Ngôn ngữ thơ giàu chất tạo hình nét đặc sắc trong sáng tác của Lò ngân sủn và Pờ sảo mìn

Trần Thị Việt Trung và cs<br /> <br /> Tạp chí KHOA HỌC & CÔNG NGHỆ<br /> <br /> 65(03): 54 - 60<br /> <br /> NGÔN NGỮ THƠ GIÀU CHẤT TẠO HÌNH –<br /> NÉT ĐẶC SẮC TRONG SÁNG TÁC CỦA LÒ NGÂN SỦN VÀ PỜ SẢO MÌN<br /> Trần Thị Việt Trung , Nguyễn Phương Ly<br /> Nhà xuất bản Đại học Thái Nguyên<br /> <br /> TÓM TẮT<br /> Lò Ngân Sủn và Pờ Sảo Mìn là hai gương mặt thơ miền núi phía Bắc khá tiêu biểu bởi sự sáng tạo<br /> đặc sắc, mới lạ trong các tác phẩm thơ của họ. Họ là niềm tự hào của dân tộc Dáy, dân tộc Pa Dí<br /> nói riêng, của các dân tộc thiểu số Việt Nam nói chung. Một trong những yếu tố quan trọng làm<br /> nên vẻ đẹp, sức hấp dẫn và góp phần tạo nên một phong cách riêng độc đáo ấy ở họ - chính là việc<br /> họ đã sử dụng một cách sáng tạo thứ ngôn ngữ thơ giàu tính tạo hình trong các tác phẩm đậm bản<br /> sắc văn hóa dân tộc.<br /> Từ khóa: Ngôn ngữ, ngôn ngữ tạo hình, Lò Ngân Sủn, Pờ Sảo Mìn<br /> *<br /> <br /> VÀI NÉT VỀ TÁC GIẢ LÒ NGÂN SỦN VÀ<br /> PỜ SẢO MÌN<br /> Lò Ngân sủn và Pờ Sảo Mìn là hai gương mặt<br /> thơ miền núi phía Bắc khá tiêu biểu bởi sự<br /> đặc sắc, mới lạ trong các tác phẩm thơ của họ.<br /> Họ được bạn đọc cả nước biết đến với những<br /> bài thơ, tập thơ: Những người con của núi,<br /> Người đẹp, Chiều biên giới... (Lò Ngân Sủn);<br /> Cây hai ngàn lá, Người con trai Pá Dí... (Pờ<br /> Sảo Mìn). Đây có thể nói là những bài thơ,<br /> tập thơ hay - có thể so sánh với bất kì tập thơ,<br /> bài thơ hay nào của các nhà thơ người dân tộc<br /> khác (kể cả của người Kinh). Họ là niềm tự<br /> hào của dân tộc Dáy, dân tộc Pa Dí nói riêng,<br /> của các dân tộc thiểu số Việt Nam nói chung.<br /> Với tư cách là các nhà thơ dân tộc thiểu số<br /> tiêu biểu - với các sáng tác đầy cá tính sáng<br /> tạo của mình, họ đã góp phần tạo nên sự<br /> phong phú, đa dạng, sự hấp dẫn cho thơ ca<br /> các dân tộc thiểu số nói riêng, cho thơ ca Việt<br /> Nam hiện đại nói chung.<br /> Lò Ngân Sủn người dân tộc Dáy, sinh ngày<br /> 26/4/1945 tại thôn Bản Vền, xã Bản Qua,<br /> huyện Bát Xát, tỉnh Lào Cai. Ông đã được giữ<br /> nhiều trọng trách như: Phó chủ tịch Hội Văn<br /> học nghệ thuật Hoàng Liên Sơn, Phó Chủ tịch<br /> thường trực Hội Văn học nghệ thuật các dân<br /> tộc thiểu số Việt Nam... Ông là người viết<br /> nhiều, viết khỏe và viết khá thành công ở<br /> nhiều thể loại, nhưng sáng tác nhiều nhất và<br /> thành công nhất là thể loại thơ. Thơ Lò Ngân<br /> Sủn có hương vị rất đặc trưng - hương vị của<br /> *<br /> <br /> Tel: 0912454575;Email:<br /> <br /> “thắng cố” - một món ăn đặc sản của người<br /> dân tộc vùng núi cao - hay nói một cách khác<br /> - Thơ ông rất độc đáo, mang đậm màu sắc dân<br /> tộc vùng cao miền núi.<br /> Tính từ năm 1980 tới nay, ông đã cho ra mắt<br /> 20 đầu sách, trong đó có hơn chục tập thơ.<br /> Nhà thơ Lò Ngân Sủn đã được nhận nhiều<br /> giải thưởng, tặng thưởng trong đó có giải A<br /> của Ủy ban toàn quốc Liên hiệp Văn học<br /> nghệ thuật Việt Nam cho tập thơ Đám cưới<br /> (1993); Giải B của Ủy ban toàn quốc Liên hiệp<br /> Văn học nghệ thuật Việt Nam cho tập thơ<br /> Dòng sông mây (1995); giải B Văn học dân<br /> tộc thiểu số Hội nhà văn Việt Nam cho tập thơ<br /> Những người con của núi (1992); giải B báo<br /> Thiếu nhi dân tộc cho tác phẩm Cái bật lửa<br /> trời (1995) và nhiều giải thưởng khác...<br /> Pờ Sảo Mìn sinh 10/10/1946, dân tộc Pa Dí<br /> tại thôn Na Bủ, xã Tung Chúng Phố, huyện<br /> Mường Khương, tỉnh Lào Cai.<br /> Pờ Sảo Mìn đã từng được học qua trường Bồi<br /> dưỡng người viết văn trẻ của Hội nhà văn<br /> Việt Nam khóa VI, Trường viết văn Nguyễn<br /> Du khóa II, là hội viên Hội Văn học các dân<br /> tộc thiểu số Việt Nam.<br /> Pờ Sảo Mìn sáng tác khá nhiều, cho đến năm<br /> 2006 ông đã xuất bản được 7 tập thơ: Cây hai<br /> ngàn lá, Bài ca hoang dã, Mắt lửa, Con trai<br /> người Pa Dí, Cung đàn biên giới, Lời dân<br /> tộc tôi, Mắt rừng xanh. Thơ ông được bạn<br /> đọc biết đến từ những năm 70 của thế kỉ XX,<br /> với những bài thơ như: Cây ống khói (được<br /> nhạc Sĩ Trần Long Ẩn phổ nhạc), Thị trấn<br /> đôi ta, Cô gái Mèo và chiếc máy cày tay<br /> <br /> 54<br /> <br /> Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên<br /> <br /> http://www.Lrc-tnu.edu.vn<br /> <br /> Trần Thị Việt Trung và cs<br /> <br /> Tạp chí KHOA HỌC & CÔNG NGHỆ<br /> <br /> (được chọn in trong Tuyển tập thơ các dân tộc<br /> thiểu số). Đến đầu thập kỷ 80, 90, độc giả lại<br /> biết tới ông qua một số các giải thưởng về thơ<br /> trên báo Văn nghệ với 2 thi phẩm: Biển chàm<br /> trên núi (1982) và Lời dân tộc tôi (1995). Và<br /> đặc biệt bài thơ Cây hai ngàn lá của ông đã<br /> được nhiều bạn đọc biết đến như là một bài<br /> thơ đẹp, độc đáo phản ánh đúng bản chất và<br /> tâm hồn Pa Dí - một dân tộc chỉ có 2000<br /> người như cái cây chỉ có "hai ngàn chiếc lá".<br /> Chừng ấy thôi cũng đủ khẳng định một tiếng<br /> thơ riêng, một giọng điệu riêng hoang dã và<br /> trí tuệ - Pờ Sảo Mìn. Thơ ông là tiếng hát<br /> vang vọng của rừng xanh vùng cao Mường<br /> Khương (Lào Cai), là tiếng gà rừng trong ban<br /> mai trong trẻo ở một vùng núi thẳm hoang vu:<br /> Tôi chỉ là một con gà rừng/Trên vùng núi<br /> thẳm hoang vu”[3, tr24].<br /> Nét đặc sắc trong thơ ông còn thể hiện ở chất<br /> triết lý thấm đượm trong từng câu thơ, từng<br /> hình ảnh thơ - đó là chỗ thành công cũng là<br /> chỗ mạnh nhất trong thơ ông. Không ít những<br /> bài thơ của Pờ Sảo Mìn mang đậm tính triết<br /> lý như: Người ba tầng, Tìm cây làm nhà<br /> (Triết lý về con người); Lá, Đời người, Thời<br /> gian (Triết lý về đời người); Ba lần rơi hố<br /> (Triết lý về cách sống)…<br /> Nếu có thể nói, sáng tạo thơ ca là cả một cuộc<br /> leo núi đầy vất vả nhưng đầy hăm hở của<br /> những người say đắm cái đẹp và đi tìm cái<br /> đẹp, thì Pờ Sảo Mìn đã tích cực leo lên và<br /> đang ở phía trên lưng chừng dốc - nghĩa là đã<br /> đến một điểm cao nhất định! Ở đó - ông đã<br /> khẳng định mình xứng đáng là nhà thơ tiêu<br /> biểu của dân tộc PaDí với một hồn thơ<br /> cuồng nhiệt, đam mê, một tiếng gà gáy<br /> vang vọng rừng xanh, một“ánh sáng nhỏ”<br /> trong vùng sáng biên cương - như chính cái<br /> tên của ông: Pờ Sảo Mìn!<br /> Có thể nói rằng: Lò Ngân Sủn, Pờ Sảo Mìn<br /> thuộc thế hệ văn nghệ sĩ các dân tộc thiểu số<br /> trưởng thành sau năm 1975. Họ là những<br /> gương mặt tiêu biểu trong vườn hoa nhiều<br /> hương sắc của văn học dân tộc thiểu số Việt<br /> Nam. Và một trong những yếu tố quan trọng<br /> làm nên vẻ đẹp, sức hấp dẫn và góp phần tạo<br /> nên một phong cách riêng độc đáo ấy ở họ -<br /> <br /> 65(03): 54 - 60<br /> <br /> chính là việc họ đã sử dụng một cách sáng tạo<br /> thứ ngôn ngữ thơ giàu tính tạo hình trong các<br /> bài thơ đậm sắc màu dân tộc của họ.<br /> ĐẶC ĐIỂM CỦA NGÔN NGỮ TẠO HÌNH<br /> TRONG THƠ CỦA LÒ NGÂN SỦN VÀ PỜ<br /> SẢO MÌN<br /> Như đã biết, một đặc điểm nổi bật của<br /> phương thức tạo hình là sử dụng ngôn từ nghệ<br /> thuật giàu hình tượng để miêu tả đối tượng<br /> như nó vốn có trong thực tế khách quan. Một<br /> tác phẩm thơ ca có sử dụng nhiều từ ngữ có<br /> tính tạo hình là một tác phẩm đem đến cho<br /> người đọc những bức tranh sinh động về cuộc<br /> sống và hiện thực khiến người ta có thể cảm<br /> nhận được một cách rõ nét như nhìn thấy<br /> được, như nắm bắt được bởi những đường<br /> nét, hình hài, màu sắc cụ thể của nó.<br /> Tính tạo hình của ngôn ngữ thơ ca còn có khả<br /> năng gợi mở, liên tưởng, tưởng tượng cho<br /> người đọc ở hai phương diện: là chiếc cầu để<br /> người đọc tìm về miền kí ức, tÌm lại những<br /> hình ảnh, hình tượng đã gặp, đã thấy trong<br /> quá khứ và giúp người đọc tưởng tượng ra<br /> một thế giới kì diệu, đẹp và thật hơn cả sự<br /> thật ngoài đời - qua thứ ngôn từ nghệ thuật<br /> giàu tính tạo hình ấy! Nên có thể nói, ngôn<br /> ngữ tạo hình trong thơ không những có khả<br /> năng biểu hiện nội dung của sự vật hiện tượng<br /> mà còn làm cho chúng hiện lên với một hình<br /> hài cụ thể, sinh động, tạo nên một vẻ đẹp<br /> mang tính thẩm mĩ và tính tư tưởng cao.<br /> Lò Ngân Sủn, Pờ Sảo Mìn là hai nhà thơ dân<br /> tộc thiểu số khá tiêu biểu trong việc sử dụng<br /> thứ ngôn ngữ tạo hình một cách sáng tạo và<br /> độc đáo qua các sáng tác cụ thể của mình. Và<br /> chính thứ ngôn ngữ đó đã góp phần không<br /> nhỏ đem lại sự thành công cho những tác<br /> phẩm thơ của họ, đem lại những nét đặc trưng<br /> cho giọng thơ họ, tạo hiệu quả cao trong cách<br /> miêu tả của họ về thiên nhiên, cuộc sống và<br /> con người miền núi. Và chính nó, đã góp<br /> phần làm nên sức hấp dẫn trong các sáng tác<br /> thơ của hai tác giả này.<br /> Bức tranh thiên nhiên qua ngôn ngữ tạo hình<br /> Trong các tác phẩm thơ viết về miền núi vùng<br /> Tây Bắc, Việt Bắc - nhà thơ Lò Ngân Sủn và<br /> Pờ Sảo Mìn đã tỏ ra rất say mê miêu tả phong<br /> cảnh thiên nhiên vùng núi cao với vẻ đẹp<br /> hùng vĩ, dữ dội và đầy lãng mạn. Chính do<br /> <br /> 55<br /> <br /> Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên<br /> <br /> http://www.Lrc-tnu.edu.vn<br /> <br /> Trần Thị Việt Trung và cs<br /> <br /> Tạp chí KHOA HỌC & CÔNG NGHỆ<br /> <br /> cách sử dụng ngôn ngữ tạo hình một cách<br /> sáng tạo và độc đáo mà Lò Ngân Sủn, Pờ Sảo<br /> Mìn đã khắc họa nên bức tranh thiên nhiên,<br /> bức tranh cuộc sống với hình ảnh con người<br /> với bao phong tục tập quán văn hóa đặc sắc<br /> nơi núi rừng Tây Bắc, Việt Bắc với một màu<br /> sắc rực rỡ và vô cùng sinh động.<br /> Đọc những tập thơ, bài thơ của họ viết về miền<br /> núi Tây Bắc, Việt Bắc ta thấy hiện lên cảnh sắc<br /> núi rừng thật hùng vĩ, dữ dội, hoang sơ, hiểm<br /> trở, nhưng cũng rất mực diễm lệ, thơ mộng,<br /> rực rỡ. Ví dụ như khi viết về gió, về sông, về<br /> suối... ở vùng núi cao này họ đã chú ý miêu tả<br /> những nét đặc trưng rất riêng của nó. Bởi họ là<br /> người miền núi, lại được sinh ra và lớn lên ở<br /> miền núi nên họ có cách cảm nhận và diễn đạt<br /> rất đặc biệt với thứ ngôn ngữ giàu chất tạo<br /> hình như: "Gió lồng lên như ngựa thét tung<br /> vó/Gió gầm lên như sấm sét ầm ầm" [10, tr.8],<br /> "Gió lạnh hú bên bãi tha ma" [4, tr33]...<br /> Đây là những cơn gió ở vùng núi cao mỗi khi<br /> mùa đông đến! Nó được nhà thơ Lò Ngân<br /> Sủn và Pờ Sảo Mìn miêu tả rất cụ thể, chính<br /> xác với các từ tượng thanh, tượng hình...<br /> khiến người ta phải ghê sợ, "sởn gai ốc" với<br /> những hình ảnh từ "gió hú”, "gió gầm lên",<br /> "gió lồng lên"... Bức tranh thiên nhiên dữ dội<br /> đến khắc nghiệt ấy được miêu tả bằng hàng<br /> loạt các từ láy và các động từ mạnh: "ầm ầm,<br /> gầm gào, thét, lồng lên, gầm lên"... Nhưng<br /> bức tranh thiên nhiên vùng cao ấy không phải<br /> chỉ có sự khắc nghiệt và dữ dội - nó còn là<br /> những mảng màu thật tươi sáng, trong trẻo,<br /> thơ mộng nữa. Sắc màu thiên nhiên với<br /> những làn mây trắng muôn hình vẻ nơi núi<br /> non này được tác giả phác họa thật sinh<br /> động, kì ảo: Mây ngập ngừng lả lướt/Rực<br /> cháy giữa khoảng không [7, tr42]; Dòng<br /> mây tung cuộn sóng [7, tr43]; Mơn man làn<br /> mây buông xõa [10, tr47]…<br /> Còn khi viết về mùa xuân ở nơi đây, tác giả<br /> đã phác họa bằng những câu thơ rực rỡ sắc<br /> màu như: Mùa xuân lại đến đấy/Tiếng chim<br /> rừng hát vang gọi bạn/Ban trắng, đào hồng<br /> và muôn hoa chớm nụ/Ngôi sao xanh nhấp<br /> nháy cười trên núi/Giữa xanh cây rừng thông<br /> mọc đầy sao" [4, tr34]<br /> Hình ảnh mùa xuân trở về sau bao ngày mùa<br /> đông giá lạnh thật rực rỡ, lộng lẫy và đầy sức<br /> <br /> 65(03): 54 - 60<br /> <br /> sống còn được Lò Ngân Sủn, Pờ Sảo Mìn<br /> miêu tả tinh tế, chính xác bằng thứ ngôn ngữ<br /> giàu tính tạo hình, giàu chất biểu cảm với thủ<br /> pháp nhân hóa rất đặc sắc như: Mây mặc áo<br /> trắng/Nắng mặc áo vàng/Rừng mặc áo<br /> xanh/Núi đội nón mây/Gió quẩy hương hoa<br /> [6, tr42]; Gió nhẹ nhàng thoi đưa/Mưa rắc<br /> hương rắc hạt [11, tr11]; Hoa mộc miên nở<br /> rồi trinh trắng/Bông ban đỏ chúm chím nụ<br /> cười/Hai bầu trời họa mi hót vang [3, tr83]…<br /> Pờ Sảo Mìn và Lò Ngân Sủn rất hay sử dụng<br /> các thủ pháp so sánh, ví von, các thủ pháp<br /> nhân hóa... để miêu tả thiên nhiên, miêu tả sự<br /> vật, loài vật... Chính vì vậy: thiên nhiên, loài<br /> vật... trong thơ các ông dường như đều có tâm<br /> hồn, như có sự giao cảm đặc biệt với con<br /> người vậy: Bỗng gà rừng cất cao giọng<br /> hót/Muôn loài chim thức dậy xôn xao [6, tr29];<br /> Tiếng hoẵng gọi nghe như tiếng còi tầu xa [8,<br /> tr33]; Nắng chiều như mảnh lát hoa giữa rừng<br /> [8, tr44]; Nắng cài hoa lưng núi [8, tr94]…<br /> Khi miêu tả những cảnh sắc núi rừng với<br /> những dòng suối - một nét đặc trưng chỉ có ở<br /> miền núi mà thôi - Lò Ngân Sủn và Pờ Sảo<br /> Mìn đã có những câu thơ thật đẹp, thật phóng<br /> túng, thật dữ dội và cũng thật dịu dàng... dành<br /> cho việc mô tả con suối ấy! Từ ngữ ở đây đầy<br /> hình ảnh - thật lung linh sắc màu, thật mềm<br /> mại, nuột nà như người sơn nữ, nhưng cũng<br /> đầy mạnh mẽ, dữ dội như người "trai của núi"<br /> và đôi khi như đứa trẻ nghịch ngợm: Suối đi<br /> như một đường xanh/Uốn quanh chân núi, uốn<br /> quanh chân đồi/Khúc im lặng/Khúc xa xôi/Gặp<br /> cơn mưa đổ sục sôi ào ào/Gặp mùa hạn hán<br /> lao xao/Gặp nơi có thác suối trào ra mây [12,<br /> tr51]; Suối buông thả khỏa thân [7, tr32]…<br /> Hoặc khi miêu tả trăng trên vùng núi non cao<br /> thẳm này - Hai nhà thơ thiểu số tài hoa này<br /> cũng luôn có một cách thể hiện riêng - bằng<br /> các hình ảnh thơ rất lạ, bằng cách so sánh, ví<br /> von thật miền núi, và bằng cách cảm nhận<br /> nhuốm màu phồn thực đầy sức sống như:<br /> Trăng non/Như ngô non/Như măng<br /> non/Trăng non lồng lộng xa xôi lắm/Trăng<br /> non ngồn ngộn ngay trước mặt/Trăng non<br /> vằng vặc/Nằm khỏa thân [12, tr146]; Mơn<br /> man vầng trăng nõn nà [7, tr23]; Thoang<br /> thoảng bờ suối mùa nếp tan/Bất ngờ trăng<br /> khuya nở đầy tràn [7, tr149]…<br /> <br /> 56<br /> <br /> Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên<br /> <br /> http://www.Lrc-tnu.edu.vn<br /> <br /> Trần Thị Việt Trung và cs<br /> <br /> Tạp chí KHOA HỌC & CÔNG NGHỆ<br /> <br /> Nói tóm lại, với thứ ngôn ngữ thơ giàu hình<br /> ảnh, giàu màu sắc, mang tính tạo hình cao hai tác giả thơ miền núi tiêu biểu Lò Ngân<br /> Sủn và Pờ Sảo Mìn đã dựng lên một bức<br /> tranh thiên nhiên núi rừng Tây Bắc, Việt Bắc<br /> bằng những nét vẽ mềm mại mà sắc nét, chân<br /> thực và hào hoa - với những cảnh núi non<br /> hùng vĩ, đầy hoang dã, bí hiểm, dữ dội (núi<br /> cao, vực sâu, gió gào, thác thét...) nhưng<br /> cũng đầy thơ mộng, đầy quyến rũ, gần gũi,<br /> hòa hợp với con người (suối xanh, gió mát,<br /> trăng trong, nương rẫy trù phú, hoa rừng<br /> ngát hương, ong mật từng bầy...).<br /> Ngôn ngữ thơ giàu chất tạo hình trong việc<br /> khắc họa hình ảnh con người miền núi<br /> Con người miền núi trong thơ của Lò Ngân<br /> Sủn, Pờ Sảo Mìn hiện lên vô cùng sinh động<br /> với những tính cách: thật thà, chất phác, đôn<br /> hậu, cả tin... và tuy nghèo khổ, cơ cực nhưng<br /> lại rất giàu tình nghĩa con người. Nét đặc sắc<br /> trong việc miêu tả hình ảnh con người miền<br /> núi vùng cao ấy của Lò Ngân Sủn và Pờ Sảo<br /> Mìn - chính là việc họ đã sử dụng thứ ngôn<br /> ngữ giàu hình tượng nhất để miêu tả về ngoại<br /> hình, cũng như miêu tả thế giới tâm hồn<br /> những người con của núi.<br /> Trong thế giới hình con người miền núi - nổi<br /> bật nhất trong thơ của hai tác giả này chính là<br /> hình ảnh người phụ nữ. Họ chính là "hoa của<br /> bản mường", là "mật ong", là "khúc mía", là<br /> "nguồn suối trong xanh", là "mây trắng", là<br /> "mùa xuân" của núi rừng. Họ là nguồn cảm<br /> xúc mãnh liệt không bao giờ vơi cạn đối với<br /> các chàng thi sĩ miền núi xưa nay. Bài thơ<br /> Người đẹp của Lò Ngân Sủn là một thành<br /> công lớn, một phát hiện độc đáo, một cách thể<br /> hiện rất đặc sắc, khiến nhiều người thích thú,<br /> bất ngờ bởi cách diễn đạt rất riêng của ông:<br /> Người đẹp trông như tuyết/Chạm vào lại thấy<br /> nóng/Người đẹp trông như lửa/Sờ vào lại<br /> thấy mát/Người không khát - nhìn thấy<br /> người đẹp cũng khát/Người không đói nhìn thấy người đẹp cũng đói/ Người muốn<br /> chết - gặp người đẹp lại không muốn chết<br /> nữa/Ơ! Người đẹp là ước mơ/Treo trước<br /> mặt mọi người[10, tr128].<br /> Những câu thơ vừa mang tính bản năng, vừa<br /> mang tính trí tuệ, những câu thơ hồn nhiên,<br /> trong vắt nhưng lại nhuốm màu triết lí nhân<br /> <br /> 65(03): 54 - 60<br /> <br /> sinh! Với bài thơ này người ta nhận ra cái bản<br /> lĩnh của một nhà thơ miền núi đã biết diễn tả<br /> bằng cách mới những chân lí bình thường.<br /> Khi viết về những người phụ nữ miền núi Lò Ngân Sủn và Pờ Sảo Mìn thường có một<br /> cảm hứng mãnh liệt, một sức sáng tạo bất<br /> ngờ. Họ luôn tìm được những ngôn từ có tính<br /> tạo hình và tính biểu cảm cao để diễn tả nhan<br /> sắc bên ngoài lẫn nhan sắc bên trong của<br /> người phụ nữ. Đặc trưng nhất là các ngôn từ<br /> nghệ thuật miêu tả đôi mắt - cửa sổ tâm hồn<br /> và trái tim của người phụ nữ. Tác giả đã ví<br /> đôi mắt ấy với những hình ảnh đặc biệt, mang<br /> hương sắc núi rừng như: Đôi mắt ướt như mỡ<br /> nóng trong chảo [10, tr114]; Đôi mắt ngọt<br /> như mật ong trong rừng [10, tr114]; Mắt em<br /> đen láy/Đỉnh núi ao trong/Đôi mắt em<br /> tròn/Một vành trăng tỏ [4, tr18]…<br /> Vẻ đẹp phồn thực đầy sức sống ấy còn được các<br /> nhà thơ miêu tả thật cụ thể, thật gợi cảm và<br /> cũng thật hình ảnh về hình thể của người phụ nữ<br /> miền núi: Gần nắng trời nên da em thắm<br /> đỏ/Tắm ánh trăng hóa da em trắng ngần/Gót<br /> chân son đỏ trái ngọt lê táo [4, tr21]; Con gái ở<br /> đây đẹp như thân cây chuối rừng bóc vỏ [7,<br /> tr71]; Tay nâng bộ ngực/Bầu vú căng tròn [7,<br /> tr27]; Đôi núm vú như cơ pái nở/Như cánh chim<br /> arin nhấp nhô buổi sáng [12, tr90]…<br /> Vẻ đẹp của người con gái miền núi được so<br /> sánh như thân cây chuối rừng bóc vỏ, bộ<br /> ngực được so sánh như cơ pái nở, như cánh<br /> arin nhấp nhô buổi sớm. Đây là một vẻ đẹp<br /> rất "trần tục" mà không thô tục, một vẻ đẹp<br /> phồn thực, đầy sức sống, khiến ai cũng muốn<br /> chiêm ngưỡng và đắm say.<br /> Vẻ đẹp khỏe mạnh, nồng nàn vừa kín đáo,<br /> duyên dáng vừa rực lửa của người thiếu nữ<br /> miền núi ấy cứ hiện lên một cách sinh động,<br /> đầy sức sống qua phép liệt kê và phép so sánh<br /> đặc biệt của tác giả: Ôi em/Con gái Bản<br /> Tông/Mông em tròn mập như bắp chuối/Váy<br /> em buộc thắt đáy lưng ong/Ngực em căng<br /> hai bầu sữa ngọt/Tóc chảy xuống như một<br /> dòng suối/Mắt em tỏa ánh sao mơ/Hai má<br /> em như hai quả đào chín/Hai môi em như<br /> hai miếng thịt nướng/Thân hình em trông<br /> như một bó củi chắc nịch/Da thịt em hừng<br /> hực như lửa [12, tr132]…<br /> <br /> 57<br /> <br /> Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên<br /> <br /> http://www.Lrc-tnu.edu.vn<br /> <br /> Trần Thị Việt Trung và cs<br /> <br /> Tạp chí KHOA HỌC & CÔNG NGHỆ<br /> <br /> Cách nói, cách so sánh ví von trên đã thể hiện<br /> những quan niệm về vẻ đẹp của người phụ nữ<br /> dân tộc của các nhà thơ này. Trước hết, đó<br /> phải là người khỏe mạnh, đầy sức sống, đầy<br /> khả năng làm mẹ, làm vợ. Một vẻ đẹp tự<br /> nhiên, hồn nhiên - như thiên nhiên; một vẻ<br /> đẹp nồng nàn, dữ dội, mãnh liệt đầy tính phồn<br /> thực và sức cuốn hút đối với người khác giới.<br /> Với cách dùng hàng loạt các từ ngữ mang tính<br /> tạo hình cao như: tròn mập, thắt đáy lưng<br /> ong, ngực căng tròn..., cùng cách dùng hàng<br /> loạt các từ so sánh ví von: như bắp chuối, như<br /> dòng suối, như hai quả đào chín, như hai<br /> miếng thịt nướng, như một bó củi chắc nịch,<br /> như lửa... hình ảnh người phụ nữ miền núi<br /> hiện lên thật xinh đẹp, khỏe mạnh và đáng<br /> yêu biết bao: Đôi tay em như hai tấm cơm<br /> lam/Đôi chân em như hai cái bắp chuối [12,<br /> tr75]; Da thịt em mịn màng làn mây trắng/Mái<br /> đầu em mượt mà bông tóc/Khuôn ngực em căng<br /> phồng hai trái núi mùa xuân [12, tr5]<br /> Còn đối với người trai miền núi - các nhà thơ<br /> này cũng có một cách diễn tả, thể hiện rất lạ,<br /> mang dấu ấn của "riêng mình". Với Con trai<br /> người Pá Dí - Pờ Sảo Mìn đã đem đến cho<br /> người đọc một hình ảnh chàng trai dân tộc Pá<br /> Dí với những nét phác họa hết sức chân thực<br /> nhưng cũng rất hình ảnh và mang tính khái<br /> quát - qua những ngôn từ mang tính tạo hình<br /> và tính biểu cảm cao: Con trai người Pá<br /> Dí/Mắt một mí, tóc đen, mũi tẹt, da<br /> vàng/Dáng ngang tàng vẻ quẫy đạp trần gian<br /> [2, tr5]; Những chàng trai/Chân đất/Mặc<br /> khố/Đi như gió thổi qua rừng [12, tr8].<br /> Viết về những con người miền núi - những<br /> con người không chỉ đẹp ở vẻ bên ngoài mà<br /> còn đẹp ở đời sống nội tâm. Miêu tả thế giới<br /> nội tâm với các cung bậc tình cảm khác nhau<br /> trong họ là một thành công đáng ghi nhận<br /> của cả hai nhà thơ trên. Để hiểu họ từ trong<br /> chiều sâu tâm hồn cũng như những tính cách<br /> của con người miền núi, các nhà thơ phải có<br /> sự hiểu biết thật sâu sắc, có một trái tim nhạy<br /> cảm và phải có khả năng sử dụng một cách<br /> tài tình ngôn ngữ thơ giàu tính tạo hình để<br /> miêu tả một cách chính xác, sinh động<br /> những sắc thái muôn màu của thế giới nội<br /> tâm con người miền núi.<br /> <br /> 65(03): 54 - 60<br /> <br /> Là những người "trai của núi" - Lò Ngân Sủn<br /> và Pờ Sảo Mìn viết về tình yêu lứa đôi với<br /> một cách cảm nhận rất riêng, một cách diễn<br /> đạt rất riêng của một người nghệ sĩ dân tộc<br /> thiểu số. Với Lò Ngân Sủn thì tình yêu luôn<br /> là nỗi nhớ da diết, nỗi nhớ được hiện lên cụ<br /> thể như nhìn thấy được, như nắm được bởi nó<br /> được hình dung như là "quả nhớ" vậy! "Quả<br /> nhớ" ấy nằm mọi nơi, mọi chốn trên tất cả cơ<br /> thể rực cháy của người trai miền núi: Quả<br /> nhớ ở trong ngực/Quả mong ở trong tim/Quả<br /> nhớ bằng trái núi/Quả mong bằng quả<br /> trời/Nhớ nhiều mây tím bầm/Mong nhiều nổi<br /> giông bão/Nhắc đến em động trời [7, tr91].<br /> Tình yêu luôn được thể hiện ở nhiều cung bậc<br /> tình cảm khác nhau như: nỗi nhớ, niềm mong,<br /> nỗi da diết khôn nguôi, sự đợi chờ đau đáu và<br /> có một cái gì đó rất bản năng, rất mãnh liệt<br /> luôn cháy bỏng trong lòng: Anh yêu em/Như<br /> con sói đói mồi/Như con trâu đói cỏ/Như con<br /> hổ đói ăn/Như con gấu đói mật [6, tr54].<br /> Cách so sánh, cách diễn đạt và hình ảnh thơ<br /> mà tác giả đã sử dụng rất đặc biệt (so sánh với<br /> những con vật khỏe mạnh, dữ dội như: sói,<br /> hổ, gấu... ở trong rừng) - là một người con<br /> của núi rừng nên tác giả mới có cách so sánh<br /> như vậy! Vì thế mà những sắc thái của tình<br /> yêu ở đây cũng mang đậm sắc màu miền núi.<br /> Nhưng có khi tình yêu lại được so sánh với<br /> những vật, những thứ hoa, quả... rất ngọt<br /> ngào, đầy vẻ lãng mạn và thật cháy bỏng, bạo<br /> liệt: Em như khe suối bên rừng/Anh vừa trông<br /> thấy muốn dừng uống ngay/Em như đào mận<br /> trên cây/Anh vừa trông thấy muốn tay vịn<br /> cành/Em như hoa nở mùa xuân/Anh vừa<br /> trông thấy âm thầm bén duyên/Em như câu<br /> hát tháng giêng/Anh vừa trông thấy ngả<br /> nghiêng đất trời [12, tr124]; Em như là ngày<br /> tết/Đẹp như cái bánh chưng/Em như con<br /> đường dốc/Làm lòng anh rối bời (Em như là<br /> ngày tết - Lò Ngân Sủn).<br /> Viết về tình yêu, về nỗi nhớ, tác giả luôn tìm<br /> tòi và sáng tạo ra những hình ảnh độc đáo như:<br /> Lăn lóc trong trăn trở/Quay cuồng trong nỗi<br /> nhớ [7, tr120]; Em như chum rượu ắp đầy/Để<br /> cho anh uống anh say suốt đời [5, tr58]…<br /> <br /> 58<br /> <br /> Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên<br /> <br /> http://www.Lrc-tnu.edu.vn<br /> <br />