Người lao động với thỏa ước lao động tập thể trong các doanh nghiệp ở Hà Nội hiện nay - Ngô Thị Minh Phương

X· héi häc sè 3 (87), 2004 71<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> Ng−êi lao ®éng víi tháa −íc lao ®éng tËp thÓ<br /> trong c¸c doanh nghiÖp ë Hµ Néi hiÖn nay<br /> <br /> Ng« ThÞ Minh Ph−¬ng<br /> <br /> <br /> §Æt vÊn ®Ò<br /> Víi sù ra ®êi cña Bé luËt Lao ®éng cña n−íc Céng hßa x· héi chñ nghÜa ViÖt<br /> Nam n¨m 1994, lÇn ®Çu tiªn ë n−íc ta, quyÒn lîi vµ nghÜa vô cña ng−êi lao ®éng<br /> còng nh− cña ng−êi sö dông lao ®éng ®· ®−îc nhµ n−íc b¶o vÖ b»ng ph¸p luËt.<br /> Nh»m ®¸p øng môc ®Ých n©ng cao hiÖu qu¶ cña c«ng t¸c tuyªn truyÒn gi¸o dôc ph¸p<br /> luËt trong c«ng nh©n, lao ®éng Thñ ®« cña Liªn ®oµn lao ®éng thµnh phè Hµ néi,<br /> phßng X· héi häc lao ®éng vµ c«ng nghÖ thuéc ViÖn X· héi häc ®· phèi hîp thùc hiÖn<br /> ®Ò tµi nghiªn cøu “HiÓu biÕt cña c«ng nh©n vÒ Bé luËt Lao ®éng” trªn c¬ së kh¶o s¸t<br /> thùc tÕ t¹i mét sè doanh nghiÖp ë Hµ Néi, bao gåm c¶ ba khèi: doanh nghiÖp nhµ<br /> n−íc , doanh nghiÖp liªn doanh vµ doanh nghiÖp t− nh©n.<br /> Theo ch−¬ng V “Tháa −íc lao ®éng tËp thÓ” cña Bé luËt Lao ®éng, tháa −íc lao<br /> ®éng tËp thÓ kh«ng chØ ®¶m b¶o quyÒn lîi vµ nghÜa vô cña tËp thÓ lao ®éng vµ ng−êi<br /> sö dông lao ®éng mét c¸ch “tù nguyÖn, b×nh ®¼ng vµ c«ng khai” mµ cßn khuyÕn<br /> khÝch ®¶m b¶o cho ng−êi lao ®éng (ng−êi lao ®éng) cã “lîi h¬n” khi “so víi quy ®Þnh<br /> cña ph¸p luËt lao ®éng”. Bëi thÕ, th¸i ®é hiÖn nay cña ng−êi lao ®éng ®èi víi tháa −íc<br /> lao ®éng tËp thÓ lµ vÊn ®Ò ®¸ng quan t©m vµ trë thµnh mét trong nh÷ng néi dung<br /> chÝnh cña ®Ò tµi võa nªu trªn.<br /> 1. KÕt qu¶ nghiªn cøu<br /> VÊn ®Ò “ng−êi lao ®éng víi tháa −íc lao ®éng tËp thÓ” ®−îc t×m hiÓu theo c¸c<br /> néi dung sau: ng−êi lao ®éng cã biÕt tíi, cã quan t©m, cã tham gia th¶o luËn x©y<br /> dùng vµ cã n¾m ch¾c tháa −íc lao ®éng tËp thÓ ë n¬i m×nh lµm c«ng hay kh«ng? C¸c<br /> sè liÖu ®iÒu tra ®· cho nh÷ng kÕt qu¶ vÒ c¸c vÊn ®Ò nµy.<br /> Tr−íc hÕt, kÕt qu¶ ®iÒu tra nghiªn cøu cho thÊy hiÖn nay cã 81,5% tæng sè<br /> ng−êi lao ®éng ®· biÕt lµ trong néi dung cña Bé luËt Lao ®éng ban hµnh n¨m 1994 cã<br /> ®Ò cËp tíi vÊn ®Ò ký kÕt tháa −íc lao ®éng tËp thÓ. T×m hiÓu s©u h¬n, cã thÓ thÊy<br /> r»ng tû lÖ nµy trong c¸c doanh nghiÖp liªn doanh lµ cao nhÊt víi 94%, tiÕp ®Õn lµ c¸c<br /> doanh nghiÖp nhµ n−íc víi 84,9% vµ thÊp nhÊt ë c¸c doanh nghiÖp t− nh©n víi<br /> 67,4%. Qua ®©y cã thÓ thÊy r»ng mÆc dï Bé luËt Lao ®éng ®· ban hµnh ®−îc gÇn<br /> m−êi n¨m nh−ng thËt khã hiÓu khi sè ng−êi lao ®éng kh«ng biÕt ®Õn vÊn ®Ò ký kÕt<br /> tháa −íc lao ®éng tËp thÓ cßn rÊt lín: 18,5%; thËm chÝ cµng khã hiÓu h¬n bíi ngay ë<br /> nh÷ng doanh nghiÖp nhµ n−íc, tû lÖ nµy vÉn cßn tíi 15,1%.<br /> <br /> <br /> Bản quyền thuộc Viện Xã hội học. www.ios.org.vn<br /> 72 Ng−êi lao ®éng víi tháa −íc lao ®éng tËp thÓ trong c¸c doanh nghiÖp...<br /> <br /> Song cÇn ph¶i thÊy r»ng gi÷a biÕt vÊn ®Ò víi cã quan t©m tíi vÊn ®Ò cã sù<br /> kh¸c biÖt rÊt lín. KÕt qu¶ ®iÒu tra cho thÊy sè ng−êi lao ®éng thùc sù quan t©m ®Õn<br /> vÊn ®Ò ký kÕt tháa −íc lao ®éng tËp thÓ míi chØ chiÕm giµ nöa (54,3%) vµ doanh<br /> nghiÖp liªn doanh vÉn dÉn ®Çu víi 81,9% råi ®Õn doanh nghiÖp nhµ n−íc lµ 57,3% vµ<br /> thÊp nhÊt ë doanh nghiÖp t− nh©n lµ 32,2%. Cã thÓ thÊy ngay lµ sè ng−êi thùc sù<br /> quan t©m ®Õn vÊn ®Ò ký kÕt tháa −íc lao ®éng tËp thÓ nãi chung cßn rÊt thÊp.<br /> VÒ vÊn ®Ò ng−êi lao ®éng tham gia th¶o luËn x©y dùng néi dung tháa −íc lao<br /> ®éng tËp thÓ, sè liÖu ®iÒu tra cho thÊy cã 71,7% tæng sè hä tham gia vµ còng vÉn lµ<br /> doanh nghiÖp liªn doanh thu hót ®−îc ®«ng ®¶o ng−êi lao ®éng tham gia nhÊt víi<br /> 91,0% vµ thÊp nhÊt còng lµ doanh nghiÖp t− nh©n víi 46,9%; riªng ë doanh nghiÖp<br /> nhµ n−íc, con sè nµy còng chØ lµ 78,6% tæng sè tham gia.<br /> KÕt qu¶ tÊt yÕu cña viÖc tån t¹i mét sè ®«ng ng−êi lao ®éng kh«ng biÕt ®Õn sù<br /> hiÖn diÖn cña vÊn ®Ò ký kÕt tháa −íc lao ®éng tËp thÓ trong Bé luËt Lao ®éng, kh«ng<br /> quan t©m ®Õn viÖc ký kÕt v¨n b¶n nµy còng nh− kh«ng quan t©m ®Õn viÖc tham gia<br /> th¶o luËn x©y dùng néi dung cho nã ®· dÉn ®Õn sè l−îng ng−êi lao ®éng kh«ng biÕt g×<br /> vÒ néi dung cña v¨n b¨n tháa −íc lao ®éng tËp thÓ ®· ®−îc ký kÕt ë ngay chÝnh doanh<br /> nghiÖp mµ m×nh ®ang lµm c«ng, theo sè liÖu ®iÒu tra, lªn tíi 25,1%. Vµ còng sÏ lµ tÊt<br /> yÕu khi con sè nµy lµ cao nhÊt ë doanh nghiÖp t− nh©n víi 39,9% råi tíi doanh nghiÖp<br /> nhµ n−íc víi 21,8% vµ cuèi cïng, thÊp nhÊt ë doanh nghiÖp liªn doanh víi 11,4%.<br /> Còng cÇn thÊy thªm lµ v¨n b¶n tháa −íc lao ®éng tËp thÓ ®−îc chñ tÞch Ban chÊp<br /> hµnh c«ng ®oµn c¬ së (hoÆc ng−êi cã giÊy ñy quyÒn cña Ban chÊp hµnh c«ng ®oµn) vµ<br /> Gi¸m ®èc doanh nghiÖp (hoÆc ng−êi cã giÊy ñy quyÒn cña Gi¸m ®èc doanh nghiÒp) ký<br /> kÕt thµnh bèn b¶n råi l−u t¹i bèn v¨n phßng chøc n¨ng liªn quan. trong ®iÒu kiÖn nh−<br /> thÕ, ®ßi hái ng−êi lao ®éng n¾m b¾t néi dung tháa −íc lao ®éng tËp thÓ qu¶ lµ xa rêi<br /> thùc tÕ. Vµ nh− vËy, c¸c kÕt qu¶ ®iÒu tra võa ®−îc nªu ra còng lµ hîp lý.<br /> Trong qu¸ tr×nh x©y dùng phiÕu th¨m dß, c¸c nhµ nghiªn cøu còng ®· quan<br /> t©m t×m hiÓu vÊn ®Ò ng−êi lao ®éng víi tháa −íc lao ®éng tËp thÓ th«ng qua c¸c mèi<br /> liªn quan víi giíi tÝnh, tuæi t¸c, tr×nh ®é häc vÊn...; tuy nhiªn c¸c kÕt qu¶ ®iÒu tra<br /> còng cho thÊy c¸c yÕu tè nµy kh«ng t¹o nªn nh÷ng ¶nh h−ëng kh¸c biÖt ®èi víi vÊn<br /> ®Ò ®−îc nghiªn cøu.<br /> Tãm l¹i c¸c kÕt qu¶ nghiªn cøu vÊn ®Ò ng−êi lao ®éng víi tháa −íc lao ®éng<br /> tËp thÓ cho thÊy næi lªn hai néi dung sau ®©y:<br /> - Ng−êi lao ®éng ch−a quan t©m nhiÒu tíi tháa −íc lao ®éng tËp thÓ.<br /> - Møc ®é quan t©m tíi tháa −íc lao ®éng tËp thÓ cña ng−êi lao ®éng thuéc c¸c<br /> khèi doanh nghiÖp kh¸c nhau kh«ng ®ång ®Òu.<br /> 2. Trao ®æi<br /> Trong phÇn trao ®æi nµy, sÏ lÇn l−ît thö ®i t×m nguyªn nh©n cña hai néi dung<br /> tån t¹i ®−îc t×m thÊy tõ viÖc ph©n tÝch c¸c kÕt qu¶ nghiªn cøu vÊn ®Ò ng−êi lao ®éng<br /> víi tháa −íc lao ®éng tËp thÓ.<br /> <br /> <br /> Bản quyền thuộc Viện Xã hội học. www.ios.ac.vn<br />  Ng« ThÞ Minh Ph−¬ng 73<br /> <br /> 2.1. Nguyªn nh©n khiÕn ng−êi lao ®éng ch−a quan t©m nhiÒu tíi tháa −íc lao<br /> ®éng tËp thÓ<br /> MÆc dï Bé luËt Lao ®éng cña n−íc Céng hßa x· héi chñ nghÜa ViÖt Nam ®·<br /> ban hµnh ®−îc gÇn m−êi n¨m kÓ tõ 1994, song vÊn ®Ò tháa −íc lao ®éng tËp thÓ vÉn<br /> ch−a thùc sù ®i vµo ®êi sèng x· héi, ch−a trë thµnh nhu cÇu bøc xóc cña ng−êi lao<br /> ®éng, thÓ hiÖn qua tû lÖ nh÷ng ng−êi trong sè hä kh«ng hÒ biÕt tíi; kh«ng quan t©m<br /> tíi vÊn ®Ò nµy; kh«ng tham gia x©y dùng hay kh«ng biÕt ®Õn néi dung v¨n b¶n tháa<br /> −íc lao ®éng tËp thÓ cña chÝnh n¬i m×nh ®ang lµm c«ng. Cã thÓ dÔ dµng ®−a ra hai<br /> nguyªn nh©n sau ®Ó gi¶i thÝch cho hiÖn t−îng nµy:<br /> - C«ng t¸c tuyªn truyÒn, gi¸o dôc ph¸p luËt cho ng−êi lao ®éng cã hiÖu qu¶ thÊp.<br /> - Tr×nh ®é hiÓu biÕt cña ng−êi lao ®éng cßn thÊp.<br /> Nguyªn nh©n thø nhÊt ®−îc ®−a ra nh− mét ®iÒu hiÓn nhiªn bëi Liªn ®oµn<br /> Lao ®éng Thµnh phè Hµ Néi cã ghi môc ®Ých cña ®Ò tµi nghiªn cøu nµy trong “PhiÕu<br /> tr−ng cÇu ý kiÕn” lµ: “§Ó n©ng cao hiÖu qu¶ cña c«ng t¸c tuyªn truyÒn, gi¸o dôc ph¸p<br /> luËt cho c«ng nh©n, lao ®éng Thñ ®«...”. Nguyªn nh©n nµy sÏ lu«n lu«n ®óng bëi c«ng<br /> t¸c tuyªn truyÒn, gi¸o dôc ph¸p luËt cho ng−êi lao ®éng lµ c«ng viÖc cÇn ph¶i ®−îc<br /> tiÕn hµnh th−êng xuyªn vµ kh«ng ngõng c¶i tiÕn ®Ó n©ng cao hiÖu qu¶. Tuy nhiªn<br /> viÖc ®¸nh gi¸ ®Þnh l−îng ®èi víi c«ng t¸c nµy kh«ng ph¶i dÔ dµng vµ kh«ng ph¶i bao<br /> giê còng cã thÓ lµm ®−îc.<br /> Nguyªn nh©n thø hai còng nh− mét ®iÒu hiÓn nhiªn bëi cuéc kh¶o s¸t do Liªn<br /> ®oµn Lao ®éng Thµnh phè Hµ Néi tæ chøc, c¬ së cña ®Ò tµi nghiªn cøu nµy, mang tªn:<br /> “HiÓu biÕt cña c«ng nh©n vÒ Bé luËt Lao ®éng”. Râ rµng Liªn ®oµn Lao ®éng Thµnh<br /> phè Hµ Néi ®ang quan t©m tíi tr×nh ®é hiÓu biÕt cña c«ng nh©n. Kh«ng thÓ phñ<br /> nhËn nguyªn nh©n thø hai nµy bëi khi cã tr×nh ®é hiÓu biÕt thÊp, ng−êi lao ®éng khã<br /> cã thÓ n¾m b¾t nh÷ng vÊn ®Ò phøc t¹p nh− Bé luËt Lao ®éng. Trong khi ®ã, tr×nh ®é<br /> häc vÊn (mét yÕu tè liªn quan chÆt chÏ víi tr×nh ®é hiÓu biÕt) cña ng−êi lao ®éng, ®èi<br /> t−îng cña cuéc ®iÒu tra, chØ lµ 20,5% cã tr×nh ®é cao ®¼ng vµ ®¹i häc; 51,1% cã tr×nh<br /> ®é cÊp ba vµ 28,4% cã tr×nh ®é tõ cÊp hai trë xuèng. Ch−a thÓ coi tr×nh ®é häc vÊn<br /> chung cña ng−êi lao ®éng cña chóng ta nh− thÕ lµ cao. Song, nh− ®· nªu trong môc<br /> “1/ kÕt qu¶ nghiªn cøu”, kh«ng cã sù kh¸c biÖt cña c¸c nhãm ng−êi lao ®éng cã tr×nh<br /> ®é häc vÊn kh¸c nhau ®èi víi c¸c néi dung nghiªn cøu liªn quan tíi vÊn ®Ò ng−êi lao<br /> ®éng víi tháa −íc lao ®éng tËp thÓ. ChÝnh tõ ®ã, buéc ng−êi nghiªn cøu ph¶i ®i t×m<br /> nh÷ng nguyªn nh©n cña vÊn ®Ò.<br /> Trong cuéc sèng c¸ch øng xö cña ng−êi ViÖt Nam lµ hÕt søc méc m¹c. Khi<br /> ph¶i ®èi diÖn víi nh÷ng lùa chän liªn quan ®Õn quyÒn lîi vËt chÊt, hä cã nguyªn t¾c<br /> thËt ®¬n gi¶n: “mét ®æi hai, khoai còng ®æi”. VËy lÏ nµo ng−êi lao ®éng l¹i cã thÓ<br /> kh«ng quan t©m tíi tháa −íc lao ®éng tËp thÓ nÕu thùc sù nã mang l¹i cho hä quyÒn<br /> lîi, mµ tr−íc hÕt l¹i lµ quyÒn lîi vËt chÊt, lµ “miÕng c¬m manh ¸o”. Còng cã thÓ cho<br /> r»ng t¹i tr×nh ®é hiÓu biÕt cña ng−êi lao ®éng cßn thÊp. Nh−ng ng−êi ViÖt Nam còng<br /> l¹i lµ t¸c gi¶ cña c©u tôc ng÷ næi tiÕng “Nã ló, cã chó nã kh«n”. Bëi vËy kh«ng thÓ coi<br /> <br /> <br /> Bản quyền thuộc Viện Xã hội học. www.ios.org.vn<br /> 74 Ng−êi lao ®éng víi tháa −íc lao ®éng tËp thÓ trong c¸c doanh nghiÖp...<br /> <br /> nguyªn nh©n ng−êi lao ®éng ch−a quan t©m nhiÒu tíi tháa −íc lao ®éng tËp thÓ lµ do<br /> tr×nh ®é hiÓu biÕt cña hä thÊp kÐm, nhÊt lµ khi ngay trong sè hä còng cã tíi 20,5% cã<br /> tr×nh ®é häc vÊn cao ®¼ng vµ ®¹i häc. Nguyªn nh©n khiÕn mét bé phËn ng−êi lao<br /> ®éng ch−a quan t©m nhiÒu tíi tháa −íc lao ®éng tËp thÓ l¹i chÝnh lµ chç hä ch−a cã<br /> ®−îc niÒm tin coi tháa −íc lao ®éng tËp thÓ thùc sù mang l¹i cho m×nh quyÒn lîi. S©u<br /> sa h¬n, bé phËn ng−êi lao ®éng nµy coi C«ng ®oµn, tæ chøc vèn mét thêi kh«ng xa<br /> ®−îc mang danh “¨n theo”, ch−a ph¶i lµ tæ chøc cã thÓ ®øng ra thùc sù b¶o vÖ quyÒn<br /> lîi cho m×nh tr−íc giíi chñ doanh nghiÖp khi nã sÏ ®¹i diÖn cho tËp thÓ lao ®éng cña<br /> m×nh ®Ó th−¬ng l−îng vµ ký kÕt v¨n b¶n tháa −íc lao ®éng tËp thÓ. ë ®©y thµnh kiÕn<br /> cña mét thêi vÉn cßn ®eo b¸m dai d¼ng trong ng−êi lao ®éng vµ trë thµnh nguyªn<br /> nh©n cña mét hiÖn t−îng x· héi.<br /> 2.2. Nguyªn nh©n vÒ møc ®é quan t©m kh«ng ®ång ®Òu cña ng−êi lao ®éng<br /> thuéc c¸c khèi doanh nghiÖp kh¸c nhau tíi tháa −íc lao ®éng tËp thÓ<br /> Tû lÖ bé phËn ng−êi lao ®éng quan t©m tíi tháa −íc lao ®éng tËp thÓ chiÕm<br /> gi¸ trÞ cao nhÊt ë khèi doanh nghiÖp liªn doanh, gi¸ trÞ trung gian ë khèi doanh<br /> nghiÖp nhµ n−íc vµ gi¸ trÞ thÊp nhÊt ë khèi doanh nghiÖp t− nh©n. Kho¶ng chªnh<br /> lÖch kh¸ réng gi÷a c¸c kÕt qu¶ ®iÒu tra vÒ mèi quan t©m nµy cho thÊy râ rµng cã sù<br /> kh«ng ®ång ®Òu vÒ møc ®é quan t©m cña ng−êi lao ®éng thuéc c¸c khèi doanh nghiÖp<br /> ®èi víi tháa −íc lao ®éng tËp thÓ. §Ó lý gi¶i nguyªn nh©n cña hiÖn t−îng nµy kh«ng<br /> thÓ kh«ng quan t©m tíi ®Æc ®iÓm riªng biÖt cña tõng khèi doanh nghiÖp. Nãi c¸ch<br /> kh¸c ph¶i ch¨ng chÝnh mét sè ®Æc ®iÓm riªng cña c¸c khèi doanh nghiÖp khiÕn ng−êi<br /> lao ®éng trong mçi khèi nµy cã møc ®é quan t©m kh«ng gièng nhau ®èi víi tháa −íc<br /> lao ®éng tËp thÓ.<br /> ë c¸c doanh nghiÖp liªn doanh, chñ doanh nghiÖp th−êng lµ ng−êi n−íc<br /> ngoµi. Hä vèn sinh ra, s«ng vµ lµm viÖc ë c¸c n−íc ph¸t triÓn, trong mét m«i tr−êng<br /> cã c¬ së ph¸p lý chÆt chÏ vµ quen tu©n thñ ph¸p luËt, nay l¹i tham gia lµm ¨n ë n¬i<br /> “®Êt kh¸ch quª ng−êi”, nªn dÔ mang mÆc c¶m doanh nghiÖp cña m×nh bÞ chÝnh quyÒn<br /> vµ ph¸p luËt cña n−íc së t¹i gi¸m s¸t chÆt chÏ, bëi thÕ kh«ng chØ víi b¶n th©n mµ hä<br /> cßn b¾t buéc ng−êi lao ®éng lµm c«ng cho m×nh còng ph¶i n¾m v÷ng vµ chÊp hµnh<br /> nghiªm chØnh luËt ph¸p ViÖt Nam. §· cã nh÷ng tr−êng hîp ng−êi lao ®éng ViÖt Nam<br /> bÞ khiÓn tr¸ch chØ v× kh«ng n¾m v÷ng luËt ph¸p vµ bÞ ph¸t hiÖn khi hä kiÓm tra.<br /> ChÝnh nhê hoµn c¶nh riªng nµy mµ ng−êi lao ®éng trong c¸c doanh nghiÖp liªn<br /> doanh th−êng n¾m biÕt vµ thùc hiÖn vÊn ®Ò ký kÕt tháa −íc lao ®éng tËp thÓ theo<br /> tinh thÇn cña bé luËt Lao ®éng ®Çy ®ñ vµ nghiªm tóc h¬n. Còng ®õng nªn quªn<br /> r»ng, thu nhËp cao h¬n trong c¸c doanh nghiÖp liªn doanh còng lµ mét ®éng lùc h¸p<br /> dÉn lín ®Ó buéc ng−êi lao ®éng chÊp hµnh nghiªm chØnh luËt ph¸p, kÓ c¶ vÊn ®Ò tháa<br /> −íc lao ®éng tËp thÓ trong Bé luËt Lao ®éng theo yªu cÇu cña chñ, ®Ó ®¶m b¶o sù tån<br /> t¹i cña m×nh trong doanh nghiÖp. §©y chÝnh lµ nguyªn nh©n c¬ b¶n lµm cho tû lÖ<br /> ng−êi lao ®éng quan t©m ®Õn tháa −íc lao ®éng tËp thÓ trong khèi doanh nghiÖp liªn<br /> doanh lµ cao nhÊt trong c¸c khèi doanh nghiÖp.<br /> C¸c doanh nghiÖp t− nh©n ë n−íc ta míi chØ xuÊt hiÖn nhiÒu trong thêi kú ®æi<br /> <br /> <br /> Bản quyền thuộc Viện Xã hội học. www.ios.ac.vn<br />  Ng« ThÞ Minh Ph−¬ng 75<br /> <br /> míi nªn th−êng cã quy m« nhá vµ ho¹t ®éng cña nã th−êng mang tÝnh thêi vô. Trong<br /> bèi c¶nh Êy, quan hÖ gi÷a ng−êi lao ®éng víi doanh nghiÖp kh¸ láng lÎo: ng−êi lao<br /> ®éng xin vµo lµm thö råi nÕu kh«ng thÝch l¹i bá viÖc ®i t×m n¬i kh¸c. T©m lý muèn<br /> “thµnh ng−êi nhµ n−íc” hay “vµo biªn chÕ” tõ thêi bao cÊp vÉn cßn ¨n s©u trong mét<br /> bé phËn kh«ng nhá ng−êi lao ®éng. ChÝnh hoµn c¶nh ®ã lµm cho ng−êi lao ®éng trong<br /> c¸c doanh nghiÖp t− nh©n kh«ng g¾n bã víi n¬i lµm viÖc cña m×nh; vµ v× vËy viÖc hä<br /> kh«ng quan t©m ®Õn tháa −íc lao ®éng tËp thÓ còng lµ dÔ hiÓu. §©y chÝnh lµ nguyªn<br /> nh©n khiÕn trong c¸c khèi doanh nghiÖp, doanh nghiÖp t− nh©n cã tû lÖ ng−êi lao<br /> ®éng quan t©m ®Õn tháa −íc lao ®éng tËp thÓ lµ thÊp nhÊt.<br /> Trong thêi kú bao cÊp tr−íc ®©y c¸c doanh nghiÖp nhµ n−íc, vèn ®−îc coi lµ c¬<br /> së cña nÒn kinh tÕ x· héi chñ nghÜa, ®· nhËn ®−îc nhiÒu −u ®·i tõ nhµ n−íc cho dï<br /> ho¹t ®éng cã ®em l¹i lîi nhuËn hay kh«ng. ChÝnh ®iÒu nµy lµm cho mét bé phËn<br /> ng−êi lao ®éng trong c¸c doanh nghiÖp nhµ n−íc, mÆc dï ®· chuyÓn qua thêi kú ®æi<br /> míi, vÉn gi÷ nhiÒu nÕp nghÜ hay thãi quen tõ thêi bao cÊp kh«ng cã lîi cho viªc thÝch<br /> øng vµ ph¸t triÓn cña doanh nghiÖp trong t×nh h×nh míi. §èi víi hä, doanh nghiÖp<br /> kh«ng cã quyÒn cho th«i viÖc mµ chØ cã thÓ ®iÒu chØnh hay thuyªn chuyÓn c«ng t¸c;<br /> cïng l¾m còng chØ lµ vËn ®éng “vÒ h−u non” kÌm theo mét sè chÕ ®é −u ®·i. ChÝnh<br /> s¸ch “biÖt ®·i” nµy lµm cho mét bé phËn ng−êi lao ®éng trong doanh nghiÖp nhµ n−íc<br /> ch¼ng quan t©m g× nhiÒu ®Õn tháa −íc lao ®éng tËp thÓ. V¶ l¹i viÖc ®ã còng ch¼ng<br /> ¶nh h−ëng khi thãi quen cña thêi bao cÊp khiÕn mét sè ng−êi l·nh ®¹o doanh nghiÖp<br /> còng chØ thùc hiÖn viÖc ký kÕt nµy mét c¸ch h×nh thøc. Do tÝnh chÊt tæ chøc cña<br /> doanh nghiÖp nhµ n−íc chÆt chÏ h¬n so víi doanh nghiÖp t− nh©n nªn tû lÖ ng−êi lao<br /> ®éng kh«ng quan t©m ®Õn tháa −íc lao ®éng tËp thÓ cña doanh nghiÖp nhµ n−íc tÊt<br /> yÕu nhá h¬n còng tû lÖ nµy cña doanh nghiÖp t− nh©n. Song do quyÒn lîi kinh tÕ cña<br /> ng−êi lao ®éng trong doanh nghiÖp nhµ n−íc th−êng kh«ng b»ng cña ng−êi lao ®éng<br /> trong doanh nghiÖp liªn doanh nªn tû lÖ ng−êi lao ®éng kh«ng quan t©m tíi tháa −íc<br /> lao ®éng tËp thÓ cña doanh nghiÖp nhµ n−íc l¹i lín h¬n còng tû lÖ nµy ë doanh<br /> nghiÖp liªn doanh. §©y chÝnh lµ nguyªn nh©n khiÕn møc ®é quan t©m tíi tháa −íc<br /> lao ®éng tËp thÓ cña ng−êi lao ®éng thuéc doanh nghiÖp nhµ n−íc n»m gi÷a còng<br /> møc ®é quan t©m nµy cña ng−êi lao ®éng thuéc khèi doanh nghiÖp liªn doanh vµ cña<br /> ng−êi lao ®éng thuéc khèi doanh nghiÖp t− nh©n.<br /> Tõ nh÷ng ph©n tÝch trªn ®©y, râ rµng ®Æc ®iÓm riªng biÖt cña c¸c khèi doanh<br /> nghiÖp khiÕn cho møc ®é quan t©m ®èi víi tháa −íc lao ®éng tËp thÓ cña ng−êi lao<br /> ®éng thuéc c¸c khèi kh¸c nhau kh«ng ®ång ®Òu. §i s©u ph©n tÝch thªm nguyªn nh©n<br /> h×nh thµnh nh÷ng ®Æc ®iÓm riªng biÖt nµy cña tõng khèi doanh nghiÖp, cã thÓ thÊy<br /> lµ do c¸c khèi doanh nghiÖp nµy ®· ph¶i chÞu nh÷ng ¸p lùc x· héi kh«ng b×nh ®¼ng<br /> nh− nhau, bao gåm c¶ ¸p lùc t©m lý, ¸p lùc ph¸p lý ...nh− võa nªu trªn.<br /> 3. KhuyÕn nghÞ:<br /> §Ó kh¾c phôc t×nh tr¹ng ng−êi lao ®éng trong c¸c khèi doanh nghiÖp ch−a<br /> quan t©m nhiÒu tíi vÊn ®Ò ký kÕt tháa −íc lao ®éng tËp thÓ còng nh− møc ®é quan<br /> t©m kh«ng ®ång ®Òu cña ng−êi lao ®éng thuéc c¸c khèi doanh nghiÖp kh¸c nhau ®èi<br /> <br /> <br /> Bản quyền thuộc Viện Xã hội học. www.ios.org.vn<br /> 76 Ng−êi lao ®éng víi tháa −íc lao ®éng tËp thÓ trong c¸c doanh nghiÖp...<br /> <br /> víi vÊn ®Ò nµy, trªn c¬ së nh÷ng nguyªn nh©n võa nªu trong môc “2. Trao ®æi”, cÇn<br /> quan t©m thùc hiÖn tèt nh÷ng gi¶i ph¸p sau ®©y:<br /> - Kh«ng ngõng n©ng cao hiÖu qu¶ cña c«ng t¸c tuyªn truyÒn vµ gi¸o dôc ph¸p<br /> luËt cho ng−êi lao ®éng ®Ó gióp hä n¾m ch¾c luËt ph¸p nãi chung vµ Bé luËt Lao<br /> ®éng cïng víi vÊn ®Ò tháa −íc lao ®éng tËp thÓ nãi riªng.<br /> - C¶i tiÕn ho¹t ®éng cña C«ng ®oµn ®Ó tæ chøc nµy thùc sù trë thµnh niÒm tin<br /> cña ng−êi lao ®éng, xøng ®¸ng lµ ng−êi b¶o vÖ quyÒn lîi hîp ph¸p cña hä tr−íc giíi<br /> chñ doanh nghiÖp.<br /> - Hoµn thiÖn hÖ thèng ph¸p luËt, x©y dùng chÝnh s¸ch kinh tÕ trªn c¬ së ®æi<br /> míi t− duy ®Ó t¹o ra mét “s©n ch¬i b×nh ®¼ng” cho tÊt c¶ c¸c lo¹i h×nh doanh nghiÖp.<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> Trªn gi¸ s¸ch cña nhµ X· héi häc<br /> T¹p chÝ X· héi häc ®· nhËn ®−îc s¸ch cña c¸c nhµ xuÊt b¶n, c¸c t¸c gi¶ sau göi tÆng.<br /> C¸m ¬n c¸c nhµ xuÊt b¶n, c¸c t¸c gi¶ vµ tr©n träng giíi thiÖu cïng b¹n ®äc.<br /> T¹p chÝ x∙ héi häc<br /> <br /> <br /> <br /> s¸ch x· héi häc do quü Ford tµi trî<br /> <br /> <br /> 1. MAI V¡N HAI - MAI KIÖM: X· héi häc v¨n hãa. Nxb Khoa häc x· héi. Hµ Néi - 2003.<br /> 172 trang.<br /> <br /> 2. t« duy hîp: §Þnh h−íng ph¸t triÓn lµng - x· ®ång b»ng s«ng Hång ngµy nay.<br /> Nxb Khoa häc x· héi. Hµ Néi - 2003. 174 trang.<br /> <br /> 3. Vò tuÊn huy: M©u thuÉn vî chång trong gia ®×nh vµ nh÷ng yÕu tè ¶nh h−ëng.<br /> Nxb Khoa häc x· héi. Hµ Néi - 2003. 172 trang.<br /> <br /> 4. ®ç thiªn kÝnh: Ph©n hãa giµu - nghÌo vµ t¸c ®éng cña yÕu tè häc vÊn ®Õn<br /> n©ng cao møc sèng cho ng−êi d©n ViÖt Nam (Qua hai cuéc §iÒu tra møc sèng d©n c−<br /> ViÖt Nam n¨m 1993 vµ 1998). Nxb Khoa häc x· héi, Hµ Néi - 2003. 176 trang.<br /> <br /> 5. NguyÔn ®øc truyÕn: Kinh tÕ hé gia ®×nh vµ c¸c quan hÖ x· héi ë n«ng th«n<br /> ®ång b»ng s«ng Hång trong thêi kú §æi míi. Nxb Khoa häc x· héi. Hµ Néi - 2003.<br /> 220 trang.<br /> <br /> 6. bïi thÞ thanh hµ: C«ng nh©n c«ng nghiÖp trong c¸c doanh nghiÖp liªn doanh<br /> ë n−íc ta thêi kú §æi míi. Nxb Khoa häc x· héi, Hµ Néi - 2003. 172 trang.<br /> <br /> <br /> Xem tiÕp trang 100<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> Bản quyền thuộc Viện Xã hội học. www.ios.ac.vn<br />