Nghiên cứu thực trạng chăn nuôi lợn Vân Pa trong các nông hộ ở huyện Đakrông và hướng hóa tỉnh Quảng Trị

TẠP CHÍ KHOA HỌC, Đại học Huế, Số 63, 2010<br /> NGHIÊN CỨU THỰC TRẠNG CHĂN NUÔI LỢN VÂN PA<br /> TRONG CÁC NÔNG HỘ Ở HUYỆN ĐAKRÔNG VÀ HƯỚNG HÓA<br /> TỈNH QUẢNG TRỊ<br /> Nguyễn Đức Hưng, Đại học Huế<br /> Trần Sáng Tạo, Trường Đại học Nông Lâm, Đại học Huế<br /> Nguyễn Thị Tường Vy, Trường Đại học Sư Phạm, Đại học Huế<br /> <br /> TÓM TẮT<br /> Một nghiên cứu thực địa đã tiến hành tại 5 xã của huyện Đakrông và 5 xã của huyện<br /> Hướng Hóa, tỉnh Quảng Trị. Kết quả cho thấy khoảng 10,75% hộ ở huyện Đakrông và 9,57%<br /> hộ ở huyện Hướng Hoá nuôi lợn Vân Pa.<br /> Ở huyện Đakrông, qui mô bình quân là 4,40  0,18 con/hộ, trong đó lợn nái là<br /> 1,10  0,06; lợn con là 4,21  0,16; và lợn thịt là 1,56  0,10 con/hộ. Ở huyện Hướng Hóa, qui<br /> mô bình quân là 6,55  0,28 con/hộ, trong đó lợn nái là 1,12  0,07; lợn con là 5,42  0,37 và<br /> lợn thịt là 1,20  0,15 con/hộ. Mục đích nuôi lợn của các hộ ở huyện Đakrông là 100% để bán,<br /> 54,43% để sinh sản, 39,24% để phục vụ lễ hội và 31,64% để giết thịt. Các chỉ tiêu này tương<br /> ứng ở huyện Hướng Hóa là 95,23%; 69,04%; 71,43% và 35,71%. Thức ăn để nuôi lợn gồm<br /> thân cây chuối, môn rừng (100%), sắn củ (89,87% hộ ở Đakrông và 59,52% hộ ở Hướng Hóa),<br /> rau trồng (82,28% hộ ở Đakrông và 78,57% hộ ở Hướng Hóa) và cám gạo (67,09% hộ ở<br /> Đakrông và 42,86% hộ ở Hướng Hóa), không có hộ nào sử dụng thức ăn hỗn hợp để nuôi lợn<br /> Vân Pa. Có 65,82% hộ ở Đakrông và 71,43% hộ ở Hướng Hoá sử dụng chuồng tạm bợ;<br /> 18,99% hộ ở Đakrông và 19,05% hộ ở Hướng Hoá có chuồng bán kiên cố; 100% chuồng nuôi<br /> đều không có hố phân; có 15,19% hộ ở huyện Đakrông và 9,52% hộ ở huyện Hướng Hóa không<br /> có chuồng để nuôi lợn. 100% hộ nuôi lợn đều sử dụng máng ăn, nhưng rất đợn giản. Lợn Vân<br /> Pa có sức đề kháng cao, chỉ có 55,69% số hộ ở huyện Đakrông và 40,48% số hộ ở huyện<br /> Hướng Hoá có dịch bệnh xảy ra;100% hộ nuôi đều không tiêm phòng cho lợn; khoảng 17,78%<br /> hộ ở huyện Đakrông và 21,43% hộ ở huyện Hướng Hóa tự điều trị bệnh cho lợn bằng những<br /> bài thuốc nam thông dụng.<br /> Từ khóa: Hộ, lợn Vân Pa, qui mô, mục đích nuôi, thân cây chuối, môn rừng, chuồng<br /> nuôi, hố phân, máng ăn, đề kháng, tiêm phòng, thuốc nam.<br /> <br /> 1. Đặt vấn đề<br /> Đakrông và Hướng Hóa là hai huyện miền núi của tỉnh Quảng Trị. Người dân ở<br /> đây chủ yếu là dân tộc thiểu số Vân Kiều và Pa Kô. Giống lợn cỏ Vân Pa là một trong<br /> những đối tượng được nuôi chủ yếu của bà con dân tộc ở hai huyện miền núi này [1].<br /> 71<br /> <br /> Giống lợn bản địa này có ưu điểm là thịt ngon, ít bệnh tật, giá trị kinh tế lớn [2], [3].<br /> Tuy nhiên, với phương thức nuôi thả rông, việc nuôi dưỡng, chăm sóc, phối giống và<br /> phòng trừ dịch bệnh chưa được quan tâm nên giống lợn này mang lại hiệu quả thấp [5]<br /> và số lượng ngày càng ít [6]. Cho đến nay, đã có một số nghiên cứu về nguồn gốc, điều<br /> kiện hình thành, khả năng phát triển và giá trị kinh tế của lợn Vân Pa [4]. Đánh giá thực<br /> trạng chăn nuôi lợn Vân Pa ở các nông hộ miền núi ở hai huyện Đakrông và Hướng Hóa<br /> có ý nghĩa to lớn trong việc định hướng phát triển ngành chăn nuôi trên cơ sở tiềm năng<br /> sẵn có của địa phương. Kết quả nghiên cứu là cơ sở để phát triển hệ thống chăn nuôi ở<br /> miền núi có hiệu quả và bền vững hơn, phù hợp với điều kiện tự nhiên, kinh tế - xã hội<br /> của người dân tộc thiểu số ở miền núi.<br /> 2. Vật liệu và phương pháp nghiên cứu<br /> 2.1. Đối tượng, nội dung và địa điểm nghiên cứu<br /> Đối tượng nghiên cứu là các hộ chăn nuôi lợn Vân Pa ở miền núi của hai huyện<br /> Đakrông và Hướng Hóa.<br /> Nội dung nghiên cứu: Quy mô, mục đích nuôi, thức ăn sử dụng nuôi lợn, tình<br /> hình chuồng trại, tình hình dịch bệnh và công tác thú y của các hộ đang nuôi lợn Vân Pa.<br /> Ở mỗi huyện, chọn 5 xã đại diện cho khu vực gần trung tâm thị trấn, khu vực ở<br /> giữa và khu vực xa nhất. Trên cơ sở tiêu chuẩn đó, mỗi huyện chọn 5 xã để nghiên cứu,<br /> gồm xã A Bung, A Ngo, A Vao, Ba Nang và Tà Rụt (huyện Đakrông) và xã Hướng Linh,<br /> Hướng Phòng, Hướng Tân, Hướng Lộc và xã Thuận (huyện Hướng Hóa)<br /> Ở mỗi xã, chọn tất cả các hộ chăn nuôi để lập danh sách điều tra khảo sát. Trong<br /> quá trình điều tra khảo sát các hộ chăn nuôi, nhóm nghiên cứu kết hợp phóng vấn các hộ<br /> chăn nuôi lợn Vân Pa ở hai huyện.<br /> Thời gian nghiên cứu: từ tháng 01-07/2009<br /> 2.2. Thu thập và xử lý số liệu<br /> Số liệu thứ cấp được thu thập từ số liệu thống kê, tài liệu đã công bố và báo cáo<br /> của các xã.<br /> Số liệu sơ cấp được thu thập từ việc phỏng vấn hộ, phỏng vấn người cung cấp<br /> thông tin và thảo luận nhóm. Các bản hỏi phỏng vấn hộ, thảo luận nhóm và phỏng vấn<br /> sâu được chuẩn bị trước và kiểm tra thử trước khi điều tra nghiên cứu.<br /> Tất cả các số liệu thu được từ nghiên cứu được tổng hợp, quản lý và phân tích<br /> bằng Excel 2007 và phần mềm SPSS 14.0 for Windows để tính các tham số thống kế<br /> của các chỉ tiêu nghiên cứu.<br /> <br /> 72<br /> <br /> 3. Kết quả và thảo luận<br /> 3.1. Quy mô chăn nuôi lợn Vân Pa<br /> Trên cơ sở danh sách hộ chăn nuôi đã lập ở mỗi xã, nhóm nghiên cứu đã điều tra<br /> tình hình chăn nuôi ở 5 xã của mỗi huyện. Số hộ được khảo sát ở huyện Đakrông là 735<br /> hộ, trong đó có 79 hộ nuôi lợn Vân Pa, chiếm 10,75%. Số hộ khảo sát ở huyện Hướng<br /> Hoá là 439 hộ, trong đó có 42 hộ nuôi lợn Vân Pa, chiếm 9,57%. Kết quả phỏng vấn<br /> các hộ còn cho thấy trên 60% số hộ nuôi lợn Vân Pa từ lâu, gần 30% bắt đầu nuôi trong<br /> vòng 5 năm trở lại và khoảng 10% mới bắt đầu nuôi.<br /> Từ danh sách các hộ chăn nuôi lợn Vân Pa, nhóm nghiên cứu tiếp tục phỏng vấn<br /> các hộ đó để có kết quả mong muốn và trình bày ở bảng 1.<br /> Bảng 1. Qui mô chăn nuôi lợn Vân Pa ở các nông hộ của các xã nghiên cứu ở hai huyện<br /> (ĐVT: con/hộ)<br /> <br /> Huyện Đakrông (n=79)<br /> X  m<br /> <br /> Huyện Hướng Hoá (n=42)<br /> X  m<br /> <br /> 4,40a  0,18<br /> <br /> 6,55b  0,28<br /> <br /> Số lợn nái<br /> <br /> 1,10  0,06<br /> <br /> 1,12  0,07<br /> <br /> Lợn con<br /> <br /> 4,21a  0,16<br /> <br /> 5,42b  0,37<br /> <br /> Lợn thịt<br /> <br /> 1,56  0,10<br /> <br /> 1,20  0,15<br /> <br /> Chỉ tiêu nghiên cứu<br /> Qui mô bình quân<br /> Trong đó:<br /> <br /> Các số có số mũ a,b khác nhau trong cùng một hàng là khác nhau có ý nghĩa thống kê<br /> (P