intTypePromotion=1
zunia.vn Tuyển sinh 2024 dành cho Gen-Z zunia.vn zunia.vn
ADSENSE

Người Pháp với quá trình du nhập Y học hiện đại vào Việt Nam trong những năm đầu thế kỷ XX

Chia sẻ: Caygaolon Caygaolon | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:7

29
lượt xem
1
download
 
  Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Bài viết trình bày những cố gắng của người Pháp trong việc đưa nền Y học hiện đại, còn được gọi là Tây y và Đông Dương nói chung và vào Việt Nam nói riêng trong những năm đầu thế kỷ 20 chính xác hơn là trong khuôn khổ của cuộc khai thác thuộc địa lần thứ nhất của thực dân Pháp.

Chủ đề:
Lưu

Nội dung Text: Người Pháp với quá trình du nhập Y học hiện đại vào Việt Nam trong những năm đầu thế kỷ XX

NGUlOn PHAP von QUA TRlNH DU NHAP Y HOC Hl|N DAI<br /> VAO VliT NAM TRONG NHONG NAM D&U THE KY XX<br /> <br /> <br /> TA THI T H O Y '<br /> SAUN KINGSLEY MALARNEY"<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> T rong hki vig't n6y, chung t6i ee trinh<br /> bay nhQng "c& gdng" ciia ngildi<br /> Phap trong vi§c Axia. a$n y hoc hi§n dai, c6n<br /> vifin Tofin quy^n nfiy hlu nhU chfla c6 ke<br /> hogch nfio cho Y tfi* - Sfle khde, mfic du<br /> chfldng trinh khai thac v^ kinh tef thfit lfi to<br /> diidc goi Ih Tfiy y vAo Dong Duong nfii tat. Trong cfic khoan chi tfii chfnh cong luc<br /> chung, vho Vi$t Nam n6i rieng trong nhflng bSTy gid, chfla c6 myc nfio ve chi cho y tfi" vfi<br /> nfim diu thS' ky XX, chfnh xac hdn lfi trong mai de'n nhflng nfim sau Chien tranh the<br /> khudn khd cua cuoc khai thac thupc dia Iln gidi Iln thfl Nhlit (1920-1929) thi y te cung<br /> thut nhfi^t cila thUc dan Phap. chi mdi chifi'm 1,65 dfin 3,78% tdng chi<br /> ngfin sfich Dfing Dudng mfi thoi (1).<br /> Cho dSn tru6c khi Paul Doumer ISn Ifim<br /> Tofin quyen, Y tg" vfi Site khoe lfi nhflng Khi Paul Beau lfin Ifim Tofin quyen<br /> linh vuc 5 Vi^t Nam chUa m^y dUpc ngUcli Dfing Dudng, vdi chfnh sfich "hdp tdc vdi<br /> Phap quan tfim. B0nh dich diln ra lifin ngUdi bdn xii" cua ong ta, y tg" de "bdo vi<br /> mien, nhUng chi m6i c6 ci Nam Kf vi§c tigm sHc khoe c6ng cdng" mdi trd thfinh m§t<br /> phong chSng d§u miia du^c tijfn hfinh tii trong hai linh vflc cua yfi'u dfi xfi hfii du^c<br /> 1878 do cac thiy thufic hai qufin dam quan tfim.<br /> trach. Phai d^n nfim 1891, ViSn vi trung Trong thdi k^ Paul Beau tfl 1902 dfi'n<br /> hgc mdi dUOc hac si Albert Camette 14p ra d 1907, cfic xfl dfiu tfing chi ngfin sach cho y<br /> Sii G6n vfi den nfim 1895, Yersin mdi Ifip tfi nhifiu hdn BO vdi trUdc.<br /> ra Viin vi triing hgc Nha Trang. M§t vfii cd Trfin tofin Dfing Dfldng, nfim 1906 sfi"<br /> sd chfla b^nh vfi vi^n nghifin cflu dU(?c Ifip tifin dfinh cho y tfi lfi 1.194.467 dSng tUdng<br /> ra nhung chil yfi'u lfi d^ chfla cho qufin din dfldng gin 3 tri$u francs, gfi!p hai Iln so vdi<br /> tni vfi dfin Au nhU B0nh vi§n qufin d^i Din so chi cho linh vi^c nfiy trong tfii khda 1902<br /> Thuy (Hfi N6i). (2).<br /> Nfim 1897, Paul Doumer len Ifim Tofin 0 Nam K^, trong cfic khoan chi cua<br /> quyen, cung nhii doi vdi linh vi^c giao dijc. ngan sfich c&'p xfl, nfim 1882 mdi chi cd xfip<br /> <br /> • PGS.TS.Vien Sflhi?c<br /> " GS.TS Trudng D?i hoc Qufic tfi Thifin chiia gifio Tokyo<br /> tighten cflu Ljch aJr. afi 9.2012<br /> <br /> xi 22.000 dfing dU(?c chi cho y tfi thi nfim Linh v\fc y tfi vfi sfle kh6e cdn dUpc quan<br /> 1902 da lfi 176.216 dfing, tflc lfi tfing 16n 8 tflm hdn vdi Tofin quyfin Albert Sarraut,<br /> Iln vfi nfim 1907 Ifi 253,189 dfing dfinh cho ngfldi dfi Ifim cho vi§c "h^ tdc vdi ngU&i<br /> linh vi^c nfiy, tflc lfi tfing Ien gin 11,5 Iln. bdn xit' trd thfinh mfit chfnh sdch hofin<br /> Cy thd xem bang 1 (3): chinh, trong dfi "ldm cho ngUdi bdn xii dUdc<br /> <br /> B&ng 1: Chi cho y tfi cua ngan sfich Nam Ky, 1902-1907 (b&ng D^ng)<br /> <br /> Nim B ^ n h vi&n Cligr QuAn Tr^f c&'p c h o c d c b § n h vifin, c 6 c t r a i<br /> phonK, c6c cdnR t r i n h y t ^<br /> 1882 17.5-16,62 14.072,24<br /> 1902 30.957,33 145.269,33<br /> 1903 37.659,27 129.332,60<br /> 1904 39,995,00 166.475,71<br /> 1905 40 726,27 171.669,95<br /> 1906 43.596,66 154.254,55<br /> 1907 45.851,00 207.338.88<br /> <br /> fing 2: Cfic khoan chi cho cfic hoat dfing y tfi cua ngfin sfich Thfinh pho Ch^ Lcfn<br /> 1882-1907 (5)<br /> <br /> N4m Hoat d^ng cua Chi phi cho vi^c Xfiy d i i n g m d i Tong cgng<br /> Bfinh vifin trcl g i u p<br /> 1882 1.970,00 1.500,00 4.900,00 8.370,00<br /> 1902 22.378,00 10.326,00 26.000,00 67.704,00<br /> 1903 23.574,00 7.150,00 17.112,14 47.836,14<br /> 1904 24.074,00 8.850,00 6.000,00 38.824,00<br /> 1905 33.065,00 8.897,00 3.000,00 44.952,00<br /> 1906 31.067,00 9.978,00 41.035,00<br /> 1907 35.608,00 18.633,00 54.141,00<br /> <br /> <br /> So tifin mfi Ngan sfich cua Thfinh pho hudng nhiing tiin b^ vi vi sinh vi khoa hgc<br /> Chd Ldn chi cho boat dfing cua b^nh vifn, y hgc" (7) dfi trd thfinh mfit trong nhflng<br /> cho vi^c tr0 giup y tfi vfi xay di^ng mdi cac bifin phap chu yfiu dd tridn khai chi'nh sfich<br /> cong trinh y tfi' da tfl hdn 8 nghin dfing "hgp tdc" dfi vfio thyc tfi".<br /> nfim 1882 tfing len xfip xi 58 nghin dfing Trong ngfin sach cfic ca'p, cfic khoan tie'n<br /> nfim 1902 vfi hdn 54 nghin dong nfim 1907, dfinh cho y tfi tfing lfin hfing nfim, tfl xfip xi<br /> nhu trong bang 2 (4). 1,2 trifiu nfim 1906 dU^c diin ra d trfin tfing<br /> O Trung K^, chi cho nhan si^ hoat dfing Ifin 1,8 trifiu nfim 1913, 3.1 trifiu 1914; 3,1<br /> trong ngfinh y tfi" ban xfl tfing tfl 2.071 dfing tri^u nfim 1915; 2,57 trifiu nfim 1916; 3,2<br /> nfim 1902 len 3.756 dong nfim 1906 vfi dfl trifiu trong cfic nfim 1917 vfi 1918 (8).<br /> chi 7.606 dong nfim 1907. Chi phf cho v^t Vdi nhflng khoan tifiV it di trong ngfin<br /> li^u y tfi cua xfl nfiy cung tfl 13.500 dfing sfich fiy, cfic cd quan quan I^ sfle khoe Iln<br /> nfim 1902 lfin 16.000 dfing nfim 1905 vfi lu^t ra ddi, vi^c dfio tao nhfin vifin y iM, vific<br /> 33.480 dong nfim 1906 (6). xfiy dflng cfic cd scl y tfi" dflpc tifi'n hfinh, cfic<br /> Rguai Phap va qua hrinh du nh»p...<br /> <br /> bifin phfip phdng ngfla bfinh dich dfl(?c tridn gifim sfit vific fip dung nhflng quy djnh vfi<br /> khai. bao vfi sfle khde cfing cfing vfi nghifin cflu<br /> Nfim 1902, TrUifng Dgi hoc Y khoa D6ng nhflng bi^n phfip dfi Ifim s^eh cfic khu<br /> Duong dUdc thfinh Ifip. trung tflm. Cho dfin nfim 1906, Nam K^ ed<br /> khfing dfldi 65 cd sd y tfi (12).<br /> Nfim 1904, Paul Beau cho Ifip Tdng Nha<br /> Siic khoe Ddng DUtfng {Direction genirale 6 Bfic K]? (13), b§nh vifin ban xfl d Hai<br /> de la Sante). Cflng nfim, Beau cho Ifip Phdng bfit diu hoat dfing tfl 21-3-1906 do<br /> TrUdng Cao ddng Y khoa Ddng DUOng. ngfin sach Thfinh phfi" Hai Phdng chi tra.<br /> Cfic tinh dfiu lap ra cd quan H5 trp Y tfi<br /> Qua Nghi djnh ngfiy 30-6-1905, mfit cO rifing: Bic Giang, Hai Dfldng, Hflng Yfin,<br /> quan thfldng tryc td chflc Trg giup Y ti Nam Dinh, Ninh Binh, Sdn La, Vinh Yfin,<br /> {VAssistance midicale) dupc Ifip ra d Dfing Phuc Yfin... Cfic cd quan nfiy do mfit nhfin<br /> Dfldng muc dfeh dflpc hfit kc ra lfi: dfio tao vifin chuyen trach. Cung nhfl vfiy, mfit sfi<br /> chuyfin gia trong ngfinh Y 5 Dfing Dfldng; tinh da xfiy dyng dflpc b§nh vi§n rieng nhfl:<br /> chfim sde y tfi cho ngfldi Au vfi ngfldi ban Bfic Ninh, Phu LJ, Lang Sdn, Yen Bai, Phu<br /> xfl; difiu khidn cfic bfinh vi$n do nhifiu Thg, Mdng Cai, Hai Dfldng... Nfim 1906,<br /> nguon ngan sfich chi tra; kidm soat hay Bfic KJ cfi 38 bac si (14). Nghi dinh 27-4-<br /> thyc hifin nhflng bifin phfip lien quan dfin 1907 cho Ifip ngach y ta ban xfl d Bfic Kjf.<br /> vific kidm soat y te', dich b^nh, chfim sde sfle d Trung KJ (15), eho dfin nfim 1906, cd<br /> khoe cgng dfing, dong thdi day cho dfin quan Ho trp Y tfi mdi dflpc Ifip ra d Thanh<br /> Dong DUdng hidu each bao vfi sfle khoe vfi Hda, Vinh, Hufi, Dfi Nfing, Quy Nhdn,<br /> so'ng ve sinh; xfiy dflng eae ed sd y tfi' (9). Phan Rang, Phan Thifit. Nfim 1906, Trung<br /> Song song vdi vific xay dflng hfi thong Ky (16) cd 14 bac si, 7 bfinh vien dfldc l^ip<br /> cfic cd quan quan Iy cfing tae chfim soc sfle ra d cac thfinh pho" chinh vfi cfic tram y te d<br /> khde, chinh quyen thflc dan cung tflng bude cac trung tam khfic. So nhfip vi0n d Trung<br /> cho xay dung hfi thfing bfinh vifin va cae cd Ky nfim 1906 lfi 4.273, sfi Ifldt kham Ifi<br /> sd y tfi' tai cae dia phfldng, nhfl Hdpital 52.627 va so" tifim chung lfi 395.392. Sfi tie'n<br /> Grail d Sfii Gon, Hdpital de Lannessan d dfldc chi tifiu lfi 160.819 dong.<br /> Hfi Noi, vfi Hdpital Indigene du Protectorat Tdng eong cho dfin nfim 1906, Ctf quan<br /> (Bfinh Vifin Phu Doan) (25-3-1904) d Hfi Ho trg Y ti' dfi cfi 100 thiy thuoc ca dfin sfl<br /> Ngi (chfla bfinh cho ngfldi ban xfl d xfl Bao vfi quan sfl. Cd quan nfiy quan ly 57 bfinh<br /> Hg, do Ngan sfich Lien bang chi tra). vifin, 33 tram y te, 5 bfinh vifin phong, 7 nhfi<br /> Nam Ky (10) trd thfinh xfl tifin tridn cflu tfi cho nhflng ngfldi bi bfinh mfin tfnh vfi<br /> nhanh nhfit vi y tfi, nhd nguon ngfin sfich ngfldi gifi, 17 trai trd mo coi, khong ndi<br /> cfip xfl, cac ngfin sfich cfip tinh vfi nhd sfl nfldng ti^a, 7 nhfi hfi sinh, 2 bfinh vi^n cho<br /> ung ho ddng gdp cua cfic ca nhfin. Nfim ngfldi mfl vfi ngfldi efim dific. Cd quan nfiy<br /> 1903 (11), mfit trai phong dUpe Ifip ra tren tifip nhfin vfi chfim adc 43.099 ngfldi nhfip<br /> mfit cfl lao d sfing Mekfing. Thang 1-1904, vi$n, 238.149 Iflpt kham, 710 ngfldi phong,<br /> mfit TrUdng tkUc hdnh y tibdn xic dflpc md 2.077 ngudi gifi vfi ngfldi bj bfinh man tfnh,<br /> dd dfio tao eae y tM tiem chung vfi cac nfl hfi 2.815 tr^ mo coi va da tifin hfinh 897.339<br /> sinh. 6 Chd Ldn mfit bfinh vifin dan sfl vfi lupt ehung dfiu (17). Tdng cgng, cho dfin<br /> nhieu cfing trinh y tfi dflpc Ifip ra. Nfim nfim 1906, tofin Dong Dfldng co 129 cd sd y<br /> 1907, cac Hfii dfing y te ra ddi d cac tinh dd tfi (18).<br /> Rghian eihi Lieh sJr. atf 9.2012<br /> <br /> Sau nhflng "cd gdng" cua Paul Beau, Nfim 1901, Idp y tfi nam diu tifin dflpc<br /> Albert Sarraut dfi ihuc diy thfim mfit bfldc md t^i Chp Qufin vfi 5 nfim sau, Tofin<br /> vific xfiy dyng cfic cd sd y tfi trfin tofin DOng quydn Dfing Dfldng ra nghj dinh thifit Ifip<br /> Dfldng. Cho nfin tfl 129 cd ad y tfi vfio nfim ng^ch y tfi ngfldi ban xfl t^i Trung KJ vfi<br /> 1906, eon sfl" nfiy dfi tflng nhanh trong Bic KJ. Nfim 1903, Paul Beau ban hfinh<br /> nhflng nfim chifin tranh, Ifin 169 nfim 1913; nghj djnh Ifip TrUimg Ythi/c h6nh bdn ii?d<br /> 156 nfim 1914; 171 nfim 1915; 185 nfim Nam KJ dd dio t^o y tfi, nfl hfi sinh ngfldi<br /> 1916; 190 nfim 1917 vfi 279 nfim 1918 (19), Vi§t d$t dfldi sfl chi d^o cua Gifim dfic Sd Y<br /> vdi 90 bfinh vifin, 10 tr^i tr4 md cfii, 87 tfi Nam KJ. Chi phf eho vific hpe do tinh<br /> tr^m y tfi, phdng khfim, 22 tr^m xfi.., trong phSi chju. Hpe xong, cfic y tfi, nfl hoc sinh<br /> dfi tfip trung nhifiu nhfi't t^i Nam KJ, cdn trd y6 Ifim vific t^i tr^m xfi xfi. Lfldng Ifi do<br /> Trung KJ gin nhfl khflng dfing kfi. Ifing trA. Dfin nfim 1918, Dflng Dfldng dfi cd<br /> 1.539 y tfi. Chfnh quyfin thufic dja cflng cho<br /> Vific md rfing hfi thfing cd sd cflu chfla<br /> thfinh Ifip trfldng Nfl hfi sinh diu tifin t^i<br /> bfinh eung gdp phin Ifim eho sfi* ngfldi ban<br /> Chp Ldn (1901) chuyfin dfio t^o bfi dfi eho<br /> xfl dflpc hfldng cfic lo^i djch vy nfiy tfing<br /> xfl Nam KJ vfi sau dfi Ifi trfldng Nfl Hfi sinh<br /> lfin. Vi thfi, nfim 1906 cd 238.149 ngfldi<br /> thufic TrUdng Y khoa Ddng DUOng dflpc Ifip<br /> bfinh di thfim khfim thi nfim 1918 con sfidd<br /> nfim 1905 dd dfio tao ra cfic bfi dd ngfldi ban<br /> Ifi 950.938 ngfldi (20).<br /> xfl cho Bic KJ vfi Trung KJ. Sau khi tfit<br /> So ngfldi hoat dfing trong trong linh vflc nghifip, cfic bfi dd sfi Ifim vific tai cfic b^nh<br /> y tfi cung tfing lfin. Cfic cd sd dfio tao nhfin vi§n, tr?m xfi. So vdi nfim 1914, nfim 1918<br /> vien y tfi tflng bfldc dflpc thfinh Ifip. TrUitng sfi bfi dd tfing gin 2 Iln. Nfim 1914, Trfldng<br /> Bgi hgc Y khoa Ddng DUOng dflpc Ifip vfio Y md thfim khoa Dflpc chuyfin dfio t^o dflpc<br /> nfim 1902 tai Hfi Ngi chuyfin vS dfio t^o y<br /> si. Nghi dinh 25-10-1904, Tofin quyfin Dfing Bl.<br /> Dfldng Ifip ra Trfldng Cao dSng Y khoa Cfic cd sd y tfi dflpc Ifip ra, sfi* nhfin vifin y<br /> Dfing Dfldng. tfi tfing lfin do dd, sfi ngfldi nhfip vifin, sfi<br /> Tfl nfim 1907 dfin 1918 cfi 95 ngfldi tfi't ngfiy chfla, sfi' ngfldi di khfim vfi sfi Iflpt<br /> nghifip vfi Ifiy b4ng Y si Dfing Dfldng khfim bfinh eung tfing thfim. LA'y vf dy<br /> {Medecin Indochinois) (21). Nhfin vifin y tfi trong nhflng nfim 1913-1918.<br /> ca ngudi Au vfi ngfldi ban xfl dflpc thfing kfi Trong giai do^n nfiy, t$i Vifit Nam cfi hai<br /> nhfl sau trong mfit sfi' nfim, tfl 1913 dfin hfi thfing Y hgc chfla bfinh lfi Dflng y, Tfiy y,<br /> 1918 (xem bang 3). trong dd Dfing y vin lfi phfldng phfip chfla<br /> Bang 3: S6 nhfin vifin y tfi d Ddng Di/dng tif bfinh phd bifin hdn, dflpc nhifiu ngUdi Vifit<br /> 1913-1918(22} Nam Ifla chon. Y hgc phfldng Tfiy dflpc<br /> Nfim ag nhAa.vltn y tK(d^ii 31-12) chfnh thflc dfla vfio Vifit Nam tfl cufii thfi<br /> NgUill Au NffUdi bin xiir ky XIX, nhflng cho dfi'n Ifle nfiy vfin cdn<br /> 1913 114 170 chfim phfit tridn vfi phin dfing chi cfi dfin<br /> 1914 114 170 chung d cfic dfi thi nidi dflpc hfldng lpi fch lfi<br /> 1915 106 226 lo^i hinh y hpe nfiy.<br /> 1916 77 284 Thfim nfla, chfnh quydn thufic dia fip<br /> 1917 79 318 dyng mfit sfi bifin phfip dd phdng chfi'ng cfic<br /> 1918 90 316 loflii dich bfinh d Vifit Nam. Md rfing ho^t<br /> Rgii6i Phap vm qua h-inh du nh^p...<br /> <br /> <br /> Bang 4: So ngirdi nhfip vifin, sfi' ngfiy chfla bfinh, s^ ngUdii khfim, sfi^ Iflpt khfim vfi BS<br /> ngflcfi dfl^c tifim chung dfiu mua tfl 1913 dfin 1018 (23)<br /> <br /> Nfim S£fnh$p Sfi ngfiy chuTa Ngildi di khfim Lifpt dl khfim Tifim chung<br /> vif n (nghin) b f n h (nghin) (nghin) (nghin) d|iU tnita<br /> (ndhin)<br /> 1913 69 2.175 599 1.700 1,139<br /> 1914 75 2.175 654 1.702 1.404<br /> 1915 81 2.007 641 1.788 1.352<br /> 1916 95 2.193 717 2,028 1.372<br /> 1917 9L 2.269 841 2,395 2.574<br /> 1918 104 2.408 951 2.585 2,945<br /> <br /> dgng cua cfic ViSn Vi triing hgc dflpc Ifip ra d 25-7-1902 dd kidm dich vi v$ sinh thflc<br /> Sfii Gon vfi Nha Trang cufii thfi ky XIX, nfim phim. 6 m6i tinh dfi'u da Ifip ra Hdi dSng<br /> 1913, ViSn Vi sinh vd Vi triing hgc Iln Iflpt V| sink theo tinh thin cfic nghj dinh 1-6-<br /> dflpc thfinh l§p t^i Bic KJ vfi Trung KJ. 1902, 19-9-1905 vfi dUpc thi^c hifin bitng<br /> Vifie sfl dyng vfic-xin, chu yfiu dd phong Nghi dinh 2-4-1907 vi bao vfi sfle khoe cfing<br /> b^nh d§u mfla, bfinh dich h^ch vfi bfinh ta cfing d Bic KJ.<br /> da cfi kfit qua. So ngfldi dflpc tifim phfing Bfin c^nh dfi, vifie tly ufi ndi 6 hofic tifin<br /> tfing lfin moi nfim. Nfim 1914 d Dong hfinh cfich Iy bfinh nhfin khi xay ra cfic<br /> Dudng cd 1.404.000 ngfldi dflpc tiem vfic- bfinh dich truyen nhilm cung dflpc dfit ra.<br /> xin bfinh dfiu mfla, nfim 1918 co 2.945.000 Ngfldi mie bfinh dflpc dfla tdi cfic cd sd<br /> ngfldi, nhfl dfldc thfing ke trong bang 4. phdng dich dd cfich Iy. Trong giai doan diu,<br /> cac nhfi phdng dich nfiy mdi chi dflpc dflng<br /> Phin dong ngfldi Vifit Nam khong quen vdi<br /> Ifin tam thdi. Chi dfin khi xay ra trfin dich<br /> viec tifim phdng vic-xin, chi khi xay ra<br /> hach nfim 1903 tai Hfi Nfii, vific Ifip cfic cd<br /> nhflng trfin dich ldn, ho mdi den cac ed sd y<br /> sd phdng dich chuyen bifit mdi dflpc dfit ra.<br /> te', Ngofii ra, td chflc Trg giiip y (e'cung tifin<br /> Tuy vfiy, vific tly ufi hay each Iy nhfl vfiy<br /> hfinh phan phat thud'e miSn phi dfin cfic dia<br /> khfing dflpc dan chung hfldng flng, bdi tam<br /> phUdng, chu yfiu Ifi thufic chong so't rfit. IJ Io sp. Doi vdi bfinh phong, chinh quyfin<br /> Nfim 1918, sfi thuoc dupe phfit tai Nam Ky thufic dia tifin hfinh Ifip cfic trai phong dd<br /> lfi 219 kilogam, t^i Bfic KJ lfi 56 kilogam vfi cfich ly ngfldi bfinh vfi tifin ehfla bfinh cho<br /> Trung KJ lfi 116 kilogam. hg. Trfldc nfim 1900, da sfi ngfldi bi bfinh<br /> Ben eanh dd, nhflng kien thflc vfi sinh sd phong song tai nhflng "ldng phong " d nfing<br /> dSng da dupe dfla vfio d?iy trong cfic nhfi thSn thudng dfldc ggi lfi diidng ti hay ldng<br /> trfldng phd thong dong thdi cac hoat dfing vfi phong. Nfim 1903, chinh quyfin Nam KJ ra<br /> sinh, t^y ufi ndi cfl tru, ndi cfing cfing ngay ca Nghi djnh efTm ngfldi hi bfinh phong xufit<br /> vfi sinh thflc phim cung dflpc tifin hfinh. hifin d nhflng ndi cfing cfing vfi eho xfiy<br /> 6 Bic KJ, ThO'ng sfl ban hfinh Nghi dflng mfit trgi phong d Cfl Lao Rdng, tinh<br /> dinh 1-6-1902, sfla ddi b^ng Nghi dJnh 18- MJ Tho. Sau dfi, vific Ifip trai phong vfi Ifing<br /> phong dflpc tifin hfinh d cfic xfl edn lai cua<br /> 11-1902 vfi vfi sinh ndi cU tru, Nghi di^h<br /> Dfing Dfldng. Mfic dfl vfiy, sfi ngfldi bi bfinh<br /> 25-7-1902 vi kidm dich thi^c phim.<br /> phong 6 Vifit Nam v5n d mflc cao, nhfl nfim<br /> Cfic Hpi ddng vfi sinh dflpc thfinh Ifip d 1918, cd khoang 1.900 ngfldi mic bfinh b<br /> Hfi Ngi vfi Hai Phong b^ng Nghi dinh ngfiy<br /> Rghlfln cflu X4ch aJr. atf 9.2018<br /> <br /> Trung KJ, 1.000 ngfldi d Nam KJ vfi 2.600 - Bfinh dich tS mang tfnh dia phfldng<br /> ngfldi d Bfic KJ. gfim c6 bfinh sfit rfit, bfinh Iy, bfinh thfldng<br /> Nhfl vfiy, sau khi hofin thfinh v6 cd bSn hfin, bfinh tfi phfl, vfi bfinh dfing-gd;<br /> cfing cufic binh djnh vd qufin sfl, dd phye vy - Bfinh dieh dia phfldng gdm bfinh sfit<br /> cho eufie khai thfic thufic dja vd kinh tfi, rfit, bfinh giun sin, bfinh phong, vfi bfinh<br /> trong nhflng nfim diu Ihfi ky XX, ngUdi chd d^i;<br /> Phfip da "cd'gang" dUa vfio thufic dja ndn y - Bfinh xa hfii gdm cd bfinh lao, bfinh hoa<br /> hoc phfldng Tfiy (Tfiy y) dd hifin d^i hda Hlu, vfi bfinh mfit hfit.<br /> ndn y hpe ed truydn dfla vfio phfldng phfip M3i nfim cd hfing ngfin jigfldi nhilm vfi<br /> chfla bfinh cua Trung Hoa (Dflng y). chfit vi cfic lo^i bfinh nfiy. Rifing trong hai<br /> nfim 1908 vfi 1910, t^i Nam KJ vfi Trung<br /> Vdi nhflng flu didm cua nd, ndn y hpe KJ dfl cfi hOn 1.600 ngfldi chfit vi bfinh dieh<br /> mdi da dfla lai cho ngfldi dfin ban xfl nhflng h^ch (24).<br /> dich vy y te mdi, tfl chfla bfinh dfi'n phdng<br /> Cfic trfin djch ta lifin tifip trong cfic nfim<br /> bfinh, phdng dich vfi vfi sinh mfii trfldng,<br /> 1908, 1911, 1912, 1916 khifin d Nam KJ cd<br /> thflc phim... Tuy nhifin, mfic dfl vfiy, dfiy<br /> 2.000 ngfldi chfit nfim 1908; 3.777 ngfldi<br /> mdi chi Ifi nhflng "c^ gdng" ban diu cua<br /> chfit nfim 1911; 7.488 mfic djch nfim 1912.<br /> chfnh quyfin thupc dja, chu yfiu dd phye vy<br /> O Trung KJ sfi ngfldi mfic dich tfing lfin:<br /> gidi quan nhfin, bfi mfiy cai tri, cfic nhfi<br /> nfim 1908 cd 2.524 vfi nfim 1916 tfing lfin<br /> thyc dan ngfldi Phfip. Hfi thong cac cd sd y<br /> gfip hdn 2 Iln lfi 5.616 (25).<br /> tfi', so lupng nhfin vien y tfi, cd sd vflt chfit...<br /> ehfla du dfip flng mfit dan so^ ngfiy cfing Sfi^ ngfldi mfic bfinh dfiu mfla eung khfing<br /> dong. Vl vfiy, Dfing y vfin cdn gifl vai trd phai lfi ft, vdi 2.800 ngfldi d Nam KJ nfim 1917<br /> quan trong trong nen y hoe thuge dia sau vfi 1.747 ngfldi d Trung KJ nfim 1916 (26).<br /> ea hdn nfla thfi ky chifim ddng cua ngfldi Ndi tdm Iai, trong nhflng nfim diu thfi<br /> Phap. So ngfldi dflpc kham, dupc nhfip vifin, ky XX, dd phye vy cho cufic khai thac cd<br /> so thfim kham chi chifim mgt ty Ifi nhd quy mfi ldn Iln thfl nhfit ve kinh te, ngudi<br /> trong so^ dan hfing chyc trifiu ngfldi. So* phy Phap da cfi^ gfing dfla mfit sfi yfiu tfi' cua nfin<br /> nfl sinh con dflpc si^ ho trp cua y tfi cdn y hpe hi$n d^i vfio Vifit Nam nfii rieng,<br /> chfla dupc thfing kfi, vi vific dfio tao nfl hfi Ddng Dfldng ndi chung. Tuy nhifin, dfi cung<br /> sinh mdi chi b i t diu. Dfin chung vin phai mdi chi Ifi nhflng "cfi" ging" bfldc diu vfi<br /> thfldng xuyfin doi mfit vdi cfic loai dich cflng ehi mdi nhim phye vy cho gidi thflc<br /> bfinh, dfic bifit Ifi cac lo^i bfinh truydn dfin d Dflng Dfldng lfi chfnh. Dfing dao dSn<br /> nhilm gdm 4 loai bfinh djch ehfnh ed anh chung thufic dia chfla dflpc tifip cfin nhflng<br /> hfldng Idn dfin sfle khde vfi cd kha nfing gfiy dieh vy y tfi hifin d^i dd, vific chfla bfinh eua<br /> tfl vong cao lfi: hp vfin chi dya vfio y hoc cd truyfin hay cdn<br /> gpi lfi Dfing y lfi chfnh.<br /> - Bfinh dieh tl gdm cfi bfinh dich haeh,<br /> bfinh dich ta, vfi b§nh dfiu mfla; (Xem tiip trang 23}<br /> Ctfng tfie dao >9o gi6o vlto..<br /> <br /> <br /> phuang hudng 1964 • 1965 eda Sd Oido dye. Phflng (31), (37). Hfl ad stf 13364: Nghi quyit eiia Ban<br /> UBHCKTT Tfiy Bfic. Chip hinh Khu tif tri V'^t Bdc vi phdt triin gido<br /> (24). Tfl'ng hpp tcr: Hfi sd atf 13323: Dif thdo bdo cdo difc trong nim 1965 -1966. Phdng UBHCKTT Vift<br /> cing tdc gido d\ic mtti/i ndm ctia Khu tif tri ^'^' B&c Bfic.<br /> cua Sd Oido difc Vi^t Bdc tit 1954 din 1965. Phflng (32). Cv t h i lfi cfi'p 3 vt trong nhQng nfim 1954 -<br /> UBHCiOT Vift Bfic vfi Hfi ad atf 7132. Dfi dfin. 1966, cfic tinh miln nili chUa cd trUdng dfio t^o<br /> (25). Bdo Vift Nam Die lip. atf 752, tif ngfiy 18 gifio vifin cfi'p 3. Din nfim hpe 1966 - 1967, TrUdng<br /> din ngfiy 24-10-1959, tr. 4. D^i hpe Su ph^m miln niii mdi dUpc thfinh Ifip dl<br /> (26). Hfi 8d atf 13305: Bdo edo ting kit ndm ndm dfio t^o gifio vifin cfi'p 3 cho cfic tinh miln nui<br /> xiy difng Trudng Trung Ape Su phg,m Vi^t Bdc (34). Ting hpp tfl Hfi sd atf 7126: Ki hogch vin<br /> trong nhSng nam 1959 • 1964. Phflng UBHCKTT d0ng thanh niin, hgc sinh xung phong tinh nguydn<br /> Vift Bfic. tin ldm cdng tdc gido d^c d Tiy Bdc ndm 1962 cda<br /> (29). Hfi ad stf 7123: Bdo cdo dng tde gido d^c Sd Gido d{ic vfi Hfi ed stf 7094: Bdo edo ikinh tich<br /> ndm 1961 1962 cda Sd gido dijtc. Phflng ba ndm 1958 -1960 cda ngdnh gido di^c Khu tif tri<br /> UBHCKTT Tfiy Bfic. Thdi Mio. Phdng UBHCKTT Tfiy Bfic.<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> NGirtn PHAP von QUA TRINH DU NHAP Y HOC H I I N DAI .<br /> (Tiep theo trang 8)<br /> <br /> CHU THtCH<br /> (1). Pierre Brocheux & Daniel Hemery: (II). Paul Beau: La situation de I'indochine de<br /> Indochine la colonisation ambigOe 1858-1954, La 1902 d 1907, Sfii Gdn, 1908, Annexe tr. 103.<br /> Decouverte, Paris, 1995, tr, 152. (13). Paul Beau: La situation de I'indochine de<br /> (2), (3), (4), (5). Paul Beau: La situation de 1902 A 1907, Sfii Gon, 1908, Annexe, tr, 225,<br /> I'indochine de 1902 d 1907. Sfii Gdn 1908, tr. 86. (14), (16), (17). Paul Beau: La situation de<br /> (6). Paul Beau: La situation de I'indochine de I'indochine de 1902 d 1907, Sfii Gdn 1908, ir<br /> 1902 & 1907. Sfii Gdn, 1908, tr. 286. 84.<br /> (7). 'Le problime indochinois" d&n trong T? Thi<br /> (15). Paul Beau: La situation de I'indochine de<br /> Thuy: Din diin cda ngUdi Phdp d Bdc K^ 1884-<br /> 1902 d 1907, Sfii Gfln 1908, Annexe, tr. 283.<br /> 1918, sdd, tr, 35.<br /> (18), (20). Gaide 1931, tr. 92, 93.<br /> (8). AS, tr. 56.<br /> (9), (10), (12). Paul Beau: La situation de (19), (22), (23). RS tr. 5, 6.<br /> I'indochine de 1902 d 1907, Sfii Gdn, 1908, tr. 83, (21). Indochine Fran9aise 1931, tr. 24<br /> (24), (26), (26). Gaide, 1931, tr. 238.<br />
ADSENSE

CÓ THỂ BẠN MUỐN DOWNLOAD

 

Đồng bộ tài khoản
2=>2