Nhu cầu vitamin C và vitamin E ở một số loài cá nuôi

Tạp chí Khoa học - Công nghệ Thủy sản<br /> <br /> Số 4/2013<br /> <br /> VAÁN ÑEÀ TRAO ÑOÅI<br /> <br /> NHU CẦU VITAMIN C VÀ VITAMIN E Ở MỘT SỐ LOÀI CÁ NUÔI<br /> VITAMIN C AND VITAMIN E REQUIREMENTS OF FARMED FISHES<br /> Phạm Thị Anh1<br /> Ngày nhận bài: 15/10/2012; Ngày phản biện thông qua: 27/5/2013; Ngày duyệt đăng: 10/12/2013<br /> TÓM TẮT<br /> Vitamin là những phân tử hữu cơ cần thiết ở lượng rất nhỏ cho quá trình sinh trưởng, phát triển, sinh sản và duy trì<br /> các hoạt động của các loài động vật. Cơ thể của các loài cá không tự tổng hợp được các loại vitamin hoặc có thể chỉ tổng<br /> hợp được với số lượng rất ít không đủ để cung cấp cho các hoạt động sinh trưởng, phát triển và duy trì các hoạt động thông<br /> thường, do vậy chúng cần được bổ sung thêm các loại vitamin vào trong khẩu phần thức ăn. Đại đa số các loài cá có nhu<br /> cầu khác nhau đối với từng loại vitamin, điều này phụ thuộc vào loài, kích cỡ của cá, khẩu phẩn thức ăn, các yếu tố môi<br /> trường, mối tương quan giữa các yếu tố dinh dưỡng hoặc sức khỏe của cá. Các loại vitamin thiết yếu tham gia trong quá<br /> trình chuyển hóa hay các phản ứng coenzime thì thường được bổ sung vào trong khẩu phần thức ăn. Vitamin C và vitamin<br /> E được xem là các chất chống oxi hóa hữu hiệu và chúng cũng có tác dụng là giảm stress cho các loài cá. Vitamin C rất cần<br /> thiết cho nhiều quá trình chuyển hóa như tổng hợp collagen (làm lành vết thương), bảo vệ các màng tế bào, tăng cường khả<br /> năng hấp thu các kim loại và giải độc cho cơ thể. Thêm vào đó việc bổ sung vitamin C sẽ làm gia tăng tốc độ tăng trưởng,<br /> ngăn ngừa việc vẹo xương sống và các mô sụn, giảm tỷ lệ chết ở cá, tăng khả năng sinh sản ở các con cá cái.<br /> Từ khóa: vitamin E, vitamin C, vitamin E và C trên cá<br /> <br /> ABSTRACT<br /> Vitamins are organic substance that are essential for growth, health, reproduction and maintenance in animal, but<br /> required in small amount. Since fish can not synthesize vitamins at all or can only synthesize in insufficient quantity for<br /> normal development, growth and maintenance, they must be supplied in the diet. Most fish species require vitamin<br /> supplementation which varies according to species, fish size, food rates, environmental factors, nutrient interrelationships<br /> or health condition. Essential vitamins in some metabolic and corporal enzymatic reactions are commonly supplemented<br /> in the diet. Vitamins E and C are considered as antioxidants owing to their ability to reduce the stress in fish. Vitamin C<br /> is essential in many metabolic processes including collagen synthesis (tissue repair), protection of cell membranes, metal<br /> absorption and detoxification of xenobiotics. In addition, supplied vitamin C to increase growth rate, prevent from the<br /> deformation of skeletal and cartilaginous tissues, reduced mortality rate and increased fertility of females.<br /> Keywords: Vitamin E, vitamin C, vitamin E and C, fish and vitamin<br /> <br /> I. MỞ ĐẦU<br /> Trong những nghiên cứu về nhu cầu dinh<br /> dưỡng và thức ăn cho nuôi trồng thủy sản, vitamin<br /> đã được đánh giá là cần thiết cho quá trình sinh<br /> trưởng, phát triển, sinh sản cũng như duy trì các<br /> hoạt động sống của các loài thủy sản. Có nhiều loại<br /> vitamin và chúng khác nhau về bản chất hoá học lẫn<br /> tác dụng sinh lý. Cũng như con người, cá cần được<br /> cung cấp đầy đủ lượng vitamin cần thiết để có thể<br /> <br /> 1<br /> <br /> phát triển khỏe mạnh. Vitamin là các hợp chất hữu<br /> cơ, tuy không có giá trị về mặt cung cấp năng lượng<br /> nhưng có vai trò quan trọng và ảnh hưởng rất lớn<br /> đến biến dưỡng chất đạm, chất béo, chất bột, chất<br /> đường, xơ và muối khoáng trong đời sống của cá.<br /> Vitamin và amino acid được sử dụng trong thức<br /> ăn cho cá với số lượng rất nhỏ, chi phí rất ít so với<br /> thức ăn, nhưng không thể thiếu trong thành phần<br /> thức ăn của các loài cá. Cá thiếu một số amino acid<br /> <br /> ThS. Phạm Thị Anh: Viện Nuôi trồng thủy sản - Trường Đại học Nha Trang<br /> <br /> 186 • TRƯỜNG ĐẠI HỌC NHA TRANG<br /> <br /> Tạp chí Khoa học - Công nghệ Thủy sản<br /> và vitamin sẽ biểu hiện các dấu hiệu như kém ăn,<br /> chậm lớn, dễ bị nhiễm bệnh, vết thương lâu lành<br /> và tỷ lệ nhiễm trùng, tỷ lệ chết cao... Đặc biệt trong<br /> ngành công nghiệp nuôi cá hiện nay, sản lượng trên<br /> một đơn vị diện tích nuôi rất lớn thì việc quản lý sức<br /> khỏe đàn cá càng trở lên cấp thiết khi ngày càng<br /> xuất hiện nhiều loại bệnh. Việc bổ sung các loại<br /> vitamin thiết yếu vào thức ăn để tăng cường sức<br /> khỏe và tăng cường hệ thống miễn dịch cho cá là rất<br /> cần thiết. Vitamin E và vitamin C là hai loại vitamin<br /> thiết yếu cho sinh trưởng, phát triển và sinh sản của<br /> chúng, việc cung cấp đầy đủ vitamin C và vitamin E<br /> sẽ giúp cá nâng cao sức đề kháng, nhanh lành vết<br /> thương, giảm stress và có khả năng chống chịu với<br /> nhiều loại bệnh tật, tăng cường khả năng sinh sản,<br /> giảm thiểu một số bệnh thần kinh ở cá, tăng cường<br /> khả năng hấp thu thức ăn…[23].<br /> II. NỘI DUNG<br /> 1. Vitamin C và nhu cầu vitamin C của cá<br /> Vitamin C thuộc nhóm vitamin tan trong nước,<br /> không bền với nhiệt trong khi thức ăn chế biến cho<br /> thủy sản thường phải thông qua quá trình gia nhiệt<br /> và cho ăn trong môi trường nước, chức năng chính<br /> của nhóm này là coenzyme trong quá trình trao đổi<br /> chất của tế bào. Trong những nghiên cứu về thức<br /> ăn cho nuôi trồng thủy sản, vitamin C được nghiên<br /> cứu và xác định là thành phần rất quan trọng cho<br /> động vật thủy sinh bởi vì trong khi các động vật khác<br /> có khả năng tổng hợp vitamin C từ glucuronic acid<br /> thì cá và giáp xác lại thiếu enzyme gulonolactone<br /> oxidase cần thiết cho bước cuối cùng của quá trình<br /> tổng hợp, chính vì thế mà vitamin C của động vật<br /> thủy sinh được hấp thụ chủ yếu từ thức ăn [25].<br /> Thiếu vitamin C trong thức ăn sẽ dẫn tới bệnh<br /> lý như vẹo cột sống ở cá, giảm sức đề kháng, chính<br /> vì thế mà ở giai đoạn ấu trùng và giai đoạn giống<br /> cần bổ sung đầy đủ hàm lượng vitamin C cần thiết<br /> để tăng cường sức đề kháng và tốc độ tăng trưởng<br /> cho vật nuôi. Trong quá trình sản xuất thức ăn cho<br /> động vật thủy sản, thức ăn thường được ép đùn<br /> trong điều kiện độ ẩm và nhiệt độ lên đến 25% và<br /> 1500C. Ngoài ra sau khi ép, thức ăn thường được<br /> sấy ở nhiệt độ 400C khoảng 10-12 giờ, điều này làm<br /> cho lượng vitamin C trong thức ăn bị thất thoát rất<br /> nhiều. Để giảm khả năng hòa tan trong nước của<br /> vitamin C người ta sử dụng ethylcellulose để bao<br /> lấy các hạt vitamin C (vitamin C dạng áo - dạng này<br /> dễ chuyển hóa thành vitamin C tinh cho cá hấp thu<br /> dễ dàng). Ngoài ra người ta có thể sử dụng dầu<br /> để bao lấy hạt vitamin C hoặc một số chất màng<br /> <br /> Số 4/2013<br /> có chứa vitamin C. Lớp dầu sẽ ngăn thấm nước và<br /> hoạt động của oxy trong suốt quá trình chế biến và<br /> bảo quản, trong đó vitamin C dạng áo có hàm lượng<br /> vitamin C hoạt tính cao từ 80-90% và có thể lưu trữ<br /> trong vài tháng mà không bị oxy hóa. Năm 1987,<br /> Soliman và ctv cho biết với L-ascorbyl 2-Sulfat,<br /> sau khi chế biến, hàm lượng vitamin C chỉ mất đi từ<br /> 4-28%, dạng L-ascobyl 2-polyphosphate chỉ mất đi<br /> 5-17% [30]. Gần đây người ta có bổ sung thêm dạng<br /> muối Na hay Mg cùng với sulphate hay phosphate<br /> để tăng độ bền trong nước và chống oxy hóa. Hàm<br /> lượng vitamin C mất đi khoảng 10-20% sau chế biến<br /> và 30% sau bảo quản 20 tháng, tuy nhiên nhiều nghiên<br /> cứu cho thấy vitamin C kết hợp với phosphate<br /> thì cá dễ hấp thu và có tác dụng tốt [1].<br /> Vitamin C có vai trò rất quan trọng trong quá<br /> trình trao đổi chất tạo thành collagen, có nghĩa<br /> là chúng tham gia vào quá trình sinh trưởng và<br /> phát triển. Collagen chứa đựng 12% prolineva,<br /> 9% hydroxyproline, cả hai chất này có nhiệm vụ nối<br /> các phần trong cơ và vitamin C có chức năng trợ<br /> giúp men xúc tác quá trình hydroxyl hóa của proline<br /> và lysine trong tổng hợp collagen. Vì thế khi thiếu<br /> vitamin C, collagen mới được hình thành không<br /> được hydroxyl hóa, không tạo được xoắn 3, độ bền<br /> kém do đó dễ bị thương tổn, thành mạch cương dễ<br /> vỡ gây xuất huyết ở cá [1].<br /> Thức ăn có chứa hàm lượng vitamin C cao<br /> được đề xuất là có lợi ích cho việc giảm sốc cho<br /> cá [19]. Mức độ vitamin C bổ sung vào thức ăn cho<br /> cá thì tùy vào loại vitamin C, loài cá, giai đoạn phát<br /> triển, kích cỡ và tuổi của chúng. Nhu cầu tối đa<br /> của vitamin C tốt cho sự tăng trưởng và phát triển<br /> của đại đa số các loài cá dao động trong khoảng<br /> 10-122mg/kg. Phần lớn là trong phạm vi từ<br /> 10-50mg/kg thức ăn là mức thích hợp cho sự tăng<br /> trường và phát triển bình thường của xương, nhưng<br /> mức 400mg/kg cũng được xem là nhu cầu tối đa<br /> giúp lành vết thương của cá hồi bạc Oncorhynchus<br /> kitsch [16].<br /> Năm 1978, Lim và Lovell khi nghiên cứu nhu<br /> cầu của cá nheo đối với vitamin C đã kết luận rằng:<br /> với khẩu phần thức ăn chứa 30mg vitamin C/kg<br /> là hàm lượng đầy đủ và có lợi cho cơ thể và sự<br /> tạo xương, với 60mg vitamin C/kg thức ăn được<br /> xem là nhu cầu ngăn ngừa sự thiếu hụt vitamin C<br /> và chữa lành vết thương [23]. Cá nheo 2-7g, nhu<br /> cầu tối đa có lợi cho cơ thể là 50mg vitamin C/kg<br /> thức ăn, trong khi đó đối với cá có khối lượng từ 14<br /> đến 100g, nhu cầu 25mg vitamin C/kg là đủ [5]. Li<br /> và Lovell (1985) cũng chứng minh rằng ở cá nheo,<br /> nhu cầu vitamin C trong khẩu phần ăn sẽ giảm khi<br /> <br /> TRƯỜNG ĐẠI HỌC NHA TRANG • 187<br /> <br /> Tạp chí Khoa học - Công nghệ Thủy sản<br /> <br /> Số 4/2013<br /> <br /> đã phát hiện bệnh xuất huyết vây và mắt cá trắm cỏ<br /> kích cỡ cá tăng. Nhu cầu của cá có khối lượng 10do thiếu vitamin C. Gần đây Isti Koesharyani và CTV<br /> 150g là 30mg/kg, trong khi cá 3-19g là 60mg/kg. Đối<br /> (2001) đã phát hiện bệnh thiếu vitamin C ở loài cá<br /> với cá basa việc bổ sung vitamin C vào thức ăn sẽ<br /> mú chuột (Cromileptes altivelis) nuôi ở Indonesia,<br /> nâng cao sức đề kháng cho cá nuôi, mức sử dụng<br /> sau một thời gian cho ăn thức ăn tổng hợp không có<br /> để bổ sung từ 0,2-0,5%. Thức ăn tự nhiên như phibổ sung vitamin C, cá bị bệnh có sự biến dạng của cột<br /> êu sinh động vật và thực vật rất giàu vitamin C [23].<br /> sống làm cá có dấu hiệu ưỡn lưng, bụng cá hóp lại,<br /> Khi cá nuôi bị thiếu vitamin C thường thể hiện<br /> bệnh này có thể gây chết rải rác [10], [8], [24], [22].<br /> một số dấu hiệu như: các dạng dị tật xương sống,<br /> Đối với các loài cá nuôi, nhu cầu vitamin cũng<br /> tật ưỡn lưng và hiện tượng xuất huyết ở gốc vây, ở<br /> khác nhau tùy theo loài: cá rô phi xanh (Tilapia<br /> xung quang miệng và mắt của cá, màu sắc cơ thể<br /> aurea) cần 50mg loại có vỏ bao/kg thức ăn; cá<br /> chuyển sang màu đen tối. Cá bị bệnh cũng giảm<br /> chép (Cyprinus capio) cần 45 mg loại có vỏ bao/kg<br /> sinh trưởng và khả năng chống chịu sốc và sự xâm<br /> thức ăn; cá rô phi lai (Tilapia nilotica) cần 79 mg<br /> nhập của tác nhân gây bệnh. Trên cá nuôi, đã có<br /> loại Ascorbyl Monophosphate/kg thức ăn. Nhu cầu<br /> rất nhiều các thông báo khác nhau về bệnh thiếu<br /> vitamin C ở cá chẽm là 700mg/kg thức ăn khô,<br /> vitamin ở cá: Dabrowksi và ctv (1988) đã phát hiện<br /> cá thơm cần 300mg/kg, cá nheo cần 60mg/kg và<br /> bệnh ưỡn lưng của cá chép (Cyprinus carpio);<br /> cá trống cần 60-75mg/kg, cá cam mức đòi hỏi là<br /> Coustans và CTV (1990) đã phát hiện bệnh ưỡn<br /> 122mg/kg thức ăn khô [3].<br /> lưng ở cá bơn (Scophthalmus maxinnus); Lin (1991)<br /> Bảng 1. Nhu cầu vitamin C của một số loài cá<br /> Loài<br /> <br /> Nhu cầu (mg/kg)<br /> <br /> Tác giả<br /> <br /> Cá trê Phi (Clarias gariepinus)<br /> <br /> 45<br /> <br /> Eya (1996)<br /> <br /> Cá trê trắng (Clarias batrachus)<br /> <br /> 69<br /> <br /> Misfra và ctv (1996)<br /> <br /> Cá chẽm (Scophthalmus maximus)<br /> <br /> 20<br /> <br /> Merchie và ctv (1996)<br /> <br /> Cá chép (Cyprinus carpio)<br /> <br /> 45<br /> <br /> Gouillou-Coustans (1998)<br /> <br /> Cá bơn Nhật Bản (Paralichthys alivaceus)<br /> <br /> 60-100<br /> <br /> Teschima và ctv (1993)<br /> <br /> Cá rô phi lai (Tilapia nilotica ♀ x T.auea ♂)<br /> <br /> 79<br /> <br /> Shiau và Jan (1992)<br /> <br /> 2. Vitamin E và nhu cầu vitamin E của cá<br /> Vitamin E tự nhiên tồn tại dưới 8 dạng khác<br /> nhau bao gồm các tocopherols và các tocotrienols.<br /> Vitamin E có một số dạng khác nhau trong đó dạng<br /> α-tocopherol là dạng có chứa hàm lượng vitamin E<br /> hoạt tính cao nhất. Một trong những hoạt tính sinh<br /> học của vitamin E là ngăn cản quá trình oxy hóa chất<br /> béo cao phân tử không no (HUFA) của lipid trong<br /> màng tế bào sinh học. Vitamin E có vai trò trong<br /> quá trình tổng hợp các hormone sinh dục. Nhu cầu<br /> vitamin E tăng khi hàm lượng PUFA trong thức ăn<br /> cao. Nhu cầu vitamin E ở cá khoảng 30-100 mg/kg<br /> và ở tôm là 100 mg/kg thức ăn.<br /> Dấu hiệu khi thiếu vitamin E ở cá là giảm sinh<br /> trưởng, tỉ lệ chết cao thoái hóa cơ, tích mỡ trong<br /> gan…Đối với cá chép hệ số thành thục cũng được<br /> cải thiện khi thức ăn có bổ sung đầy đủ vitamin E.<br /> Vitamin E rất dễ phân hủy qua quá trình chế biến và<br /> bảo quản, đặc biệt là ở các nước vùng nhiệt đới. Vì<br /> vậy dạng vitamin E thường được sử dụng bổ sung<br /> vào thức ăn cho tôm cá là a - tocophenol acetate.<br /> <br /> 188 • TRƯỜNG ĐẠI HỌC NHA TRANG<br /> <br /> Hàm lượng vitamin E 30mg/kg trong khẩu phần<br /> thức ăn được cho là cần thiết cho quá trình tăng<br /> trưởng và phát triển, đồng thời ngăn chặn được sự<br /> thiếu hụt dinh dưỡng cho cá hồi Bắc Mỹ, cá basa<br /> và cá hồi đốm đen [9], [21], [26]. Watanabe và CTV<br /> (1970) cho rằng mức vitamin E tối ưu đối với cá<br /> chép là 100mg/kg [34].<br /> Một nghiên cứu của Huang và ctv (2004) cho<br /> rằng cá rô phi sẽ tăng trưởng tốt hơn khi được bổ<br /> sung vitamin E vào trong khẩu phần ăn (>80 mg/kg).<br /> Cũng tác giả này khi tiến hành nghiên cứu trên cá<br /> hồi bạc lại có kết quả trái ngược rằng không có sự<br /> khác biệt đáng kể nào về tốc độ tăng trưởng giữa<br /> các lô thí nghiệm. Tuy nhiên hàm lượng vitamin E<br /> trong cơ thịt và trong gan chịu sự tác động từ nguồn<br /> vitamin E bổ sung từ thức ăn. Với các lô thí nghiệm<br /> có bổ sung >50mg/kg thì hàm lượng vitamin E trong<br /> cơ thịt của cá gia tăng đáng kể [20]. Paul và CTV<br /> (2004) nghiên cứu bổ sung vitamin E trên cá mrigal,<br /> kết quả nghiên cứu cho thấy với 99mg/kg thức ăn<br /> khô, cá sẽ đạt tốc độ tăng trưởng cao nhất [28].<br /> <br /> Tạp chí Khoa học - Công nghệ Thủy sản<br /> Stephan và CTV (1993) khi tiến hành thử<br /> nghiệm bổ sung vitamin E (0, 40 và 300mg/kg) và<br /> dầu cá trong thức ăn cho cá chẽm (có khối lượng<br /> ban đầu là 35g). Kết quả thử nghiệm cho thấy, hàm<br /> lượng vitamin E trong thức ăn không có tác động<br /> có ý nghĩa thống kê đến tốc độ tăng trưởng của cá.<br /> <br /> Số 4/2013<br /> Hàm lượng vitamin E trong gan và cơ cá bị giảm<br /> ở những nghiệm thức thí nghiệm có bổ sung dầu<br /> cá tự nhiên nhưng không bổ sung vitamin E, kết<br /> quả này cũng được ghi nhận trong nghiên cứu của<br /> Stephan và CTV (1995) khi nghiên cứu trên cá bơn<br /> Scophthalmus maximus [31], [32].<br /> <br /> Bảng 2. Nhu cầu vitamin E trên một số loài cá<br /> Loài<br /> <br /> Nhu cầu Vitamin E<br /> (mg/kg thức ăn khô)<br /> <br /> Tác giả<br /> <br /> Cá rô phi (Oreochromis niloticus, Linnaeus, 1758)<br /> <br /> >80<br /> <br /> Huang và ctv (2004)<br /> <br /> Cá mrigal (Cirrhinus mrigala, Hamilton, 1822)<br /> <br /> 99<br /> <br /> Paul & ctv (2004)<br /> <br /> Cá chép (Cyprinus carpio, Linnaeus, 1758)<br /> <br /> 100<br /> <br /> Halver J.E (1989)<br /> <br /> Cá hồi Đại Tây Dương (Salmo salar Linnaeus, 1758)<br /> <br /> 35<br /> <br /> Halver J.E (1989)<br /> <br /> Cá nheo (Parasilurus asotus L, Linnaeus, 1758)<br /> <br /> 50<br /> <br /> Halver J.E (1989)<br /> <br /> Cá chình (Anguilla marmorata Quoy et Gaimrd, 1824)<br /> <br /> 200<br /> <br /> Halver J.E (1989)<br /> <br /> Cá cam (Seriola dumerili Risso, 1810)<br /> <br /> 119<br /> <br /> Halver J.E (1989)<br /> <br /> 3. Mối quan hệ giữa Vitamin E và vitamin C trong<br /> nuôi trồng thủy sản<br /> Vitamin E và vitamin C đóng vai trò rất quan<br /> trọng trong quá trình sinh học của cơ thể như ngăn<br /> ngừa các bệnh về lão hóa, đục nhân thể mắt, xơ<br /> vữa động mạch, bệnh đái tháo đường, suy nhược<br /> thần kinh, ngăn ngừa các bệnh về tim mạch và<br /> ung thư, tuy nhiên vài trò chính của vitamin E và<br /> vitamin C vẫn là chống quá trình oxy hóa [12]. Mối<br /> liên hệ giữa hai loại vitamin này cũng đã được<br /> nghiên cứu trên các loài cá như: cá hồi vân<br /> Oncorhynchus mykiss, cá hồi Đại Tây Dương<br /> Salmo salar và cá tầm Acipenser fulvescens [33],<br /> [18], [27]. Hamre và ctv (1997) chỉ ra rằng khẩu<br /> phần thức ăn thiếu vitamin C sẽ làm giảm đáng kể<br /> hàm lượng vitamin E có trong gan, đồng thời các<br /> tác giả này cũng cho thấy có sự tương tác lẫn nhau<br /> giữa hai loại vitamin này [18].<br /> Dabrowski và cộng sự (2003) đã nghiên cứu<br /> về ảnh hưởng của vitamin E và vitamin C (có bổ<br /> sung cả hai loại vitamin: +E +C; chỉ bổ sung vitamin<br /> E: +E-C; chỉ bổ sung vitamin C: -E+C và không bổ<br /> sung cả hai loại vitamin C và E: –E-C) đến tốc độ<br /> tăng trưởng, thành phần lipid và triệu chứng bệnh<br /> lý của cá vược vàng (Perca flavenscens). Kết quả<br /> cho thấy lô thí nghiệm có bổ sung +C+E cá có tốc<br /> độ tăng trưởng cao nhất, lượng thức ăn sử dụng<br /> và hiệu suất thức ăn cao hơn so với những nghiệm<br /> thức thức ăn không bổ sung vitamin C. Hàm lượng<br /> vitamin C trong cơ thể cá cao hơn ở những lô thí<br /> nghiệm có bổ sung hàm lượng vitamin C so với<br /> các lô thí nghiệm không bổ sung hoặc bổ sung ít.<br /> <br /> Hàm lượng vitamin E có sự gia tăng ở những lô<br /> thí nghiệm có bổ sung vitamin C cao và thấp ở lô<br /> không bổ sung hoặc bổ sung ít vitamin C, điều này<br /> cho thấy sự tác động của vitamin C tới hàm lượng<br /> vitamin E trong thức ăn. Những nghiệm thức không<br /> bổ sung vitamin C (-C-E; -C+E) thì cá thường mắc<br /> nhiều bệnh khác nhau như: chứng vẹo xương sống,<br /> bệnh đục nhân mắt, chứng chán ăn và xuất huyết.<br /> Số lượng cá chết tích lũy trong lô thí nghiệm –C-E<br /> là cao nhất [11].<br /> Năm 2008, Aksoy A.Y và ctv đã kết luận rằng<br /> vitamin E và vitamin C đều có tác động rõ rệt lên tốc<br /> độ tăng trưởng, hiệu quả sử dụng thức ăn và tỷ lệ<br /> sống của ấu trùng cá basa. Tuy nhiên sự tương tác<br /> qua lại giữa hai loại vitamin này không có ý nghĩa<br /> đối với tốc độ tăng trưởng, tỷ lệ sống cũng như hiệu<br /> quả sử dụng thức ăn của ấu trùng cá basa [1].<br /> Sealey (1994) khi nghiên cứu trên cá vược sọc<br /> lai kết luận rằng với việc bổ sung các mức vitamin<br /> C tối thiểu 25 mg/kg có thể cải thiện lượng thức<br /> ăn tiêu thụ và đồng thời làm gia tăng tốc độ tăng<br /> trưởng cũng như làm giảm tỷ lệ chết đối với những<br /> lô thí nghiệm không được bổ sung vitamin E. Đồng<br /> thời với mức 30mg/kg vitamin E trong khẩu phần<br /> thức ăn có thể làm giảm tỷ lệ chết đối với những lô<br /> thí nghiệm không bổ sung vitamin C. Đối với mức<br /> 300mg vitamin E/kg thức ăn là mức cần thiết để gia<br /> tăng tốc độ tăng trưởng ở những nghiệm thức không<br /> bổ sung vitamin C, tuy nhiên ở mức này không thể<br /> cải thiện được lượng thức ăn tiêu thụ [29].<br /> Gatlin và ctv (1986) khi nghiên cứu trên cá trê<br /> sông đã khẳng định rằng, thức ăn không bổ sung<br /> <br /> TRƯỜNG ĐẠI HỌC NHA TRANG • 189<br /> <br /> Tạp chí Khoa học - Công nghệ Thủy sản<br /> vitamin C thì cá chậm lớn, khối lượng cá có thể bị<br /> giảm sút đồng thời lượng thức ăn tiêu thụ cũng ít đi<br /> bất chấp việc có bổ sung vitamin E hay không. Đối<br /> với những nghiệm thức có bổ sung vitamin C, không<br /> quan sát thấy sự thiếu hụt đối với vitamin E trên cá<br /> mặc dù không bổ sung vitamin E [14]. Frischknecht<br /> và ctv (1994) đã chứng minh được khả năng của<br /> vitamin C trong thức ăn có thể giúp cá hồi vân<br /> (Oncorhynchus mykiss) tránh được bệnh thiếu máu<br /> cũng như giảm thiểu tỷ lệ chết [13].<br /> Mocia và ctv (1984) khi tiến hành nghiên cứu<br /> trên cá hồi cũng có những kết luận tương tự, vitamin<br /> E và vitamin C có sự liên quan chặt chẽ đến sự gia<br /> tăng về tốc độ tăng trưởng của cá, giảm tỷ lệ chết và<br /> hàm lượng vitamin tổng số của cơ thể [26]. Huang<br /> và ctv (2004) cũng cho rằng hàm lượng vitamin E<br /> tối ưu cho cá rô phi lai tăng trưởng và phát triển<br /> là 62,5mg/kg, tốc độ tăng trưởng của cá có sự sai<br /> khác có ý nghĩa thống kê giữa nghiệm thức không<br /> bổ sung vitamin E và nghiệm thức có bổ sung hàm<br /> lượng vitamin E cao (P