Những yếu tố quyết định tình trạng mức sinh thấp tại vùng Đông Nam bộ và gợi mở chính sách dân số ở Việt Nam

42<br /> <br /> Xd hpi hpc, sd I (137), 2017<br /> <br /> NHCTNG YEU TO QUYET DINH TINH TRANG MUC SINH THAP<br /> <br /> T^I VUNG DONG NAM B O VA GQI MC) CHO<br /> CHINH SACH DAN SO CJ VIET NAM<br /> NGUYEN DCC VINH'<br /> Tdm tdt: Theo kit qud dieu tra quoc gia gdn ddy, long ty sudt sinh ciia vimg Dong<br /> Nam Bp dd gidm khd sdu dudi miic sinh thay Ihe. Dua tren so liiu vd Dieu Ira ddn sd va<br /> nhd d gida itp ndm 2014 vd khung phdn tich mic sinh thdp cua Bongaarts (2001), cdc<br /> phdn tich cho thdy, ty li phu nii chira kit hon tang cao chinh Id nguyen nhdn chu yeu ddn<br /> din long ty sudt sinh thdp a viing Dong Nam Bp. Viic gidm long ty sudt sinh xuong dudi<br /> muc thay the Id hijn lupng khd phd biin khixd h^iphdt triin vd hijn dpi hoa den muc dp<br /> nhdt dinh, ngay cd khi hau hit cdc gia dinh diu vdn mong mudn co 2 con. Kit qud ndy<br /> gpi y viic xem xet ndi long vd da dgng hoa chinh sdch hgn chi sinh de hiin cho phii hpp<br /> voi ddc diem kinh te, xd hpi vd bien dpng nhdn khdu hpc, chudn bi chinh sdch khuyen sinh<br /> hap ly, chu trpng duy Iri chudn muc quy mo gia dinh 2 con.<br /> Tdr khod: mite sinh, miic sinh thip, yeu td quyet djiih mire sinh, Ddng Nam Bg.<br /> <br /> 1. Boi cdnh<br /> Qua ba thdp ky cua qud Irinh Doi mdi, Vi^t Nam da dat dugc nhieu thdnh ti;u ding<br /> ghi nhan trong s\r nghigp phdt tridn kinh t6 - xi hgi ddt nude. Ciing trong giai do^n nay,<br /> Vi?t Nam trdi qua thdi ky qud dd ddn s6 vdi nhimg thay doi Idn ve mirc sinh, miic chit, di<br /> cu. Cling nhu ve quy md va phin bd ddn sd. Nhung bien dgng nhan khau hgc nhu vay<br /> ludn c6 s\r tuong ho kha chdt chS vdi qud trinh phit triin kmh ih xd hdi d moi quoc gia.<br /> Do dd, vi?c tdn dyng toi da tiem ning dan sd ciing nhu han che, iing phd vdi nhihig tic<br /> dgng khdng thuan Igi ciia bien dgng nhdn khau hgc la didu rit quan trgng trong xay d\mg<br /> chinh sdch vi chien luge phdt tri^n ciia Vi$t Nam trong giai doan hi^n nay.<br /> Miic sinh la mgt trong nhung ySu to nhdn khdu hgc quan trgng nhat quyit djnh quy<br /> md, CO cau ciia mdt ddn sd trong hi?n l^i vd tucmg lai. Miic sinh cao so vdi miic chet<br /> thudng dan d6n tdng quy md ddn so, tdc ddng tiSu c\rc den mdi trudng sinh thdi vd cdc<br /> myc lieu phat trien kinh te xd hgi. Ngugc Iai, niu miic sinh qud thdp sg dan din nguy co<br /> gia hda dan so nhanh, thieu hgt I\ic lugng lao dgng, gia ting nhihig van de an sinh xa hdi<br /> bat cap, Dieu ndy cang nghiSm trgng neu xay ra voi nhihig din so cdn dang trong qud<br /> Vifn Xa hpi hpc, Viin Hdn Idm Khoa hpc Xd hpi VijI Nam<br /> <br /> Nguyen Due Vinh 43<br /> trinh phat trien, ndng suat lao dgng chua cao. Chinh vi vay. hiu het cic quoc gia tren the<br /> gidi deu cd kha nhiiu n5 lire trong vi$c xdy dyng ehinh sich nhdm diiu chinh hoac thich<br /> ling vdi mtie sinh. Theo bao cdo ciia Lien hgp quoc vao ndm 2013, trong tdng sd gdn 200<br /> qudc gia Ihdnh vien thi cd 27% dp dgng chinh sdch gidm sinh, 43% dp dyng chinh sich<br /> khuyin sinh. va da sd qudc gia cdn lai cd chinh sich duy tri miic smh hi?n tai (UN, 2013).<br /> Viet Nam d i ap dung chinh sdch gidm sinh tir nhimg ndm 60 ciia thi kJ trudc, Cho<br /> ddn nay, mgt trong nhung myc tieu trong Chiin luge dan sd ciia Viet Nam la tiep tyc<br /> gidm tdng ty suit smh, xudng 1,8 con vdo ndm 2020 (Chinh phii, 2011). Phap lenh Dan sd<br /> liien hdnh van quy dinh mdi c|ip vg chdng chi sinh 1 hodc 2 con (Qudc hdi, 2013) khdng<br /> phdn bi$t vimg hay tinh/thanh phd cd miic sinh cao hay thap, Viet Nam vln chua cd chinh<br /> saeh nao true tiip khuyin khieh sinh dd tuy dd thyc hi?n mgt sd chinh sdch xd hdi ed thi<br /> giin tiep khuyen sinh khdng chu dich. Thdi gian gdn ddy, dd cd mgt sd khuyin nghi nSn<br /> sdm bd quy djnh han che sinh de nhdm tranh miic sinh giam sdu dSn den tinh tr^uig gid<br /> hda ddn so qui nhanh (TCTK vd UNFPA, 2016). Do cung Id bai hgc kinh nghi?m trong<br /> thyc hien chinh sdch sinh de d mgt sd qudc gia vd vung lanh tho trii qua qui dd din so<br /> trudc Vi$t Nam nhu Thai Lan, Trung Qudc, Dii Loan, Han Quoc, Nhat Ban (Chen, 2012;<br /> Hirschman va cgng sy, 1994; Lee, 2009; Morgan va cdng sy, 2009; Suzuki. 2006 vd<br /> 2013). Ben canh do, cung cd y kiin cho ring qui sdm de bd quy djnh mdi cdp vg chdng<br /> chi sinh I hodc 2 con boi dieu dd se 1dm miic sinh ting trd ltd. Cd le vl the nen sau khi<br /> ban hanh Phdp l^oh Dan sd nam 2003 khdng djnh moi cdp vg chong cd quyen quyit dinh<br /> v i thcri gian sinh con, sd con va khodng each giiia cdc ldn sinh (Quoc hgi 2003) thi Phap<br /> l?nh Dan sd siia ddi nam 2008 (hgp nhdt ndm 2013) lai quy dinh rd chinh sdch sinh 1<br /> hodc 2 con (Quoc Hgi, 2008). Dy thao Luit Dan so khdng cd quy dinh cy the ve sd con,<br /> nhung chii truong giam sinh a dja phuang c6 miic sinh cao. tdng sinh d dia phuong cd<br /> miic sinh qud thdp (Qudc hdi, 2017). Tuy nhien, bg luit nay cdn dang trong qua trinh xem<br /> xet v i c6 the chinh siia them nen van chua chinh thirc dugc thdng qua vd ban hanh. Tinh<br /> tr?ng nay cho thiy, cac nha ldp phdp va qudn ly van khd din do trong vi^c quyit dinh<br /> chinh saeh sinh de 6 Vi^t Nam cho giai doan sdp tdi.<br /> Theo nhiing sd Ii?u Ihdng ke cdng bd chinh thiic thi tong X^j suat sinh (TFR) ciia<br /> Viet Nam khi 6n dinh d gan miic sinh thay the (2,1) trong mdt thap nien qua, nhung sy<br /> khdc biet vi TFR theo vimg dia ly gia tang. Vao nim 2014, trong khi TFR ciia vung ddng<br /> bdng sdng Hdng Id 2,3 thi TFR cua vimg Ddng Nam Bd chi 1,56, vd d thanh phd Hd Chi<br /> Mmh Ii dudi 1,4 (TCTK v i UNFPA, 2016). Ket qud khao sdt nim 2015 cho thay, TFR a<br /> vimg Ddng Nam Bg da tang len 1,63 nhung vln cdn thap hon mirc smh thay the khi<br /> nhiiu (TCTK, 2016). So vdi cic vimg khdc trdn todn qudc, Ddng Nam Bg Id vimg cd thu<br /> nh§p binh quan diu ngudi cao nhat va dan dau vi nhiiu chi tieu phat trien kinh te xd hgi.<br /> Cau hdi ddt ra Ii nhihig ylu to x i hdi vi nhan khdu hgc ndo lien quan den mirc sinh thap d<br /> vimg nay'' Niu nhu miie sinh gidm sau la xu hudng chung a Vi?t Nam trong qud trinh<br /> phit triin thi th\rc ti ndy ddi hdi cd nhihig hi?u chinh chinh sdch kiem sodt mirc smh kip<br /> thdi vi phil hgp. Cho din nay, nghien ciru vi mirc sinh thdp d Vi$t Nam cdn rat I ^ che<br /> vi cd le mdi chi dugc di cap din trong mdt chuyen khdo gan day cua Tong cyc thong ke<br /> <br /> 44<br /> <br /> Nhiing yiu td quyel djnh Tmh Irgng mdc sinh thdp...<br /> <br /> vi Quy Ddn so Lien hgp qudc (TCTK vd UNFPA, 2016). Chuydn khdo dira ra nhdn dinh<br /> ring tudi kit hdn tdng, gidm ty Ig kit hdn, vd qui trinh dd thi hda cd thi Id cdc nguySn<br /> nhdn chinh dan din miic sinh khd thip d mgt sd tinh thinh vio ndm 2014, Tuy nhien phan<br /> tich ndy cdn khd so luge vd khdng thyc hi?n rieng cho vimg Ddng Nam Bd- Do do, vi?c<br /> phin tich lim hieu sdu hrm dgng thii ve muc sinh thip 6 vimg Ddng Nam Bd Id can thiit<br /> nhim cung cip them co sd khoa hgc gdp phan xdy dyng chinh sdch dan so cho giai doEin<br /> tiip theo sao cho hiSu qua va phi hgp vdi myc tieu phit trien bin vimg.<br /> 2. Co* so-1^ lu^n v i phuwng phip<br /> Co sd di phdn tich cdc yeu td kinh le - xd hdi vd nhdn khau hgc quydt djnh miic<br /> sinh la mgl sd Iy thuyit dan so vd cic kit qud nghien ciiu dan so hgc xa hgi ve gidm sinh.<br /> Ly thuyet qua dg ddn sd md ta vd gidi thich sy chuyin doi mang tinh quy luat ciia cic ddn<br /> sd tir muc chit vd mirc sinh deu cao sang miic chet thap vi mirc sinh thdp do tdc dgng cua<br /> qua trinh hien dai hda va cdng nghiep hda. Do miic chet thudng gidm tiudc miic sinh nSn<br /> d ^ din giai doan cd miic sinh eao hon miic chet vi quy md dan sd ting nhanh<br /> (Casterline 2003). Nhu vdy, theo ly thuyit qui do din sd thl giam miic chit khdng chi cd<br /> mdi lien he md cdn Id dgng lyc quan trgng ciia gidm miic sinh.<br /> Tuy nhien, chi rieng miic chit cimg nhu ly thuyit qui dd din sd ndi chung khdng<br /> dii de giii thich mgi bien dgng mirc sinh, nhdt Id v£ tdc dg gidm sinh hay hien tugng miic<br /> sinh gidm xudng dudi miic thay the, Cac nhi nliien ciiu dd dua ra mdt sd md hinh gidi<br /> thich tryc tiep miic sinh dya tren cdc yeu td sinh hgc cua qua trinh sinh sin, hay cdn ggi la<br /> cic yeu td quyet dinh miic sinh gan sat. Phdt trien tir luge dd cila Davis vd Blake (1956),<br /> Bongaarts (1978) dua ra md hlnh gom 7 yeu td quyit dinh mirc sinh gan sat mi trong dd<br /> cd 4 yeu Id chinh la: chi sd kit hdn, sir dyng trdnh thai, nao phd thai, va nudi con bing sihi<br /> m?, Thyc te cho thay, cdng thiic tinh TFR dya tren muc sinh tif nhien ciing 4 yeu to ndy<br /> den (Bongaarts, 1978) td ra khd ehinh xic vd dd dugc dp dyng pho bien trong nghien cihi<br /> ve miic sinh tren the gidi, trong dd cd cd Vi?t Nam (vi dy: Haughton, 1997), Dieu nay djc<br /> bi?t hi^u qua trong xiy dyng cdc chinh sich giam smh d cic ddn sd ed miic sinh cao<br /> thdng qua khuyen khieh ket hdn mugn, sir dyng trdnh thai hi?u qud, nudi con bdng siia m?<br /> va cd thi cho phep nao thai.<br /> Khi miic sinh gan miic thay the hodc thdp hon, md hinh cOa Bongaarts (1978) tuy<br /> van cd the dp dyng nhung khdng cd niiiiu -y nghia thuc tien bdi tinh trang nay thudng xdy<br /> ra nhimg ddn so d mirc phat triin kinh te xd hgi trung binh trd len, nhu ciu trdnh thai,<br /> tranh sinh dl ddng dugc dap iing. Tir thuc tien dd, Bongaarts (2002 va 2001) dd di xuat<br /> md hlnh udc lugng miic sinh tir sd con mong mudn ciing vdi 6 nhdm yiu td lac dgng the<br /> hi?n qua cdng thiic:<br /> TFR = tPx. (F„ xFr1dng bing sdng Hong de cd the so sinh, danh<br /> gii cdc yeu td tdc dgng. Ngoii ra, phuong phip chuin hda ty suit ciing dugc dp dyng de<br /> cd thyc hi?n cdc phdn tich so sdch, ddnh gid tdc ddng (xem Caselli, Vallm vi Wunsch,<br /> 2006:200).<br /> 3. Phan tich cac yiu to quyet djnh mii-c sinh thap ix viing Dong Nam b$<br /> 3.1. Sd thich CO con trai (F^<br /> Sd thich cd con trai Ii yiu Id cd thi Iim gia tdng mirc sinh. Ci Vi?t Nam, di cd<br /> nghien ciiu cho thiy trong giai doan 2009-2014, xdc suit sinh con thii 3 khi hai con diu Ii<br /> con gdi cao hon hdn so vdi nhiing truong hgp dd cd con trai (TCTK and UNFPA 2016).<br /> Nhu vgy, cd thi dua ra gii thuyit Id sd thich cd con trai d vimg Ddng Nam Bg khdng<br /> manh vd dieu dd gdp phdn lam cho mirc sinh d viing ndy thip hon han vimg Dong bdng<br /> song Hdng. Di kiim dinh gia thuyit nay. Bang 1 trinh bay kit qui phdn tich long ty suit<br /> sinh ndm 2014 ciia vimg Dong bdng sdng Hong, viing Ddng Nam Bg vd todn qudc thinh<br /> 5 nhom dya tren gidi tinh cdc con cdn sdng ciia m3i phy nii trudc lin sinh cuoi ciia hg<br /> trong khodng thdi gian tir thdng 4/2013 din hit thdng 3/2014.<br /> Bing 1. Phan tieS\ TFR theo gidi tinh cdc con C6D s6Dg trade l^n siDh cu^i, 2014<br /> Nhfim<br /> <br /> DB song Hong<br /> <br /> Dong Nam BQ<br /> <br /> 1<br /> <br /> Chua c6 con<br /> <br /> 1,05<br /> <br /> 0.82<br /> <br /> 1,02<br /> <br /> 2<br /> <br /> M^t con trai<br /> <br /> 0,47<br /> <br /> 0.34<br /> <br /> Vi^lNam<br /> 0,44<br /> <br /> 3<br /> <br /> MOt con %ii<br /> <br /> 0,46<br /> <br /> 0.29<br /> <br /> 0,39<br /> <br /> 4<br /> <br /> Tren 1 con, chi con gii<br /> <br /> O.IS<br /> <br /> 0,0S<br /> <br /> 0,11<br /> <br /> 5<br /> <br /> Con trai vi gii<br /> <br /> 0,14<br /> <br /> 0,06<br /> <br /> 0,13<br /> <br /> T6ng(TFRth\rctl)<br /> <br /> 2,30<br /> <br /> 1,56<br /> <br /> 2,09<br /> <br /> Ty s6 Nhiim 4 / N]i6m 5<br /> TFR*<br /> <br /> 1.28<br /> <br /> 0,74<br /> <br /> 0,84<br /> <br /> 2,26<br /> <br /> 1,57<br /> <br /> H^s6fj<br /> <br /> 1.02<br /> <br /> 0,99<br /> <br /> 2,11<br /> 0,99<br /> <br /> Ngudn. So hiu DTDSGK ndm 2014<br /> Chli Ihich: • neu miic sinh cQa nhSm 4 bang ciia nhbm 5.<br /> <br /> So sdnh kSt qud cho nhdm 4 va nhdm 5 Ihi ed thi thiy, d vung Dong bdng sdng<br /> Hdng, tong ly sudt sinh thanh phan ciia nhdm "cd 2 con gii trd Ien" Id 0,18, cao hon dang<br /> ki so vdi nhdm "cd cd con trai va con gii" (0,14) vi ty so chenh l§ch hai nhdm li 1,28.<br /> <br />