Những kiến thức cơ bản về công tác đo đạc trong xây dựng

Chia sẻ: Hoang Van Hung | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:34

Thêm vào BST

Báo xấu

601
lượt xem 351
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Giáo trình tham khảo về những quy chuẩn công nghệ nhà cao tầng.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Những kiến thức cơ bản về công tác đo đạc trong xây dựng

nhãm x©y dùng quy chuÈn c«ng nghÖ nhμ cao tÇng nh÷ng kiÕn thøc c¬ b¶n vÒ c«ng t¸c ®o ®¹c trong x©y dùng Tr−ëng nhãm : PGS Lª KiÒu , Thμnh viªn: TS §ç §×nh §øc TS TrÞnh Quang Vinh TS Ng« V¨n Hîi Ths NguyÔn V¨n Minh http://www.ebook.edu.vn 1
I. NhiÖm vô cña c«ng t¸c tr¾c ®Þa trong x©y dùng Tr¾c ®Þa lμ mét kh©u c«ng viÖc rÊt quan träng trong toμn bé qu¸ tr×nh x©y dùng c«ng tr×nh. Trong giai ®o¹n hiÖn nay, c¸c nhμ m¸y, xÝ nghiÖp c«ng nghÖ cao ®Òu bao gåm c¸c d©y chuyÒn s¶n xuÊt rÊt hiÖn ®¹i liªn hÖ víi nhau mét c¸ch chÆt chÏ, chÝnh x¸c v× vËy ®ßi hái vÒ mÆt ®é chÝnh x¸c ®èi víi c«ng t¸c tr¾c ®Þa kh«ng ngõng t¨ng cao. Trong x©y dùng d©n dông, thuû lîi vμ giao th«ng vËn t¶i còng t−¬ng tù nh− vËy. ViÖc x©y dùng hμng lo¹t c¸c nhμ cao tÇng ë c¸c thμnh phè lín, viÖc x©y dùng c¸c cÇu lín b»ng c«ng nghÖ ®óc hÉng, c¸c c«ng tr×nh ®Çu mèi thuû lîi, thuû ®iÖn ®Òu ®Æt ra nh÷ng yªu cÇu rÊt míi vÒ ®é chÝnh x¸c ®èi víi c«ng t¸c tr¾c ®Þa . NhiÖm vô chñ yÕu cña c«ng t¸c tr¾c ®Þa trong x©y dùng lμ: §¶m b¶o cho c«ng tr×nh ®−îc x©y dùng ®óng kÝch th−íc h×nh häc vμ ®óng vÞ trÝ thiÕt kÕ. ChØ khi hai yªu cÇu c¬ b¶n nμy ®−îc ®¸p øng th× c«ng tr×nh míi cã thÓ vËn hμnh an toμn. §Ó thùc hiÖn ®−îc c¸c nhiÖm vô trªn ®©y cÇn ph¶i tiÕn hμnh c¸c c«ng ®o¹n sau: - C«ng t¸c kh¶o s¸t ®Þa h×nh. - Thμnh lËp l−íi khèng chÕ c¬ së phôc vô bè trÝ c«ng tr×nh - Thùc hiÖn c«ng t¸c bè trÝ chi tiÕt c«ng tr×nh . - KiÓm tra vÞ trÝ vμ c¸c kÝch th−íc h×nh häc vμ ®é th¼ng ®øng (hoÆc ®é dèc cña c¸c h¹ng môc c«ng tr×nh). - Quan tr¾c chuyÓn dÞch c«ng tr×nh Do yªu cÇu vÒ ®é chÝnh x¸c cña c¸c c«ng t¸c tr¾c ®Þa ®Þa h×nh ngμy cμng t¨ng cao céng víi c¸c ®iÒu kiÖn ®o ®¹c trªn mÆt b»ng x©y dùng th−êng khã kh¨n h¬n so víi c¸c ®iÒu kiÖn ®o ®¹c trong tr¾c ®Þa th«ng th−êng v× ph¶i thùc hiÖn viÖc ®o ®¹c trong mét kh«ng gian chËt hÑp, cã nhiÒu thiÕt bÞ vμ ph−¬ng tiÖn vËn t¶i ho¹t ®éng g©y ra c¸c chÊn ®éng vμ c¸c vïng khÝ hËu cã gradient nhiÖt ®é ®«i khi rÊt lín. Trong ®iÒu kiÖn nh− vËy, nhiÒu m¸y mãc tr¾c ®Þa th«ng th−êng kh«ng ®¸p øng ®−îc c¸c yªu cÇu ®é chÝnh x¸c ®Æt ra. V× lý do trªn nªn trong x©y dùng th−êng ph¶i sö dông c¸c thiÕt bÞ hiÖn ®¹i cã ®é chÝnh x¸c vμ æn ®Þnh cao vμ ®«i khi ph¶i chÕ t¹o c¸c thiÕt bÞ chuyªn dïng. §i ®«i víi viÖc n©ng cao chÊt l−îng c«ng t¸c tr¾c ®Þa c«ng tr×nh trªn c¸c mÆt b»ng x©y dùng cÇn cã c¸c c¸n bé t− vÊn gi¸m s¸t chuyªn s©u vÒ tr¾c ®Þa. Còng nh− c¸c c¸n bé t− vÊn gi¸m s¸t thuéc c¸c bé m«n kh¸c, c¸c c¸n bé t− vÊn gi¸m s¸t vÒ tr¾c ®Þa cã nhiÖm vô thay mÆt bªn A gi¸m s¸t chÊt l−îng thi c«ng c«ng t¸c tr¾c ®Þa cña c¸c nhμ thÇu trªn c«ng tr×nh vμ t− vÊn cho c¸c c¸n bé kü thuËt tr¾c ®Þa cña c¸c nhμ thÇu vÒ gi¶i ph¸p kü thuËt ®Ó hoμn thμnh tèt c¸c nhiÖm vô ®Æt ra gãp phÇn ®¶m b¶o cho viÖc thi c«ng x©y dùng c«ng tr×nh ®óng tiÕn ®é víi chÊt l−îng cao nhÊt. II. C¸c hÖ to¹ ®é dïng trong x©y dùng Trong x©y dùng vÞ trÝ cña c¸c h¹ng môc c«ng tr×nh, c¸c kÕt cÊu ®Òu ®−îc cho trªn c¸c b¶n vÏ thiÕt kÕ b»ng c¸c gi¸ trÞ to¹ ®é X, Y, H trong ®ã to¹ ®é X vμ Y x¸c ®Þnh vÞ trÝ cña mét ®iÓm trªn mÆt ph¼ng, H lμ ®é cao cña ®iÓm ®ã so víi mét mÆt chuÈn nμo ®ã. MÆt chuÈn nμy cã thÓ lμ mÆt n−íc biÓn dïng trong hÖ ®é http://www.ebook.edu.vn 2
cao nhμ n−íc (sea level) nã còng cã thÓ lμ mÆt ®Êt trung b×nh cña mÆt b»ng thi c«ng x©y dùng (ground level) hoÆc ®é cao theo mÆt ph¼ng ®−îc quy ®Þnh lμ ± 0 cña nhμ m¸y hoÆc c«ng tr×nh (plan level). HiÖn nay trong thùc tÕ x©y dùng cã hai hÖ thèng to¹ ®é ®−îc sö dông ®ã lμ: hÖ to¹ ®é ®éc lËp vμ hÖ to¹ ®é quèc gia. 1 HÖ to¹ ®é ®éc lËp 1.1 C¸ch dùng hÖ to¹ ®é ®éc lËp HÖ to¹ ®é ®éc lËp hay cßn gäi lμ hÖ to¹ ®é qui −íc hay hÖ to¹ ®é gi¶ ®Þnh ®−îc x¸c lËp bëi hai ®−êng th¼ng vu«ng gãc víi nhau, trôc ®øng ký hiÖu lμ Y (trôc tung), trôc ngang ký hiÖu lμ X (trôc hoμnh). Giao ®iÓm cña hai trôc nμy (th−êng ký hiÖu lμ O) gäi lμ gèc to¹ ®é (H.II.1.1) Víi hÖ trôc to¹ ®é nh− trªn, bÊt kú mét ®iÓm P nμo trªn mÆt ph¼ng còng ®−îc x¸c ®Þnh bëi mét cÆp sè thùc (x,y) - chÝnh lμ kho¶ng c¸ch tõ ®iÓm ®ang xÐt tíi c¸c trôc t−¬ng øng, vμ gäi lμ to¹ ®é ph¼ng vu«ng gãc cña cña nã. Trong cÆp sè thùc nμy gi¸ trÞ hoμnh ®é x ®−îc viÕt tr−íc cßn tung ®é y ®−îc viÕt sau. H.II.1.1 HÖ to¹ ®é ®éc lËp 1.2 TÝnh chÊt cña hÖ to¹ ®é ®éc lËp HÖ to¹ ®é ®éc lËp cã mét sè tÝnh chÊt quan träng sau ®©y: a. HÖ to¹ ®é ®éc lËp cã thÓ ®−îc ®Þnh h−íng tuú ý trong mÆt ph¼ng. V× ®©y lμ hÖ to¹ ®é ®éc lËp nªn ban ®Çu chóng ta cã thÓ ®Þnh h−íng mét trong hai trôc (X hoÆc Y) mét c¸ch tuú ý. Th«ng th−êng ng−êi ta th−êng ®Þnh h−íng trôc X hoÆc Y song song hoÆc vu«ng gãc víi trôc chÝnh cña c«ng tr×nh. Víi c¸ch ®Þnh h−íng c¸c trôc to¹ ®é nh− vËy viÖc tÝnh to¸n to¹ ®é cña c¸c ®iÓm trªn mÆt b»ng sÏ trë nªn ®¬n gi¶n rÊt nhiÒu. b. Gèc to¹ ®é cña hÖ to¹ ®é ®éc lËp cã thÓ ®−îc chän tuú ý Thùc chÊt cña vÊn ®Ò nμy lμ sau khi chóng ta ®· chän ®Þnh h−íng cho c¸c trôc to¹ ®é chóng ta cã thÓ tÞnh tiÕn chóng ®i mét l−îng tuú ý. Th«ng th−êng ng−êi ta th−êng tÞnh tiÕn gèc to¹ ®é xuèng ®iÓm thÊp nhÊt ë gãc bªn tr¸i vμ phÝa d−íi cña c«ng tr×nh vμ g¸n cho nã mét gi¸ trÞ to¹ ®é ch½n. Víi gèc to¹ ®é nh− vËy th× gi¸ trÞ to¹ ®é cña tÊt c¶ c¸c ®iÓm trªn mÆt b»ng x©y dùng ®Òu mang dÊu (+) ®iÒu nμy h¹n chÕ ®−îc c¸c sai lÇm trong viÖc tÝnh to¸n vμ ghi chÐp to¹ ®é cña c¸c ®iÓm. http://www.ebook.edu.vn 3
1.3 Ph¹m vi øng dông cña hÖ to¹ ®é ®éc lËp HÖ to¹ ®é ®é ®éc lËp rÊt tiÖn lîi nh−ng nã chØ cã thÓ ®−îc sö dông trong mét ph¹m vi hÑp kho¶ng vμi km2 trë l¹i tøc lμ trong khu«n khæ mét khu vùc ®ñ nhá mμ ë ®ã mÆt cÇu cña tr¸i ®Êt cã thÓ coi lμ mÆt ph¼ng. Trong c¸c khu vùc cã quy m« lín h¬n sÏ kh«ng sö dông hÖ to¹ ®é qui −íc ®−îc mμ ph¶i sö dông hÖ to¹ ®é quèc gia. 2 HÖ to¹ ®é quèc gia 2.1 ThiÕt lËp hÖ to¹ ®é quèc gia HÖ to¹ ®é quèc gia lμ hÖ to¹ ®é thèng nhÊt sö dông chung trong ph¹m vi toμn quèc. Tr−íc n¨m 2000 ë n−íc ta sö dông hÖ to¹ ®é HN-72, elipxoit WGS- 84, l−íi chiÕu Gauss Kriugher. Tõ n¨m 2000 trë l¹i ®©y chóng ta chuyÓn sang sö dông hÖ to¹ ®é VN-2000 l−íi chiÕu UTM. V× tr¸i ®Êt cña chóng ta lμ h×nh cÇu trong khi ®ã c¸c b¶n vÏ thiÕt kÕ c«ng tr×nh x©y dùng, c¸c b¶n ®å ®Þa h×nh vv ®Òu ®−îc thÓ hiÖn trªn mét mÆt ph¼ng lμ mÆt tê giÊy v× vËy ng−êi ta ph¶i chiÕu mÆt ®Êt lªn mét mÆt ph¼ng. Trong hÖ to¹ ®é HN-72 chóng ta sö dông phÐp chiÕu Gauss Kriugher. §©y lμ phÐp chiÕu h×nh trô ngang ®ång gãc, nghÜa lμ ®Ó biÓu diÔn mÆt ®Êt trªn mÆt ph¼ng ng−êi ta lång tr¸i ®Êt vμo trong mét h×nh trô ngang cã ®−êng kÝnh ®óng b»ng ®−êng kÝnh cña tr¸i ®Êt (H×nh II.2.2a) H.II.2.1 PhÐp chiÕu h×nh trô ngang Nh− vËy tr¸i ®Êt sÏ tiÕp xóc víi h×nh trô nμy vμ giao cña mÆt h×nh trô sÏ lμ ®−êng trßn, ®−êng trßn nμy ®i qua hai cùc cña tr¸i ®Êt vμ ®−îc gäi lμ kinh tuyÕn trôc. §Ó biÓu diÔn c¸c ®iÓm cña mÆt ®Êt lªn mÆt ph¼ng tr−íc tiªn ng−êi ta chiÕu tõ t©m tr¸i ®Êt ra mÆt h×nh trô sau ®ã më tr¶i h×nh trô ra chóng ta sÏ ®−îc mÆt ph¼ng DÜ nhiªn víi c¸ch chiÕu nh− trªn th× chØ cã c¸c ®iÓm n»m trªn kinh tuyÕn trôc lμ kh«ng bÞ biÕn d¹ng cßn l¹i tÊt c¶ c¸c ®iÓm kh¸c ®Òu bÞ biÕn d¹ng. C¸c ®iÓm cμng c¸ch xa kinh tuyÕn trôc cμng bÞ biÕn d¹ng nhiÒu. §Ó h¹n chÕ biÕn d¹ng khi biÓu diÔn mÆt ®Êt lªn mÆt ph¼ng ng−êi ta chØ chiÕu riªng tõng phÇn mÆt ®Êt lªn mÆt ph¼ng. Th«ng th−êng ng−êi ta chia mÆt ®Êt b»ng c¸c ®−êng kinh tuyÕn thμnh c¸c mói cã bÒ réng 60 (hoÆc 30) vμ lÇn l−ît chiÕu c¸c mói nμy lªn mÆt ph¼ng ta sÏ ®−îc h×nh d¹ng bÒ mÆt tr¸i ®Êt biÓu diÔn trªn mÆt ph¼ng h.II.2b http://www.ebook.edu.vn 4
A B H.II.2.2 HÖ to¹ ®é vu«ng gãc quèc gia H.II.2.3 BiÕn d¹ng trong l−íi chiÕu UTM HÖ to¹ ®é vu«ng gãc c¬ b¶n cña n−íc ta ®−îc thiÕt lËp trªn c¬ së phÐp chiÕu h×nh trô ngang víi mói chiÕu 6°, hai trôc to¹ ®é c¬ b¶n ®−îc chän lμ h×nh chiÕu cña kinh tuyÕn trôc (trôc ®øng, ký hiÖu lμ X) vμ h×nh chiÕu cña ®−êng xÝch ®¹o (trôc ngang, ký hiÖu lμ Y). Nh− vËy ký hiÖu c¸c trôc to¹ ®é trong hÖ to¹ ®é quèc gia ng−îc víi ký hiÖu mμ chóng ta vÉn th−êng dïng. Mét sè n−íc trªn thÕ giíi ký hiÖu trôc ®øng lμ trôc N (h−íng b¾c) vμ trôc ngang lμ E (h−íng §«ng) ®Ó tr¸nh nhÇm lÉn. NÕu g¸n gi¸ trÞ X0=0,Y0=0 cho giao ®iÓm cña kinh tuyÕn trôc vμ ®−êng xÝch ®ao th× toμn bé c¸c ®iÓm n»m phÝa t©y cña kinh tuyÕn trôc sÏ cã gi¸ trÞ Y(E) mang dÊu (-). §Ó tr¸nh ®iÒu nμy ng−êi ta g¸n cho ®iÓm O gi¸ trÞ Y0 = 500.000m. Nh− vËy tÊt c¶ c¸c ®iÓm sÏ cã gi¸ trÞ to¹ ®é (+) ®iÒu nμy tr¸nh ®−îc phiÒn phøc vμ nhÇm lÉn trong ghi chÐp vμ tÝnh to¸n. HÖ to¹ ®é vu«ng gãc chóng ta xÐt trªn ®©y chÝnh lμ hÖ to¹ ®é HN-72. Toμn bé l·nh thæ n−íc ta (kÓ c¶ phÇn thÒm lôc ®Þa) gåm 3 mói 6° víi kinh tuyÕn trôc 105, 111 vμ 117. §Ó gi¶m ®é biÕn d¹ng ng−êi ta cßn sö dông c¸c mói 3° víi kinh tuyÕn trôc 105° , 108° , 111°, 114° vμ 117°. C¸c sè liÖu to¹ ®é cña c¸c ®iÓm khèng chÕ nhμ n−íc vμ c¸c b¶n ®å ®Þa h×nh ®Òu do tæng côc ®Þa chÝnh qu¶n lý thèng nhÊt. Khi cÊp to¹ ®é ngoμi c¸c gi¸ trÞ to¹ ®é x vμ y cña c¸c ®iÓm bao giê ng−êi ta còng cÊp thªm c¸c th«ng tin nh− kinh tuyÕn trôc vμ l−íi chiÕu cña hÖ to¹ ®é ®ang dïng. HÖ to¹ ®é VN-2000 mμ chóng ta sö dông hiÖn nay thùc chÊt còng lμ phÐp chiÕu h×nh trôc ngang. PhÐp chiÕu nμy chØ kh¸c phÐp chiÕu Gauss ë chç lμ hÖ sè chiÒu dμi ë kinh tuyÕn trôc m0 kh«ng ph¶i b»ng 1,000 nh− phÐp chiÕu Gauss mμ b»ng 0,9996 nghÜa lμ ë kinh tuyÕn trôc chiÒu dμi ®o trªn b¶n vÏ sÏ nhá h¬n chiÒu dμi thùc trªn mÆt ®Êt. Trong phÐp chiÕu nμy cã hai vÞ trÝ A vμ B kh«ng bÞ biÕn d¹ng, c¸c ®iÓm n»m gi÷a A vμ B cã biÕn d¹ng ©m (kÝch th−íc cña c¸c ®èi t−îng trªn b¶n vÏ nhá h¬n kÝch th−íc cña chóng trªn mÆt ®Êt ) ng−îc l¹i c¸c ®iÓm n»m ngoμi A vμ B cã biÕn d¹ng d−¬ng nghÜa lμ kÝch th−íc ®o trªn b¶n vÏ sÏ lín h¬n kÝch th−íc trªn mÆt ®Êt trong khi ®ã ®èi víi phÐp chiÕu Gauss trõ c¸c ®iÓm n»m trªn kinh tuyÕn trôc ë tÊt c¶ c¸c vÞ trÝ kh¸c kÝch th−íc cña c¸c yÕu tè trªn b¶n vÏ http://www.ebook.edu.vn 5
®Òu lín h¬n kÝch th−íc thùc tÕ trªn mÆt ®Êt. §é biÕn d¹ng do phÐp chiÕu ®−îc x¸c ®Þnh theo c«ng thøc: 2 ym δ = (1) 2R 2 Trong ®ã ym lμ gi¸ trÞ to¹ ®é y trung b×nh cña ®o¹n th¼ng ®ang xÐt. R- B¸n kÝnh cña tr¸i ®Êt (R = 6371km) Cã thÓ coi phÐp chiÕu UTM dïng trong hÖ to¹ ®é VN-2000 hiÖn nay lμ ⎛ y2 ⎞ ⎜ m0 + m2 ⎟ , trong phÐp chiÕu h×nh trô ngang tæng qu¸t víi hÖ sè chiÒu dμi m = ⎜ ⎝ 2R ⎟⎠ ®ã m0 lμ hÖ sè chiÒu dμi t¹i kinh tuyÕn trôc (m0=1 trong phÐp chiÕu Gauss Kriugher dïng trong hÖ to¹ ®é HN-72). Tõ ®©y chóng ta cã thÓ rót ra mét tÝnh chÊt ®Æc biÖt cña hÖ to¹ ®é Nhμ n−íc ®ã lμ hÖ sè chiÒu dμi t¹i c¸c ®iÓm kh¸c nhau trªn mÆt ®Êt lμ kh«ng gièng nhau. TÝnh chÊt nμy cña hÖ to¹ ®é nhμ n−íc g©y ra rÊt nhiÒu phiÒn to¸i cho ng−êi sö dông ®Æc biÖt lμ nh÷ng ng−êi kh«ng hiÓu thËt sù s©u s¾c vÒ hÖ to¹ ®é nμy. 2.2 Nh÷ng vÊn ®Ò trôc trÆc th−êng gÆp ph¶i khi sö dông hÖ to¹ ®é nhµ n−íc trªn c¸c c«ng tr×nh x©y dùng Th«ng th−êng khi lËp dù ¸n x©y dùng mét c«ng tr×nh nμo ®ã chñ yÕu ®Çu t− th−êng yªu cÇu mét c¬ quan ®o ®¹c thùc hiÖn c«ng t¸c ®o ®¹c kh¶o s¸t tr¾c ®Þa - ®Þa h×nh ®Ó lÊy sè liÖu lËp b¸o c¸o kh¶ thi vμ phôc vô thiÕt kÕ c«ng tr×nh . §èi víi c«ng tr×nh cã qui m« nhá ng−êi ta sö dông hÖ to¹ ®é ®éc lËp, ®èi víi c¸c c«ng tr×nh cã qui m« lín b¾t buéc ph¶i sö dông hÖ to¹ ®é quèc gia. Khi sö dông hÖ to¹ ®é quèc gia do chñ ®Çu t− vμ c¬ quan thiÕt kÕ kh«ng am hiÓu s©u s¾c vÒ hÖ to¹ ®é nμy nªn kh«ng l−u ý ®Õn biÕn d¹ng cña nã dÉn ®Õn kh«ng cã sù t−¬ng thÝch gi−· kho¶ng c¸ch thùc trªn mÆt ®Êt vμ kho¶ng c¸ch thiÕt kÕ trªn b¶n vÏ. NÕu biÕn d¹ng do l−íi chiÕu qu¸ lín th× sÏ g©y rÊt nhiÒu phiÒn phøc trong qu¸ tr×nh thi c«ng x©y l¾p c«ng tr×nh. VÊn ®Ò r¾c rèi nμy thùc tÕ chóng t«i ®· ph¶i ®èi mÆt rÊt nhiÒu lÇn trªn mét sè mÆt b»ng x©y dùng c¸c nhμ m¸y vμ c¸c cÇu lín ë n−íc ta. Quy ph¹m c«ng t¸c tr¾c ®Þa trong x©y dùng cã nªu râ: HÖ to¹ ®é dïng trong x©y dùng ph¶i ®¶m b¶o sao cho biÕn d¹ng chiÒu dμi do l−íi chiÕu kh«ng v−ît qu¸ 1/200.000. §Ó ®¶m b¶o ®−îc ®iÒu nμy cÇn ph¶i chän kinh tuyÕn trôc cho hîp lý. §èi víi hÖ to¹ ®é VN-2000 hoÆc HN-72 nªn chän hÖ sè chiÒu dμi t¹i kinh tuyÕn trôc m0 =1 vμ chän l−íi chiÕu sao cho khu vùc x©y dùng n»m c¸ch kinh tuyÕn trôc kh«ng qu¸ 20km viÖc tÝnh chuyÓn cã thÓ ®−îc thùc hiÖn b»ng mét ch−¬ng tr×nh do chóng t«i ®· lËp s½n. Nh− vËy ®Ó ®¶m b¶o biÕn d¹ng chiÒu dμi do l−íi chiÕu kh«ng v−ît qu¸ 1/200.000 tr−íc hÕt cÇn xem xÐt gÝa trÞ to¹ ®é Y (E) cña c¸c ®iÓm trªn mÆt b»ng x©y dùng. NÕu (Y-500.000) < 20.000 nghÜa lμ khu vùc x©y dùng c¸ch kinh tuyÕn trôc kh«ng qu¸ 20km vμ sai lÖch chiÒu dμi gi÷a 2 ®iÓm ®o trªn mÆt ®Êt vμ chiÒu dμi cña nã trªn b¶n vÏ kh«ng v−ît qu¸ gi¸ trÞ 1/200000. Ng−îc l¹i nÕu (Y- http://www.ebook.edu.vn 6
500.000) > 20.000 th× cÇn ph¶i tÝnh chuyÓn to¹ ®é sao cho kinh tuyÕn trôc ®i vμo gi÷a hoÆc s¸t mÆt b»ng x©y dùng . Trong x©y dùng c¸c tuyÕn ®−êng giao th«ng ®«i khi vÊn ®Ò l¹i x¶y ra ë mét khÝa c¹nh kh¸c ®ã lμ cïng mét ®iÓm trªn thùc tÕ (th−êng lμ chç tiÕp gi¸p cña hai nhμ thÇu kh¸c nhau) nh−ng to¹ ®é do hai nhμ thÇu x¸c ®Þnh l¹i sai kh¸c nhau rÊt lín. §iÒu nμy x¶y ra khi hai nhμ thÇu sö dông hai kinh tuyÕn trôc kh¸c nhau. §Ó gi¶i quyÕt vÊn ®Ò nμy chØ cÇn tÝnh chuyÓn to¹ ®é cña hai nhμ thÇu vÒ cïng mét kinh tuyÕn trôc. Nh×n chung nÕu mÆt b»ng x©y dùng kh«ng lín l¾m th× tèt nhÊt nªn sö dông hÖ to¹ ®é qui −íc (®éc lËp). Cßn trong tr−êng hîp sö dông to¹ ®é quèc gia cho c¸c c«ng tr×nh x©y dùng th× cÇn l−u ý ®Õn ®é biÕn d¹ng do l−íi chiÕu cña hÖ to¹ ®é nμy. III. C¸c bμi to¸n liªn quan ®Õn to¹ ®é cña c¸c ®iÓm Trong thùc tÕ x©y dùng c¸c c«ng tr×nh, trong qu¸ tr×nh lμm c«ng t¸c t− vÊn gi¸m s¸t c¸c kü s− x©y dùng, kü s− t− vÊn gi¸m s¸t th−êng xuyªn ph¶i sö dông ®Õn to¹ ®é cña c¸c ®iÓm. D−íi ®©y chóng t«i xin giíi thiÖu mét sè bμi to¸n c¬ b¶n liªn quan ®Õn to¹ ®é cña c¸c ®iÓm. 1. Bµi to¸n x¸c ®Þnh to¹ ®é cña c¸c ®iÓm theo chiÒu dµi vµ gãc ph−¬ng vÞ (bµi to¸n thuËn) §Ó x¸c ®Þnh to¹ ®é cña c¸c ®iÓm chóng ta cÇn ®−a thªm vμo mét kh¸i niÖm míi ®ã lμ gãc ph−¬ng vÞ. X ΔY B αBA αAB D ΔX A Y H×nh III.1.1 X¸c ®Þnh to¹ ®é cña mét ®iÓm Gãc ph−¬ng vÞ cña mét ®o¹n th¼ng lμ gãc theo chiÒu kim ®ång hå hîp bëi h−íng b¾c cña hÖ trôc to¹ ®é (hoÆc ®−êng th¼ng song song víi nã) vμ ®o¹n th¼ng ®ang xÐt. http://www.ebook.edu.vn 7
Víi ®o¹n th¼ng AB nh− h×nh III.1, muèn x¸c ®Þnh ph−¬ng vÞ cña ®o¹n AB (ký hiÖu lμ αAB ) th× tõ ®iÓm A ta kÎ mét ®o¹n th¼ng song song víi trôc N vμ ta cã ®−îc gãc ph−¬ng vÞ αAB nh− h×nh vÏ. Gi¶ sö ta ®øng t¹i ®iÓm B nh×n vÒ phÝa ®iÓm A, Theo quy t¾c nãi trªn ta sÏ x¸c ®Þnh ®−îc αBA b»ng c¸ch kÎ tõ B mét ®o¹n th¼ng song song víi trôc N nh− c¸ch lμm khi x¸c ®Þnh ph−¬ng vÞ αAB ta sÏ cã ®−îc gãc αBA. Gãc αBA gäi lμ ph−¬ng vÞ ng−îc cña αAB. Tõ h×nh vÏ ta thÊy αBA = αAB + 1800 nghÜa lμ gãc ph−¬ng vÞ ng−îc cña mét c¹nh nμo ®ã b»ng gãc ph−¬ng vÞ xu«i cña nã céng thªm 1800. Gi¶ sö ®iÓm A ®· biÕt tr−íc to¹ ®é (NA EA), ngoμi ra chóng ta còng biÕt gãc αAB vμ chiÒu dμi SAB. Theo h×nh vÏ ta sÏ cã: ΔXAB = SAB cos αAB (2) ΔYAB = SAB sinh αAB ΔN vμ ΔE lμ sè gia to¹ ®é cña ®iÓm B so víi ®iÓm A. To¹ ®é cña ®iÓm B sÏ ®−îc x¸c ®Þnh theo c«ng thøc: XB = XA + ΔXAB (3) YB = YA + ΔYAB Nh− vËy chóng ta ®· x¸c ®Þnh ®−îc to¹ ®é cña ®iÓm B. §iÒu kiÖn cÇn thiÕt ®Ó x¸c ®Þnh ®−îc to¹ ®é lμ ph¶i biÕt kho¶ng c¸ch S vμ gãc ph−¬ng vÞ α. Kho¶ng c¸ch S chóng ta cã thÓ dïng c¸c ph−¬ng tiÖn ®o chiÒu dμi ®Ó ®o cßn viÖc tÝnh gãc ph−¬ng vÞ chóng t«i sÏ ®Ò cËp ë phÇn sau. 2. Bµi to¸n x¸c ®Þnh gãc ph−¬ng vÞ vµ chiÒu dµi theo to¹ ®é cña c¸c ®iÓm (bµi to¸n nghÞch). Bμi to¸n ng−îc rÊt hay ®−îc sö dông ®Ó bè trÝ c¸c ®iÓm tõ b¶n vÏ ra thùc tÕ. Ngoμi ra nã cßn ®−îc sö dông trong kiÓm tra, nghiÖm thu c«ng tr×nh . Tõ c«ng thøc (2) ta cã ΔX2 = D2cos2α ΔY2 = D2sin2α D = ΔN 2 + ΔE 2 (4) ΔE αAB = Arctg (5) ΔN Khi gi¶i bμi to¸n nμy cÇn chó ý xÐt dÊu cña ΔN vμ ΔE ®Ó tr¸nh c¸c sai lÇm. Tõ hÖ trôc to¹ ®é vu«ng gãc vμ ®Þnh nghÜa gãc ph−¬ng vÞ ta cã b¶ng xÐt dÊu nh− sau: α ΔN ΔE 0 < α < 900 + + 900 < α < 1800 - + 1800 < α < 2700 - - 2700 < α < 3600 + - http://www.ebook.edu.vn 8
C¸c bμi to¸n xu«i vμ ng−îc ®· ®−îc lËp tr×nh s½n cμi vμo trong c¸c m¸y tÝnh cÇm tay lo¹i kü thuËt (Scientific calculator). C¸c kü s− t− vÊn gi¸m s¸t, c¸c c¸n bé kü thuËt trªn c«ng tr−êng nªn mang theo nã ra ngoμi hiÖn tr−êng vμ cÇn biÕt sö dông thμnh th¹o c¸c ch−¬ng tr×nh nμy. IV. L−íi khèng chÕ to¹ ®é trªn c¸c mÆt b»ng x©y dùng 1. Vai trß cña l−íi khèng chÕ §Ó ®¶m b¶o cho c«ng tr×nh ®−îc x©y dùng ®óng vÞ trÝ vμ ®óng kÝch th−íc h×nh häc ®· thiÕt kÕ th× trªn mÆt b»ng x©y dùng ph¶i cã mét hÖ thèng c¸c ®iÓm cã to¹ ®é, ®−îc ®¸nh dÊu chÝnh x¸c vμ kiªn cè b»ng c¸c mèc bªt«ng. C¸c ®iÓm nμy t¹o nªn mét l−íi gäi lμ l−íi khèng chÕ to¹ ®é trªn mÆt b»ng x©y dùng. Ngoμi to¹ ®é X(N) vμ Y(E) ng−êi ta cßn dÉn c¶ ®é cao vμo c¸c ®iÓm nμy. Nh− vËy, dùa vμo c¸c ®iÓm cña l−íi khèng chÕ mÆt b»ng vμ ®é cao chóng ta cã thÓ thùc hiÖn c¸c c«ng t¸c bè trÝ, ®o ®¹c kiÓm tra, nghiÖm thu vμ ®o vÏ hoμn c«ng c«ng tr×nh. 2. MËt ®é cña c¸c ®iÓm khèng chÕ MËt ®é cña c¸c ®iÓm trong l−íi khèng chÕ tuú thuéc vμo yªu cÇu ®é chÝnh x¸c bè trÝ vμ mËt ®é cña c¸c h¹ng môc trªn mÆt b»ng. Theo TCVN, nÕu kh«ng cã nh÷ng yªu cÇu ®Æc biÖt th× ®èi víi c¸c c«ng tr×nh x©y dùng c«ng nghiÖp, cø 2- 3 ha cã mét ®iÓm khèng chÕ nh−ng tèi thiÓu trªn mÆt b»ng ph¶i cã 4 ®iÓm. Nh×n chung c¸c ®iÓm ®−îc ph©n bè r¶i ®Òu trªn mÆt b»ng. Nh÷ng khu vùc cã h¹ng môc víi c¸c d©y chuyÒn chÝnh x¸c mËt ®é c¸c ®iÓm khèng chÕ ph¶i dμy h¬n, ng−îc l¹i ë c¸c khu vùc kh¸c mËt ®é, ®iÓm khèng chÕ cã thÓ th−a h¬n. 3. C¸c ph−¬ng ph¸p thµnh lËp l−íi khèng chÕ 3.1 Ph−¬ng ph¸p tam gi¸c 3.1.1. L−íi tam gi¸c ®o gãc §Ó x¸c ®Þnh to¹ ®éc cña c¸c ®iÓm trªn mÆt b»ng x©y dùng ng−êi ta bè trÝ mét hÖ thèng l−íi tam gi¸c. Trong l−íi nμy ng−êi ta ®o tÊt c¶ c¸c gãc trong c¸c tam gi¸c v× vËy l−íi nμy ®−îc gäi lμ l−íi tam gi¸c ®o gãc. H. IV.1.1 α® S β2 β1 β3 H×nh IV.1 S¬ ®å l−íi khèng chÕ mÆt b»ng http://www.ebook.edu.vn 9
Muèn x¸c ®Þnh ®−îc to¹ ®é cña c¸c ®iÓm trªn mÆt b»ng th× Ýt nhÊt chóng ta ph¶i biÕt ®−îc to¹ ®é cña mét ®iÓm (vÝ dô ®iÓm I) chiÒu dμi cña mét c¹nh (vÝ dô I-II = D) vμ ph−¬ng vÞ cña mét c¹nh (vÝ dô α®) khi ®ã gi¶i c¸c tam gi¸c ta sÏ x¸c ®Þnh ®−îc chiÒu dμi cña tÊt c¶ c¸c c¹nh cßn l¹i vμ dùa vμo c¸c gãc ®o vμ gãc α® ta cã thÓ x¸c ®Þnh ®−îc ph−¬ng vÞ cña chóng lóc ®ã chóng ta dÔ dμng x¸c ®Þnh ®−îc to¹ ®é cña tÊt c¶ c¸c ®iÓm cßn l¹i trªn mÆt b»ng b»ng c¸ch gi¶i bμi to¸n xu«i nh− ®· tr×nh bμy ë trªn. Th«ng th−êng l−íi khèng chÕ dùa vμo mét c¹nh khëi ®Çu gåm 2 ®iÓm ®· biÕt to¹ ®é (vÝ dô ®iÓm I vμ II) dùa vμo to¹ ®é cña cÆp ®iÓm nμy chóng ta cã thÓ x¸c ®Þnh ®−îc chiÒu dμi D vμ gãc ph−¬ng vÞ α® cña c¹nh khëi ®Çu b»ng bμi to¸n ng−îc vμ tõ ®ã x¸c ®Þnh ®−îc to¹ ®é cña c¸c ®iÓm kh¸c. Víi mét cÆp ®iÓm gèc nh− vËy chóng ta chØ cã thÓ ®ñ d÷ liÖu ®Ó tÝnh to¸n to¹ ®é cho m¹ng l−íi. NÕu v× mét lý do nμo ®ã to¹ ®é cña mét trong 2 ®iÓm (I hoÆc II) bÞ sai th× chóng ta kh«ng cã c¸ch nμo ph¸t hiÖn ra v× vËy ®Ó kiÓm tra kÕt qu¶ thμnh lËp l−íi khèng chÕ to¹ ®é Ýt nhÊt ph¶i cã hai cÆp ®iÓm ®· biÕt tr−íc, mét cÆp ë ®Çu nμy cßn mét cÆp ë ®Çu kia cña l−íi. Còng víi môc ®Ých kiÓm tra kÕt qu¶ ®o ®¹c, tuy mçi tam gi¸c chØ cÇn ®o hai gãc lμ ®ñ nh−ng trong quy ®Þnh b¾t buéc ph¶i ®o c¶ 3 gãc. ViÖc ®o thªm gãc thø 3 gäi lμ ®¹i l−îng ®o thõa nh−ng t¹o ®iÒu kiÖn cho viÖc kiÓm tra kÕt qu¶ ®o thùc ®Þa mμ cßn t¹o ®iÒu kiÖn cho viÖc ¸p dông c¸c thuËt to¸n xö lý sè liÖu n©ng cao ®é tin cËy cña c¸c kÕt qu¶ ®o. 3.1.2. L−íi tam gi¸c ®o c¹nh L−íi tam gi¸c ®o c¹nh cã kÕt cÊu gièng l−íi tam gi¸c ®o gãc. Tuy nhiªn trong l−íi thay v× ®o tÊt c¶ c¸c gãc ng−êi ta ®o tÊt c¶ c¸c c¹nh. Dùa vμo c¸c c¹nh ®o ng−êi ta tÝnh ra ®−îc tÊt c¶ c¸c gãc trong tam gi¸c. TiÕp theo viÖc x¸c ®Þnh to¹ ®é cña c¸c ®iÓm sÏ gièng nh− l−íi tam gi¸c ®o gãc. Nh−îc ®iÓm cña l−íi tam gi¸c ®o c¹nh lμ kh«ng cã ®¹i l−îng ®o thõa v× vËy kh«ng cã thÓ kiÓm tra vμ ph¸t hiÖn ®−îc sai sãt trong qu¸ tr×nh ®o ®¹c. Muèn kiÓm tra ®−îc cÇn ph¶i t¹o ra c¸c ®å h×nh phøc t¹p h¬n nh− l−íi tø gi¸c ®o 2 ®−êng chÐo hoÆc hÖ thèng trung t©m. §èi víi c¸c m¹ng l−íi khèng chÕ yªu cÇu ®é chÝnh x¸c cao ng−êi ta sö dông l−íi tam gi¸c ®o gãc c¹nh kÕt hîp nghÜa lμ trong c¸c tam gi¸c ng−êi ta ®o tÊt c¶ c¸c gãc vμ c¸c c¹nh. 3.2. Ph−¬ng ph¸p ®−êng chuyÒn §−êng chuyÒn lμ mét d¹ng c¬ b¶n cña l−íi khèng chÕ mÆt b»ng nhÊt lμ trong giai ®o¹n hiÖn nay c¸c m¸y ®o xa ®iÖn tö vμ toμn ®¹c ®iÖn tö ®ang ngμy cμng trë nªn phæ biÕn réng r·i. Theo ®Þnh nghÜa ®−êng chuyÒn lμ mét ®−êng gÉy khóc bao gåm c¸c c¹nh vμ c¸c gãc ®o nèi tiÕp víi nhau nh− H. IV.1b Còng nh− l−íi tam gi¸c, muèn x¸c ®Þnh ®−îc to¹ ®é cña c¸c ®iÓm trong l−íi th× ®−êng chuyÒ ph¶i xuÊt ph¸t tõ mét c¹nh gèc cã to¹ ®é ®· biÕt (c¹nh I-II) gäi lμ c¹nh gèc. §Ó kiÓm tra, ®−êng chuyÒn ph¶i kÕt thóc t¹i mét c¹nh gèc gåm 2 ®iÓm ®· biÕt tr−íc to¹ ®é gièng hÖt nh− l−íi tam gi¸c. http://www.ebook.edu.vn 10
§èi víi mét mÆt b»ng x©y dùng cã thÓ thμnh lËp l−íi khèng chÕ mÆt b»ng d−íi d¹ng mét ®−êng chuyÒn khÐp kÝn §èi víi ®−êng chuyÒn nh− H.IV.1b ta cã: αII-III = αI-II + β1 - 1800 αIII-IV = αII-III + β2 - 1800 . αXIV-XV = αXIII-XIV + βn - 1800 Nh− vËy chóng ta tÝnh ®−îc gãc ph−¬ng vÞ cña tÊt c¶ c¸c c¹nh trong ®−êng chuyÒn, céng thªm c¸c c¹nh ®o trùc tiÕp D1, D2, ..DN cã thÓ tÝnh ®−îc sè gia to¹ ®é ΔX vμ ΔY cho tÊt c¶ c¸c c¹nh vμ tõ ®ã tÝnh ®−îc to¹ ®é cña tÊt c¶ c¸c ®iÓm trong l−íi. ¦u ®iÓm cña ph−¬ng ph¸p ®−êng chuyÒn lμ rÊt linh ho¹t, tõ mét ®iÓm chØ cÇn nh×n th«ng ®Õn 2 ®iÓm l©n cËn v× vËy rÊt tiÖn lîi cho viÖc sö dông trªn c¸c mÆt b»ng x©y dùng . 3.3 Ph−¬ng ph¸p sö dông c«ng nghÖ GPS HÖ thèng ®Þnh vÞ toμn cÇu (Global Positionning System - GPS) lμ kÕt qu¶ øng dông thμnh tùu míi nhÊt cña khoa häc c«ng nghÖ trong lÜnh vùc ®o ®¹c. HiÖn nay hÖ thèng nμy ®· ®−îc øng dông rÊt réng r·i trong viÖc thμnh lËp l−íi khèng chÕ to¹ ®é quèc gia vμ trong c¸c lÜnh vùc tr¾c ®Þa c«ng tr×nh . ¦u ®iÓm cña c«ng nghÖ GPS lμ cã thÓ x¸c ®Þnh to¹ ®é cña c¸c ®iÓm mμ kh«ng cÇn tÇm nh×n th«ng ®Õn c¸c ®iÓm l©n cËn nh− ph−¬ng ph¸p tam gi¸c hoÆc ph−¬ng ph¸p ®−êng chuyÒn. Trong nh÷ng ph−¬ng ph¸p nμy còng cã nh−îc ®iÓm lμ ph¶i cã tÇm th«ng tho¸ng tíi c¸c vÖ tinh ë trªn trêi, ®iÒu kiÖn nμy ®«i khi khã ®¶m b¶o ®èi víi c¸c mÆt b»ng ®ang x©y dùng. MÆt kh¸c, gi¸ thμnh cña c«ng nghÖ nμy hiÖn ®ang cßn cao nªn viÖc sö dông nã cßn h¹n chÕ. 4. §Æc ®iÓm cña l−íi khèng chÕ to¹ ®é trªn mÆt b»ng x©y dùng c«ng tr×nh L−íi khèng chÕ to¹ ®é trªn mÆt b»ng x©y dùng cã mét sè ®Æc ®iÓm riªng so víi l−íi khèng chÕ to¹ ®é quèc gia. C¸c ®Æc ®iÓm ®ã lμ: - So víi l−íi khèng chÕ to¹ ®é quèc gia cïng cÊp h¹ng, l−íi khèng chÕ to¹ ®é trªn mÆt b»ng x©y dùng c«ng tr×nh (gäi t¾t lμ l−íi tr¾c ®Þa c«ng tr×nh ) th−êng cã c¹nh ng¾n h¬n. ViÖc ®o ®¹c c¸c yÕu tè trong l−íi ®−îc thùc hiÖn trong ®iÒu kiÖn khã kh¨n h¬n vμ yªu cÇu vÒ sai sè vÞ trÝ ®iÓm trong l−íi l¹i chÆt chÏ h¬n. - VÒ h×nh d¹ng cña l−íi tuú thuéc vμo ph−¬ng ph¸p bè trÝ c«ng tr×nh vμ trang thiÕt bÞ cña ®¬n vÞ thi c«ng. NÕu ®¬n vÞ thi c«ng kh«ng cã c¸c thiÕt bÞ hiÖn ®¹i nh− m¸y mãc T§§T th× l−íi T§CT ®−îc lËp d−íi d¹ng c¸c h×nh vu«ng hoÆc h×nh ch÷ nhËt cã c¸c c¹nh song song víi trôc chÝnh cña c«ng tr×nh ®Ó c¸c ®¬n vÞ thi c«ng cã thÓ bè trÝ c«ng tr×nh theo ph−¬ng ph¸p to¹ ®é vu«ng gãc. NÕu c¸c ®¬n vÞ thi c«ng cã thiÕt bÞ hiÖn ®¹i th× cã thÓ thμnh lËp l−íi khèng chÕ cã h×nh d¹ng tuú ý miÔn lμ ®¶m b¶o ®é chÝnh x¸c vμ ®ñ mËt ®é ®Ó bè trÝ c«ng tr×nh. 5. Quy tr×nh thµnh lËp l−íi khèng chÕ tr¾c ®Þa c«ng tr×nh ViÖc thμnh lËp l−íi khèng chÕ T§CT ®−îc thùc hiÖn sau khi ®· s¬ bé san lÊp vμ vÖ sinh mÆt b»ng. Tr×nh tù thμnh lËp l−íi nh− sau: http://www.ebook.edu.vn 11
*. LËp ph−¬ng ¸n kü thuËt gåm c¸c néi dung chÝnh sau: - Môc ®Ých, yªu cÇu cña viÖc thμnh lËp l−íi T§CT . - ThiÕt kÕ kü thuËt l−íi T§CT . - §¸nh gi¸ ph−¬ng ¸n thiÕt kÕ - ThiÕt kÕ c¸c mèc cña l−íi T§CT *. Kh¶o s¸t thùc ®Þa ®Ó chÝnh x¸c ho¸ l¹i ph−¬ng ¸n thiÕt kÕ *. Chän ®iÓm vμ ch«n mèc ngoμi thùc ®Þa *. §o gãc vμ ®o c¹nh vμ ®o ®é cao trong l−íi. *. Xö lý to¸n häc c¸c kÕt qu¶ ®o ®¹c trong l−íi, xuÊt b¶n to¹ ®é vμ ®é cao cña c¸c mèc. *. Bμn giao l−íi vμ c¸c tμi liÖu liªn quan cho c¸c ®¬n vÞ thi c«ng. TCXDVN quy ®Þnh viÖc thμnh lËp l−íi khèng chÕ to¹ ®é trªn mÆt b»ng x©y dùng lμ tr¸ch nhiÖm cña chñ ®Çu t−. Chñ ®Çu t− ph¶i bμn giao l−íi khèng chÕ to¹ ®é cho c¸c nhμ thÇu chËm nhÊt lμ 2 tuÇn tr−íc khi tiÕn hμnh thi c«ng c«ng tr×nh. V. §o ®¹c kiÓm tra trªn c«ng tr×nh x©y dùng §o ®¹c kiÓm tra ®ãng mét vai trß rÊt quan träng trong qu¸ tr×nh thi c«ng x©y l¾p c«ng tr×nh. Dùa vμo ®o ®¹c kiÓm tra chóng ta cã kh¶ n¨ng kÞp thêi ph¸t hiÖn c¸c sai lÖch v−ît qu¸ dung sai cho phÐp ®Ó tiÕn hμnh chØnh söa vμ rót kinh nghiÖm cho c«ng t¸c x©y l¾p trong c¸c giai ®o¹n tiÕp theo. Néi dung c«ng t¸c ®o ®¹c kiÓm tra gåm: - §o ®¹c kiÓm tra ®é æn ®Þnh cña c¸c mèc khèng chÕ mÆt b»ng vμ ®é cao. - §o ®¹c kiÓm tra vÞ trÝ mÆt b»ng cña c¸c h¹ng môc ®· bè trÝ. - §o ®¹c kiÓm tra kÝch th−íc h×nh häc cña c¸c h¹ng môc. - §o ®¹c kiÓm tra ®é th¼ng ®øng cña c¸c h¹ng môc vμ c¸c kÕt cÊu. - §o d¹c kiÓm tra ®é ph¼ng cña c¸c bÒ mÆt. 1. §o ®¹c kiÓm tra ®é æn ®Þnh cña c¸c mèc khèng chÕ mÆt b»ng vµ ®é cao. Theo quy ®Þnh cña quy ph¹m, ph¶i tiÕn hμnh ®o ®¹c kiÓm tra ®é æn ®Þnh cña c¸c mèc khèng chÕ mÆt b»ng mét c¸ch ®Þnh kú. Th«ng th−êng tr−íc khi khëi c«ng x©y dùng c«ng tr×nh cÇn ®o ®¹c kiÓm tra c¸c mèc chuÈn sau ®ã cø s¸u th¸ng mét lÇn cÇn tiÕn hμnh ®o kiÓm tra c¸c mèc nμy, thêi ®iÓm ®o nªn chän vμo ®Çu mïa m−a vμ ®Çu mïa kh«. Ngoμi ra cÇn ph¶i ®o kiÓm tra ®ét xuÊt, bÊt th−êng nÕu cã dÊu hiÖu hoÆc xuÊt hiÖn nguy c¬ cã thÓ lμm mèc bÞ dÞch chuyÓn nh−: mèc bÞ c¸c ph−¬ng tiÖn vËn t¶i ®Ì lªn, mèc n»m ë khu vùc thi c«ng mãng, gÇn khu vùc ®ãng cäc vv ViÖc ®o kiÓm tra cã thÓ thùc hiÖn cho toμn bé m¹ng l−íi hoÆc chØ cÇn kiÓm tra s¸c xuÊt mét sè khu vùc cÇn thiÕt. §Ó thùc hiÖn viÖc ®o kiÓm tra ®é æn ®Þnh cña c¸c mèc khèng chÕ mÆt b»ng vμ ®é cao ®−îc thùc hiÖn b»ng c¸c thiÕt bÞ vμ c¸c ph−¬ng ph¸p ®o cã ®é chÝnh x¸c t−¬ng ®−¬ng víi khi thμnh lËp l−íi khèng chÕ. TÊt c¶ c¸c m¸y sö dông ®Ó ®o ®¹c kiÓm tra ®Òu ph¶i ®−îc kiÓm nghiÖm vμ hiÖu chØnh theo ®óng yªu cÇu cña qui ph¹m chuyªn ngμnh. http://www.ebook.edu.vn 12
C¸c ®iÓm ®−îc coi lμ æn ®Þnh nÕu sai lÖch vÒ to¹ ®é hoÆc ®é cao cña nã kh«ng v−ît qu¸ 2 lÇn sai sè trung ph−¬ng vÞ trÝ ®iÓm (hoÆc cao ®é) ®−îc ®¸nh gi¸ dùa vμo kÕt qu¶ b×nh sai chÆt chÏ m¹ng l−íi. 2. §o ®¹c kiÓm tra vÞ trÝ mÆt b»ng cña c¸c h¹ng môc. Trong mét nhμ m¸y hiÖn ®¹i, c¸c h¹ng môc liªn quan víi nhau trong mét d©y chuyÒn c«ng nghÖ chÆt chÏ, chÝnh x¸c. BÊt kú mét sù sai lÖch nμo v−ît qu¸ dung sai cho phÐp còng dÉn ®Õn nh÷ng trôc trÆc khã kh¨n trong kh©u l¾p m¸y, thËm chÝ lμm cho toμn bé d©y chuyÒn kh«ng chÕ ho¹t ®éng b×nh th−êng ®−îc. V× vËy, viÖc ®o ®¹c kiÓm tra vÞ trÝ mÆt b»ng cña c¸c h¹ng môc ®ãng mét vai trß hÕt søc quan träng. VÞ trÝ mÆt b»ng cña c¸c h¹ng môc c«ng tr×nh ®−îc ®o b»ng to¹ ®é cña c¸c ®iÓm ®Æc tr−ng cô thÓ nh− sau: - VÞ trÝ cña c¸c h¹ng môc lμ h×nh vu«ng hoÆc h×nh ch÷ nhËt ®−îc cho b»ng to¹ ®é cña 4 gãc. - VÞ trÝ cña c¸c h¹ng môc h×nh tuyÕn (®−êng giao th«ng, hÖ thèng èng dÉn næi hoÆc ngÇm) ®−îc cho b»ng to¹ ®é cña c¸c ®iÓm ®Æc tr−ng nh− c¸c ®Ønh gãc ngoÆt, c¸c chç giao c¾t nhau, c¸c ®iÓm c¬ b¶n cña ®−êng cong trßn vμ ®−êng cong chuyÓn tiÕp (nÕu cã). - VÞ trÝ cña c¸c h¹ng môc cã d¹ng h×nh trßn (èng khãi, sil« chøa vËt liÖu rêi) ®−îc cho bëi to¹ ®é t©m cña h¹ng môc vv VÞ trÝ mÆt b»ng cña c¸c h¹ng môc tèt nhÊt nªn kiÓm tra b»ng m¸y toμn ®¹c ®iÖn tö. Trong tr−êng hîp kh«ng cã m¸y toμn ®¹c ®iÖn tö th× cã thÓ sö dông ph−¬ng ph¸p to¹ ®é cùc hoÆc ph−¬ng ph¸p to¹ ®é vu«ng gãc b»ng c¸ch sö dông m¸y kinh vÜ vμ th−íc thÐp ®· kiÓn nghiÖm. H¹n sai cho phÐp khi kiÓm tra vÞ trÝ mÆt b»ng cña c¸c h¹ng môc ®−îc cho trong c¸c tμi liÖu thiÕt kÕ hoÆc c¸c tiªu chuÈn, quy ph¹m chuyªn ngμnh. CÇn l−u ý r»ng ®é chÝnh x¸c x¸c ®Þnh to¹ ®é b»ng c¸c m¸y T§§T hoÆc ph−¬ng ph¸p to¹ ®é cùc b»ng m¸y kinh vÜ vμ th−íc thÐp phô thuéc rÊt nhiÒu vμo kho¶ng c¸ch tõ ®iÓm ®Æt m¸y tíi vÞ trÝ ®iÓm kiÓm tra. NÕu muèn kiÓm tra to¹ ®é cña c¸c ®iÓm víi sai sè kh«ng v−ît qu¸ ±10 mm th× kh«ng nªn ®Æt m¸y c¸ch xa ®iÓm kiÓm tra qu¸ 100m ®iÒu nμy cã nghÜa lμ l−íi khèng chÕ mÆt b»ng ph¶i cã mËt ®é hîp lý nh− ®· nªu ë phÇn trªn. §èi víi c¸c h¹ng môc ë c¸c tÇng l¾p r¸p trªn cao tr−íc khi kiÓm tra vÞ trÝ mÆt b»ng cÇn ph¶i chuyÓn to¹ ®é tõ mÆt b»ng cÇn ph¶i chuyÓn to¹ ®é tõ mÆt b»ng c¬ së lªn mÆt b»ng l¾p r¸p ®ang lμm viÖc. Ph−¬ng ph¸p chuyÒn to¹ ®é sÏ ®−îc ®Ò cËp ®Õn trong phÇn sau. 3. KiÓm tra kÝch th−íc h×nh häc cña c¸c h¹ng môc, c¸c cÊu kiÖn KÝch th−íc h×nh häc cña c¸c h¹ng môc, c¸c cÊu kiÖn cÇn kiÓm tra gåm: - ChiÒu dμi, chiÒu réng cña c¸c h¹ng môc hoÆc c¸c cÊu kiÖn ®æ t¹i chç (nhμ x−ëng, cét, t−êng, dÇm) - Kho¶ng c¸ch gi÷a c¸c trôc - B¸n kÝnh cña c¸c h¹ng môc hoÆc cÊu kiÖn h×nh trßn (sil«, èng khãi, ®−êng èng dÉn n−íc vv ). http://www.ebook.edu.vn 13
ChiÒu dμi, chiÒu réng, kho¶ng c¸ch gi÷a c¸c trôc, bÒ dμy cña c¸c cÊu kiÖn tèt nhÊt nªn kiÓm tra b»ng th−íc thÐp chuÈn ®· ®−îc kiÓm nghiÖm nÕu ®iÒu kiÖn cho phÐp. Tr−êng hîp kh«ng thÓ kiÓm tra ®−îc b»ng th−íc thÐp c¸c yÕu tè trªn do bÞ v−íng c¸c gê, v−íng m¸y mãc thiÕt bÞ hay bÒ mÆt ®o gå ghÒ, kh«ng b»ng ph¼ng, bïn ®Êt bÈn vv th× nªn sö dông m¸y toμn ®¹c ®iÖn tö. Khi dïng m¸y toμn ®¹c ®iÖn tö cã thÓ sö dông ch−¬ng tr×nh ®o trùc tiÕp hoÆc ch−¬ng tr×nh ®o gi¸n tiÕp (RDM-Remote Distance Measurement hay MLM-Missing Line Measurement). Còng cã thÓ kiÓm tra kÝch th−íc h×nh häc th«ng qua viÖc x¸c ®Þnh to¹ ®é cña ®iÓm ®Çu vμ ®iÓm cuèi cña c¹nh cÇn kiÓm tra. Dung sai cho phÐp khi kiÓm tra kÝch th−íc h×nh häc cña c¸c cÊu kiÖn ®−îc cho tro hå s¬ thiÕt kÕ hoÆc qui ph¹m, tiªu chuÈn chuyªn ngμnh 4. KiÓm tra ®é th¼ng ®øng cña c¸c h¹ng môc vµ c¸c cÊu kiÖn Lμ d¹ng c«ng viÖc th−êng gÆp nhÊt trªn c«ng tr−êng x©y dùng. C¸c h¹ng môc hoÆc c¸c kÕt cÊu ph¶i kiÓm tra ®é th¼ng ®øng lμ: - Cét chÞu lùc, t−êng ch¾n - C¸c toμ nhμ cao tÇng - C¸c sil« chøa vËt liÖu rêi - èng khãi - ¡ng ten v« tuyÕn viÔn th«ng, th¸p truyÒn h×nh vv . Yªu cÇu ®é chÝnh x¸c ®o kiÓm tra ®é nghiªng ®−îc quy ®Þnh cô thÓ trong hå s¬ thiÕt kÕ hoÆc trong c¸c tiªu chuÈn, quy ph¹m chuyªn ngμnh. 4.1 Ph−¬ng ph¸p kiÓm tra a. KiÓm tra b»ng d©y däi Ph−¬ng ph¸p nμy ®−îc sö dông ®Ó kiÓm tra ®é th¼ng ®øng cña c¸c cét hoÆc c¸c bøc t−êng víi ®é cao kh«ng lín l¾m (25m) cã thÓ sö dông c¸c qu¶ däi th«ng th−êng. §èi víi c¸c kÕt cÊu cã ®é cao lín ph¶i sö dông c¸c qu¶ däi cã träng l−îng nÆng h¬n (träng l−îng qu¶ däi cã thÓ tíi 10 kg hoÆc nÆng h¬n). §Ó h¹n chÕ ¶nh h−ëng do dao ®éng cña qu¶ däi cã thÓ th¶ qu¶ däi vμo mét thïng dÇu ë phÝa d−íi. Trong tr−êng hîp sö dông d©y däi, ®é th¼ng ®øng cña cÊu kiÖn c«ng tr×nh ®−îc ®¸nh gi¸ th«ng qua chªnh lÖch kho¶ng c¸ch tõ d©y däi tíi c¸c ®iÓm ®o trªn bÒ mÆt cña cÊu kiÖn H 5.1a a b http://www.ebook.edu.vn 14
H.5.1 KiÓm tra ®é th¼ng ®øng cña c¸c ng«i nhµ b. KiÓm tra b»ng m¸y toµn ®¹c ®iÖn tö HiÖn nay trªn thÞ tr−êng xuÊt hiÖn c¸c lo¹i m¸y cã chÕ ®é ®o kh«ng cÇn g−¬ng. Víi c¸c lo¹i m¸y nμy viÖc kiÓm tra ®é th¼ng ®øng cña c¸c cét, c¸c bøc t−êng, c¸c toμ nhμ cao tÇng vμ c¸c sil«, èng khãi trë nªn cùc kú ®¬n gi¶n. §èi víi c¸c cét vu«ng, c¸c toμ nhμ cao tÇng chØ cÇn ®Æt m¸y vμ ®o kho¶ng c¸ch ngang ®Õn c¸c ®iÓm ë c¸c tÇng kh¸c nhau (H 5.1b) chóng ta sÏ x¸c ®Þnh ngay ®−îc ®é nghiªng th«ng qua chªnh lÖch kho¶ng c¸ch ngang cña c¸c tÇng so víi kho¶ng c¸ch ®o ë tÇng 1. §Ó hiÓu nguyªn lý x¸c ®Þnh ®é nghiªng cña c¸c sil« vμ èng khãi b»ng c¸c m¸y toμn ®¹c ®iÖn tö chóng ta h·y t−ëng t−îng lμ sil« hoÆc èng khãi ®−îc c¾t b»ng c¸c mÆt ph¼ng n»m ngang c¸ch ®Òu nhau 2m, 5m hoÆc 10m (H.5.2a). NÕu chiÕu c¸c giao tuyÕn nμy xuèng mét mÆt ph¼ng ngang bÊt kú th× chóng ta sÏ ®−îc c¸c ®−êng trßn gièng nh− c¸c ®−êng ®ång møc trªn b¶n ®å ®Þa h×nh. NÕu sil« th¼ng ®øng th× c¸c ®−êng trßn sÏ trïng khÝt lªn nhau, ng−îc l¹i nÕu sil« kh«ng th¼ng th× c¸c vßng trßn sÏ kh«ng trïng khÝt nhau tøc lμ t©m cña chóng sÏ lÖch nhau. §èi víi èng khãi cã h×nh c«n th× h×nh chiÕu cña giao tuyÕn lªn mÆt ph¼ng sÏ lμ c¸c ®−êng trßn ®ång t©m nÕu nh− èng khãi th¼ng ®øng vμ lÖch t©m nÕu nh− nã bÞ nghiªng. Theo ®é lÖch t©m cña c¸c ®−êng trßn trªn c¸c ®é cao kh¸c nhau so víi vßng trßn d−íi mÆt ®Êt chóng ta sÏ ®¸nh gi¸ ®−îc ®é lÖch cña sil« hoÆc èng khãi. Nh− vËy, ®Ó ®¸nh gi¸ ®−îc ®é nghiªng cña c¸c c«ng tr×nh cã d¹ng h×nh trô hoÆc h×nh c«n chØ cÇn x¸c ®Þnh to¹ ®é t©m cña c¸c vßng trßn ë c¸c ®é cao kh¸c nhau. H.5.2b minh ho¹ ph−¬ng ph¸p sö dông m¸y toμn ®¹c ®iÖn tö lo¹i cã chÕ ®é ®o kh«ng cÇn g−¬ng ®Ó x¸c ®Þnh ®é lÖch cña c«ng tr×nh d¹ng h×nh trô hoÆc h×nh c«n (sil«, èng khãi). ViÖc x¸c ®Þnh ®é nghiªng ®−îc thùc hiÖn qua c¸c b−íc sau: - ThiÕt lËp mét hÖ thèng c¸c ®iÓm cã to¹ ®é (to¹ ®é gi¶ ®Þnh) b»ng mét ®−êng chuyÒn khÐp kÝn xung quanh sil« vμ x¸c ®Þnh to¹ ®é vμ ®é cao cña chóng. - LÇn l−ît ®Æt m¸y t¹i c¸c ®iÓm cña ®−êng chuyÒn, chia sil« hoÆc èng khãi thμnh c¸c thít c¸ch ®Òu nhau (2, 5 hoÆc 10m tuú theo yªu cÇu ®é chÝnh x¸c) vμ x¸c ®Þnh to¹ ®é cña c¸c ®iÓm n»m trªn thít. Trªn mçi thít, sè ®iÓm ®o tèi thiÓu ®Ó x¸c ®Þnh to¹ ®é t©m vμ b¸n kÝnh lμ 3 ®iÓm. NÕu chØ cã 3 ®iÓm ta sÏ x¸c ®Þnh ®−îc to¹ ®é t©m vμ b¸n kÝnh theo ph−¬ng ph¸p h×nh häc thuÇn tuý dùa vμo ph−¬ng tr×nh cña ®−êng trßn trong h×nh häc vi ph©n ho¹ ph−¬ng ph¸p ®å thÞ v× t©m cña ®−êng trßn ngo¹i tiÕp mét tam gi¸c lμ giao ®iÓm cña ba ®−êng trung tuyÕn cña 3 c¹nh cña tam gi¸c. Tõ to¹ ®é cña t©m vμ to¹ ®é cña mét trong 3 ®Ønh tam gi¸c cã thÓ dÔ dμng tÝnh ®−îc b¸n kÝnh cña ®−êng trßn. http://www.ebook.edu.vn 15
H.5.2 Sö dông m¸y toµn ®¹c ®iÖn tö ®Ó kiÓm tra ®é nghiªng NÕu sè ®iÓm ®o trªn mçi thít lín h¬n 3 th× cã thÓ sö dông ph−¬ng ph¸p sè b×nh ph−¬ng nhá nhÊt ®Ó x¸c ®Þnh to¹ ®é t©m vμ b¸n kÝnh cña ®−êng trßn. NÕu sè ®iÓm ®o trªn mçi thít lín h¬n 3 th× cã thÓ sö dông ph−¬ng ph¸p sè b×nh ph−¬ng nhá nhÊt ®Ó x¸c ®Þnh to¹ ®é t©m vμ b¸n kÝnh dùa vμo ph−¬ng tr×nh cña ®−êng trßn nh− sau: R = ( X c − X i ) 2 + (Yc − Yi ) 2 (6) Do c¸c kÕt qu¶ ®o cã sai sè ®o vμ sai sè trong thi c«ng x©y dùng sil« hoÆc èng khãi nªn kh«ng thÓ cã mét ®−êng trßn ngo¹i tiÕp hoμn h¶o chøa tÊt c¶ c¸c ®iÓm ®o mμ chØ cã thÓ x¸c ®Þnh ®−îc mét ®−êng trßn gÇn ngo¹i tiÕp cã b¸n kÝnh R tho¶ m·n ®iÒu kiÖn [vv] = min trong ®ã: v = Ri − R 2 Ri = ( X c − y i ) 2 + (Yc − y i ) (7) Trong c¸c c«ng thøc 1, 2 vμ 3 R: Gi¸ trÞ chÝnh x¸c cña b¸n kÝnh vßng trßn ngo¹i tiÕp Ri: Gi¸ trÞ b¸n kÝnh cña ®−êng trßn gÇn ngo¹i tiÕp Xi, Yi: To¹ ®é chÝnh x¸c cña ®iÓm ®o (cã thÓ x¸c ®Þnh ®−îc ) xi, yi: Gi¸ trÞ to¹ ®é cña c¸c ®iÓm ®o thùc tÕ Thay (3) vμ (1) vμo (2) ta cã: Vi = ( X c − xi ) 2 + (Yc − y i ) 2 − R (8) NÕu ký hiÖu to¹ ®é gÇn ®óng cña t©m vßng trßn lμ Xoc vμ Yoc víi sè hiÖu chØnh t−¬ng øng lμ dx vμ dy ta cã quan hÖ sau: Xc = Xoc + dx Yc = Yoc + dy (9) Thay (5) vμo (4) vμ ®−a ph−¬ng tr×nh vÒ d¹ng tuyÕn tÝnh b»ng c¸ch khai triÓn chuçi Taylor giíi h¹n ë thμnh phÇn bËc nhÊt ta cã: Gi¶ sö n ®iÓm ®o trªn http://www.ebook.edu.vn mét thít t¹o thμnh mét 16 ®a gi¸c néi tiÕp trong mét ®−êng trßn cã t©m lμ
H.5.3 KiÓm tra ®é nghiªng cña c¸c h¹ng môc h×nh trô trßn Vi = - R + cosαidx + sinαidy + ( X o c − xi ) 2 + (Y o c − Yi ) 2 (10) Ký hiÖu sè h¹ng tù do cña ph−¬ng tr×nh vÒ d¹ng tuyÕn tÝnh b»ng c¸ch khai triÓn chuçi Taylor giíi h¹n ë thμnh phÇn bËc nhÊt ta cã: R’ = ( X o c − xi ) 2 + (Y o c − y i ) 2 (11) ta cã thÓ viÕt ®−îc ph−¬ng tr×nh sè hiÖu chØnh d−íi d¹ng: V = AX + L (12) trong ®ã ⎡− 1 cos α i sin α 1 ⎤ ⎢ ⎥ ⎢− 1 cos α 2 sin α 2 ⎥ A= ⎢ (13) − − − − − − − − − − − −⎥ ⎢ ⎥ ⎢− 1 ⎣ cos α n sin α n ⎥ ⎦ ⎡R⎤ X = ⎢dx ⎥ ⎢ ⎥ (14) ⎢dy ⎥ ⎣ ⎦ ⎡ R'1 ⎤ ⎢ ⎥ R' vμ L = ⎢ 2 ⎥ (15) ⎢ .... ⎥ ⎢ ⎥ ⎢ R' n ⎥ ⎣ ⎦ ë ®©y A gäi lμ ma trËn hÖ sè ph−¬ng tr×nh sè hiÖu chØnh cã kÝch th−íc n x 3 (n hμng vμ 3 cét) yi − Ycn α i = Arctg (11) xi − X cn X – VÐc t¬ Èn sè (cã 3 phÇn tö) http://www.ebook.edu.vn 17
L – VÐc t¬ sè h¹ng tù do (cã n phÇn tö) HÖ ph−¬ng tr×nh (8) gåm n ph−¬ng tr×nh víi 3 Èn sè v× vËy sÏ cã v« sè nghiÖm. Theo nguyªn lý sè b×nh ph−¬ng nhá nhÊt, nghiÖm tèt nhÊt cña hÖ ph−¬ng tr×nh nμy lμ nghiÖm tho¶ m·n ®iÒu kiÖn [vv] = min. §Ó x¸c ®Þnh nghiÖm nμy th× tõ hÖ ph−¬ng tr×nh sè hiÖu chØnh cÇn lËp hÖ ph−¬ng tr×nh chuÈn nh− sau: AT. A.X + AT L = 0 (12) Gi¶i hÖ ph−¬ng tr×nh nμy ta x¸c ®Þnh ®−îc c¶ 3 Èn sè R, dx vμ dy. To¹ ®é t©m cña thít ®−îc x¸c ®Þnh nh− sau: Xc = Xoc + dx (13) Yc = Yoc + dy NÕu to¹ ®é t©m cña c¸c thít ®Òu gièng nhau cã nghÜa lμ sil« hoÆc èng khãi kh«ng bÞ nghiªng. NÕu to¹ ®é t©m cña c¸c thít kh¸c nhau nghÜa lμ ®èi t−îng quan tr¾c ®· bÞ nghiªng. §é lín cña vect¬ nghiªng cña thít thø i ®−îc tÝnh theo c«ng thøc: ei = ( X i c − X 1c ) 2 + ( y i c − Y 1c ) (14) trong ®ã: Xic, Yic to¹ ®é t©m cña thít thø i X1c, Y1c to¹ ®é t©m cña thít thø 1 H−íng cña vect¬ e ®−îc tÝnh nh− sau: Y i c − Y 1c artangϕi = (15) X i c − X 1c Gãc nghiªng cña thít thø i ®−îc tÝnh theo c«ng thøc ei εi = (16) hi Trong ®ã hi lμ ®é cao cña thít thø i. NÕu xung quanh h¹ng môc cÇn kiÓm tra cã mét kh«ng gian ®ñ réng ®Ó thao t¸c, mét kho¶ng trèng ®ñ ®Ó ®Æt m¸y c¸ch xa h¹ng môc cÇn kiÓm tra mét kho¶ng b»ng chiÒu cao (hoÆc tèt nhÊt b»ng 1.5 lÇn chiÒu cao) th× cã thÓ sö dông c¸c m¸y kinh vÜ th«ng th−êng cã ®é chÝnh x¸c cÊp gi©y ®Ó x¸c ®Þnh ®é nghiªng. H×nh 5.4 lμ s¬ ®å ®o ®é nghiªng b»ng c¸c m¸y kinh vÜ th«ng th−êng. Ph−¬ng ph¸p thùc hiÖn nh− sau: Chän hai ®iÓm ®Æt m¸y I vμ II sao cho gãc IOII xÊp xØ lμ gãc vu«ng. I SI O §Æt m¸y t¹i I, ®o s¬ bé kho¶ng c¸ch tõ I tíi ch©n h¹ng môc cÇn kiÓm tra b»ng th−íc thÐp. Chia ®èi t−îng SII cÇn kiÓm tra thμnh c¸c thít c¸ch ®Òu nhau vμ tÝnh gi¸ trÞ gãc nghiªng t−¬ng øng víi II c¸c thít ®· chia. H.5.4 §o ®é nghiªng b»ng m¸y kinh vÜ th«ng th−êng http://www.ebook.edu.vn 18
§Æt m¸y t¹i I, c©n b»ng m¸y cÈn thËn vμ lÇn l−ît ®Æt c¸c sè ®äc trªn bμn ®é ®øng b»ng c¸c gi¸ trÞ ®· tÝnh ®−îc cho c¸c thít, ng¾m c¹nh phÝa tr¸i vμ phÝa ph¶i cña c«ng tr×nh cÇn kiÓm tra ta ®−îc 2 trÞ sè βTi vμ βPi. TrÞ trung b×nh βi ®−îc tÝnh theo c«ng thøca; βi = 1 T 2 ( β i + β iP ) (17) T−¬ng tù nh− vËy, ®Æt m¸y t¹i®iÓm II ng¾m c¸c c¹nh ta ®−îc c¸c trÞ ®o γTi vμ γPi, trÞ trung b×nh sÏ ®−îc tÝnh theo c«ng thøc γi = 2 ( 1 T γ i + γ iP ) (18) §é lÖch t©m cña thít thø i theo h−íng II-O ®−îc x¸c ®Þnh theo c«ng thøc: eIj = ( β i − β 0 )(S I + R ) eiI = (γi - γo) (SII + R) (19) VÐc t¬ ®é lÖch ®−îc x¸c ®Þnh theo c«ng thøc: ei = (e i I ) 2 + (e i II ) 2 (20) H−íng cña vec t¬ ®−îc x¸c ®Þnh theo c«ng thøc: ei I α = Arctg (21) e i II 5. KiÓm tra ®é dèc cña c¸c cÊu kiÖn c¸c h¹ng môc . Mét sè h¹ng môc c«ng tr×nh ph¶i tu©n theo mét ®é dèc nhÊt ®Þnh vÝ dô lß nung clinker trong c¸c nhμ m¸y xi m¨ng lß quay, c¸c ®−êng èng tù ch¶y Yªu cÇu ®é chÝnh x¸c kiÓm tra ®é dèc cña c¸c h¹ng môc th−êng ®−îc cho trong c¸c tμi liÖu thiÕt kÕ. §Ó kiÓm tra ®é dèc cÇn thiÕt ph¶i ®o kho¶ng c¸ch vμ chªnh cao gi÷a 2 ®iÓm cÇn kiÓm tra ®é dèc i (tÝnh b»ng %) ®−îc x¸c ®Þnh theo c«ng thøc: h i= ⋅ 100% (22) D Trong ®ã: h lμ chªnh cao gi÷a hai ®iÓm kiÓm tra D kho¶ng c¸ch nèi 2 ®iÓm kiÓm tra Víi c¸c gi¸ trÞ D vμ h ®o ®−îc cã thÓ x¸c ®Þnh ®−îc ®é dèc thiÕt kÕ. NÕu sai lÖch kh«ng v−ît qu¸ dung sai cho phÐp th× ®¹t yªu cÇu. ViÖc ®o chªnh cao gi÷a hai ®iÓm nªn thùc hiÖn b»ng m¸y thñy b×nh. Kho¶ng c¸ch gi÷a hai ®iÓm nªn ®o b»ng m¸y toμn ®¹c ®iÖn tö. 6. KiÓm tra ®é song song cña c¸c cÊu kiÖn 6.1. C¸c h¹ng môc cÇn kiÓm tra: C¸c h¹ng môc cÇn kiÓm tra cã thÓ lμ: - C¸c d·y bu l«ng cña c¸c cÊu kiÖn thÐp ®èi víi c¸c nhμ c«ng nghiÖp. - §−êng ray cña cÇu trôc trong c¸c ph©n x−ëng vμ c¸c h¹ng môc kh¸c. 6.2. Ph−¬ng ph¸p kiÓm tra http://www.ebook.edu.vn 19
a. KiÓm tra b»ng c¸c thiÕt bÞ th«ng th−êng Víi c¸c thiÕt bÞ th«ng th−êng nh− m¸y kinh vÜ vμ th−íc thÐp th× ®é song song cña c¸c cÊu kiÖn cã thÓ ®−îc kiÓm tra b»ng c¸ch ®o kho¶ng c¸ch gi÷a hai cÊu kiÖn song song víi nhau. NÕu kho¶ng c¸ch t¹i c¸c ®iÓm kiÓm tra b»ng nhau nghÜa lμ 2 cÊu kiÖn song song víi nhau. Ph−¬ng ph¸p nμy ®¬n gi¶n nh−ng chØ ¸p dông ®−îc trong ®iÒu kiÖn 2 cÊu kiÖn cÇn kiÓm tra n»m trªn mÆt ®Êt cã thÓ ®Æt m¸y kinh vÜ vμ ®i l¹i thao t¸c ®o mét c¸ch dÔ dμng. b. KiÓm tra b»ng m¸y toµn ®¹c ®iÖn tö. NÕu cã m¸y toμn ®¹c ®iÖn tö th× cã thÓ kiÓm tra ®é song song cña hai cÊu kiÖn b»ng nhiÒu c¸ch nh− kiÓm tra b»ng to¹ ®é, kiÓm tra b»ng ®o kho¶ng c¸ch nh−ng hÇu hÕt c¸c m¸y ®Òu cã cμi ®Æt s½n mét ch−¬ng tr×nh chuyªn dïng cho viÖc nμy, ch−¬ng tr×nh cã tªn lμ Reference Line. Thùc hiÖn ch−¬ng tr×nh nh− sau: A Si B di 1 2 i n H.5.5 KiÓm tra ®é song song cña c¸c chi tiÕt §Æt m¸y toμn ®¹c ®iÖn tö t¹i mét ®iÓm bÊt kú, khëi ®éng ch−¬ng tr×nh Refrence Line vμ ng¾m lÇn l−ît lªn 2 ®iÓm A vμ B (A vμ B chÝnh lμ ®−êng quy chiÕu) tiÕp theo lÇn l−ît ng¾m m¸y tíi c¸c ®iÓm kiÓm tra 1, 2,..i,n m¸y toμn ®¹c ®iÖn tö th«ng b¸o trªn mμn h×nh 2 ®¹i l−îng: Si vμ di trong ®ã Si lμ kho¶ng c¸ch tõ ®iÓm A tíi ch©n ®−êng vu«ng gãc h¹ tõ ®iÓm i xuèng h−íng quy chiÕu, di lμ kho¶ng c¸ch tõ ®iÓm i tíi h−íng quy chiÕu. VI. §o vÏ hoμn c«ng, vμ thiÕt lËp b¶n vÏ hoμn c«ng 1. C¸c kh¸i niÖm c¬ b¶n 1.1 §o vÏ hoµn c«ng Lμ viÖc x¸c ®Þnh vÞ trÝ kÝch th−íc c¸c ®èi t−îng x©y dùng ®· hoμn thμnh trªn c¬ së hÖ to¹ ®é ®é cao ®· dïng cho thi c«ng. §o hoμn c«ng gåm c¸c lo¹i sau - §o vÏ hoμn c«ng c¸c bÖ m¸y vμ c¸c chi tiÕt m¸y ®· l¾p ®Æt xong - §o vÏ hoμn c«ng san nÒn, n¹o vÐt, hoμn c«ng phÇn mãng - §o vÏ hoμn c«ng tõng h¹ng môc hoÆc tõng bé phËn c«ng tr×nh 1.2 ThiÕt lËp b¶n vÏ hoµn c«ng Lμ xö lý tæng hîp c¸c th«ng tin nhËn ®−îc trong qu¸ tr×nh ®o vÏ hoμn c«ng ë môc 1.1 ®Ó thiÕt lËp mét b¶n vÏ chÝnh thøc ®óng tiªu chuÈn, trªn ®ã thÓ hiÖn ®Çy ®ñ vÞ trÝ vμ kÝch th−íc cña c¸c ®èi t−îng ®· x©y dùng trong hÖ to¹ ®é vμ ®é cao thi c«ng vμ c¸c sai lÖch cña chóng so víi thiÕt kÕ http://www.ebook.edu.vn 20