Nhận thức của Trung Quốc về sức mạnh quốc gia - Sách tham khảo: Phần 2

Chia sẻ: _ _ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:92

Thêm vào BST

Báo xấu

12
lượt xem 7
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Tiếp nội dung phần 1, Sách tham khảo Nhận thức của Trung Quốc về sức mạnh quốc gia: Phần 2 cung cấp cho người đọc những kiến thức như: những điều chỉnh trong nhận thức của Trung Quốc về sức mạnh quốc gia trong 10 năm tới: tác động và gợi mở ứng xử của Việt Nam. Mời các bạn cùng tham khảo!

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Nhận thức của Trung Quốc về sức mạnh quốc gia - Sách tham khảo: Phần 2

185 Ch ng III NH NG I U CH NH TRONG NH N TH C C A TRUNG QU C V S C M NH QU C GIA TRONG 10 N M T I: TÁC NG VÀ G IM NG X C A VI T NAM 1. Nh ng i u ch nh trong nh n th c c a Trung Qu c v s c m nh qu c gia trong 10 n m t i 1.1. Nh n th c v s c m nh t ng h p qu c gia t cách ti p c n v n hóa chính tr Nh n th c v s c m nh qu c gia t cách ti p c n v n hoá chính tr ã góp ph n quan tr ng trong vi c xây d ng và t ch c s c m nh qu c gia trong th c ti n. Trong hai th p k tr l i ây, c bi t là sau kh ng ho ng tài chính th gi i n m 2008, khi s c m nh v t ch t c a Trung Qu c phát tri n m nh m , lãnh o và ng i dân Trung Qu c tr nên t tin h n v t ng lai ph c h ng và tr i d y c a t n c. Tuy nhiên, tình hình hi n nay ã b c l nh ng h n ch trong ch tr ng, nh n th c và tri n khai chính sách c a ng, Nhà n c và lãnh o Trung Qu c v s c m nh qu c gia c a n c này. Do uy quy n c a T p C n Bình trong chính tr n i b và quy t tâm chính tr c a ông,
186 NH N TH C C A TRUNG QU C V S C M NH QU C GIA Trung Qu c ã v n ra quá s m, quá nhanh, khi n chính sách i ngo i c a Trung Qu c bu c ph i ch y theo khi ch a có nh n th c và s chu n b c n thi t. D lu n cho r ng T p C n Bình không gi c ch “nh n”, ánh giá ch a chính xác v s c m nh c a Trung Qu c và t ng quan so sánh l c l ng, c bi t là so sánh s c m nh Trung - M . M c dù s c m nh v t ch t ang gia t ng nh ng Trung Qu c ch là c ng qu c khu v c ông Á, ch a ph i là c ng qu c th gi i1. Hai h c gi Trung Qu c là Tr ng U n L nh và ng Th Bình ã t ng k t, “cách th c Trung Qu c ki m soát s tr i d y c a n c này và th c thi quy n l c ang gia t ng khu v c ông Á s là ch d u r t quan tr ng v cách th c hành x c a Trung Qu c v i t cách là c ng qu c toàn c u”2. Do v y, c n có s nh n th c phù h p và t ng x ng v i th và l c m i, tri n khai chi n l c tr i d y toàn di n v i kh u hi u “Gi c m Trung Qu c” nh m t m c tiêu s ph c h ng v i dân t c Trung Hoa. Nhi u kh n ng Trung Qu c s ph i i u ch nh theo h ng tuân th lu t ch i hi n hành do v t ng _________ 1. Edward N. Luttwak: The rise of China vs the Logic of Strategy, Cambridge, London: The Belknap Press of Harvard University Press, 2012; Rober Sutter: Chinese Foreign Relations: Power and Policy since the Cold War, Lanham: Rowman & Littlefield Publishers, Inc., 2010. 2. Zhang Yunling, Tang Shiping: “China’s Regional Strategy” trong David Shambaugh: Power Shift: China and Asia’s New Dynamics, Berkeley and Los Angeles and London: University of California Press, 2005, pp. 51-52.
Ch ng III: NH NG I U CH NH TRONG NH N TH C... 187 th M v n có s c m nh v t tr i, Trung Qu c không có ng minh th c s và ch a kh n ng ki n t o cu c ch i và lu t ch i m i. Trong b i c nh ó, vi c T p C n Bình và gi i lãnh o B c Kinh có th s ph i i u ch nh chính sách i ngo i theo h ng nh n th c và th c s u tiên vai trò c a s c m nh m m s là c h i cho c Trung Qu c và th gi i tìm c ph ng án m i cho Trung Qu c th c s “tr i d y hòa bình”. a) N i hàm trong i u ch nh nh n th c: Th nh t, v quan ni m tr t t th b c, Trung Qu c nh n th c ph i có c s c m nh c ng và m m (s c m nh qu c gia t ng h p), nh n m nh “s c m nh c ng là o lý” trong tr t t th b c l n, nh , n c l n ph i có s c m nh b o m tr t t , và có tr t t phù h p ph n ánh úng và th c ch t t ng quan l c l ng thì m i có n nh gi a các qu c gia. Tr c ây, Trung Qu c nghiêng v h ng phô di n s c m nh c ng, s c m nh m m không c chú tr ng úng m c. Trong b i c nh tình hình qu c t thay i nhanh chóng, c nh tranh s c m nh t ng h p qu c gia ngày càng kh c li t, T p C n Bình ã ch rõ: “ ng tr c s c nh tranh s c m nh t ng h p qu c gia ngày càng kh c li t, s nghi p c a Trung Qu c nh chi c thuy n i ng c dòng, không ti n là lùi”1. i v i Trung Qu c, c nh tranh s c _________ 1. H An C ng, V ng H ng Xuyên: “C c di n Nam B c và tr i d y hòa bình: Nghiên c u s c m nh qu c gia t ng h p c a T p oàn G20”, xem t i: http://www.aisixiang.com/data/112281.html.
188 NH N TH C C A TRUNG QU C V S C M NH QU C GIA m nh t ng h p qu c gia suy cho cùng là c nh tranh s sáng t o m i, v b n ch t là c nh tranh ch qu c gia. Trong b i c nh c nh tranh qu c t hi n nay, phàm là nh ng qu c gia không th ti n cùng th i i, cho dù là qu c gia l n m nh nh t c ng u không tránh kh i già c i, t t h u và i n suy vong. V t ng th , s c m nh t ng h p qu c gia c a Trung Qu c tuy c nâng lên nhanh chóng nh ng v n còn có kho ng cách so v i n c phát tri n. Trên m t s góc nào ó, v i s c m nh qu c gia t ng lên nhanh chóng nh hi n nay, Trung Qu c ã th c s b c vào i ng hàng u th gi i và có th th c hi n ngo i giao bình ng v i các n c trên th gi i1. Tuy nhiên, so v i M , s c m nh c ng c a Trung Qu c v n ch a thách th c tr t t qu c t do siêu c ng M chi ph i, còn s c m nh m m thì t n t i r t nhi u v n , c th nh : s c m nh nh h ng n k t c u qu c t ch a , s c nh h ng v n hóa c ng bình th ng2. Bài h c T p C n Bình rút ra t chi n tranh th ng m i M - Trung là Trung Qu c dù m nh lên nh ng ch a s c thách th c bá quy n M , s c m nh qu c gia c a Trung Qu c ã c nâng lên nhanh chóng, nh ng Trung Qu c ã sai l m khi t b ch tr ng “gi u _________ 1. “Trung Qu c hi n nay ã có s c m nh qu c gia l n m nh nh v y, nh ng cái ó b n có bi t không?”, xem t i: https://www.sohu. com/a/196409165_592473. 2. “Trung Qu c c n có s c m nh qu c gia nh th nào: kinh t , v n hóa cùng ph c h ng”, xem t i: http://www.dzwww.com/caijing/ cjsl/t20051208_1286325.htm.
Ch ng III: NH NG I U CH NH TRONG NH N TH C... 189 mình ch th i” quá s m, quá v i. Do ó, T p C n Bình nh n m nh ph i nâng cao s c m nh m m c a Trung Qu c, ó là chi n l ct ng i khôn khéo, thông minh. S c m nh c ng v kinh t và quân s c a Trung Qu c ang t ng lên, n u không t ng c ng s c m nh m m thì s khi n cho m t s n c lo ng i s tr i d y c a Trung Qu c là m i e d a iv ih ,t ó có th liên minh v i nhau cân b ng v i s c m nh c a Trung Qu c. N u trong quá trình tr i d y, Trung Qu c nâng cao c s c m nh m m thì s có th “v v an i” các qu c gia ó, làm “m m hóa” s manh ng c a nh ng liên minh ó. T p C n Bình còn ch rõ: “C t lõi nh t trong s c m nh t ng h p qu c gia c a m t qu c gia v n là s c m nh m m v n hóa”1. i u ó cho th y, s c m nh m m v n hóa chi m a v và vai trò quan tr ng trong s c m nh t ng h p qu c gia. Nói cách khác, xây d ng s c m nh m m v n hóa ã c a vào trong b trí t ng th c a xây d ng s c m nh t ng h p qu c gia. Th hai, v u ng v n hóa, trong 10 n m tr l i ây, k t qu kh o sát th m dò d lu n cho th y ng i Trung Qu c d n d n t tin, cho r ng Trung Qu c có kh n ng thay th M trong t ng lai, trong khi gi i h c gi thì công khai nói v “Gi c m Trung Qu c”, v mô hình tr t t qu c t m i hai c c (G-2). T i ih i ng l n th XIX, gi i lãnh o Trung Qu c không che gi u tham v ng v _________ 1. Th c C ng: “S c m nh qu c gia t ng h p và s c m nh m m v n hóa”, Tl d.
190 NH N TH C C A TRUNG QU C V S C M NH QU C GIA “s tr i d y v i c a dân t c Trung Hoa v i”, “ti n ra trung tâm v ài chính tr th gi i”. khu v c, T p C n Bình còn tuyên b “Thái Bình D ng r ng cho hai n c Trung - M ”. Trung Qu c xác nh s c m nh m m là m t trong nh ng ngu n l c quan tr ng trong c nh tranh v i M v n t i v trí c ng qu c s m t th gi i. Trong giai o n Trung Qu c tri n khai “gi u mình ch th i”, g n k t gi a v n hóa v i v th c a qu c gia trên tr ng qu c t ã tr thành công th c h tr cho t m nhìn “xã h i hài hòa” bên trong và hình nh m t n c Trung Qu c “tr i d y hòa bình”, “phát tri n hòa bình” i v i bên ngoài1. Nh phân tích trên, i u này ã góp ph n quan tr ng trong vi c ph n bác l i thuy t “m i e d a Trung Qu c” c a ph ng Tây. Trong giai o n h u “gi u mình ch th i (sau khi Ch t ch T p C n Bình lên n m quy n), v n hóa và s c m nh m m c th hi n qua các khái ni m “Gi c m Trung Qu c”, “mô hình Trung Qu c” hay “c ng ng chung v n m nh nhân lo i”. Tuy nhiên, gi i lãnh o B c Kinh v n ch a xác nh c h giá tr , chu n t c c a Trung Qu c c th là gì, có i m gì c c ng ng ánh giá là u ng h n mô hình t do dân ch nhân quy n c a M và ph ng Tây. Hi n nay, Trung Qu c ch a ph i là n c l n v v n hóa, s c _________ 1. Các cu c tranh lu n v s c m nh m m Trung Qu c ch y u t p trung trong hai ph m trù sau: (i) lý thuy t v s c m nh m m nh là m t chi n l c phát tri n qu c gia, và (ii) lý thuy t v s c m nh m m nh là m t chính sách i ngo i.
Ch ng III: NH NG I U CH NH TRONG NH N TH C... 191 m nh v n hóa c a nó v n còn trong giai o n ang phát tri n. c bi t, ch ngh a dân t c c a Trung Qu c c ng là thách th c l n iv is n nh và an ninh khu v c ông Á, n i có s l ng Hoa ki u l n nh t trên th gi i. Hi n nay, trong cu c ch i cân b ng quy n l c c a các n c l n, các n c nh t tìm cách b o v l i ích c a mình thông qua vi c tri n khai chính sách “ i dây” m o hi m, v an ninh d a vào M , v kinh t thì d a vào Trung Qu c. Th ba, v mô hình m r ng nh h ng d a trên c tr ki u Trung Qu c, m c dù có quá nhi u tuyên b v chính sách hòa bình, hài hòa, ch tr ng không s d ng v l c trong quan h qu c t , nh ng trên th c t 70 n m t khi thành l p n c t i nay, n c C ng hòa Nhân dân Trung Hoa l i không có b n bè hay ng minh th c s . M c dù s c m nh kinh t , quân s , c ng nh s u t nh m nâng cao hình nh và nh h ng t i các di n àn qu c t r t l n1, nh ng Trung Qu c l i không m y c i thi n c hình nh c a mình. Nhi u n c trong khu v c và trên th gi i v n coi Trung Qu c là m i quan tâm, lo ng i l n, th m chí là m i e d a v an ninh. Trong tranh ch p Bi n ông, Trung Qu c s d ng chi n l c dùng s c m nh uy hi p, áp o các n c trên th c a, ti n _________ 1. Ch riêng giai o n 2012-2015, s ti n Trung Qu c cam k t u t nâng cao hình nh và nh h ng toàn c u ã t 1,41 nghìn t USD, g p 100 l n so v i k ho ch Marshall theo t giá ng ôla hi n nay. Fei-ling Wang: The China Order: Centralia, World Empire, and the Nature of Chinese Power, Ibid, p.1.
192 NH N TH C C A TRUNG QU C V S C M NH QU C GIA hành các ho t ng làm thay i nguyên tr ng b t ch p s ph n i c a các n c có tranh ch p và c ng ng qu c t . Trên l nh v c ngo i giao thì dùng s c m nh kinh t tri n khai “ngo i giao ký séc” nh m mua chu c, chia r các n c có liên quan, nh i m là ng n c n các n c ASEAN thông qua tuyên b chung có nh c t i Bi n ông ho c tìm cách “câu gi ”, trì hoãn ti n trình àm phán COC. Ngo i tr ng Trung Qu c V ng Ngh c ng ý th c cv n này khi cho r ng: “ b o v nh ng l i ích và m i liên h ang m r ng c a mình n c ngoài, Trung Qu c không ch d a vào s ti p t c t ng tr ng c a s c m nh t ng h p qu c gia mà còn d a vào s phát tri n các m i quan h hòa bình v i t t c các n c”1. Nh v y, cách ti p c n c a Trung Qu c i v i s c m nh c ng và s c m nh m m ã ch ng ki n c s thay i và tính liên t c: vi c duy trì giá tr truy n th ng d a trên s c m nh c ng c b sung v i s gia t ng áng k t m quan tr ng c a s c m nh m m. Do ph i t p trung gi i quy t các v n trong n c, duy trì c i cách và phát tri n, Trung Qu c s c n có th i gian phát tri n m t s ngu n tài nguyên s c m nh m m (th ch chính tr , giá tr và t m nhìn cho t ng lai...). Trong th i gian t i, Trung Qu c s ti p t c n l c phát tri n s c m nh m m trên c ba ph ng di n: ngu n l c, kh n ng khai _________ 1. Wang Yi: “Peaceful Development and the Chinese Dream of National Rejuvenation”, xem t i: http://www.ciis.org.cn/english/2014- 03/11/content_6733151.htm.
Ch ng III: NH NG I U CH NH TRONG NH N TH C... 193 thác và hi u qu . S c m nh m m c a Trung Qu c c u t nhi u h n và tr thành m t khía c nh ngày càng quan tr ng c a chính sách i ngo i Trung Qu c. b) it ng và tr ng tâm trong i u ch nh nh n th c: Tr ng tâm chính trong chi n l c tr i d y nh m phát huy s c m nh t ng h p qu c gia bao g m: (i) T p trung phát tri n s c m nh c ng theo ph ng châm “t l c t c ng”, c i thi n v th trong t ng quan so sánh l c l ng v n ti p t c là u tiên trong i ngo i Trung Qu c, t ng chi phí nghiên c u và phát tri n khoa h c công ngh cao, BRI là m t i m t phá, m ng thoát cho Trung Qu c, tuy nhiên s r t khó kh n; (ii) N l c tìm cách c i thi n quan h n c l n, có th s i u ch nh “khuôn kh quan h n c l n ki u m i” d c M và ph ng Tây ch p nh n h n trong giai o n t i1. Tuy nhiên, vi c Trung Qu c ti p t c “gi u mình ch th i”, “ i nh xe” các n n kinh t l n s r t khó vì s “ph n t nh chi n l c” c a M và ng minh tr c s tr i d y quá m nh, quá nhanh c a Trung Qu c giai o n 10 n m qua; (iii) Trung Qu c có th theo u i chính sách “k t ng minh”, vào vai “minh ch ” _________ 1. S ph thu c l n nhau quá l n khi n th c l c kinh t và th tr ng Trung Qu c tr thành m t nhân t không th thi u c i v i s phát tri n ti p t c c a M và ph ng Tây. Nh t B n và các n c ph ng Tây có th “phá rào” c m v n c a M b t tay làm n v i Trung Qu c nh th c ti n ã ch ng minh. B n thân D. Trump và n c M không mu n k ch b n Trung Qu c s p vì tính ph thu c cao c a hai n n kinh t l n nh t th gi i.
194 NH N TH C C A TRUNG QU C V S C M NH QU C GIA hào phóng m h u bao, s d ng “ngo i giao ký séc” t p h pl cl ng; (iv) Trung Qu c có th óng góp xây d ng nh ng sáng ki n và nh ch h p d n nh BRI, AIIB, v n hành theo s i u ti t cung - c u c a th tr ng, tích c c tham gia vào các di n àn, c ch qu c t nh c i t H i ng B o an Liên h p qu c, bi n i khí h u COP 21, v.v.; (v) Xem xét, cân nh c tr c nh ng ph n ng qu c t v “ch ngh a th c dân ki u m i”, v “chi n l c thôn tính lãnh th ” thông qua “b y n ” c a Trung Qu c t i các n c nghèo châu Phi, châu Á, nh ng n c tham gia vào d án c s h t ng c a Trung Qu c. Ni m tin c a Trung Qu c v s c m nh c ng không thay i nhi u. Là m t n c ang phát tri n, t ng tr i qua m t “th k ô nh c”, Trung Qu c ã hi u rõ t m quan tr ng s ng còn c a s c m nh c ng trong b o v ch quy n qu c gia và ã c g ng h t s c t c s c m nh c ng thông qua phát tri n kinh t và hi n i hóa quân i. Hi n nay, c ng th ng gi a các n c, nh t là các n cl n và các n c có tranh ch p lãnh th , tài nguyên và i m nóng s có xu h ng gia t ng. Có m t s ý ki n ng h Trung Qu c “n l c l p công” trong th p k qua là úng và h p v i xu th , vì cho r ng tr c sau M c ng s tìm c “ch c phá” Trung Qu c, k c Trung Qu c mu n “gi u mình ch th i” c ng không c yên thân. Tuy th c l c Trung Qu c v n còn kém M nh ng n i b Trung Qu c (c lãnh o và dân chúng) nhìn chung cho r ng Trung Qu c ang th i lên, s u i k p và v t M , c n t n d ng th i c v n ra khi M có nh ng s h chi n l c. ây
Ch ng III: NH NG I U CH NH TRONG NH N TH C... 195 có th là ng c Trung Qu c ngày càng c ng r n và khó nh ng b M công khai. Tuy nhiên, trong quá trình h i nh p và phát tri n, Trung Qu c c ng nh n th c rõ, tr thành m t siêu c ng c các n c khác tôn tr ng - mà ví d rõ nh t là M - c n có s k t h p gi a s c m nh c ng và s c m nh m m. Sau khi Trung Qu c tích l y c áng k s c m nh c ng trong vài th p k qua, th gi i bên ngoài - c bi t là các n c láng gi ng c a Trung Qu c và M - ngày càng lo l ng v cách Trung Qu c s d ng s c m nh ang ngày càng gia t ng này. Chính vì v y, Trung Qu c ang và s ti p t c chú tr ng n s c m nh m m h n và n l c phát tri n s c m nh m m v i nhi u tài nguyên ang không ng ng m r ng1. S c m nh m m c các nhà ho ch nh chính sách Trung Qu c nhìn nh n d i góc ngu n l c/tài nguyên, kh n ng khai thác và hi u qu . Tài nguyên s c m nh m m c p c ngu n tài nguyên “c ng” và ngu n tài nguyên “m m”. Tài nguyên “c ng” c hi u là kinh t , quân s , khoa h c và công ngh . Tài nguyên “m m” c p v n hóa, giáo d c, qu n tr , giá tr , ý t ng và t m nhìn. C hai ngu n tài nguyên “c ng” và “m m” là c n _________ 1. Là m t n n v n minh l n v i l ch s lâu i, tài nguyên “m m” c a Trung Qu c r t a d ng, t ngh thu t, ki n trúc n m th c. Là m t n c ang phát tri n, Trung Qu c có m i quan h h p tác v i nhi u n c ang phát tri n. M t khác, t ng tr ng kinh t b n v ng trong th i gian dài giúp Trung Qu c gia t ng áng k ngu n tài nguyên “c ng” t kinh t n quân s .
196 NH N TH C C A TRUNG QU C V S C M NH QU C GIA thi t nh ng ch a mà ph i có kh n ng khai thác s c m nh m m. Kh n ng khai thác s c m nh m m là kh n ng chuy n hóa các tài nguyên s c m nh m m thành s c m nh m m th c s . C th h n, ó là n l c xây d ng th ch , phát tri n các ph ng pháp và k n ng phù h p s d ng s c m nh m m. Hi u qu s c m nh m m c p tác ng th c t c a s c m nh m m, nói cách khác là làm th nào s d ng s c m nh m m t o ra k t qu mong mu n. C th , trong quan h Trung - M , Trung Qu c c n ph i ch ng t n c này có kh n ng thay th v trí lãnh o c a siêu c ng t i v M c ng nh u th c a M c v m t v t ch t và s h p d n v lý t ng, ý chí và t t ng, chi n l c i ngo i có kh n ng tác ng, d n d t, và nh hình lu t ch i c a tr t t qu c t 1. S tr i d y c a Trung Qu c ph i i m t v i nhi u thách th c t quá trình chuy n d ch quy n l c và i u ch nh chi n l c c a các n c l n. B c vào th k XXI, do suy y u t ng i c a M và s tr i d y m nh m c a m t s n c, n i b t là Trung Qu c và n , d n t i s chuy n d ch quy n l c trên ph m vi toàn c u. S chuy n d ch tr ng tâm quy n l c t tây sang ông b t ngu n t s thay it ng quan so sánh l c l ng gi a các n c l n trong khu v c châu Á - Thái Bình D ng, tác ng sâu s c n quan h qu c t , làm cho c c di n th gi i theo _________ 1. Manjari Chatterjee Miller: “The Role of Beliefs in Identifying Rising Powers,” The Chinese Journal of International Politics, Vol.9, No. 2, 2016.
Ch ng III: NH NG I U CH NH TRONG NH N TH C... 197 h ng a c c, a trung tâm di n ra nhanh h n. Trong b i c nh nh v y, h u h t các n c, nh t là nh ng n c l n có s i u ch nh chi n l c, nh m tranh giành nh h ng, kh ng nh v th c a mình1. V i m c tiêu duy trì v th siêu c ng duy nh t, M ti p t c y m nh chi n l c quân s , an ninh toàn c u b ng vi c t p h p l c l ng, i u ch nh chi n l c v i t ng khu v c kh ng ch , kìm hãm các th l c thách th c “ngôi v s 1” c a mình. Tuy nhiên, trong b i c nh hi n nay, chính quy n Donald Trump tìm cách cân b ng l i ích c a M trên th gi i, v a c ng c và t ng c ng v th siêu c ng, “ an cM v i tr l i”, m b o cho h v n là qu c gia t ra “lu t ch i” trong quan h qu c t . Theo GS. Vladimir Kolotov (Vi n tr ng Vi n H Chí Minh thu c i h c Qu c gia Saint Petersburg, Nga), M ã theo u i chi n l c Vòng cung b t n t lâu, t vi c ng sau t ch c Al Qaeda Ápganixtan nh ng n m 1990, _________ 1. S c nh tranh quy n l c, l i ích và v th chi n l c gi a các n c l n, c bi t là gi a M , Trung Qu c và Nga ang di n ra ngày càng quy t li t, tác ng nhi u chi u n i s ng qu c t , c tích c c và tiêu c c, t o ra th i c và thách th c i v i các n c v a và nh . Lu ng di chuy n hàng hóa, con ng i và ý t ng, s t ng tác gi a các dân t c trong toàn c u hoá kéo theo s giao thoa và xung t gi a các giá tr v n hóa. ây là b n ch t c a chính tr b n s c, i u liên quan n quá trình qu c gia/dân t c xác nh rõ v trí và h giá tr c t lõi c a mình trong t ng quan v i các n c khác và vi c các nhóm thi u s /dân t c xác nh mình và tìm c s hòa h p v kinh t , s c t c, tôn giáo v i các nhóm khác trong m t n c.
198 NH N TH C C A TRUNG QU C V S C M NH QU C GIA ti p tay cho ch ngh a kh ng b qu c t lan r ng ra Trung ông, n vi c ng h nh ng chính quy n c tài Trung ông, ti p tay cho các phong trào i l p (Mùa xuân Ar p). duy trì v th bá quy n, M ki m soát các khu v c b ng cách t o ra b t n và “v n r c r i” t trong chính tr n i b các n c nh m làm tiêu hao các ngu n l c c a Nga, Trung Qu c, tìm cách ki m ch các c ng qu c có kh n ng thách th c v th lãnh o c a M trong tr t t hi n hành1. V i các n c khu v c ông Á, khu v c Trung Qu c có nh h ng truy n th ng nhi u th k nay, Trung Qu c s có th theo u i chính sách c ng r n c nh tranh không khoan nh ng v i M , trong khi chính sách v i các n c v a và nh trong khu v c s là hai m t, v a ve vãn v a th hi n uy quy n “b t kh t ngh ” c a Trung Qu c khu v c mà Trung Qu c th ng coi là “sân sau” c a mình. V i s c m nh c t ng lên sau nhi u n m phát tri n, Trung Qu c ang và s m r ng không gian chi n l c _________ 1. M gián ti p ng ng sau các l c l ng gây b t n, m r ng “chân r t”, m n tay các n c trong khu v c ti n hành các cu c chi n tranh y nhi m, t chi n tranh Ir c, t i xung t Xyri, t a xu ng Pakixtan và Mianma, và hi n ang b t u “ m m m” nhân t b t n t i các n c ông Nam Á nh Philíppin, In ônêxia. Theo GS. Kolotov, dù là D. Trump hay b t k t ng th ng nào c a M c ng u nh t quán theo u i chi n l c này, ng th i có nh ng i u ch nh v chính sách ng n ch n à suy thoái c a n c M , tìm cách gi m b t gánh n ng tài chính, san s trách nhi m v i ng minh, rút kh i ho c àm phán l i các tho thu n a ph ng không có l i cho M .
Ch ng III: NH NG I U CH NH TRONG NH N TH C... 199 kh ng nh v th c ng qu c khu v c và qu c t . Hi n nay, lãnh o Trung Qu c ang tri n khai nhi u bi n pháp, nh : t ng th c l c quân s , chú tr ng phát tri n nhanh l c l ng h i quân m r ng ho t ng ra h ng bi n, gia t ng nh h ng ông Nam Á, ông Á, t ng b c c nh tranh nh h ng v i M châu Á - Thái Bình D ng. Trung Qu c ang y m nh th c thi sáng ki n “Vành ai và Con ng”, tham gia và thúc y nhóm n n kinh t m i n i (BRICS) và T ch c H p tác Th ng H i (SCO), h ng t i xây d ng c ch h p tác l y Trung Qu c là tr ng tâm, ng l c. S phát tri n ó d n n mâu thu n, c ng th ng, c xát gi a Trung Qu c v i M di n ra t i nhi u khu v c trên th gi i, c bi t là châu Á - Thái Bình D ng theo h ng ngày càng gia t ng. Chi tiêu quân s c a các n c l n, c bi t là Trung Qu c ã t ng m nh. N m 2017, M (602 t USD) và Trung Qu c (150 t USD) là hai n c có chi phí qu c phòng l n nh t, chi m g n 50% chi phí quân s toàn th gi i. Trong ó, Trung Qu c t ng chi tiêu quân s nhi u nh t g n 7 t USD, chi m 25% m c t ng chi phí quân s toàn th gi i. Châu Á tr thành khu v c có m c t ng chi tiêu quân s l n nh t và chi m 40% chi tiêu c a th gi i. c) nh h ng trong i u ch nh nh n th c: D oán trong th i gian t i, Trung Qu c s ti p t c dùng m i ph ng ti n, m i hình th c và m i c h i khai thác tri t s c m nh m m ph c v cho nh ng tham v ng chính tr . S c m nh m m c a Trung Qu c ph
200 NH N TH C C A TRUNG QU C V S C M NH QU C GIA thu c vào ba ngu n l c sau: mô hình phát tri n Trung Qu c, chính sách i ngo i t p trung vào thuy t phát tri n hòa bình và n n v n minh Trung Qu c1. Trung Qu c s ti p t c dùng nh ng bi n pháp kinh t , tài chính h tr cho quá trình phát tri n s c m nh m m c a mình2. M t là, xu t kh u mô hình phát tri n Trung Qu c3. T lâu, _________ 1. Young Nam Cho, Jong Ho Jeong: “China’s Soft Power: Discussions, Resources, and Prospects”, Asian Survey, Vol.48, No.3 (May/Jun), 2008, p. 460. 2. R t khó th ng kê chính xác t ng u t cho phát tri n s c m nh m m c a Trung Qu c. Theo m t th ng kê ch a y , Trung Qu c h tr s c m nh m m v i l ng ti n kh ng l : 50 t USD cho Ngân hàng u t c s h t ng châu Á, 41 t USD cho Ngân hàng Phát tri n m i, 40 t USD cho Vành ai kinh t Con ng t l a, và 25 t USD cho Con ng t l a trên bi n. B c Kinh c ng ã cam k t u t 1,25 nghìn t USD trên toàn th gi i vào n m 2025. Quy mô u t này là ch a t ng có. Ngay c trong th i k Chi n tranh l nh, Hoa K và Liên Xô c ng không u t b t c n i nào nhi u nh Trung Qu c hi n nay. Xem David Shambaugh, China’s Soft-Power Push, Foreign Affairs, (Jul/Aug), 2018. 3. Hi n nay, v n còn tranh cãi li u có th c s t n t i “Mô hình Trung Qu c” hay không? Nhi u h c gi cho r ng “Mô hình Trung Qu c” th c ch t là m t bi n th c a “Mô hình Nhà n c phát tri n (Developmental State) ông Á. M t khác, Trung Qu c không mu n phát tri n “Mô hình Trung Qu c” nh m t mô hình t ng tr ng rõ ràng và m ch l c mà ch là ch ng minh các qu c gia có th có “m t s l a ch n khác” thay vì mô hình ph ng Tây. Xem Gordon White: Developmental States in East Asia (St. Martin’s Press, 1998), p. 162; Pan Wei: “Western System versus Chinese System,” University of Nottingham Contemporary China Centre Briefing Series, No. 61 (July 2010), p. 9.
Ch ng III: NH NG I U CH NH TRONG NH N TH C... 201 trong chu i liên k t s c m nh m m, Trung Qu c ã theo u i vi c xu t kh u mô hình phát tri n Trung Qu c. Tuy nhiên, trong th i gian t i, n l c này s c thúc y nhanh h n, m nh h n và toàn di n h n thông qua Sáng ki n Vành ai và Con ng (BRI), h ng t i hai m c tiêu: t ng c ng s c m nh m m (hình nh, v th và s c nh h ng) và l i ích kinh t (xu t kh u n ng l c s n xu t d th a và thúc y nhu c u s d ng s n ph m Trung Qu c n c ngoài, h tr chuy n i mô hình kinh t trong n c). D i góc chi n l c, vi c y m nh xu t kh u mô hình phát tri n c a Trung Qu c là ch d u cho th y Trung Qu c ang trên con ng tr thành c ng qu c toàn c u, t tin và s n sàng c nh tranh mô hình phát tri n v i các n c ph ng Tây, c bi t là M . T p C n Bình nh n m nh thành tích c a ng C ng s n Trung Qu c a h n n a t ng i thoát kh i ói nghèo, a n n kinh t Trung Qu c bên b v c th m c t cánh tr thành n n kinh t l n th hai trên th gi i. Mô hình qu n tr c a Trung Qu c, hay “ph ng án Trung Qu c” c cho là l i thoát cho các n c nghèo và l c h u không theo ch chính tr dân ch c a M và ph ng Tây. Mô hình Trung Qu c c cao nh m t minh ch ng cho th y các qu c gia v n có th l a ch n i theo t t ng, nguyên t c, ng l i và cách th c c a riêng mình, không c n thay i ch và nh h ng chính tr mà v n gi i c bài toán gi a phát tri n và n nh m t cách ngo n m c, óng góp vào an ninh và phát tri n th gi i.
202 NH N TH C C A TRUNG QU C V S C M NH QU C GIA Hai là, ti p t c qu ng bá hình nh “qu c gia phát tri n hòa bình” thuy t ph c và xoa d u ph n ng nghi ng c a th gi i. Trong vai trò là n c ang phát tri n v i t c l n nh t, Trung Qu c s phát huy vai trò quan tr ng trong b o v hòa bình và an ninh th gi i, tham gia vào các ho t ng ch ng kh ng b , h p tác ch ng kh ng b qu c t và khu v c, óng góp vào quá trình gi i quy t các i m nóng mang tính toàn c u và khu v c. Châu Á s là khu v c tr ng i m Trung Qu c phát huy vai trò n c l n có trách nhi m. khu v c ông B c Á, Trung Qu c t p trung vào l nh v c kinh t và an ninh; khu v c Trung Á, Trung Qu c chú tr ng an ninh và tài nguyên thiên nhiên; khu v c ông Nam Á c quan tâm toàn di n c v chính tr , kinh t và an ninh. M t khác, Trung Qu c tích c c phát huy vai trò d n d t t i các t ch c/c ch h p tác a ph ng khu v c và qu c t không có s tham gia c a M , ng th i a d ng hóa it ng và t ng quy mô vi n tr i ngo i d i nhi u hình th c khác nhau nh h tr kinh t k thu t, các ho t ng gìn gi hòa bình, ào t o cán b , c u tr nhân o, vi n tr thông qua các t ch c a ph ng qu c t . Ba là, tích c c truy n bá v n minh/v n hóa Trung Qu c trên quy mô toàn c u. Trung Qu c ang c g ng qu ng bá v n hóa n c ngoài thông qua các ho t ng th thao, ngh thu t, bi u di n ngh thu t, âm nh c, i n nh, v n h c, và ki n trúc... M ng l i các h c vi n Kh ng T ti p t c là ph n quan tr ng trong n l c xây d ng quy n l c m m c a Trung Qu c trong l nh v c giáo d c.
Ch ng III: NH NG I U CH NH TRONG NH N TH C... 203 Nh ng ph ng ti n truy n thông, c truy n th ng (sách, báo, phát thanh, truy n hình) và hi n i (m ng xã h i, website...) ang và s ti p t c tr thành công c cl c Trung Qu c ti n hành “cu c chi n ngôn lu n” v i ph ng Tây và qu ng bá v n hóa Trung Qu c ra toàn th gi i. M c dù n l c u t các ngu n l c nh v y, nh ng d báo Trung Qu c v n ti p t c g p nhi u khó kh n trên con ng thách th c v trí s m t c a M v s c m nh m m. Hi n t i, s c m nh m m c a Trung Qu c ch a s ch p d n nh s c m nh m m c a M 1, th m chí có m t còn ch a u i k p Nh t B n, n ; mô hình phát tri n c a Trung Qu c ch a tr thành “ph ng án thay th ” cho th gi i. Không ch các n c ph ng Tây, ngay c các n cm in i nh n , Braxin, Nam Phi, Cuba c ng không coi Trung Qu c là mô hình áng h c t p. N l c thúc y quy n l c _________ 1. N u nh ngh a s c m nh m m thiên v n ng l c c a m t qu c gia huy ng s c m nh c a mình cho m t m c ích nh t nh, thì Trung Qu c ang th m nh. Th ch , c c u b máy và v n hóa chính tr c thù cho phép Trung Qu c làm i u này. Tuy nhiên, n u hi u s c m nh m m là kh n ng c a m t xã h i nh h ng t i m t xã h i khác, d a trên c s v n hóa và mô hình mà nó th hi n, thì M ang gi m t l i th so v i Trung Qu c. V n hóa i chúng c a M , l i t duy xu t phát t xã h i tiêu dùng và th m chí trong m t s khu v c mà l i s ng M ti p t c có s c h p d n h n nh ng khu v c khác, là nh ng công c c a s c m nh m m mà Trung Qu c, m c dù có nh ng n l c và ti n b , v n ch a có c. “La puissance chinoise” - 3 questions à Valérie Niquet, xem t i: http://www.iris-france.org/101421-la-puissance-chinoise-3-questions- a-valerie-niquet/.
204 NH N TH C C A TRUNG QU C V S C M NH QU C GIA m m c a Trung Qu c b gi i h n b i s i l p gi a hình nh mà n c này c xây d ng v i hành ng th c t . S tr i d y c a ch ngh a dân t c, thái quy t oán, th m chí hung h ng trong tranh ch p lãnh th , s ki m duy t truy n thông... ang và s ti p t c c n tr quy n l c m m c a Trung Qu c. Nh h c gi Elizabeth C. Economy (H i ng i ngo i M ) ã nh n xét: “V n hóa và ý t ng c a Trung Qu c có s c h p d n ti m n trên toàn th gi i, nh ng ch khi chúng c mô t m t cách trung th c”1. M t khác, vi c d a quá nhi u vào ngu n l c tài chính thúc y ph bi n và lan t a s c m nh m m s làm gi m “s c s ng t thân” c ng nh tính b n v ng c a s c m nh m m. Cu i cùng, s gia t ng lo ng i v “s c m nh s c bén” c a Trung Qu c - thao túng, thay vì thu hút, thuy t ph c - ang n i lên g n ây t i các n c phát tri n ang và s ti p t c làm xói mòn s c m nh m m c a n c này2. C n c vào tình hình hi n nay, ch a có c s ch c ch n v kh n ng ch chính tr c ng c a Trung Qu c có th gi i quy t c bài toán thúc y c i cách phát tri n và n nh xã h i, m b o an ninh trong khu v c c ng nh li u ông T p C n Bình có th c s cam k t y m nh c i cách theo nh tuyên b và t m nhìn ã _________ 1. Eleanor Albert: “China’s Big Bet on Soft Power”, xem t i: https://www.cfr.org/backgrounder/chinas-big-bet-soft-power. 2. Joshua Kurlantzick: “Australia, New Zealand Face China’s Influence”, xem t i: https://www.cfr.org/expert-brief/australia-new- zealand-face-chinas-influence.