Những biểu hiện ban đầu của biến đổi khí hậu đến khu vực ven biển Nghệ An

Chia sẻ: Thao Uyen | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:7

Thêm vào BST

Báo xấu

75
lượt xem 2
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Bài viết trình bày một số biểu hiện liên quan đến biến đổi khí hậu toàn cầu và ở Nghệ An; lý giải nguyên nhân xâm nhập mặn, xói lở và bồi lắng bờ biển ở Nghệ An; một số giải pháp ứng phó với các hiện tượng liên quan đến biến đổi khí hậu.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Những biểu hiện ban đầu của biến đổi khí hậu đến khu vực ven biển Nghệ An

NGHl!NCClU-11!A0f>dl 11110116 siia m$ii mn Biu m BIEN m KHi H4U SEN KHU VUC VEN WBi NGHE AN Dao Khang, Ph^m Vu Chimg Trudng Bai hgc Mnh 1. B^t vdn de de CO y nghia sdng con " [3]. Thdng 12/1998, Viet Nam Bidn ddi khi hdu (BDKH) dugc hidu lada tham gia Nghi dinh Kyoto va chinh thiic ky vdo sg nong Idn cua khi quyen gdy hipn tugngthdng 9/2002. Nam 2007, Vigt Nam da cdng bd Chidn eye doan/di thudng cua thdi tidt: nude luge qudc gia vd phdng chdng, thich nghi va gidm nhe bidn ddng do bang tan, tgo ndn nhiet caothien tai ddn nam 2020 (SRV 2007); nam 2008 cong han binh thudng tgi hdu hit cac khu vgc bd Chuong trinh myc tieu qudc gia iing phd vdi BDKH [dan theo 1]. tren be mat trdi dat. Do cdc hien tugng nay dien ra khdng theo quy ludt, khoa hgc Dia Tgi Nghd An, chua cd nhieu bidu jhiOn/ca sddl xac ly Igi chi ra rdng: trdi ddt da trdi qua nhidu nhdn tac dOng rd ret cua BDKH. Tuy nhidn, theo cdc phen ndng - Ignh khac thudng, vgy md nhd khoa hgc, nhiing vung da dugc cdnh bao,(trong do con ngudi va thd gidi sinh vat vdn tdn tgi, cd Vipt Nam) va idling vung da bi thidt hgi do BDKH phdt triln din ngdy nay. iKieu lap lugn gdy ra thi trong nhiing nam tdi se bi thidt hgi ngng hon, mai^ tinh ngyy bipn: su ndng len todn cdu cdn nhiing vung chua bi thidt hai khdng cd nghia la sS roi se qua di nhu da timg qua di nhilu Idn binh an. Tir nhiing ibilu hidn ban diu Hen quan din ti-ong lich su 4,6 ti nam tdn tgi cua trai dat, BDKH trdn dia ban tinh N ^ d An, bdi bdo de da hinii thanh tu tutog Chu quan ciia xuat/khuydn cdo ^ i dp iing phd vdi hi|n tugng ndy khdng it ngudi ve tai bidn mdi tirrdng c ^ trong kha n^ig cd the, theo quan diim cua khoa hpc hdnh tinh nay. Dd cd nhidu hdi nghi Dia ly. thugng dinh vd BDKH, vd hipu ung nhd 2. Mgt s6 bilu hl$n lign quan din BDKH toan c^u kinh... nhu: Nghi djnh thu Kyoto li&i quan va d Ngh$ An din chuong trinh khung vd BDKH ciia 2.1. M^t sd biiu hi^n liin quan din BDKH toan Lidn Hi^ Quoc vdi mgc tidu cdt giam khi eau thai, dugc ky ngay 11/12/1997 vd cd hi§u - S^ thay doi bdt thudng cua thdi tiet - xu the gia luc tir ngdy 16/5/2005 [din theo 1]. Thgt tdng nhiet do: tile Id gdn nhu chua thu dugc kit qud kha Xdc ditih xu &e bien ddi nhipt dg d mdt vimg Uinh dindo. thd la rat khd, nhat la d pl^un vi hpp, do sd lugng cdc Vd thdi do ciia Vidt Nam ddi vdi tmm quan trdc khi tugng qua it. Theo sd lidu Mai Van BDKH, nguyen Bd trudng BO Tai Thdng trich ddn [5], hon 100 ndm tnrdc, con ngudidd nguydn va Mdi trudng Nguydn Minh ndi den hipn tugng Tmi ddt dang ndng len vd cdc nha Quang da noi: "La mot trong nhifng nudc khoa hgc da su dgng phuong trinh cdn bdng nhipt dl xdc chiu tdc dpng nang ne nhdt ctia BDKH, dinh nhipt do tnmg'bmh tren toan thd gidi da t&ig len Vi$t Nam coi ung pho vdi BDKH la vdn khodng 0,6^C/100 nam. Day Id gid tri trung binh cho S6 6/2014 . TOP^' 1241 " KH-CN N g M A n * '
NGHIEN COU-IRAQ {)6l toan th6 gidi, khdng phai d mpi dia phuong deu nong len nhu thi. (S B6ng Au, giai do»n 1881-1915 tang v4i phin muoi d0 so v(5i thoi ki tfn*c do, * CHLB B(ic tang 1»C, a Vi?t Nam tfag 0,7°C [din theo 5]. - A/vc nir&c biin tidng: Theo trich din c4a Nguyin Kim Vmh [7]: muc nu6c dai duong thi gidi tang trung binh trong su6t thi ki 20 la 1,8 nun/nam; tit nam 1992-2009 khoang 2,8 mm/nSm. Miic tang chungtrong cac dfah gia tir dO li$u quan trie cho thIy iHtrc nudc Bifa co thi tSng 0,r-0,2mm/nam trong v6ng 300 nam nay, thap hon;so voi trung binh chung cua thi ky 20 vi thip hon nhilu so vtM trung binh chung tfrnSm Bi4n xam tlivPc giy h^u qua n|ng nl cfio dM s6ng con ngudi 1992 din nay. Bilu niy cho thiy su tSng ISn cila myc nudc biin 14 r8 ring vingiy nhilu cdng sue, tien cua, thdi gian, bdi cic tai biin mdi cing m?nh. trudng d Nghd An thdi nao cung cd nhimg khdng ro net, Theo Mai VSn Thang [5], d Vi^ Nam, tuy CO su khic nhau vl tin suit, cudng dp vi dia diim. trong khoing 50 nam qua, mytc nudc biin Diu hieu ^ xac nhan hidn tupng BBKH toan ciu Ii da dang khoang 20cm. Theo Nguyin Kim sir thay ddi bit thudng cua thdi tilt, muc nudc biin Vinh [Tii m\rc nudc biin biin dOng rit ding... C) Nghd An, bilu hidn ro nhit la xam nhip min, phiic tfip do c6 nhilu nguySn nhin, trong xdi Id bd biin, sat Id dit d6 ro n«t nhit la qua trinh tao thanh biin - Xam nhap man: d0ng oho ki ngin tir vii philt din 18,613 Mpt sd bieu hien c6 thi cd lien quan din BDKH nhu: nam c4a mvc nudc biin. Thuc tl bien su ndng Idn toin cau lim bang tan, nudc biin ding'vi ddng muc nudc d c ^ vi!mg khic nhau tr€n khi hiu khd dan din hien tupng nudc bidn ngiy cang thi gidi cho thiy cd itoi tSng, cd noi giim. xtai nhip s8u vao dit Kin dS xuit hidn d Nghd An. Xam Sir ding Ito ciia mvc nudc dai duong cho nhip ffljn tacj ra chii ylu d ha luu sdng Ca, ro nhit la thiy diy la thdi ki ndng Ifti ciia khi hiu viing Bin Thuy. Theo sd lidu quan trie cua Dii Khi trdi dit, the hi$n ro nhit tii niia sau cAathl tupng thUy van Bac Trung Bd trong 17 nam vd tmh hinh kil9. xam nh^p m5n trdn sdng Ci, man chii yeu xim nhip siu 2.2. m^t si Heu hi^n c6 lidu hifu lien vio dit liin trong cac thing miia khd keo dii tii thing quan din BBKH & Nghf An 12 nam trudc din hit thing 5 nSm sau. Cac gii tri d$c Cho din nay, vln chua cd nhilu thdng trang ciia d6 man xay la trong mua ki$t tu nam 1991- tin vl BDKH vi nhiing tic d$ng cOa 2007 tai didm do Ben Thuy nhu sau; Trong nhung nam BBKH dii vdi tii nguy6n - mdi trudng vi 1990, dd min xiy ra cao nhit vio n g ^ 7-8/5/1992 vdi phat triln kinh tl - xa h0i cia tinh Ngh? do man 18%o. Nam dd, mdt dien tich Idn 16a cua viing An. Sir hilu bilt djnh linimg vl cac hi$n Hung Nguyen, Nghi Ldc da bi hdng, dd m|n da xam tuijng die tiung, chi s6, nguySn nhin vi nhip len ddn Linh Cam (Ha TMi), Nam ©to (Nghd An). nhung tic d0ng lidn quan din BDKH d Cic nam diu cia thd k^ 21, d8 min cacf iftit vi xuit Ngh$ An Ii nMng thdng tin cin thilt dl hidn nhieu nhit vio thing 4 va ddi khi din thing 5. Dp du bio, canh bio, d6ng thdi Ii co sd khoa man dat miie ki luc 20%. vao ngiy 22/4/2007. Mua ki$t hpc trong xSy d\mg chiln lupc ling phd. nam 2007-2008: dd man »14%
NGHlENC0U-TRAOe6l Xam nh^p man qua cae eiia sdng ven binh 42ni/nam. Nhu v^y, vung ven bidn Nghd An hdng bidn d Nghd An ed dp man ngdy cdng nam mdt di khoang lOOha ddt. Tai cdc xd San Hdi, tang, didn bidn phdc tap, nudc man xdm Quynh Long, nhi^u doan xdi Id da vdo sat khu ddn cu. nh|tp ngdy cdng sdu vdo trong ddt lidn, e6 Mdt sd doan d cac xa Quynh Bdng, Quynh Nggc, t6c nai cdch bd 40-50km. Muc dp xdm nhdp dg xdi Id tii 150-200m/n5m. Doan bd bidn thudc cdc xa man tii bidn vdo ha luu cac con sdng qua Quynh Phuong, Quynh Bdng (huypn Quynh Luu) bi xoi cua sdng phg thudc vdo didu kidn tg nhidn Id manh nhdt Id bd bidn bai trieu cao phia Nam den Cdn. vung cua sdng vd mdt phdn do tdc ddng Bd bi^n xd Didn Kim (huy^n Didn Chau) cd d o ^ xdi ciia con ngudi. Id dai tdi 6km. Doan tii Cua Ld tdi Cua Hdi (huyen - Xoi Id vd boi lang bd bien: Nghi LOc), trudc khi cd dd, kd, bi xdi Id rat manh. MOt Theo bdo cdo dB tdi "Dieu tra, ddnh Id cdt Phdp xdy dung nam 1950 each bd khodng 100m gid su thay ddi dien tich rung phong hp nay da d canh mep nudc bidn. Tai khu vuc cdc eira lach, ven bien, riing nggp man dnh hudng den qua trinh xdi Id bd bidn xdy ra manh ban. Nguydn nhdn xoi Id vd BDKH cdc huyen ven bien tinh khong chi bdi qud trinh tu nhidn md cdn do cdc hoat Ngh$ An " dugc thuc hipn tu thdng 7/2008 dpng kinh td, chu ydu la nudi trdng thuy sdn. ddn thdng 6/2009 [2], Nghe An cd 16 d o p Xu thd xdi Id bd dai ven bidn Ngh$ An dang 1dm cho bd bidn thudc 19/44 xa bi xdi Id vdi chidu ddi bd dich chuyen ddn v^ phia dat l i ^ , t£to ndn nhung ddi khodng 19.290m (ciia lach I1.050m, doan bd cong vdi cdc miii nhd ra bidn v6n !a d6i ndi bai ngang 8.240m). Tdc dp xdi Id trung trgc. Gdn ddy, Nghp An da tr^ng dugc 5.348,lha bach Bdng. Cac do^n bd biin bi xdi Id if Ngh$ An Cudng d§ TT Diem x6i Id Dp dii (m) Dfic diem bd biin (m/nam) 1 Quynh Phuong 1.2 4,4-11,4 Bd biin thoii, ciu tao tu bun cit 2 Quynh Bing 1.8 4,4-11,8 Bd bien cit 3 Quynh Luong 1.6 4,4 - 11,8 Bd bien cat 4 Quynh Minh 1.4 4,4 - 11,4 Bd bien cat 5 Qujnh Nghia 800 6-Apr Bd bien cit, sdi 6 Quynh Thuan 1.2 4,4-11,1 Bd biin cit, sdi 7 Quynh Long 1.6 4,4-11,1 Bd biin cit, sdi 8 Qu^Tih Hai 1600 4,4-11,1 Bd biin him cit 9 Quynh Thp 500 4,4-11 Bd biin biin cit 10 Dien Hiing 500 3,3 - 8,0 Bd bien cat 11 Di8n Hai 700 3,2-4,8 Bd biin cit 12 Diln Thinh 3.9 8,1 - 18,6 Bd biin cit 13 Diln Kim 4 7,8 - 21 Bd biin cit, cit pha 14 Diln Thanh 2 3,2 - 4,8 Bd bien cit, cit pha 15 Nghi Hai 200 6,8 -10,3 Bd bien cat, cit pha 16 Nghi Yen 1.5 33-60 Bd bien cat, cit pha Nguon: Si Nong nghiep va Phat triin nong thon (2008) [Dan theo 2] Tgp chf S6 6/2014 [26] KH-CN Nghf An
NGHIEN C0U-TRAOe6l dan, keo, lim, gid, trdm... tren tdng sd ven bd bidn khi den cac cua sdng, gap ddng chdy trong 6.443,3ha ddt nui ddi ven bidn, dat dp che song chay ra thi van tdc cua ed 2 ddng chay ddu gidm phd 83%, la mdt cd gdng Idn nhung vdn vd phu sa trong ca 2 ddng chdy dugc Idng tu. Dong chdy cdn tiep tuc phu xanh didn tich cdn l^i vd ven bd miia ddng - xuan ddy phu sa lang tu chu yeu d bdo vp dipn tich rung da trdng. bd phia Nam, ddng chdy ven bd mua he - thu day phu Cung vdi xdi Id bd bidn, tinh trang bdi sa lang tu chu yen d bd phia Bac. O bidn Bac Trung Bp, lang cdc vung cua song, ven bidn ciing Id gio mua ddng - xuan ed tan suat va cudng dp manh han hipn tugng khd phd bidn, dang la mdi'de gid mua he - thu nen cac doi eat phia Nam thudng Idn dpa ddi vdi nhdn dan ven bien, anh hudng ban cdc doi cat phia Bac. Vd vai trd cua sdng bidn, tuy trgc tidp den vipe ra vdo, neo ddu cua tdu sdng ludn dem theo mpt lugng phu sa nhung khi vao thuyen. Cung theo bao cao dd tdi "Diiu bd, v§n tdc sdng van Idn, phii sa chua kip lang tu thi bi tra, ddnh gid sy thay doi dien tich rieng cuon ra bidn. Vi vdy, vai trd ciia sdng bien trong vi^c phong ho ven bien, rimg nggp man dnh tao ra cac doi cdt cua sdng ndi chung khdng Idn. hudng den xoi Id vd BDKH cdc huyen ven Rieng doi cdt d Ciia Hdi - Nghp An (nam phia Bac bien tinh Nghe An "[2], hipn tugng bdi lang cua sdng Lam), do anh hudng cua bong song Hdn Ngu d bd bidn Nghp An xay ra tai 21/44 xa, ndn Idn ban doi cdt bd phia Nam thudc Nghi Xuan - Hd trong dd II xa ed khu vuc cua lach vd 10 Unh. Nguyen ly hinh thdnh doi cat Cua Hdi nhu sau: xd cd khu vuc bai ngang. Ket qua rd nhdt Gan eiia sdng Lam tai Cua Hdi, ed dao Hdn Ngu, tao ra cua hipn tugng boi Idng d bidn Nghp An la mpt bdng sdng Idn. Bdng sdng Hon Ngu co vai trd 1dm vide ndi dao ven bd vdi dat lidn dd tao ra gidm rdt nhanh van tdc sdng bidn vd van tdc ddng ven tdmbdld (ddo ndi vdi dat lidn) vd hinh bd tu cd 2 hudng. Vi vdy, phu sa dugc Idng tu nhieu phia thdnh doi cdt ciia sdng. Dd Id tdmbdld Len sau bong sdng Hdn Ngu thupc dia phdn Ciia Hpi - Nghp Chu va doi cat Cua Hdi. An. Tai ddy, khong chi co phu sa sdng, phii sa ddng ven + Tdmbdld Len Chu: Len Chu nguyen bd md eon cd ed cac hat do sdng dem ddn lang tu. Theo la mgt ddo nhd ndm phia Nam cua sdng ly thuydt, trong tuong lai, do dnh hudng cua bdng sdng Cdm. Ndm 1988, khi dang nghien ciiu ve Hdn Ngu, ddo Hdn Ngu se dugc ndi vdi bd thdnh tdm- dac didm dia raao huydn Nghi Ldc, dd ra bdld Hdn Ngu nhu tdmbdld Len Chu - Lan Chdu. Nghe Len Chu, chung tdi phdi di bang thuyen. An cdn cd nghien ciiu chuyen sdu vd ndi dung nay dd Chinh bdng sdng Len Chu da cd vai trd cd kdt ludn vd tidn lugng chinh xdc. trong vide lam lang tu phii sa d day de tao 2.3. Ly gidi nguyin nhdn xam nhap man, xoi Id vd ra tdmbdld. Cdch nay hem 10 nam, dao da boi lang bd biin & Nghi An dugc ndi vdi ddt lidn, trdn dd da xdy nhd De ly gidi nguydn nhan gay ra xdm nhdp man, xdi Id nghi Lan Chdu, dat da ndi eao de di ra dd vd bdi lang bd bidn d Nghd An trong thdi gian gdn day bang d td. cd lidn quan ddn BDKH hay khdng, lidn quan ddn muc + Doi cat Cua Hdi: Tai ede cua sdng d dp nao Id rat khd. Nguyen nhdn Id do sd li^u thdng ke Bac Trung Bd deu cd 2 doi cat d ca 2 bd, cac dac tnmg ve muc nudc bien dang luu tru d cac tram trong do doi eat bd phdi (phia Nam) ludn quan trae khdng ddy du 1dm cho kdt qud phdn tich khdng Idn ban doi cat bd trdi (phia Bac). Rieng dugc chinh xac. ddi vdi sdng Lam, theo quan sdt cua chiing Ve xdm nhdp man sdu vdo dat lien, cac nhd khoa hgc tdi, doi phia Bac Idn ban doi phia Nam. da ly gidi hipn tugng nay lidn quan ddn cac van dgng Nguydn ly hinh thdnh cdc doi cdt nay cua tu nhidn va ciia chinh con ngudi. nhu sau: vd mua he - thu, gid chu ydu tu - Lien quan den cdc qud trinh xdy ra trong vd trdi ddt: cac hudng Tdy Nam, Nam vd Ddng Nam Cdc qud trinh xay ra trong vd trai ddt nhu ddng ddt, ddy nudc ven bd bidn chay tir Nam len nui lua, nhdt Id khi chiing xdy ra dudi ddy dai duang, Bdc; ve mua ddng - xudn, gid chu yeu tii tao ndn sdng than, cd thd gay ra nhung bidn ddng bit cac hudng Bac va Ddng Bac day nudc ven thudng ciia muc nudc bien. Cac qua trinh thuy - thach bd biin chdy tir Bdc xudng Nam. Dong dgng luc xdy ra trong vung bd bidn va cdc ddo cung cd S 6 6/2014 Tgp chi 127] KH-CN Ngh« An
NGHlENCOU-TRAOedl Thi cong dd, kd chong S9t lo 6 Nam Cu^ng, ^ ^ Nam Dan *•«- ' thd 1dm bien ddng muc nudc bidn trong dong - xuan, gid Ddng Bdc ddy nudc bidn vdo bd, 1dm viing. nude bidn dang cao, man xdm nhdp sau ban vdo trong - Lien quan den cdc qud trinh xdy ra ddt lien so vdi mua he - thu. trong khi quyen: - Lien quan den cdc qud trinh xdy ra a biinldai + Lidn quan ddn bdo: Cdc qua dinh xdy duang: ra trong khi quydn tdc ddng ddn su ndng + Lidn quan ddn hipn tugng thuy trieu: 6 cdc cua len cua mgc nudc bien, trudc hdt phdi ke sdng cd luu lugng Idn, luc thuy tridu len Idm cho muc ddn cdc hidn tugng thdi tiet dgc bipt, nhu: nudc bien vd sdng ddu len cao, keo tiieo xdm nhgp man bao - dp thdp nhipt ddi, ldc, td, xody, lii Igt sau vdo ddt lidn. CJ bidn Nghd An, bao va dp thap nhi|t vung bd... Dinh cgc dai mgc nudc bien ddi thudng triing vdi nhiing can gid mua Ddng Bdc ddu nam 2006 Id do dnh hudng eua bdo len miia rdt manh. Bao hiit gid thdi manh, neu gap thuy tridu bidn dpng mgc nude bien trong vung md Idn se keo nudc ddng len cao, xdm nhdp m|in vdo rdt sdu rd nhit Id bdo Durian. trong ddt lien. + Lidn quan ddn hidn tugng El Nino - + Lidn quan ddn hodn Itm nudc bidn/dai duong do La Nina: Sg bidn ddng cua dp sudt khi tdc ddng ctia gid, luc Cdridlis... cd thd gay ndn bidn quyen tdc dOng Idn muc nude bidn 1dm ddng muc nudc bien, ddc bidt Id d vung bd, viing cd cdc cho mgc nude bien trong Bidn Ddng bien xoay, viing cd dia hinh phiic tap. Tuy nhien, gid tri bi^n ddng theo. Ndm 1998 cd hipn tugng El ddng muc nudc bidn trong trudng hgp ndy thudng Niiio rat manh cung la nam mgc nude bidn khdng Idn. d nhimg viing chiu anh hudng cua El Nino Cdc hien tugng xay ra trong lop vd trdi ddt, trong khi Idn cao han binh thudng. Didu nay cd thd quydn vd trong dai duang ed thd Id nhiing nguydn nhan Id do dnh hudng cua El Niiio nam dd. i tdc dgng den su dang len cua muc nude bidn, gdy ra + Lidn quan ddn gid: Trudng gid gan xdm nhdp man sdu vao ddt lien. Bdi vdy, BDKH vd tdc bd gay ra hipn tugng nudc dang - nude dgng cua BDKH ddi vdi khu vuc ven bidn Nghe An ndi nit. 0 Vinh Bde Bd ndi chung, vung bien rieng, ddi vdi Nghp An ndi chung, can dugc nghidn cuu Nghp An noi ridng, vdo mua he - thu, gid ky han, rach rdi hon dd cd gidi phdp iing phd chu ddng, Tay Nam thdi tu ddt lien ra, ddy nudc ra hidu qud ban. xa bd 1dm muc nudc bien xudng thdp, man - Lien quan den cdc hogt dong cua con nguoi: khdng xdm nhdp sdu vdo ddt Uen; vao mua + Hoat ddng nan ddng sdng d ha luu 1dm cho ddng Tqp chi S6 6/2014 - AAn 128] KH-CN Ngh
NGHlENC0U-TRAOfi6l chdy ngan vd th^ng ban, van tdc ddng ngdy nay" hay "ndng- mua la viec cua trdi"... vdn phd chay dugc tang Idn. Nudc bidn ciing nhd bien trong nhieu ngudi. Bdi vdy, de cd the dua ra cae the md vao sau ban trong dat lien, lam gidi phdp, trudc hdt cdn phai xac dinh tu tudng: BDKH tang kha nang xdm nhap man. Bdi vdy, tiieo chidu bat Igi la cd that va tim ra gidi phap dng pho vide ddo kdnh muang, nhdt Id kdnh muong vdi BDKH Id khdng eua rieng ai. Nhung vung da dugc tidu khu vuc ddng bang ven bidn, can phdi cknh bdo (trong dd ed Vidt Nam) vd nhung vung da bi bet siic than trgng, trdnh dao kenh, muang thidt hai do BDKH gay ra thi trong nhiing nam tdi se bi tieu nude d nhiing vung cd dO cao (cote) thiet hai ndng ban, cdn nhung vung ehua bi thidt hai khdng Idn, khi tridu cudng, nude bidn dd hoac thipthai chua Idn (trong dd cd Nghd An) khdng cd vdo sdu trong ddt lien gdy xdm nhdp m ^ . nghia Id trong tuong lai se binh an. + Hoat dOng bam hut nudc ngdm qua + Khdng qua lo lang: Trong sudt thd ki 20, nhidt dd miic, lam gidm nhanh chdng ngudn nudc trung binh khi quyen the gidi chi mdi tang 0,6''C. Nghia ngam, 1dm ha muc nudc ngdm se gdy ra Id Ojd^C/lOO nam ndn tac tai cua BDKH didn ra chua hidn tugng dat bi "xep" xudng. Hidn that Idn. CJ Nghd An, BDKJH chua that su gdy ra nhiing tugng tri^u cudng ngdy cdng tang len ed hdu qua ro net. Theo Ld Bd Thdo [4], ndu nhu khu vuc vd cudng do va tan suit, gdy nhidu trd Ddng bang sdng Hdng vd Ddng bang song Cim Long ngai cho ddi sdng cua nhan ddn. Id cdnh cua Vidt Nam dang ed xu hudng lun xudng thi khu vuc bdo cho tdt cd cdc dia phuang ven bidn Bac Trung Bg, trong do cd Nghe An dang dugc ndng trong cd nude vd khai thdc nudc ngdm. len. Theo quan sdt eiia chung tdi nhu da trinh bay d trdn, 2.4. Mgt sd gidi phdp ung phd vdi cdc nam 1990, ddo Len Chu n&n each xa bd bidn hdng t r ^ hifn tugng liin quan den BDKH mdt, mudn ra do phai di bang thuydn nhung hipn nay, - Hinh thdnh tu duy sdn sdng ung pho Len Chu da trd thdnh mgt tdmbdld. Theo Iy thuyet, sdng vai BDKH: tu ngodi khoi vdo gap dao Hdn Ngu se gidm v&i t6c, Khi ban Id mpt hd thdng rit nhay cdm lam cho cac bat phii sa lang xudng, ciing vdi phd sa va ludn cd phdn iing trudc mgt thay ddi du dong ven bd vd phu sa sdng Lam se bdi lang rat manh nhd eua tu nhien hay con ngudi. Phan Idn doan tii bd ra ddn Hdn Ngu. Hidn tugng nay ed the nhan cdc nghidn ciiu khoa hgc ddu cho rang trai thay khd rd khi dung d khu vuc cdc nhd hdng d Cua Hgi: ddt ndng Idn Id do hidu iing nhd kinh md bdi cdt dang tidn ra phia Hdn Ngu. Didu nay c6 nghia nguyen nhdn chii yen Id do hoat ddng ciia Id, khu vuc ven bidn Nghd An dang dugc bdi lang phd eon ngudi. Thd nhung, trong khi cdc hidn sa d l ndng Idn. tugng bit Igi do khi hdu gay ra ludn cd tdc - Dua muc tieu phdt trien ben vitngvdo cdc gidi phdp ddng lien hodn, tdc dp ngdy cang nhanh ung pho vdi BDKH: vd khdng dl dang khde phuc thi cho den De dua ra cdc giai phap iing phd vdi BDKH, cdn xdc nay, khdng phdi ai, d ddu, ciing da hinh dinh dugc kha nang bi tdn thuang (vulnerability) vd kha thdnh tu duy sdn sdng iing phd can thidt, nang thich nghi (adaptive capacity). Vdi dg bdo/kich him hidu vdi BDKH. Vide xdy dgng cac ban "muc nudc ddng cao h m, trong mpt khodng thdi gidi phdp cd the ban chd hdu qua xiu do gian y, tgi mot dia phuang A ven bien ", ta cd the du BDKH gay ra gap khd khan rit Idn Id dodn thidt hai vd ngudi, ve cua, vd mdi trudng d nai dd thidu du lieu thuc td. Cdc gid tri thidt hai vd ed thd dua ra bidn phdp phdng chdng su gia tang muc do BDKH chua du eo sd khoa hgc ndn siic nudc bidn ddng, gidm thidu thidt bai khdng mdy khd thuydt phgc chua cao. Vide hinh thdnh tu khan. Tuy nhidn, de xdy dung dugc cdc giai phdp iing duy ling phd vdi BDKH d Nghd An cdn phd tdi uu vdi BDKH, cdn phdi du bdo dugc cdng chinh tranh 2 thai cue: khdng thd a, nhung ciing xac cdng tdt nhiing hau qud do BDKH gdy ra, kha nang khdng qua lo Idng. dia chdt vung ven bidn dd dang dugc ndng Idn hay dang trong qud trinh sut liin; su phat tridn eua khoa hgc - cdng + Khdng thd a: Tu tudng "ndng - lanh nghp, td chiic xa hdi cua loai ngudi trong tuong lai... Dd da timg xdy ra nhieu lan tren trdi ddt md la nhiing trd ngai ma cdc nhd khoa hgc dang gap phdi con nguoi vdn tdn tgi vd phdt trien den Tqp chi S6 6/2014 [29] KH-CN Nghd A n
NGHIENCOU-TRAO o i l hien nay. Tuy nhidn, didu do khdng cd CJ Nghd An, chua thdy cd nhieu cdng bd thdng tin nghia Id khong dam dua ra cac gidi phdp. xac nhdn nhung ddu hi^u canh bao cua BDKH d dja Ddi vdi khu vuc ven bidn Nghd An, de phuong mgt each chdc chan vd tin cdy, cdn thidu co sd dua ra cdc giai phap iing pho vdi BDKH, khoa hgc de dua ra nhimg gidi phap thich dng iing pho didu quan trgng Id cdn xdc dinh cdch thuc vdi BDKH. Dd cai thipn vdn dd nay, Nghp An dang cdn tidp c^n. Phat trien ben vung can dat ddng CO cdc nghien ciiu vd: Vai trd cua bien Ddng ddi vdi thdi 3 muc tieu (dugc xdp theo thii tu): BDKH d Nghd An; Xu the bien ddi cua cdc hp sinh thai kinh te, mdi trudng, xa hdi. Tuy nhidn, quan xa bidn nhiet ddi nhu riing ngdp man, ran san hd, ddi vdi BDKH, ede gidi phap dua ra thdm cd bidn...; Xu thd phdt tridn ciia nghd cd, du lich khdng ndn dat tidu chi hidu qud kinh te vd cdc ngdnh kinh td lidn quan ddn bien trong didu kidn Idn trdn hdt. BDKH Id vdn dd toan cdu va BDKH. lau ddi, cdn cd su ddng thudn cua todn xa 3. Ket luan hdi ndn eac tidu chi mdi trudng vd xa hdi C) Nghe An, tuy da xudt hipn mdt sd diu hidu cdnh can dugc chu trpng hon. Dong thdi, cac bdo vd BDKH nhu nhi|t dO tdi cao da Idn ddn tren 42''C gidi phdp dd khdng dnh hudng xdu ddn d Quy Chdu, Tuong Duong, nhidt do tdi thip xudng quydn Igi chung cua dit nudc, eua cgng den 0°C a Quy Chdu mua ddng 2013, su gia tang cac ddng. con loc d bidn Quynh Luu, gia tang cudng dg mua, thdi - Mot so gidi phdp ung pho vdi BDKH lugng vd miic dp ndng ndng trong pham vi cd tinh... viing ven bien Nghe An: Bdi vidt chi mdi ndu dugc mdt sd bidu hi^n cd thd co Nghd An chua cd nhidu bidu hien xdu lien quan ddn BDKH d ddi ven bidn, ly gidi m^t s6 hidn lien quan den BDICH. Nhung khdng vi tugng, de xuit mdt sd giai phdp khuydn cdo vd thdi dp the md chiing ta khdng quan tdm ddn ling xu tuong tiiich vdi BDKH d N ^ p An. Tuy nhidn, nhung du bdo vd nhung tai hga Idn hon cae vdn de vd khi hdu rdt nhay cam, de gay ddt bidn, dang rinh rap phia trudc. Vd mat qudn H BDKH Id hidn tugng cd tinh todn cdu, Idu ddi, hdu qua theo kd hoach chung cua Vipt Nam, mgt cd tinh lidn hodn vd khd ludng trudc. Cdc bidu hidn cua sd dia phuong da soan thdo chidn luge BDKH nhu vdt ndt ciia con dd, neu khdng quan tdm gia "Cng phd vdi BDKH" [5]. Trong do, cdc cd tir ddu se den liic va dd. dia phuang deu eanh bdo Id cd thd se chiu Nghp An cdn cd cdc nghidn ciiu sdu ban vd BDKH, nhidu nhihig tdc ddng vd hdu qud to Idn cdc ddng thdi tich cue hon trong xdy dgng co sd Iy ludn do BDKH ddi cac ngudn Igi tdi nguydn, vd thuc tidn vd BDKH dd cd thdi dg iing xu tuong cdc ngdnh kinh te va siic khde cgng ddng. thich, bien phap ung phd tdi uu./. Tdi li^u tham khdo 1. Ngo Vuong Anh, Biin ddi idii hdu de dga di sdn vdn hda Viet Nam - Cdch nao di dng phd. Khoa hpc Xa h6i & Nhan van so 12/2013. 2. Vo Van Hong (2009), Di&u tra. ddnh gid su thay ddi di$n tich rimg phong hp ven bien. rimg ngdp m^n dnh huang den xoi l& vd BDKH cdc huy$n ven bientinhNgh?An, Chuang trinh nSng cao nang luc quan ly d4t dai va moi tnicmg (SEMLA). 3. BQ Tkx nguyen vk Moi truemg, Kich ban biin ddi Ichi hau. nuac biin dang cho Vi^t Nam. Ha N6i, 20 U, rstmt.bin- hduong.gov. vn 02/4/2014). 4. Theo Le BaThao (2001), Thien nhien Vi$tNam. Nxb Giao due, Tai bin. 26nim\ ^ ^ ^ ^ ^ *^^^°'' ^"^''''^ "^ ^'^ ^^' **' ^^" ^^^^"^ ^°^- ^^"8 thong ttin difn tu tinh Khanh Hoa 6. Vi^n Hai dumg hpc (2011), Cdm nang tra cim vi diiu kien tjf nhien. Moi trudng, Sinh thdi Hnh ti. Xd hpi va Quan ll tong hpp dai ven b&Nam Trung Bp. Nxb Khoa hpc tg nhien va c6ng nghp . . ^;,?^^^!"f"" "^f" t2°^^^' ^Shiin cuu dac diim biin dpng muc nudc biin trong diiu kien biin ddi khi hdu hiin dai. Vi^n Hai duong hpc. SO 6/2014 ''''''" [30] KH-CN Ngh^ An ' '