người mẹ tốt hơn là người thầy tốt: phần 2 - nxb văn học

Chương 5: Vốn trí tuệ cần phải có ở những<br /> người làm bố làm mẹ<br /> Mình không tự nuôi con là không làm tròn bổn phận<br /> Nếu bố mẹ có thể cảm nhận được tầm quan trọng của mỗi ngày tháng, mỗi cảnh ngộ trong quá<br /> trình trưởng thành của con trẻ, biết những cảnh ngộ này sẽ có ảnh hưởng lớn đối với con trẻ,<br /> thì khả năng và biện pháp để bố mẹ vừa chăm con vừa đi làm tự nhiên sẽ có.<br /> Muốn làm một việc gì đó sẽ luôn có lý do, không muốn làm một việc gì đó cũng luôn có cái cớ.<br /> Khi Viên Viên mười lăm tháng tuổi, bố cô bé xin nghỉ không lương ở cơ quan cũ, về Hạ Môn<br /> công tác. Lúc đó tôi vẫn còn đang đi làm ở đơn vị cũ, một mình nuôi con, phải đối mặt với rất<br /> nhiều khó khăn. Trong khi lúc đó ông bà hai bên không thể đến giúp.<br /> Bà ngoại của Viên Viên sống ở một huyện bên cạnh, cách thành phố Tập Ninh thuộc khu tự trị<br /> Nội Mông Cổ mà chúng tôi đang sống hồi đó bảy, tám tiếng đồng hồ xe chạy, hơn nữa lúc đó<br /> ông ngoại cô bé đã phải sinh hoạt tại chỗ, cần có người chăm sóc. Bà nội cô bé còn sống ở một<br /> huyện xa hơn, nhà cũng rất nhiều việc, không thể bỏ đó mà đi. Nhưng khi Viên Viên chưa chào<br /> đời bà nội bé đã nói với chúng tôi rằng, nếu như công việc bận thì đưa con về quê để bà trông<br /> nom. Hiện giờ biết bố Viên Viên chuẩn bị đi công tác xa, bà lại càng sốt sắng bảo tôi đưa con về<br /> quê, nói bà chắc chắn sẽ chăm sóc Viên Viên chu đáo.<br /> Tôi biết mẹ chồng là người vừa sạch sẽ lại vừa nhanh nhẹn, cũng rất nhân hậu, chắc chắn chăm<br /> sóc việc ăn uống ngủ nghỉ của Viên Viên chu đáo hơn tôi. Nhưng tôi đã từ chối, tôi muốn tự<br /> mình chăm con.<br /> Lúc đó chúng tôi đã tìm một bà cụ ở gần nhà, buổi sáng trước khi đi làm đem con đến gửi, buổi<br /> trưa và buổi tối đón con về nhà, một ngày đưa đi đón về bốn lần. Sau khi ông xã đi Hạ Môn, tôi<br /> lại thương lượng với bà cụ, gửi thêm cho bà ít tiền, buổi trưa không đón con về nữa.<br /> Nhưng không vì thế mà tôi được rảnh rỗi hơn. Từ khi có con, việc nhà dường như tăng lên gấp<br /> ba lần. Trước đây có bố Viên Viên ở nhà, hai chúng tôi một người làm, một người trông con, mà<br /> còn bận bù đầu, hiện giờ một mình tôi vừa làm vừa phải trông bé, cảm thấy việc nhà giờ lại bận<br /> thêm gấp đôi.<br /> <br /> Lúc đó Viên Viên vừa mới biết đi, giai đoạn trông vất vả nhất, bé chập chà chập chững đi hết<br /> góc nọ đến góc kia, không nghỉ phút nào. Đó cũng là độ tuổi đầy tính hiếu kỳ, cái gì cũng muốn<br /> động vào. Mắt tôi không được rời cô bé nửa phút, đứng làm ở đâu phải tha con đến đó.<br /> Lúc nấu cơm, mang bô xi tè vào bếp, tìm cách dỗ bé ngồi yên trên đó; lúc lau nhà, vừa phải trêu<br /> con ngồi trong xe tập đi một lát, vừa phải cầm cây lau nhà để lau; lúc giặt quần áo, đầu tiên là<br /> phải đặt bé vào lồng máy giặt, tranh thủ lúc bé còn đang thấy mới lạ trước “môi trường mới”,<br /> tôi vội phải vò quần áo.<br /> Nhưng bé vẫn không chịu nghe theo sự điều khiển của tôi, thường là lúc tôi đang vội phải nấu<br /> cơm, bé liền ôm chặt chân tôi bắt bế; tôi muốn rửa bát, bé không chịu chơi đồ chơi mẹ đưa, bắt<br /> tôi phải kể chuyện; tôi đang vội muốn ăn cơm rồi đi làm, bé lại làm đổ cơm vào người, phải<br /> thay quần áo mới… Tôi bận từ sáng đến tối không có thời gian nghỉ ngơi, thực sự cảm thấy<br /> phải mọc ra ba đầu sáu tay mới đối phó kịp.<br /> Trước đây tôi không biết làm việc nhà lắm. Tôi là con út trong nhà, bên trên có hai chị gái và<br /> hai anh trai. Từ nhỏ được nuông chiều chỉ biết rong chơi; sau khi lấy chồng lại gặp được ông xã<br /> chăm chỉ, mọi việc trong nhà gần như đều để ông xã làm. Giờ thì một mình vừa bận trông con<br /> vừa bận việc nhà, lại còn phải đi làm, thực sự là quá mệt. Huyết áp của tôi hạ thấp xuống mức<br /> bác sĩ không thể tưởng tượng, cho rằng tôi phải nằm trên giường nghỉ ngơi, nhưng tôi vẫn phải<br /> làm không thiếu một việc.<br /> Mẹ chồng không yên tâm, lại chuyển lời đến, bảo tôi đưa con về nhà. Chị cả tôi sống ở thành<br /> phố khác cũng muốn trông con hộ tôi, lúc đó con trai chị đã vào cấp một, công việc của chị<br /> không bận lắm và bản thân chị cũng là người nhanh nhẹn. Tôi biết họ đều rất biết cách chăm<br /> sóc con trẻ, nhưng tôi vẫn quyết định tự mình lo cho con, từ chối mọi ý tốt của họ.<br /> Tôi kiên quyết đòi làm như vậy, chủ yếu là do có hai suy nghĩ. Một là giáo dục vỡ lòng cho con<br /> trẻ. Mẹ chồng không được đi học, chắc chắn trong vấn đề này bà không thể bằng tôi. Hai là nghĩ<br /> đến tình cảm của con trẻ. Tôi nghĩ đối với một đứa trẻ, bà nội và bác dù thương bé đến đâu, bé<br /> cũng vẫn cần phải ngày ngày được nhìn thấy mẹ, về mặt nhu cầu tình cảm của trẻ, không ai<br /> thay thế được người mẹ.<br /> Xung quanh tôi có không ít người đưa con về cho ông bà ở quê chăm, một tháng hoặc vài tháng<br /> về thăm con một lần. Họ đều nói con trẻ chưa biết gì, khóc vài ngày là hết nhớ mẹ, quen rồi là<br /> ổn. Tôi không cho rằng sự việc đơn giản như vậy, điều này có thể cảm nhận được qua vẻ hoảng<br /> hốt của Viên Viên khi đột nhiên không nhìn thấy bố đâu.<br /> <br /> Mặc dù bé chưa biết nói, nhưng nhìn nét mặt và một số từ mà thỉnh thoảng bé bập bẹ, tôi có<br /> thể cảm nhận được rằng trái tim nhỏ bé của bé chắc chắn rất buồn vì một thời gian dài không<br /> được gặp bố. Nếu đột nhiên lại không được nhìn thấy mẹ nữa, và bé với bà nội, bác lại không<br /> gần gũi nhau từ trước, thật sự khó có thể tưởng tượng nếu mà như vậy, trái tim nhỏ bé của con<br /> trẻ sẽ đau khổ biết bao. Đồng thời tôi cũng suy nghĩ rằng, nếu hiện giờ dứt lòng mà gửi con cho<br /> bà nội hoặc bác, hai ba năm sau tôi đón bé về, không biết bé sẽ phải hẫng hụt bao nhiêu thời<br /> gian về mặt tình cảm nữa.<br /> Nhà tâm lý học trẻ em của Mỹ Benjamin Spock cho rằng: “Sau khi chào đời vài tháng, trẻ sẽ bắt<br /> đầu yêu quý và tin tưởng vào một, hai người chăm sóc mình, coi họ là chỗ dựa tin cậy an toàn<br /> của mình. Kể cả em bé mới nửa tuổi, cũng sẽ vì sự ra đi đột ngột của người bố hoặc người mẹ<br /> chăm sóc mình mà mất đi hứng thú đối với con người và sự vật, không muốn cười đùa, không<br /> thiết ăn uống, tinh thần vô cùng buồn bã… Trẻ em sau khi trưởng thành, cách xử thế trong suốt<br /> cuộc đời là lạc quan hay bi quan, cách đối nhân là nhiệt tình hay lạnh lùng, làm người cả tin hay<br /> đa nghi… ở một mức độ rất lớn được quyết định bởi thái độ của người phụ trách công việc<br /> chăm sóc chúng trong hai năm đầu đời”(1).<br /> _________________<br /> (1) Benjamin Spock, Bách khoa toàn thư mới về giáo dục trẻ em, Trác Hồng Bưu dịch, NXB Xây<br /> dựng Trung Quốc, năm 1989, tr.37.<br /> Kể cả những điều lo lắng này đều không tồn tại, chỉ vì muốn được tận mắt chứng kiến sự<br /> trưởng thành từng ngày của con, tôi cũng muốn tự mình nuôi con. Trong vấn đề này gần như<br /> tôi chưa bao giờ do dự cả.<br /> Một năm sau khi ông xã về Hạ Môn, tôi cũng làm thủ tục xin nghỉ không lương ở đơn vị, bắt đầu<br /> những ngày tháng đi nam về bắc. Mấy năm liền chúng tôi không ổn định được, công việc rất<br /> bận rộn, mệt mỏi; nhưng chúng tôi luôn luôn để Viên Viên ở bên, không để bé phải xa mình<br /> ngày nào.<br /> Không phải cả quá trình chúng tôi cảm thấy khó khăn, vất vả, mệt mỏi; hoàn toàn ngược lại,<br /> thời gian “gian khổ” rất ngắn, nhanh chóng trôi qua. Trên thực tế con trẻ càng lớn càng nhàn.<br /> Dưới sự nuôi dạy, chăm sóc của bố mẹ, Viên Viên phát triển rất đều trên cả hai phương diện<br /> tình cảm và trí tuệ, cô bé không có điểm xấu nào khiến chúng tôi phải đau đầu, khó giải quyết.<br /> Bao gồm trong mọi mặt ăn uống ngủ nghỉ, chúng tôi đều cảm thấy vừa đơn giản, vừa thuận lợi.<br /> Con trẻ càng lớn bố mẹ càng cảm thấy nhàn hơn, thanh thản hơn. Thậm chí tự đáy lòng chúng<br /> <br /> tôi còn cảm thấy tiếc rằng - tại sao con gái mình lại lớn nhanh như vậy, vui chơi chưa đủ đã<br /> trưởng thành rồi.<br /> Một số người xung quanh nhìn thấy chúng tôi dường như không bao giờ phải lo lắng gì về<br /> chuyện của con, nhưng con lại vừa học tốt, vừa hiểu biết, cảm thấy chúng tôi làm bố mẹ một<br /> cách thanh thản, nhẹ nhàng, liền ngưỡng mộ chúng tôi số sướng.<br /> Lúc này tôi thường nhớ đến một số phụ huynh, khi con trẻ còn nhỏ, họ thờ ơ với con biết bao.<br /> Có người “một lòng vì công việc”; có người bận rộn với việc uống rượu tiếp khách; có người<br /> suốt ngày say sưa bên bàn cờ. Thậm chí tôi còn từng được gặp một bà mẹ, chỉ vì ghen tị với<br /> việc mẹ chồng trông con cho chị dâu, mà cũng đưa đứa con đã ba tuổi của mình về cho mẹ<br /> chồng sống ở một huyện khác trông. Những người bố người mẹ như vậy, khi con trẻ còn nhỏ,<br /> họ không quan tâm đến nhu cầu tình cảm và nhu cầu giáo dục của con trẻ, đợi đến khi con lớn,<br /> xuất hiện vấn đề nọ vấn đề kia, mới phàn nàn trách móc con trẻ, than thở số mình khổ, than<br /> thở làm bố mẹ thật không dễ dàng.<br /> Bố mẹ phải vất vả hy sinh chăm sóc con khi con còn nhỏ, nhưng sự “hy sinh” này là sự “đầu tư”<br /> kinh tế nhất thế gian. Nếu làm ngược chuyện này, khi con còn nhỏ không chú ý, không coi trọng<br /> vấn đề giáo dục con trẻ, đợi đến khi con lớn, không biết sẽ gây ra bao điều rắc rối. Ai có thể lau<br /> sạch được một bức tranh đã vẽ đủ thứ linh tinh.<br /> Năm 2007, tôi có đọc được một câu chuyện đăng trên tờ báo Thanh niên Bắc Kinh. Một cậu bé<br /> người Thượng Hải tên là Trần Vũ, đang học trong trường đại học thì bỏ học, bỏ nhà ra đi, năm<br /> năm trời không có tin tức gì. Bố mẹ cậu đã nhiều lần đi tìm nhưng không có kết quả, đến giờ<br /> vẫn không biết tung tích cậu ở đâu. Bố mẹ của Trần Vũ đều là trí thức cao cấp, Trần Vũ sinh<br /> năm 1987, sau khi chào đời, bố mẹ cậu đều bận rộn với sự nghiệp riêng của mình, gửi cậu cho<br /> cô ruột nuôi, đến khi Trần Vũ năm tuổi mới đón cậu về nhà. Có thể tưởng tượng, ngay từ khi<br /> còn rất nhỏ con trẻ đã phải rời xa bố mẹ đã là một điều bất thường. Đến năm năm tuổi - độ<br /> tuổi đã hình thành nên tình cảm ổn định, thì cậu lại bị tách khỏi người cô, đưa cậu vào một môi<br /> trường mới lạ lẫm.<br /> Bố mẹ chỉ dựa theo nhu cầu của mình để điều khiển con trẻ, họ đã bao giờ suy nghĩ rằng đây<br /> không phải là một cái cây hoặc một con vật nhỏ, mà là một người có tình cảm tư tưởng phong<br /> phú hay chưa; làm sao họ có thể nghĩ được rằng, trong quá trình này, sẽ để lại vết thương tâm<br /> lý như thế nào trong lòng con trẻ.<br /> Từ những câu chữ trong bài báo có thể nhận thấy, trong quá trình sống với bố mẹ sau này,<br /> <br /> Trần Vũ và họ thiếu sự chia sẻ về mặt tình cảm, giữa con trai và bố mẹ có một khoảng cách rất<br /> lớn - rất nhiều đứa trẻ do được người khác nuôi dưỡng, sau khi quay về với bố mẹ, đều thể<br /> hiện rõ sự không hòa hợp. Từ việc Trần Vũ kiên quyết bỏ nhà ra đi, thà để mình biến thành “cô<br /> nhi”, có thể đoán được nỗi đau khổ trong lòng em nhiều năm qua. Hiện giờ bố mẹ Trần Vũ đều<br /> đã nghỉ hưu, họ mới ý thức được rằng, có thể họ sẽ vĩnh viễn mất người con trai này. Đây là câu<br /> chuyện khiến người ta đau lòng biết bao.<br /> Nhiều năm nay, phương thức nuôi dưỡng “theo kiểu Trần Vũ” không được dư luận quan tâm<br /> nhiều lắm. Ủy thác con cho một người đáng tin cậy, còn mình thì chuyên tâm dốc lòng cho<br /> công việc, sự chia tách giữa “sinh” và “dưỡng” này không những không bị phê bình, mà còn trở<br /> thành tấm gương sáng được ca ngợi đối với một số người, đặc biệt là những người đạt được<br /> nhiều thành tựu trong công việc.<br /> Vài năm gần đây, cùng với sự xuất hiện của thời đại bố mẹ sinh “sau thập kỷ bảy mươi, tám<br /> mươi” và hàng loạt người nông dân đổ về thành phố trong tiến trình đô thị hóa, hiện tượng<br /> sinh nhưng không dưỡng trở thành một trào lưu phổ biến.<br /> Mỗi khi lợi ích của người lớn xung đột với lợi ích của con trẻ, người lớn luôn là người chủ động<br /> trong việc lựa chọn, là phe mạnh; con trẻ luôn luôn là người bị động trong việc lựa chọn, là phe<br /> yếu, chính vì thế người phải hy sinh và nhượng bộ luôn là con trẻ.<br /> Đẩy trách nhiệm dưỡng dục sang cho người khác, phương thức dạy dỗ này tác động xấu đến<br /> con trẻ như thế nào sẽ không được thể hiện ra ngay, nhưng con trẻ sẽ không hy sinh và nhượng<br /> bộ một cách không phải trả giá, bất kỳ quá trình trưởng thành không tốt nào đều sẽ để lại dấu<br /> vết trong cuộc đời chúng, trở thành một bệnh trạng ảnh hưởng đến chất lượng cuộc đời của trẻ<br /> sau này, đồng thời cũng gây ra rất nhiều rắc rối cho gia đình.<br /> Vấn đề “trẻ em sống xa bố mẹ ở nông thôn”(1) bắt đầu được dư luận quan tâm, bởi thế hệ trẻ<br /> em sống xa bố mẹ ở nông thôn đầu tiên đã trưởng thành, một số vấn đề tồn tại phổ biến trong<br /> chúng đã được bộc lộ, và vấn đề “giao con cho người khác nuôi hộ” ở thành phố lại chưa được<br /> dư luận quan tâm.<br /> ________________<br /> (1) Chỉ những đứa trẻ có bố hoặc mẹ, thậm chỉ cả bố và mẹ ra thành phố làm thuê, còn mình<br /> thì ở lại nông thôn sống với ông bà hoặc những người thân khác (ND).<br /> “Giao con cho người khác nuôi hộ” ở thành phố không nhất thiết đều là gửi trẻ đến khu vực<br /> <br />