Nhật kí Đặng Thùy Trâm - Kỳ 1

Chia sẻ: Ngô Thị Ánh Hồng | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:52

Thêm vào BST

Báo xấu

427
lượt xem 137
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Đây là một câu chuyện rất kì lạ. Rất kì lạ khi những ghi chép riêng tư của một cô gái Việt cộng lại được những người bên kia chiến tuyến gìn giữ như một kỷ vật thiêng liêng.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Nhật kí Đặng Thùy Trâm - Kỳ 1

“Ch là c a t t c chúng ta” - Kỳ 1 • TT - ây là m t câu chuy n kỳ l . R t kỳ l khi nh ng ghi chép riêng tư c a m t cô gái Vi t c ng l i ư c nh ng ngư i bên kia chi n tuy n gìn gi như m t k v t thiêng liêng. “Thùy Trâm không nh vi t cho c th gi i này c, nhưng có l chính vì th mà ni m tin sâu th m nơi ch ư c vi t ra m t cách chân phương, rõ ràng và tôi ã th y ch có dũng c m theo u i ni m tin y trong tr n th thách cu i Hình nh cu n nh t ký t i cùng...”. Trong lá thư g i cho ngư i m c a ngư i ã m t h Vi n lưu tr Lubbock, vi t v y, ngày 28-5-2005. Texas (M ) 35 năm ã trôi qua, nhưng có m t ngư i con gái như th v a b t ng tr l i... Sáng 25-4-2005, tôi nh n ư c m t cú i n tho i b t ng . ó là i n tho i g i n t văn phòng Quaker (1) Hà N i. Ngư i c a văn phòng báo tin hi n có m t ngư i M ang gi cu n nh t ký c a ch gái tôi - li t sĩ ng Thùy Trâm. Ch Thùy c a chúng tôi. Ch tôi hi sinh năm 1970 t i chi n trư ng Qu ng Ngãi. C ng hi n c a ch tôi ghi trong h sơ ngh truy t ng Huy chương kháng chi n ch ng M h ng nhì r t ơn sơ: bác sĩ, hi sinh t i chi n trư ng. Th i gian công tác: năm năm, ba tháng, năm ngày... Nư c m t c a ngư i c u chi n binh Trung tu n tháng 3-2005, m t cu c h i th o thư ng niên v chi n tranh VN ư c t ch c t i Trung tâm Vi t Nam - i h c Texas, M . R t nhi u ngư i n d . T i h i th o, ngư i ta th o lu n v chi n tranh VN nhi u khía c nh khác nhau. Frederic Whitehurst (2) và Robert Whitehurst (3) ã n v i bài nói v nh t ký c a m t n bác sĩ Vi t c ng mà Frederic nh n ư c khi tham gia chi n tranh VN... Ted Engelmann (4) là m t trong nh ng ngư i có m t h i th o. Ba ngày sau khi h i th o k t thúc, Ted sang VN. Hà N i, anh ã nh m t ngư i b n làm văn phòng Quaker Hà N i tìm giúp gia ình bác sĩ ng Ng c Khuê. Nh ng nhân viên ây r t nhi t tình, l n theo manh m i ít i có trong cu n nh t ký, h ã tìm sang t n ông Anh, nơi b tôi làm vi c t g n 50 năm trư c. Nhưng ó, ngư i duy nh t làm vi c cùng th i v i b tôi cũng ã ngh hưu t năm 2000. B nh vi n ông Anh c ngư i v t n quê ông h i a ch gia ình tôi. Ông l i ch sang Trư ng i h c Dư c Hà N i, nơi m tôi công tác trư c khi v ngh hưu t 20 năm trư c. C như th , bao trái tim nhân h u ã chuy n ti p cho nhau tín hi u cu i cùng giúp Ted tìm
ư c gia ình tôi và trao l i chi c ĩa CD ch a ng tâm huy t c a ngư i vi t nh t ký 35 năm v trư c. Nh ng ngày sau ó tôi nh n ư c r t nhi u thư c a hai anh em Frederic Whitehurst và Robert Whitehurst. H k v nh ng năm tháng VN và hành trình bao năm qua h ã tìm ki m gia ình tôi như th nào. Có nh ng lúc h tư ng như tuy t v ng không th nào tìm ư c gia ình tôi, ã s r ng khi h ch t i, hai cu n nh t ký c a ch tôi s n m trong ng gi y má bình thư ng không ai bi t n, b qu ng i, b m c nát, b quên lãng. H nói v i tôi r ng vì không còn hi v ng tìm ư c gia ình tôi, h ã có ý nh in hai cu n nh t ký thành sách c th gi i ư c bi t v m t n bác sĩ c ng s n ngư i Hà N i ã s ng và ã ch t ra sao. H mong r ng t cu n sách ó s nghi p y t c a ch tôi s còn ư c ti p n i... Và trong n i tuy t v ng như th , h ã trao t ng hai cu n nh t ký cho Vi n lưu tr v VN Lubbock t i Trư ng i h c T ng h p Texas, chúng có th ư c gìn gi và chăm chút hơn kh năng h có th làm ư c. Dư i ây là b c thư u tiên c a Fred g i cho tôi: “Th sáu 29-4-2005 Tôi là Frederic Whitehurst. Tôi ã gi ký c v ch cô, bác sĩ ng Thùy Trâm, 35 năm nay. Tôi ã gi cu n nh t ký c a ch y su t 35 năm. Ted Engelmann - ngư i tôi ch m i v a bi t - nói v i tôi r ng anh y ã n nhà cô và hi n nay cô ã nh n ư c b n copy c a hai cu n nh t ký cùng nh ng b c nh. Có bao nhiêu i u tôi ph i nói v i cô, v i gia ình cô và c bi t là v i m cô. Sau bao nhiêu năm tìm ki m, i u này gi ng như m t gi c mơ và vi c tìm ra gia ình cô khi n tôi b t khóc. M t ngư i m ph i ư c bi t v nh ng ngày tháng c a con gái mình, m t t nư c ph i ư c bi t v m t ngư i anh hùng như bác sĩ ng. M i vi c dư ng như th t thích h p, m cô c n ph i nh n ư c nh ng dòng ch c a con gái mình úng vào d p k ni m 30 năm gi i phóng t nư c bà - 30-4-2005...”. “Fred, ng t cu n s này, b n thân trong nó ã có l a” Frederic Whitehurst là m t sĩ quan quân báo M tham chi n chi n trư ng c Ph , Qu ng Ngãi t năm 1969-1971. Trong chi n tranh, nhi m v c a Fred là thu th p các thông tin, tài li u có giá tr quân s phân tích tình hình, truy tìm d u tích quân gi i phóng, nh hư ng t p kích hay càn quét. Nhi m v ó khi n Fred có th nhìn c n c nh cu c chi n tranh và ch ng ki n t n m t nh ng m t mát kh ng khi p - c i v i phía VN l n phía M . Fred ã ch ng ki n c nh “c m t xóm nh Nhơn Phư c mi n tây c Ph b bom gi i tan hoang không còn m t ngư i s ng” (thư ngày 4-6- 2005). Fred ã nhìn th y nh ng em nh Chu Lai b thiêu cháy trong bom napalm. Fred ã ch ng ki n viên trung úy ch huy tr c ti p c a mình g n như m t trí vì không ch u n i c nh các nhân viên y t M “ ơn gi n c nh t b a b t kỳ m t cánh tay, c ng chân nào ó l p vào xác b n mình cho vào quan tài g i v M ” (thư ngày 4-6-2005). Nh ng c nh ch ng ki n ó ã ám nh Fred trong bao năm nay t khi r i VN tr v . Nhưng cũng t nh ng ngày kh c li t ó, Fred ã nhìn th y cu c chi n tranh t m t ánh sáng hoàn toàn khác bi t. Trong m t tr n t p kích vào m t “căn c c a Vi t c ng”, sau khi ti ng súng ã im, ơn v c a Fred ti n vào và nh n th y ây là m t b nh vi n nh . Có r t nhi u lán tr i, nhi u phòng - rõ
ràng là phòng b nh, c m t phòng m dã chi n. Có v m i ngư i trong b nh vi n ã v i vã i kh i ngay trư c khi quân M p t i và không k p mang theo tài li u. Theo qui nh c a quân i M , m i tài li u c a ch thu ư c trên chi n trư ng ph i chuy n l i cho b ph n quân báo nghiên c u. Hôm ó Fred thu nh t ư c r t nhi u tài li u. Cùng v i thông d ch viên ngư i Vi t, Fred ch n l c các tài li u có giá tr quân s , s còn l i h v t vào ng l a thiêu h y. Fred ang t nh ng tài li u lo i b thì thư ng sĩ Nguy n Trung Hi u - thông d ch viên c a ơn v - c m m t cu n s nh n c nh anh và nói: “Fred, ng t cu n s này. B n thân trong nó ã có l a r i”. Fred chưa hi u ó là cu n s gì, nhưng v xúc ng c a Hi u và vi c Hi u có th kính tr ng c i phương tác ng r t m nh n anh, Fred b cu n s vào túi. Nhi u êm sau ó Fred và Hi u cùng nhau c cu n s . ó là nh t ký c a m t Vi t c ng, chính là n bác sĩ ng u cái b nh vi n nh mà ơn v Fred càn vào. Nét ch nghiêng nghiêng y n tính. Anh càng tò mò hơn khi Hi u cho bi t n bác sĩ ó còn r t tr , m i 26 tu i và t Hà N i vào c Ph công tác chưa ư c hai năm. R i như m t nh m nh, m y tháng sau Fred nh n ư c cu n nh t ký th hai c a n bác sĩ, cũng do Nguy n Trung Hi u em v . Nh ng dòng ch r c l a khi n Fred vô cùng xúc ng - m c dù anh ch ư c nghe qua l i d ch v i c a Nguy n Trung Hi u và ó là nh ng dòng ch t ch a căm thù i v i quân M . Nh ng dòng y yêu thương, hi v ng khi n anh vô cùng ng c nhiên. Anh không hi u n i b t ngu n t âu mà m t ngư i con gái có th nhìn th y cái p c a màu xanh gi a chi n trư ng m t mù bom n, vì sao cô y có th nghe n i b n giao hư ng êm m khi quân M g n như luôn bám sát sau lưng. Năm 1972, Fred ư c r i VN và tr v M . Trong hành lý c a anh có nh ng k v t n ng trĩu c a chi n tranh: hai cu n nh t ký c a n bác sĩ, hơn 50 t m nh ch p nh ng ngư i dân Qu ng Ngãi trong chi c máy nh Canon b b n th ng l y ư c trên xác m t phóng viên Vi t c ng, chi c c nh rơi bên xác m t ngư i th m c già b gi t h i. Cũng t ó VN tr thành m t n i ám nh trong anh. M c a Fred là m t nhà giáo và là h a sĩ. Khi Fred cho m xem cu n nh t ký, bà ã b o con trai hãy c n th n, b i vì hai cu n s này có th thiêu cháy cu c i anh... Cu n nh t ký tìm v quê hương Robert Whitehurst cũng là m t c u chi n binh chi n trư ng VN nhưng chưa t ng có m t chi n trư ng Nam Trung b . Hai năm ho t ng vùng ng b ng sông C u Long khi n Rob em lòng yêu m n mi n t này cùng nh ng con ngư i VN hi n hòa, giàu tình c m. VN ã tr thành m t ph n i c a Rob vì anh cư i m t ngư i con gái x Long Xuyên. Anh h c ti ng Vi t, thích ăn món ăn Vi t, thích em nh ng cây c VN v M tr ng, th m chí có l n còn c g i v M m t chi c xu ng ba lá v nh quê. Rob ư c c cu n nh t ký c a bác sĩ Thùy Trâm sau khi t M tr v năm 1972. Ngay t u cu n nh t ký ã khi n anh s ng s t. Cùng v i s giúp c a v , anh c i c l i cu n nh t ký, càng c anh càng b lay ng trư c nh ng gì di n ra trong tâm h n ngư i con gái bên kia chi n tuy n. Thư anh vi t: “T t c nh ng ai t ng ư c chúng tôi cho xem cu n nh t ký ( ã ư c Rob d ch sang ti ng Anh - TT ) u xúc ng trư c nh ng i u ch cô vi t. Chúng tôi nghĩ ch không ch là m t anh hùng c a riêng ai, nghĩa là m c dù nh ng ký c c a ch r t quí giá i v i cô cũng như i v i chúng tôi, nhưng s nghi p c a ch còn r t có ý nghĩa v i t t c m i ngư i. Nh ng dòng ch c a ch có m t s c kêu g i tuy t v i. M c dù ch bên kia chi n tuy n trong cu c chi n tranh gi a chúng ta, nhưng ngay t u nh ng năm 1970, Fred và tôi ã c m th y ch vô cùng áng ngư ng m , áng tôn kính và là m t ngư i t t. Hi v ng sau khi c nh ng dòng ch vi t t quá kh y, cô s ng ý v i
chúng tôi... r ng theo m t nghĩa nào ó ch là c a riêng gia ình cô, nhưng theo m t nghĩa r t quan tr ng ch là c a t t c chúng ta” (thư ngày 29-4-2005). R i Rob tìm ư c trên m ng Internet m t nơi g i là Trung tâm VN (Vietnam Center) Trư ng i h c T ng h p Texas và bi t r ng t i ây ngư i ta v n t ch c h i th o thư ng niên v chi n tranh VN. Có r t nhi u ngư i t i d h i th o này: các h c gi , các v i s , các viên tư ng, các c u chi n binh VN c a c hai phía mi n Nam và mi n B c. Robert ng viên Fred n d h i th o và nói v cu n nh t ký c a n bác sĩ. Cu c h i th o di n ra như tôi ã nói lúc u. Trong s xúc ng sâu s c, Fred và Rob ưa cho nhi u ngư i ĩa CD ch a b n sao cu n nh t ký c a ch tôi, mong r ng gi ng như trong câu chuy n c tích t t p n , cu n nh t ký s tìm ư c v v i quê hương, v v i gia ình ngư i n bác sĩ mà h ngư ng m như m t anh hùng. Ngày mai b n s c m t câu chuy n khác, trong m t b i c nh khác c a g n 40 năm trư c. B ns c, hi u vì sao nh ng ghi chép riêng tư c a m t ngư i con gái l i có th t o nên n i xúc ng l n lao n th nơi nh ng ngư i lính chi n tuy n bên kia... NG KIM TRÂM ---------------- (1) T ch c nhân oc aM . (2) Frederic Whitehurst, thư ng g i là Fred - ti n sĩ lu t, ti n sĩ hóa h c, h a sĩ, c u chuyên gia cao c p v ch t n c a FBI. (3) Robert Whitehurst, thư ng g i là Rob - ti n sĩ v iêu kh c, thuy n trư ng tàu vi n dương. Anh trai c a Fred. (4) Ted Engelmann - phóng viên nh tư li u, ã t ng sang VN nhi u l n hoàn thành b sách nh v chi n tranh VN, Úc, Hàn Qu c mà anh b t u t năm 1968. * Kỳ sau: B nh vi n trong r ng
Nh ng ngày kh c li t - Kỳ 3 • 28.4.69 Dù ã d ki n trư c nhưng khi tình hu ng x y ra v n có nh ng cái l n n v t v vô cùng. Sáng nay theo tinh th n cu c h p ban lãnh o b nh xá êm qua, toàn b s thương binh n ng và i l i khó khăn chuy n sang trư ng ng vì th y ch có kh năng lùng s c vào b nh xá. Chưa n 6 gi mình gi c anh em chuy n thương binh i r i cũng tay xách nách mang theo anh em. Khiêng lên kh i d c Thùy Trâm trong quân ph c trư ng ng, m hôi ai n y ch y dài trên m t nhưng không m i ư c phát cùng em gái th ch n ch ngh cho ráo m hôi ư c, mình ành ng viên Phương Trâm trư c ngày anh em quay l i khiêng n t ba ca thương còn l i sau. vào chi n trư n Chưa y m t gi ba mươi phút sau, m y lo t súng n g n bên tai, mình nghĩ th m ch c ch ã n tr m tr c nên quay vào báo cho thương b nh binh chu n b tư th . Chưa k p làm gì thì anh em du kích dân t c h t ho ng ch y vào báo ch ã vào n máng nư c r i và t t c nhân dân h i h ch y. T t c l c lư ng khiêng thương binh u chưa v ây, nhìn l i còn năm cas ph i khiêng mà ch có mình, Tám và m y a h c sinh t I ang chu n b i v . “Không th b thương binh ư c, ph i c g ng h t s c mình khiêng thương binh, các ng chí !”. Mình nói mà lòng th y băn khoăn khi trư c m t mình ch là m y a thi u nhi g y m, m nh kh nh. Tình th nguy nan, Tám và Qu ng h t h i ch y n báo tin ch ã vào n su i nư c ch t m r i. M y cas thương ư c chuy n i, còn l i Ki m - m t thương binh c nh gãy xương ùi. Không bi t làm sao mình g i Lý - con bé h c sinh - l i cùng khiêng. Ki m l n xác, n ng quá hai ch em không th nào nh c lên ư c. Ráng h t s c cũng ch lôi ư c Ki m ra kh i nhà ư c m t khúc, mình ành b ó i g i anh em n chuy n giùm. May quá l i g p Minh, Cơ - hai a v a th v a báo tin ch ã b n ch t ng chí V n - thương binh. M y ch em khiêng Ki m ch y xu ng h tr n t m m t nơi. M t gi sau m i t p trung ông ư c s thương binh l i, ch thi u m t mình V n, còn cán b thì v ng chín ng chí. M t, ói run chân nhưng mình và các ng chí v n vô cùng bình tĩnh. Dù sao cũng ã trư ng thành r i qua m y năm ác li t. B n gi n a i m. Hai năm tròn r i ó, cũng vào tháng tư, cũng gi a mùa trăng mình v nh n công tác t i c Ph gi a lúc b nh xá ã tan tành sau m t cu c oanh t c. Bây gi l i tháng tư... n ng tháng tư mi n Nam chói chang. Và n i căm thù cũng nóng b ng như ánh n ng mùa hè ó. Chi u nay ng trên m t nh núi cao nhìn v khu v c b nh xá cũ th y khói b c lên nghi ngút mà mình
rưng rưng nư c m t. V y là bi t bao nhiêu m hôi công s c, bao nhiêu c a c i tài s n nhân dân dành d m nuôi thương binh t ó n nay ã cháy h t thành tro b i! 4.6.69 V n là nh ng ngày căng th ng, ch quân sát bên nhà. Chúng la hét, ch t cây m ĩ c khu r ng. B nh xá im lìm căng th ng n t t b c. ang công tác Ph Cư ng, nghe báo tin mình l ng ngư i lo l ng, chén cơm bưng trong tay không sao ăn ti p ư c n a. Ch ng l c th này mãi sao. V a xây d ng ư c m y b a l i lo ch y, bao gi m i ti p t c ư c nhi m v ... (không rõ ch )? Lo bu n và u t c l . Có cách nào ch không l bó tay ch y dài mãi sao? 5.6.69 ch tri n khai thêm, không th ó ư c n a, êm nay a s cán b Du kích c Ph th i và thương binh d n nhau ch y xu ng Ph Cư ng. T i không trông rõ kỳ kh c li t nh t c a m t ngư i nhưng có l ai cũng c m th y r t y nh ng nét au cu c chi n - nh: Văn bu n trên khuôn m t t ng cán b và thương binh. Mình lo i liên h Giá gi i quy t công tác n khuya m i v , thương binh ã i ăn cơm xong, n m ng n ngang trên th m nhà áng, m t vài ngư i ã ng , s còn l i kh rên vì v t thương au nh c. Còn l i trên ó ba cas c nh chưa có ngư i khiêng, m t s cán b lãnh o còn trên ó, mình c n tr v . Tr v lúc này th t gay go, không hi u ch n m âu. Nhưng bi t làm sao, yêu c u công tác òi h i mình ph i tr v , dù ch t cũng ph i i. êm r t khuya r i, không ai ch p m t. Thu n ng i l ng thinh bên mình, em không nói m t l i nào, mãi n lúc chia tay em m i nói m t câu ng n: “Ch làm sao ch em lo quá i…” và mình thì không nói h t m t câu: “Ch g i balô cho em, trong ó có quy n s …”, mu n nói ti p r ng n u ch không v n a thì em gi quy n s ó và sau này g i v gia ình. Nhưng mình không nói h t câu. Trong ánh trăng m hai ch em u c ư c trong ôi m t ngư i thân c a mình m t n i bu n ly bi t. Em i r i và m i ngư i khác cũng ã i h t, còn m t mình trên chi c th m v ng nhà ch Tính, không hi u sao nư c m t b ng tràn trên ôi má c a mình. Khóc ư Thùy? ng ch , hãy dũng c m kiên cư ng trong m i tình hu ng, hãy gi mãi n cư i trên môi dù trăm nghìn v n khó khăn nguy hi m ang e d a quanh Thùy. 29.7.69
“...Khi r i Hà N i d n thân Chi n tranh th t tàn kh c h t m c. Sáng nay ngư i ta em vào cu c chi n, Thùy (Trâm) n cho mình m t thương binh toàn thân b lân tinh t chưa bi t chi n tranh là th nào. cháy. n v i mình sau c gi ng h k t lúc b n n mà Hơn ba năm c Ph , nh ng khói v n còn nghi ngút cháy trên ngư i n n nhân. ó là i u ch vi t trong nh t ký ã m t c u bé 20 tu i, a con trai duy nh t c a m t ch cán thay i, ch ã trư ng thành. b xã mình . Nh ng i u ch h c ư c càng M t tai n n r i ro làm qu pháo lân tinh n khi n c u b c ng c v ng ch c thêm lòng b ng n ng. Không ai còn nh n ra c u bé xinh trai m i ngày quy t tâm ã ư c gia ình nuôi n a. ôi m t en vui cư i hôm nay ch còn là hai h c nh , dư ng t nh . Ch h c ư c mi m t ã chín vàng, khói lân tinh v n còn b c lên khét l t. nh ng i u mà t t c chúng ta Trông c u ta gi ng như em thui vàng trong lò ra. Mình u c n ph i h c... ng l ng ngư i trư c c nh au lòng ó. Nh ng bài h c v danh d , M c u khóc m u máo, hai bàn tay run r y s kh p ngư i nh ng bài h c v lòng tr c n, con, t ng m ng da bong ra, cong lên như mi ng bánh tráng. tinh th n trách nhi m, nh ng bài Em gái và ch gái c u v a săn sóc c u mà nư c m t ròng h c v s t n t y v i lý tư ng, ròng ch y, còn m t ngư i con gái thì s ng s ng i c nh và nh ng bài h c mà ch ã nêu c u, ôi m t d u hi n n lo âu, t ng l n tóc en b t m lên m t t m gương v tình yêu hôi dính trên ôi má b ng vì xúc ng và vì m t. i v i m i ngư i, v i cái p và T (tên cô gái ó) là ngư i yêu c a Khánh (tên c u bé ó). v i con ngư i... Cô v a khiêng Khánh xu ng ây. Nghe nói c n có serum Cho n lúc này, tôi là ngư i ã truy n, T ã l i sông i mua ngay. Nư c sông ang lên, c i c l i hai cu n nh t ký không bi t bơi nhưng T v n băng qua sông, tình yêu ã y nhi u hơn ai h t. Trư c ây giúp T s c m nh. Bây gi T ng i ó c nh Khánh l ng tôi ã nói v i bà và gi ây tôi yên, nh n n i. xin nói l i: tôi không h th y V au kh h n lên trên v ng trán ngây thơ c a cô gái xinh trong ó có b t c i u gì khi n p - nhìn cô mình mu n vi t m t bài thơ v t i ác c a bà hay m t ai khác ph i khó x . chi n tranh, t i ác ã bóp ch t tri u tình yêu trong sáng, Nh ng l i bày t v tình yêu c a bóp ch t tri u h nh phúc c a con ngư i nhưng mình không ch cũng như nh ng l i g i tha vi t ư c. Ngòi bút c a mình không sao vi t h t dù ây là thi t hư ng v gia ình khi n b t m t trư ng h p mà mình ã th y b ng t t c giác quan và c ai t ng ư c c qua u tình c m c a mình. ph i xúc ng. Con s các tr n 30.7.69 ánh và s chăm sóc c a ch i Mư i hai gi khuya, anh K t cánh Nam ra báo cho mình v i các thương binh làm chúng m t tin au xót: ch ã t p kích vào b nh xá m t cách h t ta tr nên xoàng xĩnh...” (thư s c b t ng . Liên ã b chúng b n ch t trong lúc d n ngày 28-5-2005, Robert thương binh ch y. Anh em thương binh không hi u ai còn Whitehurst). ai m t… Trong ba tháng tr i, b n l n b nh xá b ánh phá. Lòng mình cháy b ng lo âu. Liên ơi, hôm nào t m bi t Thùy (Trâm), Liên còn hôn Thùy và d n i d n l i r ng Thùy ph i c nh giác, nhưng hôm nay ngư i ngã xu ng trư c l i là Liên, cô gái xinh x n và xu t s c trong công tác, cô gái cưng c a b nh xá không còn n a. Liên ơi, còn s ng ngày nào Thùy th s tr thù cho Liên, cho Lý và cho c tri u ngư i ã ngã xu ng trong cu c chi n u sinh t này. 29.3.70 L n u tiên ào huy t chôn m t ngư i ng i, nh ng nhát cu c c a mình b xu ng á làm tóe l a như n i căm thù ang b c cháy trong lòng mình. Hôm qua trong lúc i c nh gi i v g p ch, Thành ã b chúng b n ch t ngã ngay t i su i trư c ngõ vào nhà mình, và anh Xu t
b chúng b n b thương r i h tàu bay ch i. Chi c qu n c a anh chúng r c nát còn v t l i m t bên... Chưa y ba tháng cơ quan m t ba ngư i! Huy t ào chưa xong m i ngư i ã khiêng Thành v . Qua m t ngày r i mà máu v n còn ch y ư t t m drap qu n quanh Thành. Mình nhìn không rõ m t Thành l m, ch th y ôi m t ã nh m và nư c da nh t nh t. Lúc s ng Thành có nhi u như c i m làm mình không ưa, nhưng bây gi khi kh a t l p lên thân hình ngư i ng i y mình không c m ư c nư c m t. V y ó, hãy ráng mà ùm b c thương yêu nhau khi còn s ng, ch khi ã ch t r i có khóc thương cũng ch là nh ng gi t nư c m t nh trên n m t vô tri vô giác mà thôi.
Cu c s ng bên cái ch t - Kỳ 4 • 4.8.68 V n là nh ng ngày công tác d n d p, khó khăn v n n t ng gi t ng ngày, v y mà sao lòng mình l i th y m áp ni m tin. Ph i chăng n cư i trên ôi môi còn thoáng nét au bu n c a ngư i h c sinh tr y làm mình d u i m i suy nghĩ v riêng tư? Ph i chăng vì ti ng hát l c gi ng v n vang lên khi lòng ngư i trai y v n ang r m máu vì hai cái tang è n ng trên ng c, ã nh ch p t i chi n trư ng - là m t l i nh c nh mình hãy h c t p tinh th n l c quan kỳ m t trong nh ng b c nh di u ó. Vâng, tôi xin h c t p và h c t p không ng ng gi hi m hoi ch Thùy Trâm g i v ng ni m tin cách m ng mà các ng chí ã d y tôi b ng v ư c cho gia ình cu c s ng chi n u kiên cư ng c a các ng chí. Và mình ã vui, l i ca l i c t lên sau nh ng gi lao ng m t nh c. Lòng sung sư ng bi t bao khi th y r ng có r t nhi u ôi m t nhìn mình c m thông thương yêu m n ph c. ó là ôi m t c a nh ng h c sinh mong i mình lên l p. ó là ôi m t c a các b nh nhân mong mình n b nh phòng... V y là r i Thùy , ng òi h i cao hơn n a. C c Ph này ã dành cho mình m t tình thương yêu trìu m n. ó là m t ưu tiên r t l n r i. Ch Hai v mang tin bu n: anh Dũng ã ch t vì b M b t s ng và gi t t i ch . au xót bi t ch ng nào! Không l quy n s nh này c ghi ti p mãi nh ng trang y máu hay sao. Nhưng Thùy ơi! Hãy ghi i, ghi cho y t t c nh ng máu xương, m hôi nư c m t c a ng bào ta ã 20 năm nay. Và nh ng ngày cu i c a cu c u tranh sinh t này, m i s hi sinh càng áng ghi áng nh nhi u hơn n a. Vì sao ư? Vì ã bao nhiêu năm r i ta chi n u hi sinh và ni m hi v ng ã như m t ng n èn r c sáng trư c m t, cu i o n ư ng, hôm nay g n n ích thì ta ngã xu ng... 14.8.68 Bu i chi u hôm y 26-1-1967 mình r i Ph Hi p ra i. Sân nhà Thư ng ông ngh t nh ng ngư i n ti n ưa mình. Xúc ng làm mình lúng túng, ch ng bi t làm gì, mình ng i xu ng c nh m Thư ng b c c b vào thúng. Lúc ng ng lên mình b ng s ng s t vì m t ôi m t ăm ăm nhìn mình, ôi m t en to r t hi n, long lanh nư c m t. ôi m t nhìn mình bu n vô h n và tràn ng p m t tình thương yêu thi t tha. ó là ôi m t c a Khiêm.
Thư Frederic Whitehurst g i ng Mình quen Khiêm trong nh ng ngày ác li t c a mùa Kim Trâm khô 1967 khi mình v công tác t i Ph Khánh. Ngư i Ngày 3-6-2004 giáo viên tr y ã n v i mình b ng c tình thương Kim m n và c m ph c r t chân thành. Tâm h n nh ng a ã qua th i h c sinh có nh ng nét d c m thông nhau. Hôm nay tôi c thư cô vi t v Nh ng ngày n m dư i công s mình k cho Khiêm nh ng b c nh ó ( nh nh ng ngư i nghe v Pavel và Ru i Trâu, v nh ng bài thơ mình c Ph ã ư c phóng viên nh yêu thích. Văn Giá ch p năm 1970, nay còn s ng a phương - K.T.) và tôi l i Anh vi t tên em thành li t sĩ có cái c m giác cũ. Bên nh ng hàng bia tr ng gi a ng Nh nhau anh g i: em, ng chí Tôi au n th t s , tôi không th M t t m lòng trong v n t m lòng. nào c m ư c nư c m t. Th t là kỳ l vì nh ng ngư i ó v n mu n g p Khiêm cũng r t thích bài Núi ôi, Quê hương. tôi. L quá. Chúng tôi c n ph i nói R i Khiêm k cho mình nghe cu c i h c sinh vào tù chuy n v i nhau c v chi n tranh, ra t i c a Khiêm. Khiêm ã tù ba năm, i kh p nhà n u không s là có t i. Chúng ta c n lao t nh, Hu ... B n gi c ánh p nhi u l n làm ph i bi t v nh ng tr n ánh, nh ng Khiêm g y y u. khái ni m và nh ng c m giác. M i u ch là thân v i nhau, nhưng sau mình tr nên Khi nh ng ngư i bình thư ng nghe thân v i Khiêm b ng m t tình b n r t i trong tr ng theo chính ph (M ) i ánh nhau và chân thành. Công tác ng b ng ư c m t th i gian v i nh ng con ngư i bình thư ng mình v căn c . T bu i xa Khiêm n nay g n m t khác thì ó là vì h không có năm r i nhưng mình v n c m th y có m t ôi m t en thông tin, không có khái ni m. bu n, long lanh nư c m t ang nhìn mình trong bu i Khi nh ng ngư i lính M i t i m t chia tay. t nư c xa xôi như th ánh nhau Ai có ng l n chia tay ó l i là vĩnh bi t. Khiêm ã v i ngư i Vi t Nam, không m t ai ch t r i! Trong m t bu i i càn, gi c M ã tìm th y trong h bi t v i th c a mình và công s c a Khiêm. Chúng m n p công s , Khiêm r i s có bao nhiêu ngư i ch t . v t lên dùng qu l u n duy nh t trong tay quăng vào Nhưng các b n không bao gi ph i lũ gi c. B n qu khát máu s hãi n m r p xu ng. t câu h i trong u b i vì các b n Khiêm ch y ư c m t o n nhưng qu l u n chó chi n u b o v , chi n u vì t ch t ã câm, b n gi c ch m d y u i theo Khiêm và do. n băm nát ngư i Khiêm. Khiêm ch t r i, ôi m t Còn chúng tôi ánh nhau làm gì? en d u hi n gi ây m tr ng căm gi n. Mái tóc en Nh ng gì ngư i M xa nhà có th l y xanh c a Khiêm gi ây m máu và b i cát. Nh ng ư c t VN có áng ph i làm cho h t cát c a quê hương quy n vào mái tóc c a ngư i máu nhi u n th không? thanh niên anh dũng. Chi c áo Ninfan màu xám gi Tôi bi t Vi t Nam p l m. Tôi bi t ây rách nát và loang l máu. c Ph là nơi gi ng v i thiên Chi c áo y Khiêm ã m c hôm u tiên g p mình, ư ng nh t trên trái t này. Nhưng cũng chi c áo y Khiêm ã cùng Thùy len l i trên các tư ng lĩnh không ánh nhau vì nh ng con ư ng nh h p y gai lư i hùm... Và cũng m t nơi gi ng v i thiên ư ng. H chi c áo y m t êm trăng p t Ph Khánh tr v , ánh nhau vì d u m , vì nh ng tài gió l nh t bi n th i vào làm Khiêm kh run. nguyên thiên nhiên, vì t ai, vì Thùy ã ưa chi c áo c a Qu cho Khiêm m c, trên nh ng th mà chúng ta ch ng bao n n áo xám gi n d n i b t màu m à như l i nói gi c n n c . Khiêm hôm y: “Thùy ơi! Trên i này tr ba má, Ngư i ta b o chúng tôi r ng n u Khiêm không thương ai hơn Thùy k c ngư i yêu chúng tôi thua trong cu c chi n tranh Khiêm”. này thì c th gi i s thay i kh ng khi p. Vâng, chúng tôi ã thua cu c chi n tranh v y mà th gi i ch ng có gì thay i. Chúng tôi h c ư c gì t i u ó? FRED
Khiêm ã hi sinh r i! Nghe tin mình bàng hoàng không tin là s th t. Khi ã ch c ch n mình không khóc, có ph n bình th n n a. Mình ã dùng ngh l c kh ng ch n i xúc ng nhưng m i giây phút qua i n i au thương m i l n d n và gi ây nư c m t mình ràn r a. Mình khóc m t mình bên ng n èn khuya, nh ng gi t nư c m t m n m n ch y dài trên m t r i rơi xu ng lăn trên v t áo mình. Khiêm ơi, có cách nào nghe ư c l i Thùy nói m t l n n a hay không? Hãy nghe ây l i h a tr thù cho Khiêm là h a b ng au thương xé ru t, b ng căm thù b m gan và l i h a b ng c thương nh không bao gi phai nh t. Nghe chăng Khiêm, ngư i b n b t t trong lòng tôi! 14.7.69 Hôm nay là ngày sinh c a ba, mình nh l i ngày ó gi a bom rơi n n , m i hôm qua m t tràng pháo b t ng ã gi t ch t năm ngư i và làm b thương hai ngư i. Mình cũng n m trong làn n l a c a nh ng trái pháo c c n ng y. M i ngư i còn chưa qua cái ng c nhiên lo s , v y mà mình v n như xưa nay, nh thương lo l ng và suy tư è n ng trong lòng. Ba má và các em yêu thương ngoài ó làm sao th y h t ư c cu c s ng ây. Cu c s ng vô cùng anh dũng, vô cùng gian nan, ch t chóc hi sinh còn d dàng hơn ăn m t b a cơm. V y mà ngư i ta v n b n gan chi n u. Con cũng là m t trong muôn nghìn ngư i ó, con s ng, chi n u và nghĩ r ng mình s ngã xu ng vì ngày mai c a dân t c. Ngày mai trong ti ng ca kh i hoàn s không có con âu. Con t hào vì ã dâng tr n i mình cho T qu c. Dĩ nhiên con cũng cay ng vì không ư c s ng ti p cu c s ng hòa bình h nh phúc mà m i ngư i trong ó có con ã máu xương giành l i. Nhưng có gì âu, hàng tri u ngư i như con ã ngã xu ng mà chưa h ư c hư ng tr n l y m t ngày h nh phúc. Cho nên có ân h n gì âu!
N i bu n ngư i con gái - Kỳ 5 • 2.4.68 R ng chi u sau m t cơn mưa, nh ng lá cây xanh trong trư c ánh n ng, m ng m nh xanh g y như bàn tay m t cô gái c m cung. Không khí tr m l ng và bu n l lùng. C khu nhà b nh nhân im l ng, bên khu nhân viên cũng ch nghe th y ti ng Hư ng rì r m trò chuy n v i ai. M t n i nh mênh mang bao trùm quanh mình. Nh ai? Nh ba, nh má, nh nh ng ngư i v a ra i... và nh c m t ngư i b nh nhân ang ch mình n v i anh n a. Bên trong n i nh hình như có m t n i bu n sâu kín, th m l ng nhưng r t n ng n . Dù sao v t thương lòng v n ang r máu, dù mình có Thùy Trâm cùng m mu n l y công vi c, l y m i n i nh khác lên trên nó v n tr i d y là bà Doãn Ng c xót xa vô cùng. Hãy quên i Th. ơi ! Hãy quên i mà tìm l i ni m hi Trâm trư c ngày lên v ng m i m xanh t t trong lành hơn. Hãy l y ni m t hào mà quên ư ng ( nh ch p i th t v ng. ngày 18-12-1966) 14.4.68 M t bài thơ làm t ng cho mình, bài thơ c a m t thương binh ang n m vi n, xu t phát t lòng m n thương c m ph c i v i m t ngư i bác sĩ ã chăm sóc anh và m i b nh nhân khác m t cách t n tình. Anh ta tìm hi u k v mình và vi t bài thơ t ng mình. Bài thơ tràn ng p ni m m n yêu chân thành và n i au xót trư c m i tình tan v c a mình. Anh ta nói lên nh ng l i nói xót xa cay ng c a m t cô gái b ngư i yêu ph b c. c bài thơ... mình bu n vô h n. Ôi! ây m i là i u áng bu n nh t trong quan h v i M.. M i ngư i u trách M., u thương mình, nhưng mình xót xa bi t bao nhiêu khi th y ngư i ta thương mình b ng m t tình thương có c s thương h i n a! Dù anh Thi t, dù Hào, Nghinh... ai ai i n a ã c m thương san s v i mình, mình v n không mu n. M t mình ã gi i quy t r i, m t mình s c chôn sâu c chín năm thương yêu hi v ng y xu ng t n áy t sâu r i - m nh t tâm h n mình v n màu m , v n s c gieo lên ó m t mùa hoa tươi p ư c kia mà. H i t t c m i ngư i, không c n tư i lên m nh t y nh ng gi t l xót thương âu. Hoa thơm ph i ư c tư i b ng nư c mát trong lành. 21.12.68 R t lâu r i mình không nghĩ n M.. Hôm nay c l i nh ng lá thư t ngoài B c, thư c a Thái, c a Phương, c a c u Hi n... b ng dưng mình bu n vô k . Ngoài y ai cũng mong mình h nh phúc, ai cũng tư ng mình h nh phúc khi g p l i M.. Nhưng cu c i sao l m n i éo le. H nh phúc trong tình yêu ã không n v i mình. Mình không th hi u ư c sau này s ra sao, mình s yêu ai, ngư i ó như th nào, li u trong mình có còn ư c cái sôi n i tha thi t yêu thương n a hay không?
Thùy ơi! Bi quan y ư? Hãy nhìn l i i, bên c nh Thùy có bao nhiêu ng chí, bao nhiêu thanh niên ã c ng hi n tu i tr c a h cho cách m ng, h ngã xu ng chưa h ư c hư ng h nh phúc. Sao Th. l i nghĩ n riêng tư. ng nhìn ra B c, hãy nhìn ây, m nh t còn nóng b ng n bom au thương và l a khói này. 26.11.69
Thư Frederic Whitehurst g i ng Kim Trâm Th sáu, 6-5-2005 Em gái Kim, Thêm m t tu i i, thêm m t năm l a khói trên Bác sĩ ng Thùy Trâm là m t anh hùng chi n trư ng mi n Nam gian kh . Chúc Thùy v ng i v i toàn th gi i. ó không ph i m t bư c trên con ư ng vinh quang mà Th. ã ch n. l i khoa trương mà hoàn toàn là s th t. Th. ơi, Th. không bu n khi l k ni m sinh nh t Anh Robert và tôi ã nghĩ r ng n u c a Th. ch có lá r ng ư t m trong mưa dào d t không tìm ư c gia ình ch thì chúng kh nói v i Th. nh ng l i thân m n. Th. không tôi s xu t b n m t cu n sách v ch bu n khi b n nh c m ng Th. hôm nay ch có dòng Thùy và gia ình em - n u còn s ng - s su i ào ào tuôn nư c v xuôi. bi t v ch . Và căn phòng mà Th. ang ng i ghi lên trang Và chúng tôi ã tìm ư c gia ình em. v i c a mình thêm m t trang m i chính là chi c Thùy Trâm quá c bi t và quá nhi u h m ch t ch i ư t át này. Th. không bu n vì sau i u em k cho chúng tôi ngay cũng như này m l i nh ng trang s này Th. s t hào v chúng tôi k cho gia ình em khi n i u nh ng năm tu i tr c a mình. ây Th. không có ó càng tr nên r t rõ nét. Vì th ý tư ng nh ng giây phút m áp gi a b n bè bên l hoa nh c a em v m t cu n sách cũng trùng v i nh ng bông h ng thơm ngát trên bàn. ây gi ng ý tư ng c a chúng tôi. Th. không có cái h nh phúc i c nh ngư i yêu trên con ư ng v ng khi ánh chi u tím d n trong bu i ...Thùy ã cho chúng ta m i hi v ng v hoàng hôn. ây Th. thi u nhi u nhưng cũng r t tương lai. Cô gái có th nh n th y v p y . ngay gi a cu c chi n tranh ó quá c bi t, không th b gi u kín mà không cho Cho nên Th. hãy cư i i, hãy vui i khi v im m i ngư i cùng bi t... sang m t trang m i y vinh quang, p . ...Tôi ã như ng quy n s h u c a mình 13.1.70 i v i hai quy n nh t ký này cho b o tàng, vì th tôi không th quy t nh v tương lai c a chúng n a nhưng tôi mu n V y là M. ã ra i! Không th nào mình l i nghĩ s m các b n ph i ư c s th y nh ng vi c như bây gi . Tám năm v trư c dư i r ng cây dòng ch ó, s th y nh ng trang gi y trên con ư ng cũ mình ti n M. i Nam, không và c m nh n ư c tình yêu trong hai m t l i h a h n, không m t gi t nư c m t trong cu n sách ó. bu i chia tay r i su t năm năm sau mình dành tr n tình yêu thi t tha chung th y cho ngư i gi i Và tôi không bi t ph i làm th nào. Tôi phóng quân y. Và mình ã lên ư ng vào Nam s r t vinh d n u ư c tr ti n m i m theo ti ng g i c a T qu c và tình yêu. các b n n c m hai quy n nh t ký, ho c là Kim ho c Hi n ho c H Nam Mình ã g p l i M.. Ai cũng tư ng r ng h nh phúc u ư c. Tôi không giàu nhưng cũng ó không có gì sánh ư c. Nhưng cu c i th t không quá nghèo n m c gia ình tôi l m n i éo le. Khi xa nhau mình ã thi t tha th m ph i ph n i mong mu n ó. g i tên M. trong t ng giây t ng phút nhưng khi g p nhau mình ã cho lòng t ái ng tr lên trên T r t lâu r i tôi v n nghĩ n u như cu n tình yêu. M. không ph i là c a riêng mình, ành sách ư c xu t b n, ho c ngư i ta làm r ng M. ch dành tình yêu cao nh t cho ng, cho phim v nó thì tôi s dùng s ti n bán nhân dân, nhưng n u cho mình quá ít yêu sách thi t l p m t s giư ng b nh t i thương thì... không th áp ng v i trái tim sôi n i Hà N i. yêu thương c a mình. Lúc Texas tôi nói v i m i ngư i r ng Mình không h òi h i ph i g n nhau, ph i cư i ó có th là ý tư ng c a tôi nhưng ý nhau mà ch mong r ng dù gi a bom rơi n n , tư ng ó sinh ra t khi tôi nhìn th y gi a l a khói chi n trư ng tình yêu v n sáng ng i nh ng a tr b t cháy Qu ng Ngãi r c r . M. ã không làm ư c như v y và mình ã bao nhiêu năm v trư c. Và tôi có th b t con tim mình ph i quên i nh ng gì ã nuôi nhìn th y bác sĩ ng ti p t c s nghi p s ng nó trong hơn mư i năm nay. y t c a mình ngay c khi ch ã ch t i, ti p t c chăm sóc ng bào mình b ng chính câu chuy n c a ch . Tôi bi t i u này gi ng như chuy n c tích, nhưng chuy n c tích cũng có th
Bây gi M. ra i không g p Thùy, như lá thư M. vi t l i: “S s ng c a tình yêu không c n s có m t c a nhau, dù Nam hay B c, dù là g n nhau hay cách ngàn d m ư ng n ng mưa cát b ng... âu anh cũng v n là anh c a tám năm qua và nhi u năm n a mà yêu em tha thi t. Hãy s ng v i nhau như m t ngư i thân yêu nh t trên i. Quy n quy t nh là hoàn toàn do em...”. Cách gi i quy t ó cũng ư c. ây mình cũng s dành tr n cu c s ng cho chi n u và công tác - không th nào có tình yêu ư c và M. ó ch c cũng không th nào có ư c m t tình yêu chân chính khi nghĩ n ai khác ngoài mình. Cu c i ã dành cho ta m t o n ư ng như v y thì hãy ráng mà i, bao gi g p l i nhau hãy nói ti p n tương lai. Chúc M., ngư i ng chí yêu thương, lên ư ng bình an. G i theo M. ngàn v n nh thương, tình nh thương c a m t ngư i b n và m t ngư i ng chí. 10.6.70 Chi u nay sao bu n da di t. Ph i chăng vì ây là th i gian cu i cùng anh có th n thăm em trư c lúc lên ư ng, nhưng th i gian y ã trôi i và như v y là không g p anh trư c khi chia tay. Chia tay - nh ng cu c chia tay trên m nh t khói l a này ai mà bi t ư c ngày g p l i như th nào, có hay là không có. L nào anh l i làm thinh ra i sao anh trai thân quí? Nhưng n i bu n còn vì lá thư c a m , lá thư ng n ng i, có gi u n i au bu n và thương nh nhưng n i au bu n y v n toát lên dù ch trong m t vài ch m chưa cân nh c k trư c khi vi t. M yêu ơi, con hi u lòng m héo hon au xót khi con c a m còn ph i lăn mình trong l a n, nh ng lá thư c a con, c a các em g i n m ch nói lên m t ph n v n s gian kh ác li t v y mà m ã lo l ng như v y. N u như m bi t ư c con và các em ã tr i qua nh ng ngày ác li t như th này thì m s nói sao? M yêu ơi, n u như con c a m có ph i ngã xu ng vì ngày mai th ng l i thì m hãy khóc ít thôi mà hãy t hào vì các con ã s ng x ng áng. i ngư i ai cũng ch t m t l n. Dĩ nhiên lòng con bao gi cũng ao ư c ư c tr v v i m v i ba, v i mi n B c ngàn v n yêu thương.
Gi c mơ Hà N i - Kỳ 6 • 1.6.68 M t bu i sáng như sáng nay, r ng cây xanh tươi sau m t tr n mưa rào. Không gian trong lành mà sao lòng mình l i ng p tràn thương nh , nh mi n B c vô vàn. Nh t nh ng hàng cây bên ư ng ph , nh ng cây bàng, cây s u lá xanh bóng sau nh ng cơn mưa và con ư ng nh a s ch s vào nh ng bu i sáng. Nh m t căn phòng ơn sơ nhưng i gia ình. Thùy Trâm m m, bu i sáng râm ran ti ng cư i nói chen l n ti ng phát hàng trư c, th hai t trái thanh t chi c radio gi a nhà. sang. Ba má Thùy Trâm Nh m , nh ba, nh Phương và t t c nh ng ngư i thân yêu hàng sau, th 4 và 5 ngoài y. Bao gi ti ng súng chi n tranh ch m d t ta tr v v i mi n B c yêu thương? Li u còn có ư c nh ng ngày oàn t y không? 4.6.68 Mưa v n c rơi hoài. Mưa càng thêm bu n th m thía và mưa l nh làm cho ngư i ta thèm khát vô cùng m t c nh sum h p c a gia ình. Ư c gì có cánh bay v căn nhà xinh p ph Lò úc cùng ba má và các em ăn m t b a cơm rau mu ng và n m trong t m chăn bông m áp ng m t gi c ngon lành. êm qua mơ th y hòa bình l p l i, mình tr v g p l i m i ngư i. Ôi, gi c mơ hòa bình c l p ã cháy b ng trong lòng c 30 tri u ng bào ta t lâu r i. Vì n n hòa bình c l p y mà chúng ta ã hi sinh t t c . Bi t bao ngư i ã tình nguy n hi n dâng c cu c i mình vì b n ch c l p, t do. C mình n a, mình cũng ã hi sinh cu c s ng riêng mình vì s nghi p vĩ i y. 8.10.68 N ng u thu tươi vàng óng tràn ng p c khu r ng. N ng u thu v i nh ng cơn gió se môi và se c lòng ngư i. L i nh … Nh t m t ngư i b n hi n lành, kín áo có ngôi nhà nh cu i ph i C n, nh n a em tinh ngh ch có mái tóc m m k p b ng lên cao, nh m t a em trai mi n Nam v a g i thư t m bi t trư c lúc lên ư ng i h c, nh m t a em thân thi t có ôi m t long lanh dư i hàng mi dài và nh sao m t ngư i thân yêu ã vĩnh vi n n m yên ngh trên b bi n quê hương. t nư c ơi! Bao gi cho nh thương nguôi b t, bao gi cho t nư c thanh bình? Mình bi t ngày th ng l i không xa n a nhưng sao v n th y h nh phúc xa v i quá. Li u có ư c th y ngày h nh phúc y n a không? 21.2.69 c bài thơ c a P.H vi t t ng mình t mi n B c g i vào: Nơi y là kho ng tr i anh Ngày xưa và c mai sau Nơi p iu m i tình nh , t chim sâu Con chim nh bay r i… Không l nào m i tình không ư c áp l i v n còn mãi trong anh h ngư i ngh sĩ? V i mình, hình nh anh b nh ng hình nh khác che khu t lâu r i nhưng hôm nay c bài thơ sao mình th y nh anh. M t mùa hè khi hoa phư ng n trên ư ng ph , n ng chói chang qua vòm cây xanh.
Ngày 6-6-2005 Kim, Mình i h c v qua căn nhà ba t ng 14 ph Lê Neil, ngư i vi t b c thư dư i ây, là Tr c ngư c lên nhìn ã th y anh ng ó i mình, m t nhà làm phim và nhi p nh v n là mái tóc xòa ph trên ôi m t bu n. M t chi u khi b n thân c a gia ình tôi t lâu. Anh cơn dông m ĩ n i lên kh p b n chân tr i gió b i mù y r t thân v i Robert và s ng New m t, anh v n ng i mình u sân Hàng y, Orleans. Anh y r t mu n ghi l i cu c mình p xe qua ng c nhiên nh n ra anh dư i ánh h i ng c a gia ình chúng ta, tôi s èn êm c a thành ph ... g i cho Kim xem nh ng thư anh y Trong m t lá thư cu i cùng vi t cho mình, anh nói: vi t... “Thôi em i i, r i em s có m t ngư i yêu x ng áng nhưng anh có th nói ch c ch n r ng không có Fred m t ngư i nào trên i này yêu em hơn anh ư c âu”. Hình như câu nói ó là s th c, nhưng mình Ngày 5-6-2005 không ân h n b i vì mình không yêu anh thì làm sao có ư c m t tình yêu p công b ng? Fred thân m n, 18.6.69 ư c thư nhà, nh ng lá thư ư m màu s c hòa bình. T t c nh ng ngư i t ng c cu n Nh ng con ư ng r c hoa phư ng và căn phòng nh t ký c a bác sĩ Trâm u c m ng nh thơm ngát hương sen. Chi c t radio quen thu c theo m t phương di n nào ó. Ho c vì gi a nhà. Ôi! Các em c a tôi ơi, khung c nh y xa nh ng câu thơ mà ch dùng t l i v i quá, ch Thùy c a các em ch bi t có nh ng dòng thiên nhiên quanh mình trong màn n l a r c gi a tr i êm, ch bi t có mùi thu c sương c a cu c chi n hay vì tình pháo hăng x c vào mũi, ch bi t có nh ng bu i chia thương sâu s c v i ngư i em nuôi, tay trong lo âu… cho nên c m th y bu n bu n khi ho c vì ni m tin ch c ch n vào cu c c nh ng trang thư c a các em. u tranh mà vì nó ch ã hi sinh. này r t nhi u ngư i i B c, h ra i h h i vui Không m t ai c xong mà không c m tươi, nhưng khi n chào mình hình như h không th y m t i u gì. dám bi u l ni m vui y. Còn mình cư i r t tươi ti n h lên ư ng nhưng r i sau ó m t mình mình ng Trong nh ng trang nh t ký c a ch l ng h i lâu không bi t nói gì. Thùy ơi, ng bu n ch a ng bi t bao câu chuy n. Là Thùy nhé, h n ngày mai khi nư c nhà c l p Thùy m t nhà làm phim, thách th c i v i cũng s i v phương B c, lúc ó ch c ni m vui s tôi là ph i nh n di n ư c ph n c t lõi v n toàn. c m xúc c a câu chuy n và làm sao k 23.11.69 l i câu chuy n v i s kính tr ng và Hôm nay là ngày sinh c a Phương. Em ơi! Không chân th c nh t sao cho x ng áng v i ph i ch nh em và ngày sinh c a em vì ng n gió câu chuy n y. l nh và mưa phùn t phương B c th i v gây nên cái l nh gi a núi r ng này âu. Bao gi cũng v y, gi a Vì tôi ã n Hà N i năm 1994 và hoàn c nh nào cũng v y ch cũng v n gi tr n trong ư c bi t v cu n nh t ký hơn mư i lòng nh ng k ni m êm m c a gia ình ta. năm, cũng như vì m i quen bi t cá Nh sao nh ng ngày ch nh t, nh ng ngày k ni m nhân v i c u và Rob, tôi c m th y sinh nh t nhà mình ông vui bè b n n chúc m ng mình th t may m n và vinh d ư c và nh ng b a liên hoan m à m cúng. Hôm nay tham gia vào b phim tư li u này. cũng ngày ch nh t, em tôi làm gì k ni m ngày sinh c a chính mình? Ch c ch n r ng em s nh n Sau 25 năm làm vi c trong tư cách m t ch , trong ni m vui em ã m t chút nh thương nhà làm phim và m t nhà nhi p nh, cho ngư i ch nơi xa. tôi s nói v i c u r ng thư ng thư ng Em tôi không th nào tư ng tư ng ư c ngày này ch câu chuy n mà ngư i ta b t u s ã làm gì. Ngày này ư? Sáng ra vác r a i làm, bu i không nh t thi t úng như câu chuy n trưa xách thu c trong vai theo hai chú d n ư ng i ngư i ta s k t thúc. B n trư ng ca c a thăm b nh cho m t ng chí cán b . Trên ư ng i c u v i tác ph m c a bác sĩ Trâm chưa k t thúc. Theo nhi u nghĩa nó ch m i b t u. Cu c g p gi a c u và Rob v i bà Trâm (m c a bác sĩ Thùy Trâm - ND) cùng v i các con gái c a bà là Hi n và Kim
g p nh ng ngư i b i, ch ã ng p ng ng ng l i bên ngư i b n ng hương mà không bi t nói gì. H ang b măng n a, nư c da xanh tái nói v i ch r ng h ã b ói và s t rét lâu ngày. Cu c kháng chi n vĩ i này vi t b ng xương máu và tu i xuân c a bao ngư i, em có bi t th không em? 19.5.70 ư c thư m … m c a con ơi, m i dòng ch , m i l i nói c a m th m n ng yêu thương, như nh ng dòng máu ch y v trái tim khao khát nh thương c a con. Ôi! Có ai hi u lòng con ao ư c ư c v s ng gi a gia ình, dù ch là giây lát n m c nào không? Con v n hi u i u ó t lúc bư c chân lên chi c ôtô ưa con vào con ư ng bom n. Nhưng con v n ra i vì lý tư ng. Ba năm qua, trên t ng ch ng ư ng con bư c, trong muôn vàn âm thanh h n h p c a chi n trư ng, bao gi cũng có m t âm thanh d u dàng tha thi t mà sao có m t âm lư ng cao hơn t t c m i n bom s m sét vang lên trong lòng con. ó là ti ng nói c a mi n B c yêu thương, c a m , c a ba, c a em, c a t t c . T hàng lim xào x c trên ư ng i La, t ti ng sóng sông H ng dào d t v n c âm thanh h n t p c a cu c s ng th ô v n vang v ng trong con không m t phút nào nguôi c . Bi t bao l n trong gi c mơ con tr v v i Hà N i, con tr v gi a vòng tay êm m c a ba m , trong ti ng cư i trong tr o c a các em và trong ánh sáng chan hòa c a Hà N i. Xa nhà ba năm, năm năm hay bao lâu i chăng n a ch c r ng cũng không có gì khác trong tình nh thương c a con. ch càn lên súng n r n r n con v n cư i, bình tĩnh ra công s . ch t p kích vào căn c , v a ch y ch có êm ph i ng r ng con cũng v n cư i, n cư i v n n ngay c khi tàu r và HU-1A quăng rocket xu ng ngay trên u mình… V y mà khi nghĩ n gia ình, n nh ng ngư i thân yêu trên c hai mi n, lòng con xao xuy n xót xa và cũng có nh ng lúc nh ng gi t nư c m t th m m n yêu thương ch y tràn trên ôi m t c a con
Ngày u u t... - Kỳ 7 • 4.5.68 Mình c t t câu chuy n b ng s im l ng. Trong bóng t i mình v n nh n th y s băn khoăn c a hai b nh nhân ang nói chuy n v i mình. Hình như h th y ư c cái im l ng n ng n m nư c m t y c a mình. H thương mình m t cách chân thành th m thi t, nhưng h càng nói mình càng th y kh au. H h i mình vì sao không u tranh cho quy n l i chính tr , t i sao mình r t x ng áng Thùy Trâm (bìa ph i) cùng là m t ng viên mà chi b không k t n p. các ng i t i b nh xá Vì sao, vì sao và vì sao ư? Ai mà tr l i ư c h hai b n m n c Ph . Ngư i con trai là thương. Qu tình tôi không th tr l i ư c. Cái im l ng n ng Thu n, ư c nh c n r t n c a tôi cũng nói ư c v i các b n nhi u v s b t c ó. nhi u trong nh t ký. Thu n Nào ph i mình không thi t tha, nhưng càng thi t tha ch càng hi sinh năm 1970 th y kh au mà thôi. M y hôm nay r t bu n, ngày ngày nh ng lá thư, nh ng l i nói, nh ng hành ng t lòng thương m n thi t tha v n n v i mình. Nhưng chính nh ng tình thương y l i là nh ng m i l a châm vào m t ng c i ã khô t lâu. T i sao m i ngư i thương m n c m ph c mà ng l i kh t khe h p hòi i v i mình? 6.5.68 R t nhi u chuy n au u h ng ngày v n x y ra quanh mình. Thì ã t nh r ng không th òi h i âu ch có toàn ngư i t t kia mà, ã kh ng nh “ i ph i qua dông t nhưng ch có cúi u trư c dông t ”, mà th t ra dông t n v i mình v n là nh ng cơn dông c a ngày cu i hè, nh nhàng âm mà thôi. Hãy vui lên i, vui lên v i nh ng n cư i trìu m n c a nh ng b nh nhân ã dành cho mình. Vui lên v i nh ng tình thương chân th t mà a s cán b trong huy n, trong t nh, trong khu quen bi t ã dành cho mình. V y là ư c r i, Thùy ơi, ng òi h i n a. ng ư? R i ng s th y. 25.5.68 Nh ng ngay u u t c a tâm h n. Có gì è n ng trên trái tim ta? âu ph i ch có m t n i bu n c a v t thương r máu c a con tim ó âu? Mà còn có nh ng gì n a kia?
L i k c a i tá Nguy n c Th ng, thuy n trư ng con tàu không s , Anh hùng L c lư ng vũ trang nhân dân: Nh ng s thi u công b ng v n còn trong xã h i, Tôi mu n nói v i các anh v cái b nh xá v n di n ra h ng ngày; v n có nh ng con sâu, huy n c Ph , t nh Qu ng Ngãi. Các anh con m t ang g m d n danh d c a ng, hi u th nào là m t cái b nh xá huy n trong nh ng con sâu m t y n u không b di t i nó s chi n tranh, mi n Nam h i b y gi c khoét d n lòng tin yêu v i ng. R t bu n không? mình chưa ư c ng trong hàng ngũ c a ng u tranh cho n cùng. Riêng tôi, th t ra n lúc ó, có d p trôi d t 29.5.68 vô ó, tôi m i hi u. Thì ra gi a chi n tranh, Ngày t ng ngày v n trôi qua n ng n . Công vi c m t vùng t quá ác li t, thì m t ơn v b b n r n làm mình quên i nh ng chuy n b c b i i, ch l c hay a phương, th m chí có nhưng r i nó v n l i âm nhói vào suy nghĩ như khi c du kích n a, r i các cơ quan ch huy, nh ng cây gai nh c nh i. T i sao v y h t t c ch o... có th t m th i lánh i âu ó, m i ngư i? T i sao khi ta là k úng, khi ta là s th i gian ng n hay dài. ông mà không u tranh ư c v i m t s nh , s ngư i ó gây khó khăn tr ng i cho t p Nhưng m t cái b nh xá huy n thì không th th ? lánh i âu ư c c , ơn gi n ch vì nó là Nhi m v c a ta là ph i u tranh cho l ph i. m t cái b nh xá. Nó ph i có m t ób t Mà ã u tranh thì ph i b s c l c, ph i suy c lúc nào, tr bám ó, vì thương binh, vì nghĩ và ph i hi sinh quy n l i cá nhân, có khi là nh ng ngư i dân b thương, c b b nh n a, c cu c i mình, cho l ph i chi n th ng. V y b t c lúc nào. ó Thùy ơi! Khi ã giác ng quy n l i giai c p c a ng thì su t i Thùy s g n bó v i s Mà c Ph lúc b y gi là m t trong nghi p y! Th. s au xót khi s nghi p y b nh ng huy n ác li t nh t chi n trư ng t n thương, Th. s sư ng vui khi s nghi p y Khu 5. Sư oàn không v n s 1 M qu n l n m nh - Có gì âu n a h Th.? nát ó, r i l 196 M , sư dù 101 M , có 15.6.68 th i gian c b n sư 25 Anh C M cũng Nh t ký ơi! ng trách Th. nghe n u như Th. c ra ó. ghi vào nh t ký nh ng dòng tâm s n ng trĩu au bu n. Ti ng súng chi n th ng ang n giòn R i R ng Xanh, B ch Mã Nam Tri u Tiên, kh p chi n trư ng Nam B c. Th ng l i ã n r i sư 2, sư 22, sư 23 ng y, th y quân l c g n chúng ta r i... Nhưng trên m nh t c chi n, quân dù ng y ch ng th ng nào thi u Ph này v n còn n ng nh ng au thương, ngày m t y. B52 d m nát m t vùng bán sơn t ng ngày máu v n rơi, xương v n . a ngang d c ch vài ch c cây s ... Mà trên i u áng bu n nh t là trong nh ng hi sinh gian cái vùng t ghê g m, su t hàng ch c năm kh y, Th. chưa th y ư c s công b ng, s tr i v n t n t i, tr bám m t cái b nh xá trung th c. Chưa có m t s u tranh th ng huy n nh nhoi, vô danh, gan lì, b t khu t. ư c nh ng cái ti ti n, n hèn c x y ra làm s t m danh d c a hai ch ng viên và làm Và ngư i ch huy b nh xá y là m t cô gái, mòn m i ni m vui say công tác c a m i ngư i m t cô bác sĩ tr ngư i Hà N i. Năm y ch trong b nh xá. chưa n 30. Tên ch là Trâm. R t ti c tôi Thùy ơi! Th. ch u thua sao, khi mà anh em qu n r t có l i, tôi không h i a ch gia ình ch chúng, ng viên, thanh niên u ng h Th. mà Hà N i, ph nào, s nhà bao nhiêu. v n không th ng ư c m t vài cá nhân ang hoành hành trong i ngũ cán b c a b nh xá. Nghe nói ch có ngư i yêu vào chi n C mùa khô ác li t không m t lúc nào mình th y trư ng trư c m y năm, úng chi n trư ng bi quan, mình luôn cư i trong gian kh v y mà Qu ng Ngãi, cho nên khi t t nghi p trư ng bây gi mình au kh quá i. K thù phi nghĩa y ch xung phong vào Nam ngay. Không không s , mà s nh ng n c c c a k thù còn bi t vì sao vào chi n trư ng r i hai anh ch r t l i trong ng chí c a mình. l i không khăng khít v i nhau n a. Ch có 20.8.68 n i au riêng y, gi u kín. Và ch ch huy cái b nh xá y, tr bám n gan lì, b n b su t m y năm tr i trên vùng t h p ã b ánh nát như băm y... cho n ngày ch hi sinh...