Nhân một trường hợp siêu âm phát hiện catheter tĩnh mạch rốn vào nhĩ trái

Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 14 * Phụ bản của Số 4 * 2010<br /> <br /> Nghiên cứu Y học<br /> <br /> NHÂN MỘT TRƯỜNG HỢP SIÊU ÂM PHÁT HIỆN CATHETER<br /> TĨNH MẠCH RỐN VÀO NHĨ TRÁI<br /> Lê Cẩm Thạch*, Đỗ Thanh Thủy*, Nguyễn Hữu Chí*, Cam Ngọc Phượng*<br /> <br /> TÓM TẮT<br /> Mục tiêu: Nhắc lại phôi thai tĩnh mạch rốn và tĩnh mạch cửa, các biến chứng và vai trò siêu âm trong việc<br /> xác định vị trí đầu catheter và phát hiện các biến chứng.<br /> Phương pháp: nghiên cứu lâm sàng, báo cáo một ca.<br /> Kết quả: Trẻ sơ sinh non tháng, được đặt catheter tĩnh mạch rốn, tình cờ qua siêu âm tim kiểm tra phát hiện<br /> đầu catheter nằm trong tâm nhĩ trái vào ngày thứ 5.<br /> Kết luận: Catheter tĩnh mạch rốn là một thủ thuật thường được thực hiện ở khoa sơ sinh và săn sóc tăng<br /> cường sơ sinh, nhằm thiết lập đường truyền, nhưng có thể có các biến chứng. Siêu âm có vai trò trong việc xác<br /> định vị trí và phát hiện sớm các biến chứng. Nên siêu âm kiểm tra sau khi đặt catheter tĩnh mạch rốn như một<br /> test thường qui.<br /> Từ khoá: Catheter tĩnh mạch rốn, lạc chỗ, siêu âm.<br /> <br /> ABSTRACT<br /> DISPLACEMENT UMBILICAL VEIN CATHETER IN LEFT AUTRIUM<br /> Le Cam Thach, Do Thanh Thuy, Nguyen Huu Chi, Cam Ngoc Phuong<br /> * Y Hoc TP. Ho Chi Minh * Vol. 14 - Supplement of No 4 - 2010: 162 - 165<br /> Objectives: Review the embryology of umbilical and portal vein and the value of ultrasound in the detection<br /> and follow-up of complications of umbilical vein catheterization.<br /> Methods: Case report.<br /> Results: Premature infant undergone umbilical vein catheterization and on ultrasound, we detected the tip<br /> of the catheter in the left auricle.<br /> Conclusions:Umbilical vein catheterization is a common procedure in neonatology, especially in neonatal<br /> intensive care unit (NICU), in order to establish venous access. Ultrasound plays an important role in the<br /> determination of its proper location as well as the early detection of its complications. Therefore, ultrasound after<br /> this procedure should be performed as a routine test.<br /> Keywords: Umbilical vein catheterization displacement, ultrasound.<br /> chỗ…. Việc xác định, theo dõi các biến chứng và<br /> ĐẶT VẤN ĐỀ<br /> vị trí catheter chủ yếu dựa vào các phương tiện<br /> Đặt catheter tĩnh mạch rốn là một thủ thuật<br /> chẩn đoán hình ảnh. Nhân một trường hợp<br /> thường được thực hiện ở các khoa sơ sinh hoặc<br /> Catheter tĩnh mạch rốn lạc chỗ vào tâm nhĩ trái<br /> săn sóc tăng cường sơ sinh (NICU), nhằm thiết<br /> được phát hiện tình cờ qua siêu âm tim, chúng<br /> lập đường truyền tĩnh mạch khẩn cấp để thay<br /> tôi nhắc lại phôi thai tĩnh mạch rốn và vai trò<br /> máu và tiếp cận tĩnh mạch trung tâm. Tuy nhiên,<br /> siêu âm trong việc xác định vị trí và phát hiện<br /> có thể có biến chứng huyết khối hoặc catheter lạc<br /> các biến chứng.<br /> * Bệnh viện Nhi Đồng 1<br /> Tác giả liên lạc: BS. Lê Cẩm Thạch, ĐT: 0918333969, Email: lecamthach1972@yahoo.com.vn<br /> <br /> Hội Nghị Nhi Khoa Mở Rộng BV. Nhi Đồng 2 – Lần XIX - Năm 2010<br /> <br /> 1<br /> <br /> Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 14 * Phụ bản của Số 4 * 2010<br /> CA LÂM SÀNG<br /> Sơ sinh song thai, 1 ngày tuổi sinh non 29<br /> tuần tuổi, cân nặng lúc sinh 1400gr, Apgar3/8,<br /> nhập bệnh viện Nhi đồng 1 với chẩn đoán: Suy<br /> hô hấp, sanh non/song thai I, bệnh màng<br /> trong.Tình trạng lúc nhập viện niêm<br /> hồng/NCPAP, chi ấm, mạch rõ, đỏ da toàn thân.<br /> Mạch 144 lần/ph; Nhiệt độ 36ºC; Nhịp thở 48<br /> lần/ph; Cân nặng 1,230gram. Cận lâm sàng<br /> CTM, TPTNT, ion đồ, chức năng thận: bình<br /> <br /> Nghiên cứu Y học<br /> <br /> thường; Bilirubin gián tiếp tăng (4,16mg); CRP<br /> 0,1mg/l; Khí máu (FiO2 21%, Hb 12g/dl).<br /> Bệnh nhi được đặt catheter TMR sau nhập<br /> viện 20 giờ, catheter số 3,5F vào sâu 7,5cm.<br /> Siêu âm tim kiểm tra vào N5, ghi nhận đầu tận<br /> catheter nằm bắt từ tâm nhĩ (P)
tâm nhĩ (T)<br /> qua lỗ bầu dục. X Quang ngực-bụng: đầu tận<br /> catheter lên trung thất, đến mức đốt sống ngực<br /> 11.<br /> <br /> Hình 1: Đầu catheter từ nhĩ phải vô tâm nhĩ trái qua lổ Hình 2: Catheter qua ống tĩnh mạch vô tĩnh mạch chủ<br /> bầu dục(->).<br /> dưới vào tâm nhĩ phải.<br /> là hợp lưu rốn cửa. Máu từ tĩnh mạch chủ dưới<br /> BÀN LUẬN<br /> đổ về tâm nhĩ phải
lỗ bầu dục
tâm nhĩ trái
<br /> Trong giai đoạn bào thai, một đôi tĩnh mạch<br /> thất trái và luân chuyển vào 2 vòng tuần hoàn<br /> noãn hoàng, vận chuyển máu từ túi noãn đến<br /> (tuần hoàn hệ thống và tuần hoàn phổi). Ngay<br /> xoang tĩnh mạch. Khoảng tuần thứ 4-5 giai đoạn<br /> sau sinh, tĩnh mạch rốn và ống tĩnh mạch vẫn<br /> phôi, có ba thông nối tĩnh mạch giữa các tĩnh<br /> còn mở và sẽ đóng lại sau đó một thời gian và để<br /> mạch noãn hoàng (Hình 3a). Từ lúc tạo thông<br /> lại di tích là dây chằng tròn và dây chằng tĩnh<br /> nối, cho đến tháng thứ ba, có sự thoái triển có<br /> mạch. Trên siêu âm, ở trẻ đủ tháng, các ống tĩnh<br /> chọn lọc các mạng lưới tĩnh mạch, sau cùng hình<br /> mạch này thường đóng trong vòng một tuần,<br /> thành tĩnh mạch cửa. Phần đuôi của tĩnh mạch<br /> nhưng ở trẻ sinh non dưới 33 tuần, thường<br /> noãn hoàng bên phải và phần đầu tĩnh mạch<br /> khoảng ngày thứ 6-14(1). Điều này giải thích lộ<br /> noãn hoàng bên trái, tiếp tục bít tắc, có sự thông<br /> trình catheter tĩnh mạch rốn của bệnh nhi chúng<br /> nối giữa tĩnh mạch rốn với hệ thống tĩnh mạch<br /> tôi, catheter qua tĩnh mạch rốn vào ống tĩnh<br /> noãn hoàng (Hình 3b). Có sự thoái triển tĩnh<br /> mạch
tâm nhĩ (P), qua lỗ bầu dục
tâm nhĩ<br /> mạch rốn phải, trong khi tĩnh mạch rốn trái vẫn<br /> (T), theo tuần hoàn phôi thai.<br /> còn thông thương với ống tĩnh mạch và nhánh<br /> trái tĩnh mạch cửa, vị trí thông nối này được gọi<br /> <br /> 2Hội Nghị Nhi Khoa Mở Rộng BV. Nhi Đồng 2 – Lần XIX - Năm 2010<br /> <br /> Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 14 * Phụ bản của Số 4 * 2010<br /> <br /> Nghiên cứu Y học<br /> <br /> Hình 3: Các giai đoạn phôi thai tạo lập tĩnh mạch rốn và hệ tĩnh mạch cửa<br /> ảnh, như chụp XQuang bụng ngực, cho thấy vị<br /> Đặt catheter tĩnh mạch rốn là một thủ thuật<br /> trí đầu tận catheter tương ứng đốt sống ngực D9,<br /> cấp cứu thường được thực hiện trên trẻ sơ sinh<br /> D10. Tuy nhiên, X Quang có thể nhiễm tia X<br /> (khi tĩnh mạch rốn chưa bít hoặc mới rụng 1-2<br /> cũng như không khảo sát được huyết khối. Siêu<br /> ngày), nhằm thiết lập đường truyền tĩnh mạch<br /> âm, là phương tiện dễ dàng thực hiện, không<br /> khẩn cấp, thay máu và tiếp cận tĩnh mạch trung<br /> nhiễm tia X vừa kiểm tra vị trí catheter vừa theo<br /> tâm (nuôi ăn TMTW, theo dõi CVP). Tuy nhiên,<br /> dõi biến chứng sớm và lâu dài, trong đó huyết<br /> có thể có biến chứng nhiễm trùng huyết, huyết<br /> khối tĩnh mạch cửa là một biến chứng thường<br /> khối (17- 44%)(4,3): gây huyết tắc ở tĩnh mạch cửa<br /> xảy ra.<br /> về lâu dài gây tăng áp lực tĩnh mạch cửa,<br /> cavernoma rốn gan, huyết khối gây thuyên tắc<br /> Siêu âm Doppler màu có khả năng tầm soát<br /> phổi, não, chi…; hoặc sai vị trí catheter vào tim<br /> và theo dõi huyết khối tĩnh mạch cửa, là một<br /> và mạch máu lớn gây tràn máu màng tim, chẹn<br /> trong những biến chứng thường xảy ra sau khi<br /> tim, rối loạn nhịp tim, viêm nội tâm mạc; sai vị<br /> đặt catheter, với độ nhạy 81% và độ đặc hiệu<br /> trí catheter vào hệ thống cửa: viêm ruột hoại tử,<br /> 93%(5), việc phát hiện sớm huyết khối tĩnh mạch<br /> thủng ruột, hoại tử gan, nang gan; và các biến<br /> cửa nhằm có chiến lược điều trị và hướng theo<br /> chứng khác như thủng phúc mạc, tắc nghẽn tĩnh<br /> dõi thích hợp để tránh biến chứng tăng áp lực<br /> mạch phổi về tim.<br /> tĩnh mạch cửa.<br /> Kiểm tra vị trí catheter TMR có thể được<br /> thực hiện bằng các phương tiện chẩn đoán hình<br /> <br /> Hình 4. Huyết khối tĩnh mạch cửa.<br /> <br /> Hình 5: Cavernoma quanh tĩnh mạch cửa<br /> <br /> Hội Nghị Nhi Khoa Mở Rộng BV. Nhi Đồng 2 – Lần XIX - Năm 2010<br /> <br /> 3<br /> <br /> Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 14 * Phụ bản của Số 4 * 2010<br /> KẾT LUẬN<br /> Catheter tĩnh mạch rốn là một thủ thuật<br /> thường được thực hiện ở trẻ sơ sinh nhưng có<br /> thể có các biến chứng. Việc kiểm tra đầu tận<br /> catheter và phát hiện sớm biến chứng là cần<br /> thiết. Siêu âm, là phương tiện hữu ích đáp ứng<br /> được yêu cầu trên sau khi đặt catheter. Nên siêu<br /> âm kiểm tra sau khi đặt catheter tĩnh mạch rốn<br /> như một test thường qui.<br /> <br /> TÀI LIỆU THAM KHẢO<br /> 1.<br /> <br /> 2.<br /> <br /> 3.<br /> <br /> 4.<br /> <br /> 5.<br /> <br /> CornessJAG, McHughK,. Derek J. Roebuck. Andrew M.<br /> Taylor (2006), The portal vein in children: radiological review<br /> of congenital, anomalies and acquiredch abnormalities,<br /> Pediatr Radiol 36: 87–96<br /> Junker P, Egeblad M, Nielsen O, Kamper J (1976). Umbilical<br /> vein catheterization and portal hypertension. Acta Pediatr<br /> Scand; 65:499-504.<br /> Morag I, Epelman M, Daneman A, Moineddin R, Parvez B,<br /> Shechter T, Hellmann J (2006) Abstract: Portal vein<br /> thrombosis in the neonate: risk factors, course, and outcome. J<br /> Pediatr.,148(6)p735-9.<br /> Sakha SH, Rafeey M, Tarzamani MK (2007) Abstract:Portal<br /> venous thrombosis after umbilical vein catheterization. Indian<br /> J Gastroenterol., 26(6):283-4.<br /> WebsterG.J.M., Burroughs A.K.(2005), Review article: portal<br /> vein thrombosis – new insights into aetiology and<br /> management, Aliment Pharmacol Ther 21, 1–9.<br /> <br /> 4Hội Nghị Nhi Khoa Mở Rộng BV. Nhi Đồng 2 – Lần XIX - Năm 2010<br /> <br /> Nghiên cứu Y học<br /> <br /> Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 14 * Phụ bản của Số 4 * 2010<br /> <br /> Hội Nghị Nhi Khoa Mở Rộng BV. Nhi Đồng 2 – Lần XIX - Năm 2010<br /> <br /> Nghiên cứu Y học<br /> <br /> 5<br /> <br />