Những yếu tố xác lập vai trò chăm sóc sức khỏe của gia đình - Trịnh Hòa Bình

Xã hội học số 4 (56). 1996 39<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> Những yếu tố xác lập vai trò<br /> chăm sóc sức khỏe của gia đình<br /> <br /> <br /> TRỊNH HÒA BÌNH<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> Ngày nay, con người đã quen thuộc với hệ thống bệnh viện và các cơ sở chăm sóc sức khỏe cộng đồng với<br /> nhiều hình thức và mức độ phát triển khác nhau. Nhưng hệ thống này là sản phẩm của quá trình phát triển, chứ<br /> đâu phải là cái được sinh ra cùng lúc với loài người. Vậy thì hàng triệu năm tồn tại trước khi xuất hiện bệnh<br /> viện, con người cũng đã cần phải chăm sóc sức khỏe, và tất cả đều đã chỉ được thực hiện ở gia đình. Phải chăng,<br /> đó không phải là vai trò "bẩm sinh" của cộng đồng gia đình loài người từ thời tiền sử ?<br /> <br /> Trong điều kiện xã hội Việt Nam, từ hàng ngàn năm nay, việc chăm sóc sức khỏe trong gia đình được con<br /> người nhận thức như một lẽ đương nhiên, như một khía cạnh của đạo đức và lối sống truyền thống. Không biết<br /> từ bao giờ, người Việt Nam đã thấm nhuần cái triết lý giản đơn mà sâu sắc "trẻ cậy cha, già cậy con", và "con<br /> chăm cha không bằng bà chăm ông", vì vậy, tất cả những gì là thiếu trách nhiệm trong việc chăm sóc lẫn nhau<br /> giữa vợ chồng và giữa con cái với cha mẹ đều bị xã hội lên án như những hành vi bất nghĩa, bất hiếu, trái với<br /> đạo đức truyền thống.<br /> <br /> Những yếu tố nào xác lập nên vai trò chăm sóc sức khoẻ gia đình? Có thể kể ra rất nhiều, uỷ theo cách tiếp<br /> cận vấn đề. Tuy nhiên, có ba yếu tố căn bản nhất không thể không xét đến trong điều kiện gia đình Việt Nam :<br /> Tính huyết thống; Mô hình văn hóa chịu ảnh hưởng của Nho giáo Việt Nam và Các điều kiện của đời sống tiểu<br /> nông khép kín.<br /> <br /> 1. Tính huyết thống<br /> <br /> Hôn nhân có thể dẫn đến các kết quả khác nhau tùy thuộc vào nhiều yếu tố và điều kiện cụ thể. Xin loại trừ<br /> các trường hợp khi sự chấm dứt hôn nhân không để lại một hình thức gia đình nào đó, bởi khi đó không còn đối<br /> tượng để bàn. Ở tất cả các trường hợp còn lại- gia đình khuyết vì những lý do khác nhau, gia đình đủ, ít hay<br /> nhiều, ở mức độ này hay mức độ khác, đều xuất hiện tính huyết thống trong các quan hệ giữa các thành viên của<br /> gia đình hiện hữu. Trong trường hợp đôi vợ chồng không có con, các quan hệ của họ phát triển theo chiều sâu<br /> của sự gắn bó và cùng với tình yêu sẽ ngày càng nảy nở tình thương; cái nghĩa nảy nở và phát triển trên nền cái<br /> tình. Quan hệ vợ chồng vốn dĩ không mang tính huyết thống, sẽ ngày càng phát triển và trở thành gần gũi máu<br /> thịt; và quan hệ đó đã trở thành một quan hệ đặc biệt sâu sắc, có ý nghĩa dường như đã được "huyết thống hóa".<br /> Với những cặp vợ chồng sinh con đẻ cái thì chính con cái chung đã "huyết<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> Bản quyền thuộc Viện Xã hội học www.ios.org.vn<br /> 40 Những yếu tố xác lập vai trò chăm sóc sức khỏe của gia đình<br /> <br /> <br /> thống hoá quan hệ của cha mẹ; còn quan hệ của cha mẹ với con cái và giữa con cái với nhau, giữa ông bà và<br /> cháu, chất thì đã là quan hệ huyết thống từ ngay trong bản chất sinh học.<br /> <br /> Trong truyền thống văn hóa gia đình Việt Nam, "huyết thống" là mối quan hệ thiêng liêng được trân trọng<br /> gìn giữ không phải chỉ trong khuôn khổ hạn hẹp của mỗi gia đình, mà còn trong phạm vi cộng đồng dòng họ với<br /> tinh thần "giọt máu đào hơn ao nước lã".<br /> <br /> Khi nhìn nhận gia đình như một nhóm xã hội, ở đó tồn tại các quan hệ "giữa người với người" rằng xã hội<br /> cũng là các quan hệ giữa người với người, và dựa trên cơ sở suy lý "logic hình thức rằng xã hội cũng là các quan<br /> hệ giữa người với người, thì rất dễ nhầm lẫn (và trên thực tế đã có thời người ta nhầm lẫn) rằng có thể coi gia<br /> đình là xã hội thu nhỏ.<br /> <br /> Thực ra, tuy cùng là quan hệ giữa người với người, nhưng quan hệ gia đình và quan hệ xã hội khác nhau về<br /> bản chất. Quan hệ xã hội chỉ tồn tại đúng với nó khi có sự tương xứng giữa quyền và nghĩa vụ, thứ quan hệ cơ<br /> bản nhất giữa các thành viên bình đẳng trong cộng đồng. Khi tương quan quyền và nghĩa vụ bị phá vỡ thì không<br /> còn thứ quan bệ đó nữa. Xét cho cùng, sự điều chỉnh của quyền lực quản lý xã hội đối với con người cũng là<br /> nhằm duy trì tương quan quyền và nghĩa vụ trong các quan hệ cộng đồng, chống lại sự xâm phạm từ các phía,<br /> dù là vì bất kỳ lý do gì.<br /> <br /> Quan bệ gia đình thì khác hẳn. Ở đây không tồn tại phạm trù nghĩa vụ với ý nghĩa thông thường của nó. Do<br /> quan hệ gia đình là quan hệ huyết thống, cho nên cái gọi là "nghĩa vụ” thì cũng chính là "quyền": quyền được<br /> yêu thương, chăm sóc, giúp đỡ nhau. Khi nhìn nhận tách bạch quyền và nghĩa vụ trong quan hệ huyết thống gia<br /> đình, họ tộc, đặc biệt là khi áp đặt cho nó cái ý nghĩa của quan hệ xã hội phổ biến, thì cũng có nghĩa là đã làm<br /> méo mó, sai lệch đối tượng trước khi đánh giá thực chất của nó. Và nếu như sự nhìn nhận tách bạch thiển cận đó<br /> nhằm mục đích áp đặt sự điều chỉnh chủ quan của quyền lực xã hội thì cũng có nghĩa là phá vỡ gia đình với ý<br /> nghĩa tự nhiên của nó.<br /> <br /> Tính huyết thống của quan hệ gia đình và dòng họ là nền tảng tình cảm và đạo đức của các hành vi ứng xử,<br /> nói riêng là trong việc chăm sóc sức khoẻ giữa các thành viên với nhau. Không phải ngẫu nhiên mà ở Việt Nam,<br /> mục tiêu cao cả mà các thầy thuốc hướng tới là "thầy thuốc như mẹ hiền". Nhưng dù sao cũng chỉ là hướng tới,<br /> tiệm cận tới, bởi luôn luôn tồn tại một giới hạn tình cảm tự nhiên do tính huyết thống tạo ra mà những cố gắng<br /> đạo đức duy lý không thể đạt tới được. Nói cách khác, chăm sóc sức khỏe ở gia đình là sự chăm sóc tốt nhất,<br /> nếu không xét đến khía cạnh chuyên môn và phương tiện vật chất - kỹ thuật.<br /> <br /> 2. Mô hình văn hóa chịu ảnh hưởng của Nho giáo<br /> <br /> Trải qua hàng ngàn năm Nho giáo du nhập vào nước ta, được biến đổi trở thành Nho giáo Việt Nam, Nho<br /> giáo đã có ảnh hưởng mạnh mẽ và sâu sắc, để lại những dấu ấn khó phai mờ trong văn hóa và lối sống của con<br /> người Việt Nam. Nho giáo Việt Nam là một vấn đề lớn và tinh tế mà người ta có thể bàn luận, nhìn nhận và khai<br /> thác từ nhiều bình diện. Ở đây, chỉ xin phân tích hai khía cạnh của mô hình văn hóa chịu ảnh hưởng của Nho<br /> giáo có liên quan nhất định tới các yếu tố<br /> <br /> <br /> <br /> Bản quyền thuộc Viện Xã hội học www.ios.org.vn<br />  Trịnh Hòa Bình 41<br /> <br /> <br /> xác lập nên vai trò chăm sóc sức khỏe của gia đình Việt Nam : Thứ nhất, ý thức cội nguồn; và thứ hai - tính chất<br /> gia đình gia trưởng cùng với sự phận công chức năng theo giới.<br /> <br /> Trước hết, con người Việt Nam ý thức sâu sắc về cội nguồn. Mỗi con người, mỗi gia đình, mỗi dòng họ đều<br /> có cội nguồn của mình, đó là tổ tiên xa xưa với các thế hệ tiếp nối tạo thành một chuỗi xích liên tục. Mỗi con<br /> người được sinh ra và giáo dưỡng lớn khôn là nhờ công ơn của tổ tiên, ông bà, cha mẹ. Do đó, việc kính thờ tổ<br /> tiên, phụng dưỡng ông bà, cha mẹ là một bổn phận đạo đức nằm trong chữ "Hiếu”. Bất hiếu là tội lỗi lớn nhất<br /> của con cái đối với cha mẹ .<br /> <br /> Nhưng không phải chỉ có thế. Cái chuỗi xích gia tộc phải được nối tiếp, sinh sôi nảy nở mãi mãi. Đó là cái<br /> phúc. Mỗi con người phải có bổn phận đối với sự phát triển này. Vì vậy, việc giáo dưỡng, chăm sóc con cái<br /> cũng là một bổn phận đạo đức. “Con hơn cha, nhà có phúc" không chỉ là sự hướng tới một ước vọng, mà đã trở<br /> thành điều răn thấm sâu trong mỗi con người về bổn phận chăm lo cho con cái vì sự phát triển của chuỗi xích<br /> gia tộc để đền đáp công ơn của tổ tiên, ông bà, cha mẹ. Không có con cái nối dõi, không nuôi dưỡng con cái<br /> khoẻ mạnh, không dạy dỗ con cái nên người cũng là bất hiếu. Trong văn bia để lại, vua Tự Đức cũng nhắc đến<br /> việc không có con nối dõi của mình như là tội lỗi đối với tổ tiên. Ngày nay, điều này đã bị loại trừ hẳn trong<br /> quan niệm đạo đức, nhưng các cuộc phỏng vấn sâu của chúng tôi cho thấy không ít phụ -nữ vẫn còn những mặc<br /> cảm nào đó khi họ không có con hoặc không có con trai nối dõi của nhà chồng.<br /> <br /> Ý thức về cội nguồn được duy trì, truyền bá từ đời này qua đời khác không chỉ bằng sự giáo huấn, răn dạy,<br /> mà chủ yếu còn bằng những hành vi ứng xử khuôn mẫu hàng ngày. Do đó, đã hình thành những nề nếp, những<br /> thói quen tự nhiên tưởng chừng như vô ý thức, được lặp lại qua các thế hệ. Ngày nay, việc thờ cúng tổ tiên được<br /> gìn giữ trong đời sống của đa số (98,2%) cư đất nông thôn như một thứ Đạo -Đạo thờ cúng tổ tiên<br /> <br /> Gia đình và tín ngưỡng<br /> %<br /> Vũ Thư Kiến Xương Yên Phong Hiệp Hòa Chung<br /> <br /> Thờ cúng tổ tiên 98.80 94.10 100.00 100.00 98.20<br /> Thiên Chúa 1.20 5.90 0.00 0.00 1.80<br /> <br /> Nguồn : Nghiên cứu Bamaco. Viện Xã hội học - 1994.<br /> <br /> Trên cái nền ý thức cội nguồn, theo cách này hay cách khác, con người Việt Nam đã đùm bọc, giúp đỡ nhau<br /> không chỉ trong phạm vi gia đình, mà còn mở rộng ra trong phạm vi họ tộc. Không quan tâm, giúp đỡ nhau<br /> trong đời sống hàng ngày đã là đáng chê cười; không quan tâm giúp đỡ nhau khi ốm đau bị coi là bạc nghĩa.<br /> <br /> Gia đình gia trưởng với những dấu ấn đậm nét ảnh hưởng của Nho giáo Việt Nam trong tổ chức đời sống gia<br /> đình, họ tộc Việt Nam đã được nghiên cứu từ nhiều góc độ khác nhau và với những đánh giá khác nhau. Xin<br /> không bàn đến cái tốt, cái xấu của nó ở đây. Chỉ có điều chắc chắn rằng, bản thân sự thâm nhập sâu và sự tồn tại<br /> lâu dài của chế độ này đã khẳng định sự phù hợp<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> Bản quyền thuộc Viện Xã hội học www.ios.org.vn<br /> 42 Những yếu tố xác lập vai trò chăm sóc sức khỏe của gia đình<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> nhất định của nó đối với nhu cầu quản lý gia đình như là đơn vị sản xuất tự chủ trong các chuỗi xích gắn kết của<br /> hệ thống dòng họ. Ngay cả sau một thời kỳ dài bị coi nhẹ trong điều kiện kinh tế tập trung, thì tới "Đổi mới", sự<br /> khôi phục lại tình chất gia đình gia trưởng đã biểu lộ rõ ràng trong cách tổ chức đời sống gia đình của các cộng<br /> đồng cư dân nông thôn. Ngay cả trong điều kiện kinh tế hợp tác xã trước đây, một bộ phận các gia đình nông<br /> thôn vẫn ít nhiều gìn giữ cái lề thói gia trưởng, do đó đã khôi phục lại nhanh chóng trong điều kiện đổi mới.<br /> <br /> Có hai khía cạnh trong "chế độ gia trưởng" đáng được quan tâm do các mối quan hệ của chúng đối với vấn<br /> đề chăm sóc sức khỏe của gia đình. Đó là, thứ nhất, quyền chỉ huy và quan hệ phận vị của các thành viên, và thứ<br /> hai, sự phân công chức năng theo giới giữa vợ và chồng trong gia đình.<br /> <br /> Nhiều khảo sát xã hội học từ năm 1990 đến nay đã ghi nhận được những dấu hiệu phục hồi chế độ gia<br /> trưởng (xin tham khảo các tư liệu của Viện xã hội học-các công trình nghiên cứu trong dự án VIE/88/P05, FFS,<br /> Bamako). Chẳng hạn, các cuộc khảo sát xã hội học trong chương trình Bamako cho thấy có tới 84,1% gia đình<br /> với chủ hộ là nam giới. Với các hộ gia đình trẻ, hạt nhân (đa số được tạo lập trong thời kỳ đổi mới), tỷ lệ nữ làm<br /> chủ hộ có xu hướng giảm.<br /> <br /> Các phỏng vào sâu trong chương trình FFS (Sự biến đổi của gia đình trong điều kiện kinh tế - xã hội mới và<br /> ảnh hưởng của nó đến mức sinh đối với 25 người đàn ông từ 25-60 tuổi ở thôn Tranh, thôn Văn Minh (xã Văn<br /> Nhân, huyện Phú Xuyên, Hà Tây) năm 1990 đã ghi nhận định rằng người đàn ông chủ gia đình (dù có là chủ hộ<br /> về mặt hộ tịch hay không) đều quyết định các công việc làm ăn, các khoản mua sắm, chi tiêu lớn, các công việc<br /> ngoại giao với làng xóm. Ở phần lớn các gia đình này, người phụ nữ-vợ của chủ gia đình-là người quản lý tiền<br /> bạc, nhưng chỉ quyết định các khoản chi tiêu ăn uống, sinh hoạt hàng ngày. Các kết quả khảo sát xã hội học về<br /> gia đình cũng cho thấy các dấu hiệu tương tự trong "tâm thế hướng đến vai trò giới trong gia đình ".<br /> <br /> Cũng trong chương trình nghiên cứu FFS, các cuộc khảo sát bằng phương pháp phỏng vấn sâu và quan sát<br /> "chụp ảnh" tại chỗ đối với nhóm gia đình giàu nhất ở xã La Phù, ngoại thành Hà Nội cũng đã đưa tới những ghi<br /> nhận tương tự.<br /> <br /> Trong chương trình VIE/88/P04, một cuộc khảo sát đã được tiến hành ở nội ngoại thành phố Huế. Đối tượng<br /> trong mẫu gồm các nhóm phụ nữ ở độ tuổi 15-49. Khi kiểm tra phiếu, đã phát hiện thấy một tỉ lệ rất lớn phụ nữ<br /> trả lời về nghề nghiệp là "nội trợ". Sau khi kiểm tra và tổ chức một cuộc phỏng vấn nhóm đã phát hiện thấy rằng<br /> trong quan niệm của phần nữ ở đây, nghề của phụ nữ là nội trợ và họ tự hào về điều đó. Ai không biết nội trợ thì<br /> thật xấu hổ. Còn dạy học, buôn bán, hay làm gì khác được coi là công việc làm.<br /> <br /> Sự phân công chức năng "tề gia nội trợ" của người phụ nữ trong chế độ gia trưởng đã để lại dấu ấn sâu sắc<br /> như thế không chỉ đơn thuần là từ sự phân biệt đối xử "nam tôn nữ ti ", mà còn từ những khả năng thiên phú của<br /> người phụ nữ trong việc xây dựng tổ ấm, chăm sóc chồng con, khiến họ đảm đương được gánh nặng này một<br /> cách tận tụy và với cả niềm tự hào. Phải chăng, đây cũng chính là quyền của họ, chứ không còn chỉ là nghĩa vụ?<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> Bản quyền thuộc Viện Xã hội học www.ios.org.vn<br />  Trịnh Hòa Bình 43<br /> <br /> <br /> Với chức năng nội trợ, phụ nữ là người trực tiếp chăm lo việc ăn uống, chế độ dinh dưỡng của gia đình,<br /> chăm lo sức khoẻ cho cha mẹ già và con cái. Cuộc điều tra ban đầu tại 50 xã đồng bằng trong chương trình<br /> chống viêm phổi trẻ em đã cho thấy 47-66% trường hợp trẻ bị bệnh đường hô hấp đều do các bà mẹ tự chẩn<br /> đoán phát hiện thấy; đối với bệnh viêm phổi, tỷ lệ này cũng từ 16-34%, mặc dù còn nhiều hạn chế về kiến thức<br /> (Theo số liệu của Hội nghị tổng kết hoạt động năm 1991, Bộ Y tế, Chương trình Viêm phổi trẻ em. Trang 55,<br /> 56).<br /> <br /> Chính với chức năng tề gia nội trợ, với sự dịu dàng, tinh tế và khéo léo, với lòng tận tụy và nhẫn nại, nguồn<br /> phụ nữ có vai trò quan trọng nhất trong việc chăm sóc sức khoẻ gia đình.<br /> <br /> 3. Các điều kiện của đời sống tiểu nông khép kín<br /> <br /> Sau 10 năm đổi mới, phát triển theo hướng kinh tế thị trường, đất nước ta đã trải qua những biến đổi lớn lao<br /> trong mọi lĩnh vực của đời sống xã hội ở cả thành thị lẫn nông thôn. Khi nhìn vào đời sống của các cộng đồng<br /> dân cư nông thôn dã có thể dễ nhận thấy hệ thống kinh tế hộ nông dân đang khởi sắc, trong đó mỗi gia đình là<br /> một đơn vị sản xuất tự chủ. Tuy nhiên, nếu tìm hiểu sâu vào các khía cạnh tổ chức đời sống và sinh hoạt gia<br /> đình của các hộ nông dân thì có thể nhận ra rằng cái khung cảnh chung bề ngoài đó không che lấp được những<br /> biểu hiện đặc trưng của một đời sống còn mang tính tiểu nông khép kín của nông thôn.<br /> <br /> Hãy trở lại với cái gốc của tình trạng tiểu nông là sự manh mún của đất đai canh tác qua những con số thống<br /> kê về tình hình ruộng đất ở nông thôn vào thời kỳ trước Cách mạng tháng 8. Trong điều kiện lạc hậu về kỹ<br /> thuật, chủ yếu là canh tác thủ công, 52,1% đất đai nông nghiệp nằm trong tay giai cấp địa chủ được phát canh<br /> phân tán nhỏ cho 59,2% hộ nông dân không có đất; số 36% đất canh tác thuộc quyền sở hữu của 37,8% hộ nông<br /> dân cũng chỉ tạo ra những phần manh mún của nền tiểu nông lạc hậu (Theo : “Việt Nam : Con số và sự kiện<br /> 1945 - 1989". Nhà xuất bản Sự thật. Hà Nội - 1990. Trang 20). Thêm vào đó, từ đời này qua đời khác, cái mảnh<br /> đất con con ấy lại đã từng bị chia cắt nhỏ để tạo lập cơ nghiệp mới cho con mỗi khi dựng vợ gả chồng. Cái nền<br /> tiểu nông ấy cứ mỗi ngày một manh mún hơn và kéo dài cho đến tận hôm nay.<br /> <br /> Cùng với nền canh tác tiểu nông là một đời sống khép kín đã tồn tại hàng ngàn năm trong lịch sử, dấu ấn của<br /> nó còn ghi lại trong các thói quen sinh hoạt cũng như trên các cấu trúc nhà cửa, làng xóm. Ở vùng thôn quê nào<br /> của đồng bằng Bắc Bộ cũng còn có thể nhận thấy mỗi gia đình là một khuôn viên khép kín bốn bề, mặt tiền<br /> hướng vào trong, lưng quay ra ngoài trong thế "tự vệ ", với một lối thông ra cái ngõ chung của thôn xóm; mỗi<br /> làng cũng là một khuôn viên như thế bao bọc trong nó các khuôn viên nhỏ của thôn, của xóm, của mỗi gia đình.<br /> Cái lối thông thoát duy nhất chỉ là một đường trục với cái cổng vào làng và đầu kia là cái cổng ăn ra cánh đồng.<br /> Có thể là nhu cầu co cụm để tự vệ, có thể là sức hút hướng nôi của quan hệ gắn bó họ tộc, cũng có thể là tất cả<br /> đã đóng khung con người trong các khuôn viên lớn nhỏ bốn bề khép kín ấy. Đời sống khép kín và sự cất xén địa<br /> bàn của canh tác lúa nước từ hàng ngàn năm trong lịch sử có lẽ là nguyên nhân trực tiếp tạo nên đời sống tự cấp<br /> tự túc ở thôn quê. Trong điều kiện như thế, mỗi gia đình phải tự lo cho mình mọi nhu cầu của sự tồn tại, từ cái<br /> ăn cái mặc, cho đến chăm lo chữa trị khi ốm đau, bệnh tật.<br /> <br /> Bản quyền thuộc Viện Xã hội học www.ios.org.vn<br /> 44 Những yếu tố xác lập vai trò chăm sóc sức khỏe của gia đình<br /> <br /> <br /> Trong những thập kỷ hợp tác xã, nền sản xuất tập trung đã đưa quy mô và trình độ chuyên môn hóa và phân<br /> công lao động cũng như giao lưu xã hội phát triển lên một mức nhất định. Tuy nhiên tình trạng phi hàng hoá,<br /> phi thị trường của nền sản xuất đã không cho phép phá vỡ về căn bản tính khép kín và tự cấp tự túc truyền thống<br /> của nông nghiệp và nông thôn.<br /> <br /> Ngay cả trong điều kiện đổi mới hôm nay, khi sự khởi sắc của kinh tế thị trường đã lan truyền tới cả những<br /> vùng nông xa xôi, ngoại trừ những khu vực có điều kiện đất đai để tổ chức sản xuất hàng hóa lớn, chẳng hạn<br /> như đồng bằng sông Cửu Long, còn thì khi phân tích các yếu tố về tư liệu sản xuất, khả năng đầu tư, khả năng<br /> thu nhập và trao đổi của hệ thống kinh tế hộ nông dân, ở những mức độ khác nhau, vẫn có thể nhận thấy tính<br /> chất tiểu nông tự cấp, tự túc.<br /> <br /> *<br /> <br /> * *<br /> <br /> Tính huyết thống của các quan hệ gia đình, họ tộc, những quy chiếu của mô hình văn hóa chịu ảnh hưởng<br /> của Nho giáo Việt Nam cùng với đời sống tiểu nông khép kín tự cấp tự túc kéo dài trong lịch sử đã tạo nên tính<br /> gắn bó của các quan hệ, thói quen và khả năng ứng phó của gia đình trong các lĩnh vực khác nhau của đời sống,<br /> kể cả việc chăm sóc sức khoẻ trong gia đình.<br /> <br /> Ngày nay và cả trong tương lai, cho dù hệ thống dịch vụ y tế và xã hội có phát triển đến đâu thì nó vẫn<br /> không thể thay thế hoàn toàn vai trò chăm sóc sức khỏe của gia đình. Nếu không xét đến khía cạnh kỹ thuật, thì<br /> “lương y" dù có thể như "từ mẫu”, vẫn cứ không thể bằng chính "từ mẫu” được. Hơn nữa, có ba lý do để khẳng<br /> định vai trò không thể thiếu của gia đình trong việc chăm sóc sức khoẻ. Thứ nhất, có không ít trường hợp, khi<br /> không có sự chăm sóc, xử lý kịp thời của gia đình thì dịch vụ y tế công cộng cũng sẽ bất lực. Thứ hai, không thể<br /> xã hội hóa việc chăm sóc sức khoẻ nếu không bắt đầu từ sự góp sức cụ thể của mỗi gia đình. Và, thứ ba, không<br /> thể tạo ra được một phong trào xã hội rộng rãi trong việc chăm sóc sức khoẻ, vệ sinh phòng bệnh, tức là phát<br /> triển trình độ văn hóa y tế của cộng đồng, nếu không khuyến khích vai trò chăm sóc sức khoẻ của của đình.<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> Bản quyền thuộc Viện Xã hội học www.ios.org.vn<br />