Những bài học kinh nghiệm rút ra từ tám tháng đấu tranh du kích trên căn cứ địa Bắc Sơn – Võ Nhai (7/1941 – 2/1942)

Ngô Ngọc Linh<br /> <br /> Tạp chí KHOA HỌC & CÔNG NGHỆ<br /> <br /> 91(03): 171 - 176<br /> <br /> NHỮNG BÀI HỌC KINH NGHIỆM RÚT RA TỪ TÁM THÁNG ĐẤU TRANH<br /> DU KÍCH TRÊN CĂN CỨ ĐỊA BẮC SƠN – VÕ NHAI (7/1941 – 2/1942)<br /> Ngô Ngọc Linh*<br /> Trường Đại học Khoa học – ĐH Thái Nguyên<br /> <br /> TÓM TẮT<br /> Dưới sự lãnh đạo của Trung ương Đảng và Xứ ủy Bắc kỳ, quân và dân Bắc Sơn – Võ Nhai mà<br /> Cứu quốc quân là lực lượng nòng cốt, đã tiến hành Tám tháng đấu tranh du kích chống địch khủng<br /> bố (7/1941-2/1942) hết sức oanh liệt và sôi nổi trên căn cứ địa cách mạng của mình. Những thắng<br /> lợi của cuộc đấu tranh ấy đã để lại cho Đảng ta và cách mạng Việt Nam những bài học kinh<br /> nghiệm có giá trị trên nhiều phương diện. Quân và dân Bắc Sơn – Võ Nhai đã ghi tên mình vào<br /> những trang sử hào hùng của dân tộc Việt Nam.<br /> Từ khóa: Đấu tranh du kích, du kích, căn cứ địa Bắc Sơn – Võ Nhai.<br /> <br /> Cuộc đấu tranh du kích chống địch khủng bố<br /> trên căn cứ địa Bắc Sơn – Võ Nhai (từ tháng<br /> 7/1941 đến tháng 2/1942) là một quá trình<br /> chiến đấu vô cùng gian khổ của quân và dân<br /> ta. Dù cho quá trình đấu tranh đó còn một vài<br /> hạn chế do hoàn cảnh lịch sử song đã để lại<br /> cho Đảng ta và cách mạng Việt Nam nhiều<br /> bài học kinh nghiệm vô cùng quí giá, đặc biệt là<br /> về vấn đề đấu tranh vũ trang, khởi nghĩa giành<br /> chính quyền và đặc biệt là về những vấn đề liên<br /> quan của một cuộc chiến tranh du kích.*<br /> Vấn đề “Tám tháng đấu tranh du kích trên<br /> căn cứ địa Bắc Sơn – Võ Nhai” là vấn đề đã<br /> được chúng tôi đề cập đến trong công trình<br /> nghiên cứu đã công bố trên tạp chí Khoa học<br /> và Công nghệ - Đại học Thái Nguyên, tập 79,<br /> số 3, năm 2011. Tuy nhiên, trong phạm vi của<br /> nghiên cứu này, chúng tôi cố gắng đưa ra và<br /> phân tích sâu về sự kiện quan trọng này trên<br /> góc độ những bài học kinh nghiệm mà Tám<br /> tháng đấu tranh du kích chống địch khủng bố<br /> trên căn cứ địa Bắc Sơn – Võ Nhai đã để cho<br /> phong trào cách mạng Việt Bắc nói riêng và<br /> phong trào cách mạng Việt Nam nói chung;<br /> Từ đó, chúng ta có thể có những nhận định<br /> đúng đắn, chính xác về vị trí, vai trò của sự<br /> kiện lịch sử này trong tiến trình cách mạng<br /> Việt Nam.<br /> Quán triệt đường lối chỉ đạo chiến lược<br /> cách mạng của Đảng và những quan điểm<br /> của Hồ Chí Minh về đấu tranh du kích đối<br /> với lực lượng vũ trang cách mạng<br /> *<br /> <br /> Tel: 0983.851.565; Email: ngongoclinhvn@gmail.com<br /> <br /> Ngay từ khi Khởi nghĩa Bắc Sơn bùng nổ đến<br /> Tám tháng đấu tranh du kích chống địch<br /> khủng bố, lực lượng quân du kích luôn nhận<br /> được sự chỉ đạo tích cực, sự hỗ trợ kịp thời<br /> của Trung ương Đảng ta. Ngay trong Khởi<br /> nghĩa Bắc Sơn, Trung ương Đảng, Xứ ủy Bắc<br /> kỳ đã cử ngay cán bộ lên tăng cường cho<br /> quân du kích, cùng với cán bộ, đảng viên tích<br /> cực xây dựng lực lượng du kích Bắc Sơn và<br /> khu du kích Bắc Sơn (hai Ủy viên Xứ ủy Bắc<br /> kỳ là Trần Đăng Ninh và Nguyễn Thành<br /> Diên). Tại đây, các cán bộ Xứ ủy tham gia<br /> trực tiếp lãnh đạo đội phát triển lực lượng du<br /> kích quân, cơ sở cách mạng của quần chúng<br /> và đấu tranh với quân thù. Tuy nhiên, do Cứu<br /> quốc quân còn quá non trẻ và mỏng về lực<br /> lượng, vũ khí thô sơ nên đã bị thực dân Pháp<br /> khủng bố và phải rút vào hoạt động bí mật.<br /> Khi phong trào ở Bắc Sơn đang còn lúng<br /> túng, chưa có hướng đi thì Hội nghị lần thứ<br /> bảy của Trung ương Đảng đã họp và vạch ra<br /> phương hướng tiến lên của phong trào cách<br /> mạng và đội du kích Bắc Sơn. Đồng chí<br /> Hoàng Văn Thụ được Hội nghị phân công<br /> trực tiếp lãnh đạo phong trào Bắc Sơn – Võ<br /> Nhai. Trung ương Đảng còn phát động một<br /> phong trào ủng hộ Bắc Sơn khởi nghĩa trong<br /> toàn quốc và phong trào diễn khá sôi nổi, nhất<br /> là ở các tỉnh lân cận. Sau đó, đồng chí Lương<br /> Văn Chi - Ủy viên Thường vụ Xứ ủy Bắc kỳ<br /> và một số cán bộ ở dưới xuôi lên tăng cường<br /> cho căn cứ Bắc Sơn – Võ Nhai. Nhờ đó, đến<br /> thời điểm đầu năm 1941, khu căn cứ địa Bắc<br /> Sơn – Võ Nhai dần hình thành dưới sự lãnh<br /> đạo trực tiếp của Trung ương Đảng và Xứ ủy<br /> Bắc kỳ.<br /> 171<br /> <br /> Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên<br /> <br /> http://www.lrc-tnu.edu.vn<br /> <br /> Ngô Ngọc Linh<br /> <br /> Tạp chí KHOA HỌC & CÔNG NGHỆ<br /> <br /> Trung ương Đảng không những vạch ra<br /> đường lối, chủ trương, phương châm hoạt<br /> động, hình thức đấu tranh cho quân và dân<br /> Bắc Sơn – Võ Nhai, tăng cường, bổ sung cán<br /> bộ cốt cán cho khu căn cứ, mà còn chăm lo<br /> đào tạo, bồi dưỡng đội ngũ, xây dựng tổ chức<br /> Đảng trong quân du kích. Các đồng chí lãnh<br /> đạo khu căn cứ, Ban chỉ huy quân du kích đã<br /> mở nhiều lớp huấn luyện chính trị, quân sự<br /> ngắn ngày cho cán bộ, chiến sĩ, đảng viên địa<br /> phương nhằm nâng cao trình độ cho cán bộ và<br /> chiến sĩ du kích. Trên đường đi dự Hội nghị<br /> Trung ương 8, các đồng chí trong Ban chấp<br /> hành Trung ương đã dừng lại nơi đây; sau khi<br /> nghe Ban lãnh đạo khu căn cứ báo cáo tình<br /> hình, Trung ương Đảng đã có chỉ đạo cụ thể<br /> về các mặt hoạt động cho Ban lãnh đạo căn<br /> cứ và đặc biệt là cho Ban chỉ huy Đội du kích<br /> Bắc Sơn. Khi kết thúc Hội nghị, trên đường<br /> về xuôi, mặc dù địch khủng bố dã man, các<br /> đồng chí trong Ban Thường vụ (BTV) Trung<br /> ương vẫn bố trí thời gian ở lại công tác tại địa<br /> phương để chỉ đạo phong trào và mở một số<br /> lớp huấn luyện chính trị cho cán bộ, chiến sĩ<br /> Bắc Sơn – Võ Nhai. Nội dung các lớp này là<br /> học tập Nghị quyết Hội nghị Trung ương 8,<br /> Chương trình, Điều lệ Việt Minh… Mặt khác,<br /> theo quyết định của Hội nghị Trung ương 8<br /> (5/1941) và thực hiện lời kêu gọi của Hội<br /> nghị cán bộ toàn xứ Bắc kỳ (25/9/1941) “Cơ<br /> hội giải phóng đã tới, các đồng chí phải hoạt<br /> động gấp đôi, gấp ba trước, theo lời hiệu<br /> triệu của Trung ương” [1] nhiều đồng chí cán<br /> bộ của Đảng đã lên tăng cường cho Cứu quốc<br /> quân và khu căn cứ Bắc Sơn – Võ Nhai, trong<br /> đó có đồng chí Phùng Chí Kiên - Ủy viên<br /> Trung ương Đảng; BTV cũng phân công đồng<br /> chí Hoàng Quốc Việt - Ủy viên Thường vụ<br /> Trung ương ở lại chỉ đạo khu căn cứ thêm<br /> một thời gian (khoảng 1 tháng); Như vậy đến<br /> thời điểm này (9/1941), khu căn cứ địa Bắc<br /> Sơn – Võ Nhai đã được đặt dưới sự lãnh đạo<br /> trực tiếp của BTV Trung ương Đảng.<br /> Qua thực tiễn hoạt động về mọi mặt của<br /> mình, Cứu quốc quân đã quán triệt đường lối<br /> chỉ đạo của Trung ương Đảng và tư tưởng của<br /> Hồ Chí Minh về chiến tranh du kích, nghệ<br /> thuật đấu tranh du kích. Nhờ đó khu căn cứ đã<br /> <br /> 91(03): 171 - 176<br /> <br /> có nhiều bước trưởng thành vượt bậc, nhất là<br /> trong lực lượng Cứu quốc quân. Ở mỗi tiểu<br /> đội, tổ công tác của Cứu quốc quân đều có chi<br /> bộ, tổ đảng hoặc do các đảng viên lãnh đạo.<br /> Qua học tâp, sinh hoạt, công tác; với tinh thần<br /> dân chủ, đoàn kết, phê bình và tự phê bình<br /> cao, đội ngũ đảng viên được nâng cao trình<br /> độ, luôn giữ vững phẩm chất cách mạng, luôn<br /> hoàn thành tốt những nhiệm vụ được giao.<br /> Nhờ có công tác Đảng và việc quán triệt<br /> đường lối của Đảng mà các đảng viên chiến sĩ<br /> Cứu quốc quân hoàn toàn có đủ trình độ lý<br /> luận chính trị, quân sự để có thể hoạt động<br /> độc lập, tự chủ ở địa phương hay trong hoàn<br /> cảnh bị địch khủng bố ác liệt.<br /> Vấn đề áp dụng chiến thuật du kích trong đấu<br /> tranh chống địch khủng bố là vấn đề đã được<br /> nêu lên trong chủ trương của Đảng và trong<br /> quan điểm quân sự của Nguyễn Ái Quốc – Hồ<br /> Chí Minh. Theo chủ trương, quan điểm đó,<br /> trong chiến đấu chống địch khủng bố, các<br /> chiến sĩ du kích phải quán triệt phương châm<br /> vũ trang công tác, khi cần thì đấu tranh chống<br /> địch khủng bố bằng cách áp dụng nghệ thuật<br /> đánh du kích để chống lại những đội quân<br /> hùng mạnh với vũ khí hiện đại của địch:<br /> “Chiến thuật của các chiến hữu là chiến thuật<br /> du kích, đã có những thể nghiệm, vì đó là<br /> chiến thuật của các du kích Trung Hoa đã<br /> dùng hàng trǎm lần. Các chiến hữu cũng<br /> dùng nó, tấn công các đoàn tàu, làm suy kiệt<br /> lực lượng bọn cướp nước và từng tí từng tí<br /> một phát triển cuộc chiến tranh du kích. Các<br /> bạn nên nhớ rằng những cơn gió nhẹ có thể<br /> trở thành bão tố, những kết quả nhỏ có thể<br /> trở thành thắng lợi to. Hãy tiếp tục thu những<br /> kết quả nhỏ. Khẩu hiệu của các chiến hữu<br /> hiện nay phải là vừa đánh quân thù vừa chiếm<br /> đoạt vũ khí của chúng. Mục đích của các chiến<br /> hữu phải là mục đích của toàn dân” [2].<br /> Từ thực tiễn đấu tranh của quân và dân Bắc<br /> Sơn – Võ Nhai cho thấy chiến thuật du kích<br /> đã được áp dụng triệt để và rất hiệu quả. Bằng<br /> cách đánh du kích như: phục kích, tập kích,<br /> truy kích… Cứu quốc quân đã tiêu diệt được<br /> nhiều sinh lực địch. Có những trận đánh mặc<br /> <br /> 172<br /> <br /> Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên<br /> <br /> http://www.lrc-tnu.edu.vn<br /> <br /> Ngô Ngọc Linh<br /> <br /> Tạp chí KHOA HỌC & CÔNG NGHỆ<br /> <br /> dù lực lượng quân địch nhiều hơn ta rất nhiều<br /> nhưng chúng vẫn thất bại bởi quân ta đã triệt<br /> để áp dụng lối đánh du kích, khiến chúng<br /> không kịp trở tay và phải rút quân. Hay có<br /> những trận quân du kích tổ chức phục kích và<br /> tiêu diệt được nhiều tên mật thám đầu sỏ, gian<br /> ác, có nhiều nợ máu với nhân dân…<br /> Tóm lại, sự lãnh đạo của Đảng đối với phong<br /> trào cách mạng Bắc Sơn – Võ Nhai, với Cứu<br /> quốc quân là trực tiếp, toàn diện cả về chính<br /> trị lẫn quân sự. Đây là một nhân tố vô cùng<br /> quan trọng quyết định mọi thắng lợi của quá<br /> trình xây dựng, phát triển lực lượng cách<br /> mạng, quá trình công tác, chiến đấu của lực<br /> lượng vũ trang. Đảng ta cũng đã nhận định:<br /> “…Cứu quốc quân tiến hành chiến tranh du<br /> kích đánh địch kéo dài trong tám tháng, nêu<br /> cao tinh thần chiến đấu bất khuất và lòng<br /> trung thành vô hạn của một đội quân cách<br /> mạng. Sự kiện này chứng tỏ rằng, nhân dân<br /> ta dưới sự lãnh đạo của Đảng có khả năng<br /> lập căn cứ địa cách mạng, kết hợp với phong<br /> trào đấu tranh chính trị rộng lớn của quần<br /> chúng, tiến hành chiến tranh du kích chống<br /> lại một quân đội đế quốc có ưu thế về vũ khí<br /> và lực lượng ” [3]. Đây chính là một bài học<br /> kinh nghiệm đáng quí được rút ra từ cuộc đấu<br /> tranh chống địch khủng bố trên căn cứ địa<br /> Bắc Sơn – Võ Nhai và nó đã trở thành<br /> nguyên tắc xây dựng lực lượng vũ trang<br /> cách mạng của Đảng ta trong các thời kỳ<br /> cách mạng tiếp diễn.<br /> Xây dựng, phát triển những tổ chức của<br /> quần chúng cách mạng; lấy đó làm cơ sở<br /> phát triển phong trào đấu tranh cách mạng<br /> – phong trào du kích chiến.<br /> Cứu quốc quân lãnh đạo quần chúng đấu<br /> tranh chống địch khủng bố thông qua các tổ<br /> chức của quần chúng và các tổ chức đó chính<br /> là cơ sở để quân du kích liên hệ, phối hợp, tổ<br /> chức quần chúng đấu tranh. Nhận thức được<br /> vai trò của các tổ chức quần chúng, Cứu quốc<br /> quân luôn chú ý gây dựng, phát triển các tổ<br /> chức này, lấy đó làm cơ sở để phát triển, đẩy<br /> mạnh cuộc đấu tranh du kích chống địch<br /> khủng bố trên căn cứ địa Bắc Sơn – Võ Nhai.<br /> Có thể thấy, đa số các đồng chí trong đội Cứu<br /> quốc quân đều có xuất thân từ những lực<br /> <br /> 91(03): 171 - 176<br /> <br /> lượng, tổ chức của quần chúng, họ đều là cán<br /> bộ, chiến sĩ, đảng viên của các đội tự vệ, các<br /> cán bộ và hội viên của các Hội cứu quốc ở địa<br /> phương hoặc ở dưới xuôi lên tăng cường cho<br /> căn cứ Bắc Sơn – Võ Nhai. Trong các phong<br /> trào đấu tranh của quần chúng: đòi các quyền<br /> dân sinh, dân chủ, chống sưu cao, thuế<br /> nặng… họ là những người hăng hái, nhiệt<br /> tình, dũng cảm đấu tranh. Trải qua một quá<br /> trình rèn luyện qua các tổ chức cách mạng và<br /> phong trào đấu tranh của quần chúng, họ<br /> được Đảng tuyên truyền, giác ngộ, đào tạo rồi<br /> bổ sung vào lực lượng du kích quân chiến đấu<br /> chống lại kẻ thù. Quá trình ra đời, phát triển<br /> nhanh chóng của các lực lượng quân du kích<br /> trên căn cứ địa Bắc Sơn – Võ Nhai (từ năm<br /> 1940 đến đầu năm 1942) phần lớn cũng nhờ<br /> sự bổ sung lực lượng kịp thời của các tổ chức<br /> quần chúng. Thực vậy, từ các tổ chức, phong<br /> trào cách mạng của quần chúng hình thành<br /> trước năm 1940 mà Khởi nghĩa Bắc Sơn bùng<br /> nổ, Đội du kích Bắc Sơn – tiền thân của các<br /> Trung đội Cứu quốc quân đã ra đời. Phong<br /> trào Bắc Sơn – Võ Nhai tiếp tục có nhiều<br /> bước phát triển mới dưới ánh sáng soi đường<br /> của Hội nghị Trung ương 7 (11/1940), Đội du<br /> kích Bắc Sơn và các tổ chức quần chúng được<br /> củng cố không ngừng. Kết quả là Trung đội<br /> Cứu quốc quân I – tiền thân của Trung đội<br /> Cứu quốc quân II, đã ra đời (1/5/1941): “Tại<br /> các địa phương, Cứu quốc quân vừa tiến<br /> hành tuyển chọn lực lượng bổ sung cho đội<br /> vừa tiến hành công tác tuyên truyền, mở các<br /> lớp đào tạo cấp tốc cho Cứu quốc quân” [4].<br /> Trong tám tháng đấu tranh du kích, các tổ<br /> chức quần chúng (Hội Cứu quốc, Đội tự vệ)<br /> tiếp tục được xây dựng, phát triển, dẫn tới sự<br /> ra đời của Trung đội Cứu quốc quân II<br /> (15/9/1941). Trong sự phát triển liên hoàn của<br /> các lực lượng du kích trên căn cứ địa Bắc Sơn<br /> – Võ Nhai, vai trò của các tổ chức cách mạng<br /> của quần chúng là rất quan trọng. Lực lượng<br /> chính trị và lực lượng tự vệ đông đảo cùng<br /> như phong trào cách mạng phát triển là những<br /> điều kiện rất cơ bản để phát triển Cứu quốc<br /> quân. Các địa phương có phong trào cách<br /> mạng quần chúng sâu rộng trong khu căn cứ:<br /> Bắc Sơn, Tràng Định, Thoát Lãng (Lạng<br /> Sơn), Võ Nhai, Đại Từ, Định Hóa, Đồng Hỷ<br /> (Thái Nguyên)… là những nơi đóng góp cho<br /> 173<br /> <br /> Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên<br /> <br /> http://www.lrc-tnu.edu.vn<br /> <br /> Ngô Ngọc Linh<br /> <br /> Tạp chí KHOA HỌC & CÔNG NGHỆ<br /> <br /> các lực lượng du kích Bắc Sơn – Võ Nhai rất<br /> nhiều cán bộ, chiến sĩ ưu tú. Không thể có các<br /> Trung đội Cứu quốc quân cũng như những<br /> thắng lợi to lớn của họ, nếu không có sự tham<br /> gia của những quần chúng trung kiên, những<br /> người đã được rèn luyện, trưởng thành trong các<br /> tổ chức quần chúng cách mạng địa phương.<br /> Nhận thức được vai trò của mặt công tác này<br /> trong cuộc đấu tranh cách mạng, Cứu quốc<br /> quân xác định đây là một công tác trọng tâm<br /> nhằm tạo dựng cho quân du kích có địa bàn<br /> hoạt động, có chỗ dựa về cả vật chất lẫn tinh<br /> thần khi bị địch càn quét khủng bố mạnh. Chú<br /> trọng mặt công tác đó, Cứu quốc quân đã chia<br /> ra nhiều tổ về các địa phương xây dựng cơ sở<br /> quần chúng, lãnh đạo, tổ chức quần chúng<br /> đấu tranh chống địch khủng bố. Họ đã cùng<br /> với cán bộ, đảng viên địa phương ra sức xây<br /> dựng và phát triển các Hội Cứu quốc, các đội<br /> tự vệ. Trên cơ sở quán triệt đường lối cách<br /> mạng của Đảng; nắm vững tâm lý và nguyện<br /> vọng của đồng bào các dân tộc; với nhiều<br /> hình thức tuyên truyền, giác ngộ quần chúng<br /> phong phú, Cứu quốc quân đã xây dựng được<br /> cho khu căn cứ Bắc Sơn – Võ Nhai những cơ<br /> sở quần chúng vững chắc; đó là lực lượng<br /> chính trị quan trọng, hỗ trợ, giúp đỡ, tác chiến<br /> cùng quân du kích trong cuộc đấu tranh chống<br /> địch khủng bố. Mặt khác, trong cuộc đấu<br /> tranh ấy, Cứu quốc quân đã cùng nhân dân<br /> các dân tộc Bắc Sơn – Võ Nhai chia ngọt sẻ<br /> bùi trong những ngày địch càn ác liệt. Vì lẽ<br /> đó, đồng bào các dân tộc hết lòng giúp đỡ và<br /> chăm lo cho lực lượng du kích từ miếng cơm,<br /> manh áo, thuốc men, gạo tiền… cho đến việc<br /> chở che cho Cứu quốc quân khi bị địch truy<br /> kích, tìm diệt. Hơn nữa, đồng bào còn trực<br /> tiếp tham gia vào các mặt công tác của Cứu<br /> quốc quân: công tác binh vận, địch vận, theo<br /> dõi bọn mật thám, tay sai… tạo mọi điều kiện<br /> để quân du kích xây dựng, phát triển lực<br /> lượng. Nhờ quá trình hoạt động của Cứu quốc<br /> quân trong lòng quần chúng nên các tổ chức<br /> của quần chúng trên địa bàn căn cứ địa phát<br /> triển rất nhanh; đặc biệt, do họ được Cứu<br /> quốc quân giác ngộ nên khả năng đấu tranh<br /> chính trị trực tiếp với quân thù của quần chúng<br /> cách mạng đã cải thiện, nâng cao rõ rệt.<br /> Tóm lại, lực lượng chính trị của quần chúng<br /> có vai trò đặc biệt quan trọng trong mọi cuộc<br /> đấu tranh, cách mạng vì sự phát triển của các<br /> tổ chức quần chúng có tác dụng tạo nên nền<br /> <br /> 91(03): 171 - 176<br /> <br /> móng vững chắc cho phong trào cách mạng.<br /> Do đó, trong tám tháng đấu tranh du kích<br /> chống địch khủng bố, Cứu quốc quân luôn<br /> chú trọng mặt công tác này và đã tạo ra một<br /> phong trào đấu tranh rộng rãi với sức mạnh<br /> vô địch, sức mạnh của sự kết hợp giữa lực<br /> lượng chính trị và lực lượng vũ trang, giữa<br /> đấu tranh chính trị với đấu tranh vũ trang.<br /> Không ngừng củng cố, mở rộng căn cứ địa<br /> cách mạng nhằm xây dựng, tăng cường lực<br /> lượng quân du kích, tạo chỗ đứng chân cho<br /> lực lượng khi hiểm nguy cũng như làm bàn<br /> đạp để tiến công địch khi thời cơ đến.<br /> “Chiến tranh du kích và căn cứ địa là hai yếu<br /> tố cơ bản của chiến tranh cách mạng nhằm<br /> giải phóng dân tộc. Hai yếu tố này luôn gắn<br /> bó với nhau trong truyền thống quân sự của<br /> dân tộc” [5]. Xây dựng căn cứ địa là công tác<br /> hậu phương, đấu tranh du kích là công tác<br /> tiền tuyến, chúng có mối quan hệ chặt chẽ,<br /> khăng khít, không tách rời. Vì vậy, xây dựng<br /> căn cứ địa cách mạng và tiến hành đấu tranh<br /> du kích là hai hoạt động trọng tâm của Đảng<br /> trong giai đoạn này. Quá trình đấu tranh của các<br /> đội quân du kích cách mạng trên căn cứ địa Bắc<br /> Sơn – Võ Nhai đã chứng minh điều đó.<br /> Quá trình hình thành, phát triển căn cứ địa<br /> cách mạng luôn gắn với sự trưởng thành của<br /> Cứu quốc quân: khi Đội du kích Bắc Sơn ra<br /> đời thì căn cứ du kích Bắc Sơn cũng hình<br /> thành; sự ra đời của Trung đội Cứu quốc quân<br /> I gắn liền với quá trình phát triển của khu du<br /> kích Bắc Sơn; khi trung tâm căn cứ địa Bắc<br /> Sơn – Võ Nhai hình thành thì Trung đội Cứu<br /> quốc quân II ra đời. Quá trình phát triển của<br /> cách mạng Bắc Sơn – Võ Nhai đã chứng thực<br /> rõ mối quan hệ không thể tách rời giữa sự<br /> hình thành, phát triển căn cứ địa và sự trưởng<br /> thành của các lực lượng du kích quân. Dựa<br /> vào căn cứ địa, Cứu quốc quân mới có thể<br /> đấu tranh du kích chống địch khủng bố, bảo<br /> toàn và phát triển lực lượng, thực hiện những<br /> nhiệm vụ mà Trung ương giao phó. Căn cứ<br /> địa nhờ có sự bảo vệ, xây dựng của Cứu quốc<br /> quân mà ngày càng phát triển, mở rộng hơn.<br /> Nói một cách cụ thể, căn cứ địa Bắc Sơn – Võ<br /> Nhai, với một vị trí chiến lược cơ động “tiến<br /> khả dĩ công, lui khả dĩ thủ”, với một nền kinh<br /> tế tự cấp, tự túc, đặc biệt với phong trào cách<br /> mạng mạnh và lực lượng chính trị rộng lớn…<br /> là “mảnh đất tốt” cho quá trình trưởng thành<br /> của Cứu quốc quân.<br /> <br /> 174<br /> <br /> Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên<br /> <br /> http://www.lrc-tnu.edu.vn<br /> <br /> Ngô Ngọc Linh<br /> <br /> Tạp chí KHOA HỌC & CÔNG NGHỆ<br /> <br /> Đặc điểm của quá trình hình thành, mở rộng<br /> căn cứ địa Bắc Sơn – Võ Nhai là đi từ thấp<br /> đến cao và nó gắn với quá trình đấu tranh du<br /> kích chống khủng bố của Cứu quốc quân.<br /> Nhận định quá trình đó đi từ thấp đến cao là<br /> bởi nó được xây dựng từ lực lượng chính trị<br /> tiến lên xây dựng lực lượng vũ trang, từ<br /> những căn cứ nhỏ, bị chia cắt tiến lên nối liền<br /> các căn cứ đó với nhau thành một khu căn cứ<br /> rộng lớn, từ chưa hoàn chỉnh đến ngày càng<br /> hoàn chỉnh. Quá trình ấy gắn liền với hoạt<br /> động đấu tranh du kích của Cứu quốc quân vì:<br /> trong điều kiện địch khủng bố ác liệt, nhiều<br /> khi quân du kích phải “hóa chỉnh vi linh”,<br /> phân tán lực lượng, dựa vào dân hoạt động bí<br /> mật. Cũng nhờ thế, các chiến sĩ du kích có<br /> điều kiện gần dân, giác ngộ quần chúng, xây<br /> dựng cơ sở cách mạng. Ở góc độ khác, công<br /> tác mở rộng địa bàn hoạt động, căn cứ cũng là<br /> một nhiệm vụ trọng tâm của Cứu quốc quân;<br /> nó nhằm xây dựng, tăng cường lực lượng<br /> quân du kích, tạo chỗ đứng chân cho lực<br /> lượng khi hiểm nguy cũng như làm bàn đạp<br /> để tiến công địch khi thời cơ đến. Cho nên<br /> Cứu quốc quân đã phân tán, chia nhỏ lực<br /> lượng về các địa phương trong và ngoài khu<br /> trung tâm căn cứ để thực hiện những nhiệm<br /> vụ trên. Do đó, đầu cuối năm 1941, các tổ<br /> công tác của Cứu quốc quân được phân công<br /> đi về các địa phương ở Bắc Sơn, Võ Nhai,<br /> Chợ Chu (Định Hóa), Phương Liễn (Sơn<br /> Dương – Tuyên Quang), Hữu Lũng, Yên Thế<br /> (Bắc Giang)… để mở rộng địa bàn của khu<br /> căn cứ địa Bắc Sơn – Võ Nhai. Kết quả: căn<br /> cứ địa được mở rộng; nhiều cơ sở Đảng cũ<br /> được khôi phục; gây dựng, phát triển thêm<br /> được nhiều cở sở cách mạng quần chúng mới;<br /> nối liền được nhiều tuyến giao thông liên<br /> lạc giữa trong và ngoài căn cứ; bổ sung<br /> được nhiều quần chúng ưu tú cho lực lương<br /> du kích quân…<br /> Tóm lại, vấn đề mở rộng căn cứ địa có nhiều<br /> ý nghĩa quan trọng: nó vừa là chỗ dựa để xây<br /> dựng lực lượng vũ trang và lực lượng cách<br /> mạng, vừa là bàn đạp để tiến công quân địch<br /> bằng chính trị lẫn vũ trang nhằm đánh lùi<br /> từng bước, đánh đổ từng bộ phận, tiến lên đập<br /> tan hoàn toàn ách thống trị của bọn thực dân<br /> xâm lược và bè lũ tay sai bán nước. Cũng<br /> chính vì thế, căn cứ địa luôn nằm trong tình<br /> trạng bị uy hiếp, nguy hiểm vì đó là mục tiêu<br /> đánh phá ác liệt của kẻ thù. Do vậy, trong quá<br /> trình xây dựng, phát triển, lực lượng vũ trang<br /> <br /> 91(03): 171 - 176<br /> <br /> cách mạng phải không ngừng xây dựng, mở<br /> rộng địa bàn căn cứ địa. Nhìn lại vấn đề này,<br /> Quân đội ta đã đánh giá: “Tám tháng đánh du<br /> kích ở Bắc Sơn – Võ Nhai đã chỉ ra rằng dưới<br /> ách thống trị đế quốc, phát xít Pháp – Nhật,<br /> nhân dân ta do Đảng lãnh đạo, có thể lập<br /> được căn cứ cách mạng ở vùng nông thôn,<br /> rừng núi và đánh du kích lâu dài để tiêu hao<br /> và tiêu diệt quân đội của đế quốc có ưu thế<br /> tuyệt đối về số lượng và trang bị” [6]. Bài học<br /> kinh nghiệm đáng quí được rút ra qua quá<br /> trình đấu tranh du kích này còn được Đảng ta<br /> quán triệt, áp dụng nhiều trong các giai đoạn<br /> cách mạng tiếp theo.<br /> Giáo dục chính trị, tư tưởng là nhiệm vụ<br /> trọng tâm, căn bản nhất trong quá trình<br /> rèn luyện các đội quân du kích để có đủ<br /> sức mạnh để hoàn thành mọi nhiệm vụ<br /> cách mạng<br /> Xuất phát từ nhận thức: trong cuộc chiến đấu<br /> không cân sức này, kẻ địch hơn ta về nhiều<br /> mặt: vũ khí, phương tiện chiến tranh, quân<br /> số… nhưng ta lại hơn địch ở tinh thần quyết<br /> tâm, anh dũng, mưu trí… Những thắng lợi<br /> của Cứu quốc quân II trên nhiều mặt trận<br /> trong tám tháng đấu tranh du kích có được<br /> phần nhiều do du kích quân ta đã thấm nhuần,<br /> tin tưởng vào đường lối, tư tưởng cách mạng<br /> của Đảng; vì thế, quyết tâm chống Pháp cũng<br /> được củng cố, nâng cao hơn. Xét về nguyên<br /> nhân sâu xa của thực tế này là do lực lượng<br /> du kích của ta đã được giáo dục, nâng cao<br /> trình độ chính trị, tư tưởng trong quá trình<br /> chiến đấu. Các lớp huấn luyện về chính trị, tư<br /> tưởng do Trung ương Đảng, Xứ uỷ, Ban chỉ<br /> huy Cứu quốc quân và các chi bộ, tổ Đảng tổ<br /> chức ngay trên căn cứ địa trong những điều<br /> kiện gian khổ đã chứng minh Đảng ta rất<br /> quan tâm và coi đây là một trong những<br /> nhiệm vụ chính trị trọng tâm của Đảng.<br /> Nội dung học tập chính trị, tư tưởng của cán<br /> bộ, chiến sĩ du kích là học về đường lối, chính<br /> sách của Đảng như: Nghị quyết Hội nghị lần<br /> thứ tám của BCH Trung ương Đảng, Chương<br /> trình và Điều lệ Việt Minh,… Cạnh đó, các<br /> chi bộ, tổ Đảng thường xuyên tổ chức họp,<br /> kiểm điểm, rút kinh nghiệm công tác và chiến<br /> đấu; công tác khen thưởng và kỷ luật trong<br /> Đảng cũng được thực hiện kịp thời, nghiêm<br /> minh. Những nội dung và hoạt động sinh hoạt<br /> chính trị, tư tưởng cùng nhiều hình thức<br /> phong phú trên đã giúp cán bộ, chiến sĩ Cứu<br /> 175<br /> <br /> Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên<br /> <br /> http://www.lrc-tnu.edu.vn<br /> <br />