Nguyên nhân của dậy thì sớm trung ương

Nghiên cứu Y học Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 21 * Số 3 * 2017<br /> <br /> <br /> NGUYÊN NHÂN CỦA DẬY THÌ SỚM TRUNG ƯƠNG<br /> Huỳnh Thị Vũ Quỳnh*, Phạm Lê An*, Phạm Thị Minh Hồng*, Vũ Huy Trụ*<br /> <br /> TÓM TẮT<br /> Mục tiêu: Xác định tỉ lệ và đặc điểm các nguyên nhân gây dậy thì sớm trung ương ở trẻ em nhập bệnh viện<br /> Nhi Đồng 2 từ tháng 1/2010 đến tháng 12/2016.<br /> Phương pháp nghiên cứu: Cắt ngang phân tích.<br /> Kết quả: Trong thời gian nghiên cứu chúng tôi ghi nhận được 291 trường hợp trẻ dậy thì sớm trung ương<br /> được chụp MRI não, trong đó tỉ lệ dậy thì sớm trung ương vô căn và thực thể lần lượt là 87,6% và 12,4%. Tỉ lệ<br /> dậy thì sớm trung ương có nguyên nhân thực thể ở các nhóm trên 6 tuổi, từ 2 đến 6 tuổi và dưới 2 tuổi lần lượt<br /> là 8,8%; 30,3% và 50% (p < 0,001). Tỉ lệ nữ và nam dậy thì sớm trung ương có nguyên nhân thực thể là 11,3%<br /> và 57,1% (p = 0,005). Nguyên nhân thực thể thường gặp nhất là vi u tuyến yên (microadenoma) (33,3%), kế đến<br /> là nang khe Rathke (22,1%) và thứ 3 là u nghịch tạo (hamartoma) (13,8%). Tỉ lệ các nguyên nhân thực thể phải<br /> can thiệp là 1,7%.<br /> Kết luận: Đa số là dậy thì sớm trung ươngở trẻ em là vô căn. Trẻ càng nhỏ tỉ lệ dậy thì sớm trung ương có<br /> nguyên nhân thực thể càng cao. Trẻ dậy thì sớm trung ương trên 6 tuổi thường có nguyên nhân vô căn. Tỉ lệ trẻ<br /> nam có nguyên nhân thực thể cao hơn nữ. Các nguyên nhân thực thể cần can thiệp chiếm tỉ lệ thấp.<br /> Từ khóa: Dậy thì sớm, trung ương, nguyên nhân, vô căn, tổn thương hệ thần kinh trung ương<br /> ABSTRACT<br /> CAUSES OF CENTRAL PRECOCIOUS PUBERTY<br /> Huynh Thi Vu Quynh, Pham Le An, Pham Thi Minh Hong, Vu Huy Tru<br /> * Y Hoc TP. Ho Chi Minh * Vol. 21 - No 3 - 2017: 158 - 165<br /> <br /> Objectives: To determine the proportions and characteristics of central precocious puberty (CPP) in children<br /> admitted to Children's Hospital 2 from January 2010 to December 2016.<br /> Method: Cross-sectional analysis<br /> Results: There were 291 cases of CPP. The proportions of idiopathic and pathologic CPP were 87.6% and<br /> 12.4%, respectively. The proportions of central nervous system (CNS) lesion in group more than 6, between 2-6,<br /> less than 2 years of age were 8.8%; 30.3% and 50%, respectively (p 25 pg/ml (nữ), Testosteron > 0,7<br /> tuổi bị dậy thì sớm trung ương. Đối với trẻ dậy nmol/L (nam)<br /> thì sớm trung ương từ 6-8 tuổi, MRI tuyến yên ± Kích thước tử cung/buồng trứng/siêu âm<br /> không cần thiết phải thực hiện thường quy(7). lớn hơn so với tuổi<br /> Trái lại, trong một nghiên cứu nhỏ hơn trên 67 Đã được loại trừ dậy thì sớm 1 phần và tất cả<br /> trẻ gái dậy thì sớm, tỉ lệ bất thường thần kinh các nguyên nhân gây DTS ngoại biên (tiếp xúc<br /> trung ương là 15% mặc dù không có triệu chứng hormon sinh dục ngoại sinh, tăng sinh thượng<br /> lâm sàng. Và theo tác giả này cần phải chụp MRI thận bẩm sinh, u buồng trứng (nữ), hội chứng<br /> thường quy cho tất cả các trẻ dậy thì sớm trung Mc -Cune Albright, u tuyến thượng thận, u tế<br /> ương(17). Chính vì vậy chúng tôi thực hiện nghiên bào mầm, u tinh hoàn ở (nam)…)<br /> cứu này nhằm đánh giá tỉ lệ tổn thương thực thể<br /> ở nhóm dậy thì sớm trung ương và so sánh sự Thu thập dữ liệu<br /> khác biệt giữa nhóm dậy thì sớm trung ương vô Ghi nhận các đặc điểm dịch tễ, lâm sàng<br /> căn và nhóm có nguyên nhân thực thể. như tuổi, giới tính, cân nặng, chiều cao, BMI,<br /> các triệu chứng lâm sàng (vú to, lông mu, lông<br /> nách, kinh nguyệt, huyết trắng, tinh hoàn lớn,<br /> <br /> <br /> <br /> 159<br /> Nghiên cứu Y học Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 21 * Số 3 * 2017<br /> <br /> dương vật lớn), các kết quả cận lâm sàng như Đặc điểm Kết quả (N=291)<br /> tuổi xương, nồng độ FSH, LH, estradiol, Cân nặng SD 1,4 ± 1,0<br /> Tỉ lệ thừa cân /béo phì 152 (52,2%)<br /> testosterone nền, nồng độ FSH, LH, estradiol,<br /> Chiều cao SD 1,3 ± 1,0<br /> testosterone sau khi làm nghiệm pháp kích Chiều cao /tuổi >2SD 67 (23,0%)<br /> thích bằng GnRH, kết quả MRI hạ đồi – tuyến Tuổi xương 9,7 ± 2,2<br /> yên. Trong đó, độ lệch chuẩn cân nặng, chiều Tuổi xương-tuổi thật 2,4 ± 1,2<br /> cao, BMI xác định dựa theo biểu đồ tăng Chiều cao tiên đoán 158,3 ± 8,7<br /> trưởng của tổ chức Y tế thế giới, thừa cân và Các nguyên nhân thực thể gây dậy thì sớm<br /> béo phì khi BMI theo tuổi ≥ 2SD, chiều cao tiến trung ương<br /> triển so với tuổi khi chiều cao theo tuổi ≥ Có 57 (19,6%) trường hợp phát hiện bất<br /> 2SD(25). Tuổi xương được đánh giá dựa trên X thường trên MRI não. Tuy nhiên chỉ có 36<br /> quang xương bàn tay trái, đọc kết quả theo hệ (63,2%) trường hợp là bất thường ở vùng tuyến<br /> thống X quang tuổi xương chuẩn của Greulich yên, các bất thường khác chỉ là phát hiện tình cờ<br /> – Pyle(15). Tuổi xương tiến triển so với tuổi thực và không gây ra DTS cũng như không cần can<br /> khi tuổi xương – tuổi thực ≥ 1 tuổi. Nồng độ thiệp điều trị đặc hiệu. Như vậy tỉ lệ dậy thì sớm<br /> estradiol mức dậy thì khi ≥ 25 pg/mL, nồng độ trung ương vô căn là 12,4%, tỉ lệ dậy thì sớm có<br /> testosterone mức dậy thì khi ≥ 0,7 nmol/L(9). nguyên nhân thực thể là 87,6%.<br /> Xử lý số liệu Bảng 2: Các nguyên nhân thực thể gây DTS trung<br /> Dữ liệu được nhập và xử lý bằng phần mềm ương<br /> Epidata và Stata. Các biến số định lượng trình Nguyên nhân n n (%)<br /> bày dưới dạng trung bình ± độ lệch chuẩn hoặc Vi u tuyến ở tuyến yên 12 33,3<br /> Nang khe Rathke 8 22,1<br /> trung vi (khoảng tứ vị), các biến số định tính Hamartoma vùng hạ đồi 5 13,8<br /> trình bày dưới dạng tần số và tỷ lệ %. Tương Germinoma vùng hạ đồi-tuyến yên 2 5,6<br /> quan giữa các biến số khảo sát bằng phép kiểm U vùng hạ đồi 2 5,6<br /> chi bình phương, phép kiểm Fisher và phép Nốt vôi hóa nhỏ tuyến yên 2 5,6<br /> U cuống tuyến yên 1 2,8<br /> kiểm phi tham số Mann-Whitney. Giá trị p ≤<br /> Nang tuyến tùng 1 2,8<br /> 0,05: khác biệt có ý nghĩa thống kê. Não úng thủy 1 2,8<br /> KẾT QUẢ Phì đại củ xám 1 2,8<br /> Dị dạng Chiari II 1 2,8<br /> Trong thời gian nghiên cứu chúng tôi thu Tổng cộng 36 100<br /> thập được 291 trường hợp được chẩn đoán dậy Nhận xét: trong các nguyên nhân thực thể<br /> thì sớm trung ương được chụp MRI não để tìm gây dậy thì sớm, hầu hết chỉ cần điều trị nội<br /> nguyên nhân thực thể. khoa và không cần can thiệp phẫu thuật. Chỉ có<br /> Bảng 1: Các đặc tính dân số nghiên cứu 5 trường hợp (1,6%) là có chỉ định có thể phải<br /> Đặc điểm Kết quả (N=291) can thiệp ngoại khoa. Triệu chứng thần kinh gặp<br /> Tuổi trung bình 7,3 ± 1,7 trong cả 5 trường hợp này.<br /> Nhóm tuổi<br /> < 2 tuổi 8 (2,8%)<br /> Khi phân tích hồi quy đa biến, 2 yếu tố tiên<br /> ≥ 2-6 tuổi 33 (11,3%) đoán độc lập cho dậy thì sớm trung ương có<br /> ≥ 6 tuổi 250 (85,9%) nguyên nhân thực thể là giới tính và nhóm tuổi.<br /> BMI 17,9 ± 2,4<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> 160<br /> Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 21 * Số 3 * 2017 Nghiên cứu Y học<br /> <br /> <br /> Bảng 3: So sánh các đặc điểm lâm sàng và cận lâm sàng giữa 2 nhóm dậy thì sớm trung ương vô căn và có<br /> nguyên nhân thực thể<br /> Đặc điểm mẫu Vô căn (n = 255) Thực thể (n = 36) p<br /> Giới: Nữ 252 (88,7%) 32 (11,3%) a<br /> 0,005<br /> Nam 3 (42,9%) 4 (57,1%)<br /> b<br /> Tuổi 7,5 ± 1,4 6,2 ± 2,7 0,09<br /> Nhóm tuổi = 2-