trong thực hành diễn tập, huấn luyện, đội hình pháo binh chia làm 3 vị trí: Đài<br />
quan sát, Sở chỉ huy tiểu đoàn và Trận địa pháo.<br />
Đài quan sát thường bố trí ở vị trí thuận lợi cho việc quan sát mục tiêu, không<br />
bị che khuất, cách trận địa chính từ 6-10km. Trong cuộc diễn tập, trên Đài quan sát<br />
có các khí tài quang học để quan sát mục tiêu và kết quả bắn, có các kế toán đại<br />
diện cho các đại đội pháo, chiến sĩ thông tin và Chỉ huy của Lữ đoàn. Đài quan sát<br />
được bố trí cố định, do đó có thể bố trí một khối thiết bị xử lý cố định để thao tác<br />
phần mềm và nhận thông tin từ hệ thống.<br />
Sở chỉ huy tiểu đoàn thường cách trận địa bắn khoảng 400-500m. Tại đây cũng<br />
có kế toán của các đại đội pháo, có chiến sĩ thông tin và Chỉ huy Tiểu đoàn. Vị trí<br />
Sở chỉ huy tiểu đoàn cũng cố định, được xây dựng công sự kiên cố, nên cũng có<br />
thể bố trí một thiết bị xử lý cố định để lưu trữ dữ liệu chung, xử lý dữ liệu và<br />
truyền thông tin đến các thiết bị khác cùng hệ thống.<br />
Trận địa bắn là khu vực địa hình do một phân đội hoả lực pháo binh chiếm<br />
lĩnh để thực hiện nhiệm vụ bắn. Trung đội trưởng hoặc khẩu đội trưởng chỉ huy tại<br />
trận địa pháo có tính cơ động cao nên tổ đề tài sẽ bố trí cho trung đội trưởng một<br />
thiết bị cơ động nhỏ gọn, có màn hình hiển thị thông tin để có thể thông báo hoặc<br />
nhận lệnh từ các đơn vị cấp trên một cách nhanh chóng và tiện lợi.<br />
Mô hình kết nối thông tin trong hệ thống như sau:<br />
Về phần mềm cài đặt trên các thiết bị, tương ứng với sự phân chia thiết bị và vai<br />
trò ở trên, tác giả chia hệ thống tính toán phần tử bắn và lượng sửa kỹ thuật ở Lữ<br />
đoàn Pháo binh thành 3 nhóm chức năng chính.<br />
<br />
<br />
160 P. T. H. Thanh, P. V. Trị, “Nghiên cứu số hóa các phương pháp … trận địa pháo binh.”<br />
Thông tin khoa học công nghệ<br />
Thông tin mục tiêu<br />
Thông tin đài quan sát<br />
Kết quả bắn quan sát<br />
<br />
<br />
Thông số đo đạc mục tiêu<br />
Hệ số sửa bắn<br />
Kết quả bắn đã tính toán độ lệch<br />
<br />
Thông số trận địa<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
Thông tin trận địa<br />
Thông tin lý lịch pháo<br />
Thông tin khí tượng<br />
Phần tử bắn của khẩu 1<br />
Phần tử sửa bắn khẩu 1<br />
<br />
<br />
<br />
Phần tử bắn của khẩu 3<br />
Phần tử sửa bắn của khẩu 3<br />
<br />
Phần tử bắn của khẩu 2<br />
Phần tử sửa bắn của khẩu 2<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
Hình 1. Mô hình kết nối thông tin giữa các thiết bị trong hệ thống.<br />
Nhóm chức năng Đài quan sát:<br />
- Chức năng quản lý thông tin trận diễn tập, huấn luyện: bao gồm thời gian, địa<br />
điểm - vị trí diễn ra các tình huống luyện tập, diễn tập. Quản lý thông tin tiểu đoàn,<br />
đại đội tham gia diễn tập, huấn luyện.<br />
- Chức năng quản lý thông tin số liệu Đài quan sát: quản lý vị trí-tọa độ, độ cao,<br />
hướng chuẩn của Đài quan sát.<br />
- Chức năng tính và quản lý số liệu mục tiêu: tính và quản lý tên mục tiêu, tọa<br />
độ, độ cao, độ rộng, độ sâu... của mục tiêu.<br />
- Chức năng tính toán cự ly, phương vị mục tiêu cho các khẩu đội<br />
- Chức năng hiển thị bản đồ bố trí trận địa huấn luyện, diễn tập: hiển thị vị trí<br />
của đài quan sát, sở chỉ huy tiểu đoàn, các khẩu đội, mục tiêu trên nền bản đồ số.<br />
- Chức năng tính và quản lý thông tin kết quả bắn: tính và quản lý độ lệch cự ly<br />
và hướng của điểm nổ và cụm điểm nổ.<br />
Nhóm chức năng tại Sở chỉ huy tiểu đoàn:<br />
- Chức năng tính và quản lý thông tin số liệu trận địa: số lượng khẩu, loại pháo,<br />
vị trí bố trí các khẩu của từng đại đội, giãn cách giữa các khẩu, chênh cao, chênh<br />
sâu của các khẩu so với khẩu đầu đàn.<br />
- Chức năng tính thông số kỹ thuật và quản lý thông tin số liệu đường đạn: Liều,<br />
nhiệt độ liều, độ chênh sơ tốc… các thông tin khác về lý lịch pháo làm căn cứ tính<br />
lượng sửa kỹ thuật.<br />
- Chức năng quản lý thông tin về điều kiện khí tượng: số thông báo khí tượng,<br />
ngày giờ đo, độ cao đài khí tượng, áp suất, nhiệt độ, phương vị gió, tốc độ gió…<br />
<br />
<br />
Tạp chí Nghiên cứu KH&CN quân sự, Số Đặc san CNTT, 04 - 2019 161<br />
Công nghệ thông tin<br />
<br />
- Chức năng chuẩn bị đường đạn cho các khẩu: Chức năng này sẽ xác định<br />
lượng sửa kỹ thuật cho các khẩu, bao gồm lượng sửa về tầm, lượng sửa về hướng,<br />
lượng sửa khí tượng.<br />
- Chức năng tính toán phần tử bắn cho các khẩu: tính toán phần tử đầu tiên và<br />
phần tử lấy trên pháo.<br />
- Chức năng sửa bắn: tính toán sửa bắn theo tầm và hướng.<br />
Nhóm chức năng ở Khẩu đội:<br />
- Chức năng xem lý lịch pháo của khẩu đội.<br />
- Chức năng xem phần tử bắn riêng của khẩu đội.<br />
- Chức năng lọc và xem kết quả bắn của khẩu đội.<br />
2.2. Các phương pháp tính toán có liên quan<br />
Khi tham gia vào quá trình chuẩn bị bắn và thực hành bắn, bộ đội pháo binh sử<br />
dụng các phương pháp tính toán như sau:<br />
- Phương pháp tính toán số liệu đo đạc mục tiêu: dùng để tính tọa độ mục<br />
tiêu, tọa độ điểm nổ hoặc phương vị, cự ly mục tiêu hoặc điểm nổ.<br />
- Phương pháp tính toán lượng sửa: trong quá trình bắn, đạn pháo chịu nhiều<br />
ảnh hưởng của các yếu tố như địa hình, khí hậu, thời tiết cũng như các điều<br />
kiện kỹ thuật riêng của pháo, do đó, phải hiệu chỉnh các yếu tố lượng sửa<br />
này vào phần tử bắn của pháo. Lượng sửa bao gồm: lượng sửa điều kiện<br />
khí tượng, lượng sửa điều kiện đường đạn, lượng sửa kỹ thuật trận địa.<br />
- Phương pháp sửa bắn: Với mỗi bài bắn khác nhau, phương pháp sửa bắn sẽ<br />
khác nhau. Cơ bản có 2 phương pháp là sửa bắn theo dấu điểm nổ (bài 4,<br />
bài 4a, bài 7 thử thật) và sửa bắn dùng 2 đài giao hội (bài 3, bài 7 thử giả).<br />
Hầu hết các phương pháp tính toán nêu trên đã được mô hình thành các công<br />
thức toán học cụ thể, thuận lợi cho việc số hóa và tích hợp vào hệ thống. Tuy<br />
nhiên, đối với phương pháp sửa bắn theo dấu điểm nổ với giãn cách lớn (bài 4a),<br />
hiện nay, các đơn vị pháo binh vẫn sử dụng phương pháp thủ công là quay thước<br />
SB-70. Để thuận lợi cho việc tích hợp bài sửa bắn này vào hệ thống phần mềm,<br />
qua quá trình nghiên cứu, dựa vào các quy tắc và yếu lĩnh sửa bắn đồng thời dựa<br />
vào bản chất của phương pháp quay thước, tác giả đã đề xuất giải pháp số hóa<br />
phương pháp sửa bắn cho bài 4a, thử nghiệm cho kết quả tốt tương đương với<br />
phương pháp sử dụng thước SB-70 nhưng cải thiện tốc độ đáng kể, đồng thời, có<br />
thể sử dụng cho bài 4 và bài 7.<br />
2.2.1. Phương pháp tính toán số liệu đo đạc mục tiêu<br />
Tính toán số liệu đo đạc mục tiêu là bước đầu tiên để tính phần tử bắn. Tại bước<br />
này, bộ đội pháo binh sẽ tính cự ly và phương vị của mục tiêu so với đài quan sát<br />
và so với trận địa (ở đây là pháo đầu đàn). Như hình vẽ dưới đây thì sẽ tính đường<br />
quan mục DQ, góc phương vị tạo bởi đường quan mục αQM; đường pháo mục DF<br />
và góc phương vị tạo bởi đường pháo mục αFM.<br />
Khi biết tọa độ của đài quan sát, tọa độ của trận địa, tọa độ mục tiêu (hoặc cự ly<br />
ước tính và phương vị mục tiêu), số liệu đo đạc mục tiêu được tính theo các công<br />
thức lượng giác (phương pháp thuận hoặc nghịch tọa độ).<br />
<br />
<br />
<br />
162 P. T. H. Thanh, P. V. Trị, “Nghiên cứu số hóa các phương pháp … trận địa pháo binh.”<br />
Thông tin khoa học công nghệ<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
Hình 2. Hình biểu diễn đường quan mục, pháo mục và các góc phương vị.<br />
2.2.2. Phương pháp tính lượng sửa điều kiện khí tượng:<br />
Lượng sửa độ chênh áp suất không khí (∆DA ) [4]:<br />
∆DA = 0,1 ∆XAP x ∆A<br />
Trong đó:<br />
∆A : Độ chênh áp suất không khí tại trận địa.<br />
∆XAP: Lượng sửa độ chênh áp suất không khi tra trong bảng bắn<br />
Lượng sửa độ chênh nhiệt độ không khí (∆D t°K) [4]:<br />
∆D t°K =-0,1 ∆X t°K x ∆ t°K<br />
Trong đó:<br />
∆X t°K: Lượng sửa bảng bắn tra ở cự ly tính và liều tính.<br />
∆ t°K: Độ chênh nhiệt độ không khí tra trong thông báo, căn cứ độ cao đường đạn.<br />
Lượng sửa thành phần gió dọc (∆Dgd) [4]:<br />
∆Dgd = 0,1 ∆Xgd x Vgd<br />
Trong đó:<br />
∆Xgd: Lượng sửa bảng bắn tra theo cự ly tính và liều tính.<br />
Vgd: tốc độ gió dọc. Dấu của lượng sửa theo dấu của Vgd.<br />
Lượng sửa thành phần gió ngang (∆Hgn) [4]:<br />
∆Hgn = 0,1 ∆Zgn x Vgn<br />
Trong đó:<br />
∆Zgn: Lượng sửa bảng bắn tra theo cự ly tính và liều tính.<br />
Vgn: tốc độ gió ngang. Dấu của lượng sửa theo dấu Vgn.<br />
Lượng sửa tổng hợp về tầm của điều kiện khí tượng bằng tổng các lượng sửa<br />
thành phần (có tính tới dấu của từng thành phần). Lượng sửa tổng hợp về hướng<br />
của điều kiện khí tượng bằng lượng sửa thành phần gió ngang.<br />
Một số loại pháo có tầm bắn lớn phải tính thêm lượng sửa do trái đất quay.<br />
Cách tính theo hướng dẫn riêng của bảng bắn.<br />
<br />
<br />
Tạp chí Nghiên cứu KH&CN quân sự, Số Đặc san CNTT, 04 - 2019 163<br />
Công nghệ thông tin<br />
<br />
2.2.3. Phương pháp tính lượng sửa điều kiện đường đạn:<br />
Lượng sửa độ chênh sơ tốc tổng hợp của pháo đầu đàn (∆DVo) [4]:<br />
∆DVo = - ∆XVo x ∆Vo<br />
Trong đó:<br />
∆Xvo là lượng sửa sơ tốc 1% bảng bắn tra ở cự ly tính và liều tính.<br />
∆Vo là độ chênh sơ tốc tổng hợp của pháo đầu đàn, là tổng của độ chênh sơ tốc<br />
tổng hợp của pháo chuẩn tiểu đoàn và độ chênh sơ tốc của pháo đầu đàn so với<br />
pháo chuẩn.<br />
Lượng sửa độ chênh nhiệt độ liều thuốc [4]:<br />
∆Dt°l = -0,1∆X t°l x ∆t°l<br />
Trong đó:<br />
∆X t°l : Là lượng sửa nhiệt độ liều 10oC bảng bắn tra ở cự ly tính và liều tính.<br />
∆t°l : độ chênh nhiệt độ liều so với nhiệt độ liều tiêu chuẩn là 15oC<br />
Các lượng sửa ∆Dt°l, ∆DVo: Tính quy chẵn đến một mét. Xác định dấu của<br />
lượng sửa theo dấu của phép tính đại số.<br />
2.2.4. Phương pháp tính lượng sửa riêng của pháo<br />
Mọi khẩu pháo khi sử dụng đều có sai lệch nhất định so với lý thuyết và điều<br />
kiện lập bảng bắn. Nguyên nhân là do: những sai số công nghệ khi chế tạo pháo và<br />
độ rơ mòn của các chi tiết máy qua quá trình vận hành chiến đấu, sử dụng nhiều<br />
lần; sai số do dùng đạn có trọng lượng khác với đạn tiêu chuẩn; sai lệch về sơ tốc<br />
đầu đạn và vị trí đặt pháo. Đó chính là lượng sửa riêng của pháo, đặc trưng cho sự<br />
thay đổi các đặc tính kỹ thuật của từng khẩu pháo so với tiêu chuẩn và so với khẩu<br />
đầu đàn, được tính và sửa vào phần tử bắn nhằm nâng cao tính chính xác của phần<br />
tử bắn. Lượng sửa riêng của khẩu đội có cách tính khác nhau tùy thuộc pháo đó có<br />
phải là pháo đầu đàn hay không [2].<br />
Lượng sửa độ chênh sai số sơ tốc (∆DV0F ) [4]:<br />
∆DV0Fi = ∆V’0Fi x ∆XVo / ∆XLZ<br />
Trong đó:<br />
∆DV0Fi : lượng sửa độ chênh sơ tốc của khẩu i nào đó so với khẩu đầu đàn.<br />
∆V’0Fi: độ chênh sơ tốc của khẩu i nào đó so với khẩu đầu đàn, được xác định<br />
khi bắn kiểm tra pháo.<br />
∆XVo: lượng sửa độ chênh sơ tốc ứng với độ chênh sơ tốc là 1% trong bảng<br />
bắn.<br />
∆XLZ: lượng thay đổi về tầm mỗi khi góc cao thay đổi 1 ly giác, được tra trong<br />
bảng bắn.<br />
Lượng sửa độ chênh khối lượng đạn (∆Dn) [4]:<br />
∆Dn = (∆n x ∆Xn)/∆XLZ<br />
Trong đó:<br />
∆Dn: lượng sửa độ chênh khối lượng đạn.<br />
∆Xn: lượng sửa tầm tính bằng m cho 1 dấu trọng lượng ghi trong bảng bắn.<br />
∆n: số dấu khối lượng đạn ghi trên đầu đạn.<br />
Lượng sửa độ chênh cao (∆Dh) [4]:<br />
<br />
<br />
164 P. T. H. Thanh, P. V. Trị, “Nghiên cứu số hóa các phương pháp … trận địa pháo binh.”<br />
Thông tin khoa học<br />
học công nghệ<br />
<br />
∆Dhi = ∆hi/0,001DF<br />
Trong đó:<br />
∆Dhi: lượng<br />
lượng sửa độ ch ênh cao của<br />
chênh ủa khẩu i so với khẩu đầu đđàn<br />
àn.<br />
∆hi: độ ộ chênh<br />
chênh cao ccủa<br />
ủa khẩu không đầu đđàn àn so với<br />
với khẩu đầu đđàn.<br />
àn.<br />
DF: ccự<br />
ự ly đo đạc mục ti êu..<br />
tiêu..<br />
Lượng sửa độ ch<br />
Lượng chênh<br />
ênh sâu ((∆Dbs)<br />
∆Dbs) [4][4]:<br />
∆Dbsi = ∆bi/∆XLZ<br />
∆XLZ<br />
Trong đó:<br />
∆Dbsi: lượng<br />
lượng sửa độ ch ênh sâu kh<br />
chênh khẩu<br />
ẩu i so với khẩu đầu đđàn.<br />
àn.<br />
∆bsi: độ ộ chênh<br />
chênh sâu ccủa<br />
ủa khẩu i so với khẩu đầu đđàn.àn.<br />
Lượng sửa sai số góc tầm với th<br />
Lượng thước<br />
ớc góc bắn ((ΔDgt)<br />
ΔDgt) [2][4]<br />
[2][4]:: Lượng<br />
Lượng sửa sai số góc<br />
tầm<br />
ầm với ththước<br />
ớc góc bắn đđư ược<br />
ợc tìm<br />
tìm và ghi ssẵn<br />
ẵn trong lý lịch pháo sau khi ssửa<br />
ửa chữa<br />
hoặc bảo ddưỡng<br />
hoặc ỡng pháo.<br />
Lượng sửa sai số đđường<br />
Lượng ờng ngắm ((ΔH ΔHđn)<br />
đn) [2][4]:<br />
[2][4]: Lưượng<br />
ợng sửa sai số đđường<br />
ờng ngắm đđư<br />
ược<br />
ợc<br />
ghi ssẵn<br />
ẵn trong lý lịch pháo sau khi sửa ửa chữa giá, kính ngắm hoặc bảo ddưỡng ỡng kỹ<br />
thuật<br />
thuật<br />
Sửử dụng llưượng<br />
ợng sửa ri<br />
riêng<br />
êng khẩu<br />
khẩu đội [3][3]:<br />
Đối<br />
ối với pháo đầu đđàn<br />
àn<br />
Lưượng<br />
ợng sửa tầm: ΔD = ΔDgt + ΔDn<br />
Lượng sửa hhư<br />
Lượng ướng:<br />
ớng: ΔH = ΔHđn<br />
ΔHđn<br />
Đối<br />
ối với pháo không đầu đđàn àn<br />
Lượng sửa tầm: ∆D = ∆DV0F + ∆Dgt + ∆Dn + ∆Dh + ∆Dbs<br />
Lượng<br />
Lượng sửa hhư<br />
Lượng ướng:<br />
ớng: ∆H = ∆Hđn<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
Hình 3. Màn hình hiển thị bảng tính lượng<br />
hiển l ợng sửa ri<br />
riêng<br />
êng ccủa<br />
ủa các khẩu đội<br />
đội.<br />
<br />
<br />
Tạp<br />
ạp chí Nghi<br />
Nghiên<br />
ên cứu<br />
cứu KH&CN quân<br />
uân sự,<br />
sự, Số<br />
ố Đặc san CNTT,<br />
CNTT 04 - 20<br />
20199 165<br />
Công nghệ thông tin<br />
<br />
2.2.5. Phương pháp sửa bắn<br />
2.2.5.1. Phương pháp sửa bắn theo dấu điểm nổ<br />
Từ việc nghiên cứu yếu lĩnh sửa bắn chung và phương pháp quay thước thủ<br />
công SB-70, tác giả đề xuất phương pháp sửa bắn có thể số hóa như sau:<br />
- Bước 1: Từ cự ly (DQ) và phương vị (αQM) của mục tiêu quan sát được từ<br />
đài quan sát và tọa độ của đài quan sát, bằng phương pháp lượng giác<br />
(phương pháp thuận tọa độ), ta tính được tọa độ của mục tiêu.<br />
- Bước 2: Sau khi dùng phần tử đầu tiên của khẩu đầu đàn bắn một phát,<br />
được dấu điểm nổ đầu tiên, coi độ lệch tầm bằng một số nguyên lần khoảng<br />
bao bọc hẹp. Độ lệch hướng ∆h thì tính theo quan sát. Đối với Ld 40 thì bao bọc hẹp là 200m. Như vậy,<br />
nếu coi điểm nổ là N thì ta có phương vị từ đài quan sát đến N (αQN) chính<br />
là αQN = αQM + ∆H và DQN = DQ + 200m. Từ giá trị cự ly và phương vị<br />
của N, ta tính được tọa độ điểm nổ bằng phương pháp thuận tọa độ. Ta tiếp<br />
tục tính cự ly (DFN) và phương vị (αFN) từ trận địa đến N bằng phương<br />
pháp nghịch tọa độ. Ta sẽ tính ra độ lệch của điểm nổ so với mục tiêu.<br />
Độ lệch tầm ∆D = DFN – DF<br />
Độ lệch hướng ∆H = αFN – αFM<br />
Từ đó, suy ra lượng sửa tầm là: LST = ∆D / ∆XLZ<br />
Với ∆XLZ là lượng thay đổi cự ly khi góc bắn thay đổi một ly giác.<br />
Lượng sửa hướng là: LSH = ∆H.<br />
Các lượng sửa đều tính bằng ly giác và được quy chẵn đến 1 ly giác. Dấu<br />
của các lượng sửa theo dấu của phép toán đại số.<br />
- Bước 3: Tiếp tục bắn. Nếu được dấu điểm nổ ngược lại, coi độ lệch tầm<br />
bằng một nửa hoặc một phần khoảng bao bọc vừa tạo được, xác định lượng<br />
sửa, tiếp tục sửa như bước 2.<br />
- Quá trình bắn thử kết thúc khi ∆D ≤ 100m và ΔH ≤ 0-10.<br />
Bảng 1 So sánh kết quả thực nghiệm của 2 phương pháp.<br />
Sửa bắn lần 1 Sửa bắn lần 2 Sửa bắn lần 3 Thời gian tính<br />
Phương pháp - LST: -45 - LST: +21 - LST: +8 3 phút<br />
quay thước - LSH: +16 - LSH: -8 - LSH: -6<br />
Phương pháp đề - LST: -45 - LST: +22 - LST: +8 0.01 giây<br />
xuất - LSH: +14 - LSH: +7 - LSH: +6<br />
<br />
*Phương pháp quay thước tính toán giá trị bằng cách ước lượng khoảng cách theo<br />
các vạch kẻ sẵn trên thước, do đó sẽ có độ sai lệch nhất định tùy theo kinh nghiệm<br />
và thủ thuật tính toán của kế toán viên pháo binh.<br />
<br />
<br />
<br />
166 P. T. H. Thanh, P. V. Trị, “Nghiên cứu số hóa các phương pháp … trận địa pháo binh.”<br />
Thông tin khoa học công nghệ<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
Hình 4. Thước SB-70.<br />
2.2.5.2. Phương pháp sửa bắn dùng 2 đài giao hội<br />
Với trường hợp bắn thử dùng 2 đài giao hội, lượng sửa tầm được xác định theo<br />
công thức [4]:<br />
∆ = ∗ − ∗ <br />
<br />
Trong đó: DQt, DQf: cự ly quan mục của đài bên trái, đài bên phải.<br />
αt, αf: độ LSH của điểm nổ đo tại đài trái và đài phải, mang dấu theo quy định<br />
chung. , : là các hệ số giao hội, tính trước khi bắn, quy chẵn đến số nguyên.<br />
Lượng sửa hướng được xác định theo công thức [4]:<br />
∆H = (-α x SH) + (0,01∆D x GH)<br />
Trong đó:<br />
α là độ LSH của điểm nổ so với điểm quan sát mục tiêu đo bằng ly giác tại đài<br />
chỉ huy. Đạn lệch trái thì α mang dấu -, đạn lệch phải α mang dấu +.<br />
∆D là lượng sửa tầm tính bằng m.<br />
SH, GH là các hệ số sửa bắn, tính trước khi bắn.<br />
3. KẾT LUẬN<br />
Trong bài báo này, chúng tôi đã đề xuất xây dựng một hệ thống tích hợp phần<br />
mềm và các thiết bị phần cứng giúp cho việc tính toán phần tử bắn và các lượng<br />
sửa kỹ thuật, lượng sửa khí tượng trong công tác pháo binh trở nên dễ dàng và<br />
nhanh chóng, giảm thiểu khả năng sai sót so với phương pháp thủ công. Hệ thống<br />
đang thử nghiệm và chuẩn bị ứng dụng tại Lữ đoàn Pháo binh 75/Quân khu 7;<br />
hướng mở rộng là sẽ áp dụng rộng rãi trong các đơn vị pháo binh khác như Lữ<br />
đoàn Pháo binh 434/Quân đoàn 4, Lữ đoàn Pháo binh 6/QK9...<br />
TÀI LIỆU THAM KHẢO<br />
[1]. Bộ Tư lệnh Pháo binh, “Hướng dẫn sử dụng Máy tính Casio fx-5800 giải một<br />
số bài toán pháo binh”, Tài liệu nội bộ (2009).<br />
[2]. Lữ đoàn Pháo binh 75, “Giáo án huấn luyện kỹ thuật chuyên ngành trận địa,<br />
Bài: Tính lượng sửa kỹ thuật trận địa”, Tài liệu nội bộ (2016).<br />
<br />
<br />
Tạp chí Nghiên cứu KH&CN quân sự, Số Đặc san CNTT, 04 - 2019 167<br />
Công nghệ thông tin<br />
<br />
[3]. Phòng Quân huấn nhà trường – Binh chủng pháo binh, “Công tác trận địa<br />
Pháo binh mặt đất”, Nhà xuất bản Quân đội nhân dân (2009).<br />
[4]. N.T.Quân, “Quy tắc bắn và chỉ huy bắn pháo binh mặt đất – Tập 1”, Nhà xuất<br />
bản Quân đội nhân dân (2017).<br />
ABSTRACT<br />
THE RESEARCH ON THE METHODS OF CALCULATING FIRING<br />
ELEMENTS AND TECHNICAL BATTLE IN ARTILLERY<br />
The paper examines the current difficult situations in calculating the<br />
firing element and the amount of technical battle in field artillery in general<br />
and in Artillery Brigade 75 in particular. At the same time, the article also<br />
proposed to build a software system to digitize the method of calculating the<br />
firing element and the artillery battlefield technical, to support the<br />
calculation of firing element and automatic correction, from level The<br />
battalion commander came to supply the squad during the shooting<br />
preparation and shooting practice.<br />
Keywords: Firing element; Artillery.<br />
<br />
Nhận bài ngày 12 tháng 01 năm 2019<br />
Hoàn thiện ngày 25 tháng 02 năm 2019<br />
Chấp nhận đăng ngày 25 tháng 3 năm 2019<br />
1<br />
Địa chỉ: Viện Công nghệ thông tin, Viện KHCN quân sự;<br />
2<br />
Trường Sỹ quan thông tin.<br />
*<br />
Email: hongthanh168@gmail.com.<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
168 P. T. H. Thanh, P. V. Trị, “Nghiên cứu số hóa các phương pháp … trận địa pháo binh.”<br />