Ô nhiễm nước và diễn biến chất lượng nước của các hệ thống thủy nông vùng đồng bằng - PGS.TS. Lê Đình Thành

« nhiÔm n­íc vµ diÔn biÕn chÊt l­îng n­íc cña c¸c<br /> hÖ thèng thñy n«ng vïng ®ång b»ng<br /> <br /> PGS.TS Lª §×nh Thµnh<br /> Khoa Kü thuËt bê biÓn, Tr­êng §¹i häc Thñy lîi<br /> Tóm tắt<br /> ChÊt l­îng n­íc cña c¸c hÖ thèng thñy n«ng lín thuéc vïng ®ång b»ng, n¬i cã nhiÒu<br /> khu d©n c­ tËp trung nh­ thÞ trÊn, thÞ x·, thµnh phè vµ cã c¸c khu c«ng nghiÖp ph¸t<br /> triÓn,... ®ang bÞ « nhiÔm do c¸c lo¹i chÊt th¶i tõ sinh ho¹t, c«ng nghiÖp, lµng nghÒ vµ<br /> c¸c lo¹i hãa chÊt dïng trong n«ng nghiÖp. C¸c hÖ thèng thñy n«ng lín ngoµi nhiÖm<br /> vô cÊp n­íc cho t­íi, cßn cÊp n­íc cho sinh ho¹t vµ c¸c môc ®Ých kh¸c. Do vËy vÊn<br /> ®Ò m«i tr­êng vµ chÊt l­îng n­íc cµng cÇn ®­îc quan t©m vµ b¶o vÖ. Bµi b¸o nµy<br /> ph©n tÝch vµ tr×nh bµy mét sè kÕt qu¶ b­íc ®Çu vÒ nguyªn nh©n g©y « nhiÔm n­íc vµ<br /> hiÖn tr¹ng chÊt l­îng n­íc cña hai hÖ thèng thñy n«ng ®iÓn h×nh vïng ®ång b»ng<br /> s«ng Hång lµ An Kim H¶i vµ B¾c Nam Hµ, tõ ®ã kiÕn nghÞ mét sè biÖn ph¸p b¶o vÖ.<br /> <br /> I. §Æt vÊn ®Ò<br /> ViÖt Nam cã nhiÒu hÖ thèng thñy n«ng lín víi tæng diÖn tÝch t­íi tiªu trªn<br /> d­íi mét tr¨m ngµn ha, phÇn lín c¸c hÖ thèng thñy n«ng lín thuéc c¸c khu vùc ®ång<br /> b»ng, n¬i cã nhiÒu khu d©n c­ tËp trung nh­ thÞ trÊn, thÞ x·, thµnh phè vµ cã c¸c khu<br /> c«ng nghiÖp ph¸t triÓn,... Nh÷ng n¨m gÇn ®©y, do ph¸t triÓn n«ng nghiÖp nhiÒu lo¹i<br /> ph©n bãn hãa häc vµ thuèc b¶o vÖ thùc vËt bÞ l¹m dông ®· g©y ra nhiÒu vÊn ®Ò ®èi víi<br /> chÊt l­îng n­íc kªnh. MÆt kh¸c nhiÒu hÖ thèng thñy n«ng ngoµi nhiÖm vô cÊp n­íc<br /> cho t­íi, cßn cÊp n­íc cho sinh ho¹t vµ c¸c môc ®Ých kh¸c. Do vËy vÊn ®Ò m«i tr­êng<br /> vµ chÊt l­îng n­íc cµng cÇn ®­îc quan t©m vµ b¶o vÖ. HiÖn nay mét sè hÖ thèng thñy<br /> n«ng lín b­íc ®Çu ®· ®­îc ®¸nh gi¸ nguyªn nh©n, diÔn biÕn chÊt l­îng n­íc ®Ó cã<br /> nh÷ng c¬ së ®Ò xuÊt c¸c biÖn ph¸p b¶o vÖ. Bµi b¸o nµy ph©n tÝch vµ tr×nh bµy mét sè<br /> kÕt qu¶ b­íc ®Çu vÒ nguyªn nh©n g©y « nhiÔm n­íc vµ hiÖn tr¹ng chÊt l­îng n­íc cña<br /> hai hÖ thèng thñy n«ng ®iÓn h×nh vïng ®ång b»ng lµ An Kim H¶i (H¶i Phßng, H¶i<br /> D­¬ng) vµ B¾c Nam Hµ (Hµ Nam, Nam §Þnh), tõ ®ã kiÕn nghÞ c¸c biÖn ph¸p b¶o vÖ.<br /> II. §Æc ®iÓm c¸c hÖ thèng thñy n«ng lín vµ c¸c nguyªn<br /> nh©n chÝnh g©y « nhiÔm n­íc<br /> C¸c hÖ thèng thñy n«ng ë ViÖt Nam trong hµng chôc n¨m qua ®· gãp phÇn rÊt<br /> lín trong c«ng cuéc ph¸t triÓn n«ng nghiÖp nãi riªng vµ ph¸t triÓn kinh tÕ, x· héi nãi<br /> chung cho nhiÒu vïng cña ®Êt n­íc, ®Æc biÖt lµ nh÷ng vïng qu¸ thiÕu nguån n­íc<br /> trong mïa kh« nh­ c¸c hÖ thèng Nha Trinh- L©m CÊm (Ninh ThuËn), s«ng Quao, Cµ<br /> Gi©y (B×nh ThuËn) hay nh÷ng vïng ngËp óng nh­ B¾c Nam Hµ (Hµ Nam, Nam<br /> §Þnh),... Nh÷ng ®Æc ®iÓm chÝnh cña c¸c hÖ thèng thñy n«ng lín ë n­íc ta hiÖn nay lµ:<br />  §­îc x©y dùng vµ ho¹t ®éng trong nhiÒu n¨m, viÖc duy tu b¶o d­ìng hµng<br /> n¨m cßn h¹n chÕ, tæn thÊt nguån n­íc lµ ®¸ng kÓ. ViÖc qu¶n lý, khai th¸c cßn<br /> yÕu nªn hiÖu qu¶ ch­a ®¹t nh­ thiÕt kÕ.<br /> <br /> <br /> <br /> 1<br />   C¸c hÖ thèng thñy n«ng th­êng ®i qua nhiÒu vïng d©n c­ tËp trung, c¸c khu<br /> c«ng nghiÖp, lµng nghÒ cã nguy c¬ g©y « nhiÔm m«i tr­êng n­íc rÊt cao.<br />  NhiÒu hÖ thèng lµ liªn tØnh vµ th­êng cã nhiÖm vô t­íi, tiªu kÕt hîp nªn viÖc<br /> ph©n cÊp qu¶n lÝ, ®iÒu phèi còng gÆp khã kh¨n.<br />  Ngoµi nhiÖm vô cÊp n­íc t­íi, nguån n­íc cña c¸c hÖ thèng cßn ®­îc dïng<br /> cho cÊp n­íc sinh ho¹t (qua xö lý), vÝ dô cÊp n­íc cho nhµ m¸y n­íc An<br /> D­¬ng, VËt C¸ch cña hÖ thèng An Kim H¶i (H¶i Phßng).<br /> HiÖn nay, c¸c kÕt qu¶ ®iÒu tra, nghiªn cøu cho thÊy c¸c nguyªn nh©n chÝnh g©y<br /> « nhiÔm chÊt l­îng n­íc c¸c hÖ thèng thñy n«ng lín ë vïng ®ång b»ng lµ:<br /> 1) R¸c th¶i sinh ho¹t vµ phÕ th¶i x©y dùng tõ c¸c khu vùc d©n c­, ®« thÞ, hiÖn nay hÇu<br /> hÕt r¸c th¶i sinh ho¹t hµng ngµy cña c¸c côm d©n c­, ®Æc biÖt lµ c¸c khu chî n«ng<br /> th«n däc theo c¸c kªnh vµ phÕ th¶i x©y dùng nhµ cöa ®Òu ®æ xuèng bê vµ lßng<br /> kªnh. ¤ nhiÔm n­íc cßn do c¸c ho¹t ®éng t¾m giÆt, röa c¸c dông cô s¶n xuÊt n«ng<br /> nghiÖp trong kªnh,...<br /> 2) N­íc th¶i sinh ho¹t tõ c¸c khu d©n<br /> c­, vµ n­íc th¶i tõ c¸c lµng nghÒ N­íc th¶i ch¨n nu«i<br /> thñ c«ng, tõ c¸c hé ch¨n nu«i tËp<br /> trung ®Òu ®æ trùc tiÕp vµo kªnh mµ<br /> kh«ng hÒ cã mét xö lý s¬ bé nµo,<br /> vÝ dô n­íc th¶i tõ c¸c ho¹t ®éng ë<br /> lµng nghÒ thñ c«ng x· Hßa HËu,<br /> Lý Nh©n (hÖ thèng B¾c Nam Hµ),<br /> hay n­íc th¶i ch¨n nu«i ë khu vùc<br /> CÇu §á (hÖ thèng An Kim H¶i).<br /> 3) ChÊt th¶i tõ c¸c ho¹t ®éng c«ng<br /> nghiÖp, c¸c bÖnh viÖn trong hÖ thèng vµ l©n cËn, trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y nhiÒu<br /> c¬ së s¶n xuÊt c«ng nghiÖp ®­îc x©y dùng mµ viÖc xö lý n­íc th¶i cßn rÊt h¹n chÕ.<br /> MÆt kh¸c do hÖ thèng thñy n«ng lín, liªn tØnh nªn cã nhiÒu bÖnh viÖn cÊp huyÖn<br /> trong vïng còng lµ nguån g©y « nhiÔm n­íc hÖ thèng kªnh.<br /> 4) N­íc håi quy tõ c¸c vïng s¶n xuÊt n«ng nghiÖp, do t¨ng vô, sö dông ph©n ho¸ häc<br /> vµ thuèc b¶o vÖ thùc vËt t¨ng vµ thiÕu h­íng dÉn kü thuËt nªn dÉn ®Õn d­ l­îng<br /> ph©n bãn vµ thuèc b¶o vÖ thùc vËt trong ®Êt vµ n­íc t¨ng g©y « nhiÔm nguån n­íc,<br /> vÝ dô n­íc t¹i tr¹m b¬m Quang Trung (B¾c Nam Hµ) th¸ng VIII - 2004 hµm l­îng<br /> Monitor lµ 0,085 (g/l), vµ Padan lµ 0,0462 (g/l).<br /> III. ChÊt l­îng n­íc hÖ thèng thñy n«ng an kim h¶i vµ b¾c<br /> nam hµ<br /> 1. Tæng quan hÖ thèng An Kim H¶i vµ hÖ thèng B¾c Nam Hµ<br /> §©y lµ hai hÖ thèng thñy n«ng lín thuéc vïng ®ång b»ng B¾c Bé víi diÖn tÝch<br /> t­íi tiªu trªn 100 ngµn ha vµ ®Òu lµ hÖ thèng thñy n«ng liªn tØnh, cã nhiÖm vô chÝnh<br /> <br /> <br /> <br /> 2<br /> lµ cÊp n­íc t­íi vµ tiªu tho¸t n­íc, mét phÇn cÊp n­íc cho c¸c nhµ m¸y n­íc phôc vô<br /> sinh ho¹t.<br /> a)- HÖ thèng thñy n«ng An Kim H¶i:<br /> HÖ thèng nµy phÝa t©y lµ huyÖn Kim Thµnh (tØnh H¶i D­¬ng) vµ phÝa ®«ng<br /> huyÖn An H¶i (thµnh phè H¶i Phßng). §Þa h×nh hÖ thèng thÊp dÇn tõ phÝa t©y sang<br /> ®«ng. HÖ thèng gåm hai trôc chÝnh lµ kªnh An Kim H¶i (phÝa nam) vµ s«ng RÕ (phÝa<br /> b¾c). Nguån n­íc chñ yÕu cña hÖ thèng lÊy tõ s«ng V©n óc qua cèng Qu¶ng §¹t vµ<br /> B»ng Lai. NhiÖm vô chÝnh cña hÖ thèng lµ cÊp n­íc cho 16.946 ha ®Êt canh t¸c (Kim<br /> Thµnh – H¶i D­¬ng: 6.712 ha, An H¶i – H¶i Phßng : 10.234ha), tiªu óng 22.500 ha,<br /> cÊp n­íc cho nhµ m¸y n­íc An D­¬ng (205.000 m3/ngµy ®ªm) vµ nhµ m¸y n­íc VËt<br /> C¸ch (10.800 m3/ngµy ®ªm).<br /> C¸c nguån g©y « nhiÔm chÝnh trong hÖ thèng lµ r¸c th¶i, n­íc th¶i sinh ho¹t vµ<br /> ch¨n nu«i kh«ng ®­îc thu gom xö lý, viÖc t¾m giÆt, röa c¸c lo¹i dông cô, xe m¸y,... ¤<br /> nhiÔm tËp trung ë c¸c ®iÓm d©n c­ nh­ CÇu §á, thÞ trÊn Kim Thµnh, khu chî gÇn<br /> tr¹m b¬m B¹ch Mai, th­îng l­u cèng Luån vµ c¸c khu d©n c­ míi h¹ l­u cèng Luån.<br /> §Æc biÖt n­íc kªnh sau cèng Luån bÞ « nhiÔm rÊt nÆng, kh«ng thÓ dïng cho bÊt cø<br /> môc ®Ých nµo, thËm chÝ hiÖn nay ®©y lµ khu vùc chøa n­íc th¶i cña khu vùc nam<br /> thµnh phè H¶i Phßng.<br /> b)- HÖ thèng thñy n«ng B¾c Nam Hµ: HÖ thèng nµy thuéc 8 ®¬n vÞ hµnh chÝnh cña hai<br /> tØnh Hµ Nam vµ Nam §Þnh, trong ®ã cã thÞ x· Phñ Lý ë phÝa b¾c vµ thµnh phè Nam<br /> §Þnh ë phÝa nam, ®Þa h×nh dèc tõ phÝ t©y b¾c xuèng ®«ng nam. Nguån n­íc cña hÖ<br /> thèng lÊy tõ c¸c s«ng Hång, §¸y vµ §µo qua c¸c ®Çu mèi cèng vµ tr¹m b¬m. HÖ<br /> thèng ®­îc bao bäc bëi c¸c s«ng lín lµ s«ng Hång ë phÝa ®«ng, s«ng §¸y ë phÝa t©y,<br /> vµ s«ng §µo ë phÝa nam. NhiÖm vô chÝnh hiÖn nay cña hÖ thèng thñy n«ng B¾c Nam<br /> Hµ lµ ®¶m nhiÖm t­íi vô chiªm xu©n 47.000 ha, vô mïa 46.000 -46.500 ha, vô ®«ng<br /> 13.000 – 15.000 ha; tiªu n­íc víi diÖn tÝch tiªu mÆt b»ng 85.326 ha. Ngoµi ra cßn cÊp<br /> n­íc cho nhµ m¸y n­íc huyÖn ý Yªn.<br /> Nh÷ng vÊn ®Ò m«i tr­êng vµ<br /> ¤ nhiÔm n­íc Kªnh Gia<br /> nguån « nhiÔm cña hÖ thèng thñy<br /> n«ng B¾c Nam Hµ chñ yÕu lµ chÊt th¶i<br /> sinh ho¹t cña c¸c khu d©n c­ tËp trung,<br /> ®Æc biÖt lµ khu vùc thµnh phè Nam<br /> §Þnh ë phÝa nam hÖ thèng, mét sè<br /> vïng cã ho¹t ®éng lµng nghÒ nh­<br /> x· Hßa HËu (Lý Nh©n), Yªn TiÕn (Y’<br /> Yªn). ChØ riªng x· Hßa HËu ®· cã 10<br /> c¬ së nhuém, 4 c¬ së nhuém vµ tÈy<br /> ¶nh h­ëng trùc tiÕp, g©y « nhiÔm m«i<br /> tr­êng do c¸c ho¸ chÊt trong n­íc th¶i<br /> kh«ng ®­îc xö lý lµm ¶nh h­ëng ®Õn chÊt l­îng n­íc s«ng Giang. T¹i khu vùc thµnh<br /> phè Nam §Þnh n­íc th¶i tËp trung ra hai tr¹m b¬m Qu¸n Chuét vµ Kªnh Gia t¹o nªn<br /> sù « nhiÔm rÊt nÆng nÒ.<br /> <br /> 3<br /> 2. DiÔn biÕn chÊt l­îng n­íc trong hÖ thèng thñy n«ng An Kim H¶i vµ B¾c Nam<br /> Hµ<br /> a)- HÖ thèng thñy n«ng An Kim H¶i: Theo kÕt qu¶ cña dù ¸n “§iÒu tra kh¶o s¸t<br /> chÊt l­îng n­íc vµ « nhiÔm m«i tr­êng n­íc hÖ thèng thñy n«ng An Kim H¶i, (2002-<br /> 2003) th× chÊt l­îng n­íc cña hÖ thèng cã xu thÕ chung lµ xÊu dÇn tõ ®Çu nguån hÖ<br /> thèng (cèng Qu¶ng §¹t vµ cèng B»ng Lai) vÒ cuèi hÖ thèng (sau cèng Luån vµ cèng<br /> C¸i T¾t). Cô thÓ, ®o¹n tõ ®Çu nguån (Qu¶ng §¹t, B»ng Lai) cña hÖ thèng ®Õn cèng<br /> C¸i T¾t (trªn s«ng RÕ) vµ ®Õn cèng Luån (trªn kªnh chÝnh An Kim H¶i) vÉn ®¶m b¶o<br /> cho t­íi vµ mét sè môc ®Ých sö dông kh¸c. §o¹n sau cèng Luån ®Õn cuèi hÖ thèng<br /> chÊt l­îng n­íc rÊt kÐm, kh«ng thÓ sö dông cho bÊt kú môc ®Ých sö dông nµo. Toµn<br /> bé n­íc däc hÖ thèng (kªnh chÝnh, s«ng RÕ) vµ c¸c s«ng l©n cËn ®Òu bÞ « nhiÔm<br /> Coliforms vµ Ecoli, cã n¬i rÊt cao ®¹t tíi hµng ngµn MPN/100 ml n­íc.<br /> NÕu xem xÐt c¸c chØ tiªu chÊt l­îng n­íc ®iÓn h×nh diÔn biÕn theo thêi gian<br /> trong n¨m (gi÷a mïa m­a vµ mïa kh«) cho thÊy:<br />  §é pH thay ®æi kh«ng nhiÒu trong n¨m, møc thay ®æi chñ yÕu lµ tõ 5,5 – 6,0 ®Õn<br /> 7,5 – 8,0.<br />  Tæng chÊt r¾n hoµ tan TDS (mg/l) cña n­íc trªn hÖ thèng thñy n«ng An Kim H¶i<br /> trong mïa kh« cao h¬n trong mïa m­a kho¶ng trªn d­íi 1,5 lÇn. T­¬ng øng víi<br /> TDS, ®é dÉn ®iÖn cña n­íc kªnh trong mïa kh« còng cao h¬n trong mïa m­a, vµ<br /> gÇn nh­ tû lÖ víi TDS trong n­íc.<br />  Nång ®é « xy hoµ tan DO (mg/l) trong n­íc cña hÖ thèng vÒ mïa kh« cao h¬n mét<br /> chót so víi mïa m­a. C¸c kÕt qu¶ cho thÊy xu thÕ DO gi¶m dÇn râ rÖt tõ ®Çu<br /> nguån (Qu¶ng §¹t, B»ng Lai) xuèng cuèi hÖ thèng. Tuy nhiªn trong hÖ thèng<br /> còng cã ®o¹n DO t¨ng lªn ®«i chót, vÝ dô khu vùc cÇu RÕ (thÞ trÊn Kim Thµnh).<br /> <br /> <br /> H×nh 1: o x yhoµ<br /> ¤ xy hoµ ta ndäc<br /> tan (DO) kª nhchÝnh<br /> kªnh chÝ An<br /> nhKim<br /> kimH¶iamïa<br /> n h¶ i 2003<br /> m­a<br /> mïa m­a 2003<br /> <br /> 10<br /> 8<br /> DO (mg/l)<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> 6 VII/2003<br /> 4 VIII/2003<br /> <br /> 2<br /> 0<br /> B»ng CÇu Hµ CÇu B¹ch Cèng CÇu<br /> Lai §á Liªn §en Mai Luån V¨n<br /> nå ng ®é « xy ho µ tan kªnh chÝnh an kim<br /> Cao h¶I<br /> mïa kh« 2003<br /> 10<br /> <br /> 8<br /> DO(mg/l)<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> 6<br /> XI/2003<br /> 4<br /> H×nh 2: ¤ xy hoµ tan (DO) däc kªnh chÝnh An Kim H¶i mïa kh« 2003<br /> XII/2003<br /> 2<br /> <br /> 0 4<br /> B»ng Lai CÇu §á Hµ Liªn CÇu §en B¹ch Mai Cèng CÇu V¨n<br /> Luån Cao<br />  ChÊt l­îng n­íc hÖ thèng thñy n«ng An Kim H¶i trong n¨m 2004 cã xu thÕ<br /> xÊu h¬n n¨m 2003, kÕt qu¶ nh­ b¶ng 1.<br /> B¶ng 1: ChÊt l­îng n­íc trªn kªnh chÝnh An Kim H¶i 2003-2004<br /> <br /> ChØ tiªu Cèng Hµ Cèng TB B¹ch Cèng CÇu sè 2 TCVN<br /> Liªn C¸i T¾t Mai Luån 1995 (B)<br /> pH<br /> VIII-2003 7,34 7,64 7,22 6,75 6,80 5,5-9,0<br /> VIII-2004 7,10 6,10 6,00 6,10 6,20<br /> DO (mg/l)<br /> VIII-2003 6,40 5,80 5,20 2,50 2,10 >=2,00<br /> VIII-2004 3,50 2,00 1,50 0,96 1,90<br /> Coliforms<br /> (MNP/100ml)<br /> VIII-2003 7400 6500 9500 7400 9000 10000<br /> VIII-2004 9700 10500 12600 13650 15750<br /> Nguån: Dù ¸n "§iÒu tra kh¶o s¸t chÊt l­îng n­íc vµ « nhiÔm m«i tr­êng n­íc hÖ thèng thñy n«ng An<br /> Kim H¶i", Hµ Néi 2002-2003; LuËn v¨n Th¹c sü cña §inh ThÞ Lan Ph­¬ng "Nghiªn cøu ®¸nh gi¸ chÊt<br /> l­îng n­íc cña hÖ thèng thñy lîi An Kim H¶i phôc vô cho môc ®Ých ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi cña hai<br /> huyÖn Kim Thµnh, An H¶i", Hµ Néi 2004.<br /> <br /> b)- HÖ thèng thñy n«ng B¾c Nam Hµ: ChÊt l­îng n­íc cña hÖ thèng diÔn biÕn kh¸<br /> phøc t¹p theo kh«ng gian vµ thêi gian theo kÕt qu¶ ®iÒu tra cña dù ¸n “§iÒu tra kh¶o<br /> s¸t diÔn biÕn chÊt l­îng n­íc, x¸c ®Þnh nguån g©y « nhiÔm trong hÖ thèng thñy n«ng<br /> B¾c Nam Hµ phôc vô c«ng t¸c qu¶n lý” (2004) cho thÊy:<br /> Theo kh«ng gian trong hÖ thèng, c¸c khu vùc n­íc bÞ « nhiÔm lµ phÝa b¾c (Phñ Lý),<br /> ®«ng b¾c (Lý Nh©n), vµ khu vùc nam vµ ®«ng nam (thµnh phè Nam §Þnh, Y’ Yªn).<br /> C¸c khu vùc phÝa t©y vµ trung t©m cña hÖ thèng míi cã dÊu hiÖu « nhiÔm vµ n­íc<br /> kªnh vÉn ®¶m b¶o cho môc ®Ých t­íi. Trong ®ã « nhiÔm chñ yÕu lµ chÊt h÷u c¬, vi<br /> sinh, c¸c kim lo¹i nÆng ®Òu cã nång ®é d­íi møc cho phÐp, nång ®é thuèc b¶o vÖ<br /> thùc vËt trong n­íc kh«ng qu¸ cao. Nh­ vËy cã thÓ nãi n­íc hÖ thèng B¾c Nam Hµ bÞ<br /> « nhiÔm tËp trung ë phÝa ®«ng vµ ®«ng nam. Nguyªn nh©n chñ yÕu lµ do n­íc th¶i<br /> sinh ho¹t vµ c¸c ho¹t ®éng tiÓu thñ c«ng nghiÖp.<br /> B¶ng 2: ChÊt l­îng n­íc mïa m­a VIII- 2004 hÖ thèng B¾c Nam Hµ<br /> ChØ tiªu TB H÷u TB Qu¸n TB Kªnh TB Cèc VÜnh TrÞ Cæ §am<br /> <br /> 5<br />  BÞ Chuét Gia Thµnh<br /> pH 6,71 6,65 6,68 6,75 9,05 8,42<br /> SO4-2 (mg/l) 11,4 21,1 39,0 8,20 10,1 4,10<br /> DO (mg/l) 4,90 3,60 1,80 2,20 5,21 5,39<br /> BOD5 (mg/l) 21,0 16,9 32,0 30,7 13,7 14,1<br /> Coliforms 4976 9820 20280 6970 9870 4510<br /> (MPN/100ml)<br /> Nguån: §iÒu tra kh¶o s¸t diÔn biÕn chÊt l­îng n­íc, x¸c ®Þnh nguån g©y « nhiÔm trong hÖ thèng thñy<br /> n«ng B¾c Nam Hµ phôc vô c«ng t¸c qu¶n lý, Hµ Néi 2004.<br /> <br /> <br /> Theo thêi gian trong n¨m, c¸c kÕt qu¶ nghiªn cøu vµ ®¸nh gi¸ cho thÊy mïa kh« møc<br /> ®é « nhiÔm n­íc kªnh cao h¬n ®¸ng kÓ so víi mïa m­a. §Æc biÖt lµ t¹i c¸c khu vùc<br /> tr¹m b¬m tiªu nh­ Qu¸n Chuét, Kªnh Gia, Cèc Thµnh. T¹i ®©y nång ®é BOD5 ®¹t<br /> trªn 30 mg/l, DO nhá h¬n 2,0 mg/l vµ Coliforms lªn tíi trªn 103 MPN/100ml (b¶ng 2,<br /> 3).<br />  N«ng ®é SO4-2 trong n­íc cña mïa kh« cao h¬n mïa m­a kho¶ng 1,4 – 1,5 lÇn.<br />  Nhu cÇu « xy sinh häc BOD5 cña n­íc kªnh mïa kh« cao h¬n trong mïa m­a<br /> kho¶ng 10-25%.<br />  Nång ®é « xy hßa tan DO, trong mïa kh« nãi chung thÊp h¬n mïa m­a kho¶ng<br /> 20-25%, xu thÕ phï hîp víi diÔn biÕn cña BOD5.<br />  Trong mïa kh« tÊt c¶ c¸c vÞ trÝ tr¹m b¬m quanh hÖ thèng cã chØ tiªu vi sinh<br /> Coliforms ®Òu v­ît møc cho phÐp cña TCVN-1995.<br /> B¶ng 3: ChÊt l­îng n­íc th¸ng XI-2004 hÖ thèng B¾c Nam Hµ<br /> ChØ tiªu TB H÷u TB Qu¸n TB Kªnh TB Cèc VÜnh TrÞ Cæ §am<br /> BÞ Chuét Gia Thµnh<br /> pH 6,92 6,50 7,02 7,12 9,25 8,64<br /> -2<br /> SO4 (mg/l) 21,4 31,2 49,6 18,20 20,1 9,20<br /> DO (mg/l) 3,80 3,50 1,86 2,12 4,21 3,56<br /> BOD5 (mg/l) 28,0 19,6 35,0 38,7 37,4 19,1<br /> Coliforms 5200 10800 21000 8670 10600 5200<br /> (MPN/100ml)<br /> Nguån: §iÒu tra kh¶o s¸t diÔn biÕn chÊt l­îng n­íc, x¸c ®Þnh nguån g©y « nhiÔm trong hÖ thèng thñy<br /> n«ng B¾c Nam Hµ phôc vô c«ng t¸c qu¶n lý, Hµ Néi 2004.<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> 6<br />  H×nh 3: DiÔn<br /> h×nh 2-13:biÕn<br /> diÔnBOD 5 hÖ<br /> biÕn thèng<br /> bod t¹iB¾c<br /> c¸cNam Hµ n¨m<br /> tr¹m b¬m2004<br /> <br /> <br /> 50<br /> <br /> <br /> 40<br /> <br /> <br /> <br /> BOD5 (mg/l)<br /> 30<br /> <br /> 20<br /> <br /> <br /> 10<br /> <br /> 0<br /> TB H÷u BÞ TB Qu¸n TB Kªnh TB Cèc VÜnh TrÞ Cæ §am<br /> Chuét Gia Thµnh<br /> Nov-04 Aug-04<br /> <br /> <br /> H×nh<br /> h×nh4: 2-14:<br /> DiÔn biÕn<br /> diÔnColiforms hÖ thèng B¾c<br /> biÕn coliforms t¹iNam<br /> c¸cHµ n¨mb¬m<br /> tr¹m 2004<br /> <br /> 24000<br /> Coliforms (con/100 ml)<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> 20000<br /> <br /> 16000<br /> <br /> 12000<br /> <br /> 8000<br /> <br /> 4000<br /> <br /> 0<br /> TB H÷u TB Qu¸n TB Kªnh TB Cèc VÜnh TrÞ Cæ §am<br /> BÞ Chuét Gia Thµnh<br /> Nov-04 Aug-04<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> IV. Nh÷ng vÊn ®Ò cÊp b¸ch vµ kiÕn nghÞ biÖn ph¸p<br /> Qua c¸c kÕt qu¶ nghiªn cøu, ®¸nh gi¸ m«i tr­êng vµ chÊt l­îng n­íc hai hÖ<br /> thèng thñy n«ng lín ®iÓn h×nh vïng ®ång b»ng B¾c Bé cho thÊy nh÷ng vÊn ®Ò cÊp<br /> b¸ch sau ®©y:<br /> 1) N­íc trong hÖ thèng kªnh m­¬ng ®· bÞ « nhiÔm, ®Æc biÖt lµ nh÷ng ®o¹n kªnh qua<br /> khu d©n c­ tËp trung nh­ thÞ x·, thµnh phè n¬i cã mËt ®é d©n sè cao, nhiÒu ho¹t<br /> ®éng c«ng nghiÖp vµ thñ c«ng nghiÖp, chÊt l­îng n­íc ë ®©y kh«ng ®¹t yªu cÇu.<br /> 2) NhiÒu nguån x¶ th¶i trùc tiÕp vµo n­íc kªnh, nh÷ng nguån nµy ®Õn nay vÉn ch­a<br /> hÒ cã bÊt kú xö lý nµo tr­íc khi ®æ vµo kªnh. Ngoµi ra c¸c ho¹t ®éng t¾m giÆt, röa<br /> trùc tiÕp trong kªnh, ch¨n th¶ thñy cÇm, thñy s¶n còng rÊt phæ biÕn.<br /> 3) §· cã dÊu hiÖu « nhiÔm thuèc b¶o vÖ thùc vËt trong n­íc kªnh, ®Æc biÖt lµ nh÷ng<br /> vïng tròng vµ th©m canh do møc ®é sö dông ph©n bãn hãa häc vµ thuèc b¶o vÖ<br /> thùc vËt ngµy cµng nhiÒu.<br /> <br /> <br /> 7<br />  §Ó b¶o vÖ vµ c¶i thiÖn chÊt l­îng n­íc cña c¸c hÖ thèng thñy n«ng cho môc<br /> ®Ých n©ng cao hiÖu qu¶ qu¶n lý vµ khai th¸c, b­íc ®Çu kiÕn nghÞ mét sè biÖn ph¸p c¬<br /> b¶n vµ kh¶ thi trong giai ®o¹n tr­íc m¾t:<br /> 1. C¸c c«ng ty qu¶n lý hÖ thèng thñy n«ng cÇn kÕt hîp víi chÝnh quyÒn ®Þa ph­¬ng<br /> c¶i t¹o, n¹o vÐt nh÷ng ®o¹n s«ng, kªnh bÞ båi lÊp hoÆc bÞ lÊn chiÕm, kh«ng ®Ó ®æ<br /> c¸c lo¹i r¸c th¶i xuèng kªnh.<br /> 2. T¹o ®ñ nguån n­íc cho vïng cuèi hÖ thèng ®Ó gi¶m nhÑ nång ®é « nhiÔm, ®ång<br /> thêi h¹n chÕ n­íc th¶i trùc tiÕp vµo kªnh, n­íc th¶i c¸c ®« thÞ, lµng nghÒ ph¶i<br /> ®­îc tËp trung xö lý s¬ bé tr­íc khi ®æ vµo kªnh.<br /> 3. H¹n chÕ sö dông thuèc b¶o vÖ thùc vËt, vµ cÇn cã h­íng dÉn kü thuËt sö dông<br /> ®óng møc, ®óng thêi gian.<br /> 4. Nghiªn cøu quy ho¹ch chuyÓn ®æi môc ®Ých khai th¸c mét sè ®o¹n kªnh « nhiÔm<br /> nÆng mµ kh«ng cã kh¶ n¨ng kh¾c phôc, vÝ dô ®o¹n cuèi cña hÖ thèng An Kim H¶i.<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> tµi liÖu tham kh¶o<br /> 1. Ng« §×nh TuÊn, Lª §×nh Thµnh vµ nnk, §iÒu tra c¬ b¶n chÊt l­îng n­íc vµ nguån g©y « nhiÔm<br /> n­íc c¸c s«ng MiÒn Trung, Hµ néi, 2000-2001.<br /> 2. Lª §×nh Thµnh, Ph¹m Hïng vµ nnk, §iÒu tra kh¶o s¸t chÊt l­îng n­íc vµ « nhiÔm m«i tr­êng<br /> n­íc hÖ thèng thñy n«ng An Kim H¶i, Hµ Néi 2002-2003.<br /> 3. Lª §×nh Thµnh, Ph¹m Hïng, DiÔn biÕn chÊt l­îng n­íc c¸c vïng cöa s«ng ®iÓn h×nh ven biÓn<br /> MiÒn Trung, T¹p chÝ khoa häc Thñy lîi vµ M«i tr­êng, §¹i häc Thñy lîi, 11/2004.<br /> 4. NguyÔn B¸ Quú, Lª §×nh Thµnh vµ nnk, §iÒu tra kh¶o s¸t diÔn biÕn chÊt l­îng n­íc, x¸c ®Þnh<br /> nguån g©y « nhiÔm trong hÖ thèng thñy n«ng B¾c Nam Hµ phôc vô c«ng t¸c qu¶n lý, Hµ Néi<br /> 2004.<br /> 5. §inh ThÞ Lan Ph­¬ng, Nghiªn cøu ®¸nh gi¸ chÊt l­îng n­íc cña hÖ thèng thñy lîi An Kim H¶i<br /> phôc vô cho môc ®Ých ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi cña hai huyÖn Kim Thµnh, An H¶i, LuËn v¨n tèt<br /> nghiÖp Th¹c sÜ, tr­êng §¹i häc Khoa häc tù nhiªn, Hµ Néi 2004.<br /> <br /> <br /> WATER POLLUTION AND WATER QUALITY VARIATION OF THE<br /> IRRIGATION AND DRAINAGE SYSTEMS IN RED RIVER DELTA<br /> <br /> Ass.Prof. Dr. Le Dinh Thanh,<br /> Coastal Engineering Faculty, Water Resources University<br /> Water is being poluuted in the irrigation systems of delta, where there are<br /> many high population areas, towns, cities, and industrial development zones; and the<br /> chemical matters and pesticides are using in agriculture. Beside of the main task in<br /> supplying water for irrigation, the irrigation systems also supplies water for domestic<br /> and other purposes, therefore, the problems of their environment and water quality<br /> must be protected. This study presents some results in the reasons of water pollution<br /> <br /> <br /> 8<br /> and status in water quality variation of the typical irrigation systems (An Kim Hai,<br /> and Bac Nam Ha), from that some measures for protecting and managing the water<br /> quality are recommended.<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> 9<br />