intTypePromotion=1
zunia.vn Tuyển sinh 2024 dành cho Gen-Z zunia.vn zunia.vn
ADSENSE

Phác qua tình hình nghiên cứu phong trào Duy Tân ở Việt Nam

Chia sẻ: Caygaolon Caygaolon | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:8

28
lượt xem
1
download
 
  Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Bài viết cố gắng khái quát những nét nổi bật nhất trong tình hình và kết quả nghiên cứu phong trào Duy Tân ở Việt Nam từ trước đến nay. Mời các bạn cùng tham khảo bài viết để nắm chi tiết nội dung nghiên cứu.

Chủ đề:
Lưu

Nội dung Text: Phác qua tình hình nghiên cứu phong trào Duy Tân ở Việt Nam

PHAC QUA TINH HINH NGHIEN COt<br /> PHONG TRAO DUY TAN 6 VIET NAM<br /> <br /> N G U Y £ N V A N KHANH*<br /> TRirONG BICH HANH"<br /> <br /> au the ky XX, cudc van ddng Duy<br /> D tan, khdi phat tQ dat Quang Nam<br /> va lan rdng ra ca nUdc, da danh<br /> Nha in Tan Viet cho ra m i t bd Viet Nam<br /> chi Sl, lan lUdt gidi thieu tieu sQ va thd v&n<br /> cua mdt so' nha yeu nUdc tieu bieu nhU<br /> dau sU ddi mdi trong tU duy cQu nUdc cua Phan Dinh Phung (tac gia Dao Trinh<br /> cac nha yeu nUdc Viet Nam, ddng thdi md Nhat), Phan Bdi Chau, Phan Chau Trinh,<br /> dau cho mdt thdi ky mdi trong lich sQ dau Huynh Thuc Khang (cung tac gia The<br /> tranh chd'ng Phap cua nhan dan ta. 100 Nguyen). Ben canh phan chinh vfin, trong<br /> nam qua, da cd nhieu cdng trinh nghien cac cdng trinh nay cd phan phu gidi thieu<br /> cQu d trong cung nhU ngoai nUdc ve phong ve mdt sd' sU kien, nhan vat lien quan den<br /> trao Duy tan. Thdi gian gan day, phong phong trao yeu nUdc d i u the ky XX nhU<br /> trao nay cang dUdc quan tam vi nhieu van T r i n Ddng Phong, Chau ThUdng VSn...<br /> de ma phong trao Duy tan dat ra van cd y Mac du khdng cd ddng gdp nhieu ve mSt<br /> nghia thdi dai ddi vdi cdng cudc ddi mdi ciia hgc thuat, nhUng cac tac pham nay cung da<br /> dat nUdc ta hien nay. Bai viet nay cd' ging cung cip dUdc mdt s d t u lieu cd gia tri tham<br /> khai q u i t nhQng net ndi bat n h i t trong khao. NhQng cdng trinh nghien cQu cd tinh<br /> tinh hinh va ket qua nghien cQu phong ban lam ve phong trao Duy tan chi xuit<br /> trao Duy tan d Viet Nam tQ trUdc den nay. hien tQ sau nSm 1954.<br /> <br /> Tai mien Bic, trong dieu kien mdi dUdc<br /> giai phdng, viec nghien cQu lich sii chdng<br /> NhQng nSm 20-30 ciia the ky XX, da cd ngoai xam, trong dd cd phong trao Duy tan<br /> mdt so' cdng trinh trUc tiep hoSc gian tiep rat dUdc coi trgng. Khi de cap den tinh chat<br /> de cap den phong trao Duy tan, trUdc het la cua phong trao Duy tan, nhieu y kien cho<br /> trUdc tac cua cic chi si lanh dao phong trio r i n g phong trao Duy tan mang tinh chit tU<br /> nhu Phan Chau Trinh, Huynh Thuc Khang san va chiu anh hudng cua tU tudng tU san<br /> (1)... Nam 1937, t i c gia Dao Trinh N h i t va do cac si phu tU san hda lanh dao. Ung<br /> cho ra m i t cud'n Dong Kinh nghia thuc do hg va di theo quan diem nay la mdt loat bai<br /> Nha in Mai Linh i n hanh. MSc du cdn han viet dUdc cdng bdvao giQa nhQng nam 1950<br /> che nhieu ve tU lieu nhUng day cd the coi la tren Tap san Van-Sd-Dia (sau nay ddi<br /> cdng trinh sdm nha't gidi thieu ve Ddng thanh Tap chi Nghien cdu lich sd), nhU<br /> Kinh nghia thuc. Tiep dd, vao nam 1950, Nhiing cuoc van dgng Dong Du vd Dong<br /> <br /> <br /> •PGS. TS. Trudng Dai hoc KHXH&NV - DHQGHN<br /> " Khoa Lich sii, TrUdng Dai hoc KHXH&NV<br /> 10 Rghien curu Lich sit. s6 9.2007<br /> <br /> Kinh nghia thuc, Duy tdn Id phong trdo tU (2) thi cd y kien khic lai coi Ddng Kinh<br /> sdn hay tieu tU sdn ciia. Tran Huy Lieu nghia thuc "chi la mdt cudc d i u tranh tU<br /> (Tap san Van Sd Dia, 1955, sd' 11; Gop y tudng theo hudng tU san" (3). Dac biet, cudc<br /> kien vdo vdn de: Tinh chdt cdch mang Viet tranh luan xung quanh v i n de danh gia vi<br /> Nam qua cdc cuoc van dgng Duy Tdn/Dong tri ciia Ddng Kinh nghia thuc trong mdi<br /> Du, Dong Kinh nghia thuc ciia Van T i m quan he giQa hai xu hUdng bao ddng va cai<br /> (Tap san Vdn Su! Dia, 1956, sd 15); Tinh each trong phong trao giai phdng dan tdc<br /> chdt vd giai cdp lanh dgo hai phong trdo Viet Nam dau the ky XX diin ra het sQc soi<br /> Dong Kinh nghia thuc vd Dong Du ciia ndi. Neu Nguyen Anh trong luan vSn dang<br /> Nguyin Binh Minh {Van Sd Dia, 1957, sd' tren Nghien cdu Lich su! sd' 32, nam 1961<br /> 33, tr. 19-39; sd34). Nhin chung, nhQng bai cho r i n g "Hoat dgng cua Ddng Kinh nghia<br /> viet dd thd'ng nhat xac dinh phong trao thuc n i m trong pham vi anh hudng cua xu<br /> mang tinh chat tU san (dan tdc dan chu) hudng cai lUdng lUu hanh trong each mang<br /> nhUng chUa triet de. Viet Nam dau the ky XX ma Phan Chau<br /> Trinh la ngudi tieu bieu" (4) thi Nguyin<br /> Rieng ddi vdi Phan Chau Trinh y kien<br /> Van Kiem lai cd y kien hoan toan trai<br /> danh gia cdn cd nhQng diem khdng thd'ng<br /> ngUdc. Ong k h i n g dinh: "Ddng Kinh nghia<br /> nhat. TrUdc day, nhieu nha nghien cQu cho<br /> thtic la mdt bg phan cua cudc each mang<br /> r i n g Phan Chau Trinh yeu nUdc tren lap<br /> dan tdc dan chu do Phan Bdi Chau dQng<br /> trUdng tu san, thien ve cai lUdng. Mat<br /> dau, trong sy chi dao trUc tiep cua Phan<br /> khac, do anh hudng ciia quan niem bao lUc<br /> Bdi Chau" (5). Tran Minh ThU (but danh<br /> each mang, coi dau tranh each mang chi la<br /> cua GS. Hd Song), tren tinh than "Cdgang<br /> d i u tranh vu trang, nen da khdng nhan<br /> tien tdi thdng nhdt nhdn dinh ve Ddng<br /> thQc het nhQng ddng gdp va cd'ng hien ciia<br /> Kinh nghia thuc" da chu trUdng mdt each<br /> Phan Chau Trinh. Do dd, ve cd ban, dUdng<br /> dung hda khi cho r i n g Ddng Kinh nghia<br /> Idl bao ddng ciia Phan Bdi Chau dUdc danh<br /> thuc la "mdt phong t r i o boat dgng chu yeu<br /> gia cao hdn dudng Idl "cai lUdng" cua Phan<br /> tren mat trSn van hda tU tudng, chiu anh<br /> Chau Trinh. Tham chi, cd ngudi cdn cho<br /> hudng cua ca hai xu hUdng bao ddng va cai<br /> Phan Chau Trinh la sd Phap, sd vu khi tdi<br /> lUdng, nhUng anh hudng cua xu hudng bao<br /> tan nen da lUa chgn con dUdng "cai lUdng".<br /> ddng cd phan dam net hdn" (6). Tuy chUa di<br /> Cd the do phUdng phap nhan thQc, cdng den mgt nhan dinh thd'ng nhit, song cac<br /> vdi sU thieu thd'n ve tu lieu trong dieu kien nha s^ hgc mien Bic tQ nhieu gdc do nhin<br /> dat nUdc dang chien tranh da khien cho sd' nhan khac nhau da gdp phan nang cao mdt<br /> lUdng cac cdng trinh nghien cQu ve phong budc nhan thyc ve Ddng Kinh nghia thuc<br /> trao Duy tan d Trung Ky va Nam Ky xuat va phong t r i o Duy tan.<br /> hien khdng nhieu. NgUdc lai, gidi sii hgc<br /> mien Bic lai r i t quan tam den Ddng Kinh Trong khi gidi sii hgc mien Bic dac biet<br /> nghia thuc vdi tU each mdt trung tam cai quan tam nghien cQu ve tinh chat, vi tri<br /> each d Bic Ky. TQ nhQng nam 60 the ky cua phong t r i o Duy tan, thi cac tic gia<br /> XX, Tap chi Nghien cdu Lich sd da md cudc mien Nam lai tap trung tim hieu ndi dung,<br /> thao luan ve Ddng Kinh Nghia thuc, thu dien bien cua phong trio. TrUdc het, phai<br /> hut sU tham gia cua ddng dao cac nha ke den viec Anh Minh xuat ban mgt sd<br /> nghien cQu. Trong khi Dang Viet Thanh trUdc t i c cua Huynh Thuc Khang - mgt<br /> cho r i n g "Ddng Kinh Nghia thuc la mdt lanh tu cua phong trao Duy Tan (7). Thyc<br /> cudc each mang van hda dau tien d nUdc ta" ra, Anh Minh (Ngd Thanh Nhin) xui't ban<br /> Phac qua Hnh hinh nghien curu... 11<br /> <br /> cac trudc tac cua Huynh Thuc Khang cung s i u sic, nhu chinh t i c gia cua nd thQa<br /> nhu cua Phan Bdi Chau, Phan Chau Trinh nhan: "Cud'n sich nhd ddc gia dang dgc day<br /> khdng chi vi hgc thuat ma cdn phuc vu muc khdng phai la mgt cud'n sii, nd chi chya<br /> dich chinh tri. Tuy nhien, khdng the phu dyng nhQng tai lieu ve sii thdi..." (13).<br /> nhan cac trUdc tac nay da giiip ich rat<br /> Sdn Nam la tac gia cua Phong trdo Duy<br /> nhieu cho gidi nghien cQu mien Nam. La<br /> tdn d Bac Trung Nam do Nha xuat ban<br /> mdt tac gia dUdc danh gia "la nha sQ gia Ddng Phd an hanh nam 1975 va Mien Nam<br /> cua phong trao Duy tan" (8) vdi "tri nhd ddu the ky XX - Thien Dia Hgi vd cuoc<br /> tuyet hao", "nhan xet sau xa, niem tin vQng Minh Tdn in tai Nha xuit ban La Bdi nSm<br /> manh va diin ta b i n g giong van tram 1971. Ca hai cdng trinh nay da dUdc Nxb<br /> hung" (9), Huynh Thuc Khang trong Tre, Tp. Hd Chi Minh tai ban nam 2003.<br /> nghien cQu cua minh da cung cap mgt sd'tu Trong hai t i e pham nay, Sdn Nam da gidi<br /> lieu dang tin cay. Cung dUdi ngdi but ciia thieu nhQng net cd ban ve phong trao Duy<br /> dng, mgt so' sU kien, nhan vat cua thdi ky tan tren pham vi ca nUdc, nha't la da cung<br /> lich sQ nay nhU dUdc hdi sinh, linh ddng cap cho chung ta kha nhieu thdng tin gii<br /> khac thudng. tri ve phong trao Duy tan d mien Nam<br /> Ben canh cac trUdc tac cua Huynh Thiic (thudng dUdc ggi la cudc Minh Tan).<br /> Khing, t i e pham cua mdt sd' chi si Duy tan<br /> Cdng trinh nghien cQu tieu bieu va ndi<br /> khac cung dUdc xuat ban rai rac d mien bat n h i t ve phong trio Duy tan d mien<br /> Nam (10), qua dd cung cap mdt so' sii lieu Nam trUdc nam 1975 l i cudn sach cung ten<br /> giup ich cho viec nghien cQu. Nhin chung, cua Nguyin VSn Xuan. Vao thdi diem xuat<br /> gidi hgc gia mien Nam kha quan tam den ban lan dau nam 1969, cud'n sach dUdc coi<br /> phong trao Duy tan. Tren cac tap chi d la cdng trinh dau tien nghien cQu kha day<br /> mien Nam trUdc nSm 1975, xuat hien mgt du ve phong trao Duy tan, tQ ngUdi lanh<br /> so' bai viet, de cap den nhieu khia canh dao, td chQc, dien bien, cung nhU nhan<br /> khac nhau cua phong trao Duy tan: tQ dinh, danh gia. Nguyen Van Xuan nhan<br /> nhan vat den thd van, tii Dang cd tiing bdo thay "phong trao Duy tan cd p h i n yeu kdm<br /> d mien Bic den A^dn^ cd min dam vdi ve chinh tri neu so vdi nhQng td chQc chinh<br /> phong trao Duy tan mien Nam... (11). Tuy tri Idn lao, cd lanh dao chat che, cd sach<br /> nhien, da phan trong dd chi la nhQng lUdc vQng vang cd kinh nghiem tranh diu<br /> nghien cQu cdn sd lUdc, chUa cd nhQng phat sau nay, nhUng chUa td chQc nao hdn nd ve<br /> hien, danh gia s i u ve mSt khoa hgc. Nhin dai van dgng Tan van hda, t i n sinh hoat,<br /> chung, trong cac nghien cQu ve phong trao p h i t trien toan dien giao due, cdng, ndng<br /> Duy tan d mien Nam giai doan 1954-1975, thUdng" (14), nhUng ddng thdi dng cung chi<br /> ding chu y nhat v i n la cic cdng trinh cua ra nhQng han che cua phong trio: Cac lanh<br /> ciia cac t i c gia Nguyin Hien Le, Nguyen tu cua phong trio chi hieu ve dan quyen<br /> v a n Xuan va Sdn Nam. mgt each thd sd nhUng lai qua tin vao dan<br /> Dong Kinh Nghia Thuc do Nguyin Hien quyen, Phan Chau Trinh l i n Idn dan quyen<br /> Le bien soan, dUdc xuat ban d Sai Gdn nSm vdi ngUdi Phap, ao tudng cd the: y Phap cau<br /> 1956. Den nam 1974, cdng trinh nay da tien bg de den khi sang Phap vd mong, td<br /> dUdc tai ban l i n thQ ba (12). Dieu dd chQng chQc, ky luat ndi bd yeu k6m (15). Ve<br /> td syc h i p d i n ciia cdng trinh. Tuy nhien, phUdng phap, ben canh khai thac tdi da<br /> day cung chi la tap sach n h i m gidi thieu sy ngudn tu lieu, tic gia da di dien da va<br /> kien, sii li?u chQ chUa phai la mdt khao cyu phdng vin dUdc nhieu nhan chyng nhU dng<br /> 12 Rghien curu L|ch sit. s6 9.2007<br /> <br /> cQ LUdng Trgng Hdi, dng Cii Hd Ngai, dng nhan dinh. Tuy nhien, quan diem cua<br /> Le Am (con re Phan Chau Trinh), dng Vd ChUdng Thau ve vi tri cua Ddng Kinh<br /> Hoan (mdt than si d Quang Nam), dng nghia thuc cung khdng khac may so vdi<br /> Nguyen XUdng Thai (nguyen quan ly Bao Tran Minh ThU khi cho ring: Ddng Kinh<br /> Tieng Ddn). Nhd viy, cdng trinh nay la mdt nghia thuc "vln dQng lai d mQc do cua mdt<br /> trong khdng nhieu nghien cQu d mien Nam phong trao duy tan cai cich cd xu hudng<br /> dUdc danh gia cao ve mat hgc thuat va sii thien ve phong trao cai cich cua Phan Bdi<br /> lieu. Tat nhien, cud'n sach cung cd mdt vai Chau, mdt phong trao tien bd nha't d nUdc<br /> khuyet diem. Ban than t i c gia cung k h i n g ta dau the ky XX" (16). De lam s i n g td van<br /> dinh, dng viet cdng trinh nay trong tinh de nay, t i c gia Nguyen Van K h i n h da gdi y<br /> trang rat thieu thd'n ve mat tU lieu. Cac tai mdt hudng tiep can mdi: tren cd sd danh gia<br /> lieu dien da du cd ich den d i u cung khdng s i u sic va chat che cac dieu kien nhQng<br /> the thay the hoan toan cic ngudn sQ lieu dieu kien ben trong va ben ngoai, can phan<br /> chinh thQc. Ong da danh mdt phan rieng tich s i u hdn nhQng dieu kien chu quan va<br /> de khao ve Ddng Kinh nghia thuc vdi tU khach quan cua cac xu hudng yeu nUdc d<br /> cich la mdt bd phan thd'ng nhat cua phong Viet Nam dau the ky XX, n h i m giai thich<br /> trao Duy tan ca nUdc nhUng lai khdng he t h i u dio hien tUdng phan hda trong phong<br /> de cap den phong t r i o Duy t i n d mien trao each mang thdi ky nay (17).<br /> Nam. Mat khac, Nguyen Van Xuan viet<br /> phong trdo Duy tdn vdi tam hdn ndng nhiet TQ khi dat nUdc budc vao thdi ky Doi<br /> cua mdt nha van, khien phong trao Duy mdi, nghien cQu lich sQ ndi chung, nghien<br /> tan mang day mau sic, thi vi nhUng cung cyu phong trao Duy tan ndi rieng da cd<br /> vi the ma ddi khi, mdt vai nhan dinh trong nhQng bUdc tien manh me. Mdt trong<br /> cud'n sach cdn mang tinh chu quan. nhQng bUdc tien rd ret nha't trong nghien<br /> cQu phong trao Duy tan thdi gian gan day<br /> Sau nam 1975, dat nUdc hoan toan chinh la cdng t i c tap hdp va cdng bd tU<br /> thd'ng nha't, nen sQ hgc hai mien cd dieu lieu. Nam 1990, bg sach Phan Boi Chdu<br /> kien xich lai g i n nhau, bd sung cho nhau. todn tap ra ddi va nhanh chdng trd thanh<br /> Trong cac khao cQu cd lien quan den phong "cam nang cho nhQng ngUdi nghien cQu<br /> trao Duy tan, d i n g chu y la cudn Dong Phan Bdi Chiu. Mudi lam nam sau sau,<br /> Kinh Nghia thuc vd phong trdo cdi cdch vao nam 2005, Nha x u i t ban Da Ning da<br /> van hoa ddu the' ky XX cua ChUdng T h i u cdng bd' toan bd khdi lUdng "di cao" dd so<br /> nam 1982 - cdng trinh dUdc xem la tdng cua Phan Chau Trinh qua 3 tap sach Phan<br /> hdp nhat ve Ddng Kinh nghia thuc cho den Chdu Trinh todn tap. Cd the ndi day l i mgt<br /> nay. Ben canh viec phac hga nhQng ndt cdng trinh diy du nha't ve cac trUdc tic cua<br /> chung n h i t ve tinh hinh chinh tri, kinh te, Phan C h i u Trinh nhan ky niem 80 nam<br /> xa hdi Viet Nam dau the ky XX, t i c gia da ngay mat cua nha chi si (24-3-2006). Bd sich<br /> dyng lai mgt bQc chan dung kha chi tiet ve cdn sUu tap cac bai viet, cac y kien cua<br /> Ddng Kinh nghia thuc tren ca ba mat boat nhQng nha each mang, nhQng nha nghien<br /> ddng: van hda giao due, xa hdi va kinh te, cQu trong va ngoai nUdc viet ve Phan Chiu<br /> ddng thdi dUa ra dUdc nhQng danh gia ve vi Trinh, nhu "nhQng ldi binh" ve thd van va tU<br /> tri cua Ddng Kinh nghia thuc trong phong tudng, sU nghiep cua Cu. Ngoii ra, mgt sd<br /> trao giai phdng dan tgc Viet Nam. So vdi trUde tic cua Huynh Thuc Khing, nhQng<br /> cac nghien cQu trUdc dd ve de tai nay, cdng nghien cQu cd gia tri xui't ban d mien Nam<br /> trinh cua ChUdng T h i u da vUdt len d mgt trUdc nam 1975 ciia Sdn Nam, Nguyen Q.<br /> mQc do nhat dinh ve tai ligu va danh gia. Thing, Nguyin Van Xuan Ian lUdt dUdc tai<br /> Phac qua Hnh hinh nghien curu... 13<br /> <br /> ban (18), cung mdt so' cdng trinh mdi ra xa hdi Viet Nam luc bay gid, gidi nghien<br /> m i t nhu Phan Chdu Trinh qua nhdng tU cyu ngay cang nhan rd hdn tam tU duy cua<br /> lieu mdi, Nxb Da Ning, 2003 cua Le Thi dng, ty mgt ldi tU duy truyen thdng, bao<br /> Kinh va Vdn thd Dong Kinh Nghia thuc, thu chuyen sang tU duy mdi hUdng ra ben<br /> Nxb Van hda Thdng tin, 1997, da cung cap ngoai, tiep can nhQng gia tri mdi me cua<br /> them nhieu tai lieu tham khao cho nhQng van minh phUdng Tiy, phu hdp vdi xu the<br /> ai quan tam den phong trao Duy tan. van ddng va hdi nhap cua the gidi. Diy<br /> cung la y kien chung cua nhieu nha sQ hgc<br /> Mdt trong nhQng hudng nghien cQu<br /> trong cudc Hgi thao ky niem 80 nSm ngay<br /> dUdc quan tam nQa trong thdi gian gin day<br /> m i t Phan Chiu Trinh diin ra vao thing 3-<br /> la di sau tim hieu phong trao Duy tan qua 2006 tai Thanh phd Ho Chi Minh. GS Dinh<br /> nhQng nhan vat, dia phUdng cu the, tieu Xuan Lam da nhan xdt: "Xu hUdng chinh<br /> bieu nhu ChUdng Thau vdi Dong Kinh tri va nhQng boat ddng cua Phan Chau<br /> nghia thuc vd phong trdo Nghia thuc d cdc Trinh da cd t i e dung tich cQc den phong<br /> dia phuang, Nghien cdu Lich sir, 1997, sd 4 trao each mang thdi dd, do chd yeu cau dan<br /> (293), Hai Nggc Thai Nhan Hda vdi Tdng chii, k b i t vgng nhan quyen Cu de xUdng l i<br /> Bgt Ho - tinh thdn yeu nUdc gdn lien vdi tU phu hdp vdi thdi dai, phu hdp vdi bUdc tien<br /> tudng canh tdn, XUa vd Nay, sd'48B, t h i n g ciia each mang Viet Nam dang chuyen tQ<br /> 2, 1998; Ly Tung Hieu vdi Luang Vdn Can pham tru cu - phong kien sang pham tru<br /> vd phong trdo Duy tdn, Dong Du, Nxb. Van mdi - cd tinh chit tU san. Dudi anh hudng<br /> hda Sai Gdn, Tp. Hd Chi Minh, 2005. ciia xu hudng chinh tri va nhQng hoat ddng<br /> Quang Nam la que hUdng cua phong trao sdi ndi ciia Cu, mdt cudc van ddng cai each<br /> Duy tan vdi nhieu nhan vat xuat sic. Dieu dan chil rdng Idn da dUdc phat dgng tai<br /> dd ly giai tai sao cd nhieu cdng trinh gidi mien Trung va nhanh chdng lan rgng ra ca<br /> thieu ve phong trao Duy tan tren dat nUdc, tan cdng kha quye't liet vao he tU<br /> Quang Nam (19). Tat ca nhQng cdng trinh tudng phong kie'n, thUc hien cai each phong<br /> dd, d nhQng mQc do khac nhau, dem lai cho tuc, day manh phat trien cdng thUdng<br /> chung ta cai nhin diy dii, toan dien, sdng nghiep... Khdng cdn nghi ngd gi nQa, Phan<br /> dgng va chan thUc hdn ve mdt trong nhQng Chau Trinh la ngudi d i u tien cd tU tudng<br /> phong t r i o yeu nUdc Idn nhat dau the ky dan chu d Viet Nam. Vdi tU cich dd, Cu<br /> XX d Viet Nam. that xQng dang chiem mdt vi tri cao trong<br /> lich sii dau tranh giai phdng dan tdc cua<br /> Thanh cdng trong nghien cQu phong<br /> nhan dan ta".<br /> t r i o Duy tan nhQng nam gin day khdng<br /> chi n i m d sdlUdng cdng trinh dUdc cdng bd,<br /> Tren cd sd nhin nhan lai mdt each khach<br /> ma cdn d trong nhan thQc ve tam vdc, vi tri<br /> quan hdn nhQng ddng gdp ciia Phan Chau<br /> va y nghia cua nd ddi vdi phong trao giai<br /> Trinh, mdt so' nha nghien cQu gin day da<br /> phdng dan tgc dau the ky XX va vdi ca thyc<br /> di tim va ly giai sdi day lien he giQa phong<br /> tiin ddi sd'ng dat nUdc hdm nay.<br /> trio Duy t i n va sU nghiep ddi mdi cua d i t<br /> Thay ddi trong nhan thyc ve phong trio nUdc ta hien nay. Nam 1997, nhan ky ni$m<br /> Duy t i n trUdc het n i m 0 thay ddi trong 90 nam Ddng Kinh Nghia thuc, trong bai<br /> each danh gia ve Phan Chau Trinh. Theo viet "Gop them vdo sU ddnh gid Dong Kinh<br /> quan niem phd bien trUdc day thi cai lUdng Nghia thuc", t i c gia Hd Song thdng qua tim<br /> la tieu cue, phai dau tranh chdng lai den hieu Vdn minh tdn hoc sdch vk Quoc ddn<br /> cung. Ngay nay, d giac do tien bg xa hdi, dgc bdn cho ring: trong suy nghi ciia cac<br /> tren cd sd nghien cQu ky yeu cau cu the ciia nha lanh dao Ddng Kinh Nghia thuc da<br /> 14 Rghien curu Lich si3r, sg 9.2007<br /> <br /> "phac thao mdt ly luan ve sU phat trien, tuy thiet. Cung vdi thdi gian, hieu biet ve<br /> chUa that hoan hao, song cung khdng k6m phong t r i o Duy tan ngay mdt sau sic hdn<br /> phan sau sic, cap nhat; va cho den nay v l n ve dien bien, ndi dung va dac diem ciia<br /> cdn tinh thdi sU ndng hdi". "NhQng i p u, hy phong trao d ca ba mien; diem tUdng ddng<br /> vgng va mdi chi thUc hien dUdc mdt p h i n va di biet giQa phong t r i o Duy t i n d cic dia<br /> r i t nhd b6 dd, thi nay dang dUdc Dang va phUdng; so phan, h i n h trang cua mdt sd<br /> Nha nUdc ta tich eye thyc hien trong cdng nhan vat cu the... da dUdc lam sing td<br /> cudc xay dUng dat nUdc" (20). Nam 2005, them. Ve cd ban cho den nay, gidi sii hgc<br /> Hai Nggc Thii Nhan Hda cho ra m i t cud'n cung da thd'ng nha't vdi nhau khi nhin<br /> Xu hudng canh tdn, Phong trdo Duy tdn, nhan tinh chat va lUc lUdng lanh dao phong<br /> Su nghiep ddi mdi (Tii gida the'ky XIX den trio. Ddng thdi, nhQng han che trong nhan<br /> cuoi the ky XX), trong dd cd nhQng tim tdi thQc va danh gii ve phong trao Duy tan<br /> dang tran trgng. Di theo hudng nay, nha cung nhu ve Phan Chau Trinh cung din<br /> lich sii kinh te Dang Phong lai cd' ging so dUdc k h i c phuc. Tuy nhien, cho den nay<br /> sanh nhQng diem gid'ng va khac giQa phong v l n cdn mdt sd' van de chUa thUc sU thdng<br /> trao Duy tan va sU nghiep ddi mdi va di nhat, trong dd cd van de quan he giQa<br /> den ket luin: Tuy thdi gian dien ra xa phong trao Duy tan va phong trao Ddng Du<br /> nhau, hoan canh, con ngudi, ddi tUdng khac ndi chung va quan he giQa hai nha lanh tu<br /> nhau va ket qua cung khac nhau nhUng ca dai dien cho hai phong trao ndi rieng.<br /> hai phong trao deu lya chgn cii mdi, cii<br /> tien bg nhU giai phap cd ban cua phat Nhu ta da biet, Phan Bdi Chau v i Phan<br /> trien. Ca hai deu cd ndi dung cd ban la Chu Trinh la hai nha yeu nUdc ddng vai trd<br /> khic phuc nhQng dinh kien va le thdi cu, khdi xUdng va d i n dao hai khuynh hUdng<br /> ke ca nhQng cai tQng dUdc ngd nhan la tieu bieu nhat trong phong trao giai phdng<br /> khudn vang, thUdc nggc mdt thdi. Ca hai d i n tdc Viet Nam dau the ky XX. Mac du<br /> deu cd chung nhQng khudn vang, thUdc khdng t i n thanh dUdng Idl cQu nUdc cua<br /> nggc mudn thud la: dan giau, nUdc manh, nhau, nhUng Phan Bdi Chau va Phan Chu<br /> cdng bing, hQu ai, van minh. "On cd' nhi tri Trinh khdng he d i u tranh, bai trQ nhau<br /> tan", cd the xem day la mdt hudng di mdi ma v l n hdp t i e trong mQc do n h i t dinh.<br /> trong nghien cQu phong trao Duy tan. Tren thUc te, Phan Chau Trinh tuy cUc lyc<br /> phan ddi dUdng ldi bao ddng va ciu ngoai<br /> vien song lai chu trUdng bdi dUdng nhan tai<br /> n h i m cha'n hUng dan tri va dan khi, phat<br /> Phong trao Duy tan la mdt trong nhQng trien dat nUdc. NgUdc lai, Phan Bdi Chau<br /> sU kien quan trgng nhat ciia lich sii Viet mac du chu trUdng dudng Idl bao dgng<br /> Nam dau the ky XX. Tai Viet Nam, phong nhUng v l n hudng den tU tudng cdng hda va<br /> trio Duy t i n dUdc nhieu the he hgc gia nen dan chu tU san. Thdng qua phong trao<br /> quan tam dUdi nhieu gdc do: van hgc, sii Ddng Du, dng da chQng td la mgt nha duy<br /> hgc, triet hgc, van hda... tan tien phong va triet de. Hy vgng ring,<br /> Rieng tren phUdng dien sQ hgc, qua mdt trong khdng khi cua cdng cudc ddi mdi ca<br /> the ky, nghien cyu phong trao Duy tan d ve kinh te, tU tudng va hgc t h u i t hdm nay,<br /> Viet Nam da dat dUdc mgt so' thanh tUu nhQng ban che va dinh kien trong nhin<br /> dang ghi nhan: Cac trUdc t i c cua cac chi si thQc ve hai phong t r i o dan toe cung chiu<br /> Duy tan cung cic tai lieu cd lien quan dUdc anh hudng cua tU tudng tU san vdi hai<br /> sUu tam va gidi thieu rgng rai, cung cap n h i n vat dai dien la Phan Bdi Chau va<br /> cho cac n h i nghien cyu nhQng tU lieu can Phan Chau Trinh se dUde k h i c phuc, tQ dd<br /> P h a c qua Hnh hinh nghien ciru... 15<br /> <br /> cd cai n h i n d u n g d i n va k h i c h q u a n hdn ve nghia t h u c chiu a n h h u d n g cua P h a n C h a u<br /> vai trd vi t r i c u a h a i k h u y n h hUdng bao T r i n h h a y P h a n Bdi C h i u ? Day cung la chu<br /> dgng va cai each t r o n g p h o n g t r a o yeu nUdc de ciia cudc t r a n h l u a n d i i n r a tQ nhQng<br /> Viet N a m d i u t h e ky XX. nSm 60 t h e ky XX den n a y cQng chUa cd hdi<br /> ket. Mgt k e t l u a n thd'ng n h i t tQ gidi sQ hgc<br /> Ben c a n h p h o n g t r a o D u y t a n , Ddng<br /> v l n cdn d p h i a trUdc.<br /> K i n h n g h i a t h u c c u n g la mdt de t a i ludn<br /> d a n h dUdc sU q u a n t a m cua cac n h a n g h i e n Cudc v a n ddng Duy t a n dien r a tuy n g i n<br /> cQu t r o n g n h i e u t h a p ky q u a . T r o n g k h i n g u i va k e t cue t h a t bai, song n h i e u v i n de<br /> mdt so' n h a sQ hgc coi Ddng K i n h n g h i a ma nd d a t r a nhU d a n chu, d a n quyen, cai<br /> t h u c va p h o n g t r a o D u y t a n la h a i p h o n g each giao due, c h i n hUng thUc nghiep...<br /> t r i o r i e n g biet t h i mdt sd' k h a c lai cho r i n g v l n cd y nghia thdi sy t r o n g cdng cudc ddi<br /> dd chi la "mdt p h o n g t r a o dUdc ap d u n g t a i mdi cua d a t nUdc h i e n nay. N h i n lai phong<br /> hai diem" (21). Ve cd b a n , ndi d u n g h o a t t r i o Duy t a n , k h d n g chi n h i m tiep tuc<br /> dgng cua Ddng K i n h n g h i a t h u c k h a g i n k h a m p h i , n h a n thQc d u n g d i n va day du<br /> vdi p h o n g t r a o D u y t a n d T r u n g Ky. Cd t h e hdn nhQng v i n de thudc ve qua khQ, ma<br /> coi Ddng K i n h n g h i a t h u c la p h o n g t r a o cdn de due r u t nhQng bai hgc lich sQ va tim<br /> Duy t a n d B i c Ky n h u each ggi cua N g u y e n r a ldi giai cho nhQng v i n de cua d i t nUdc<br /> V a n X u a n . V i n de d a t r a la Ddng Kinh hdm nay.<br /> <br /> <br /> <br /> CHU THICH<br /> <br /> (1). Mgt so cong trinh xufi't ban tru6c nfim (3). To Trung, Phong trdo Ddng Kinh nghia<br /> 1954: Bdi dien thuyet dgo diic, ludn ly Dong Tdy thuc - mot cudc cdi cdch xd hoi ddu tien (trao doi y<br /> vd doan litac sCt cu Phan Chdu Trinh, S. Nhfi in kie'n vdi dng Dang Viet Thanh), Tap chf Nghien<br /> Xiia Nay, 1926; Phan Chau Trinh, Lich sH quoc cUu Lich si, 1961, tr. 53-55.<br /> gia huyet le, Thinh Quang, 1926; Ngo Diic Ke, (4). Nguyin Anh, Ddng Kinh nghia thuc cd<br /> Phan Tdy Hd di thao, Thinh Quang, 1926; Tap phdi cudc vdn ddng cdch mang vdn hda ddn tdc<br /> diin van cita dng Huynh Thuc Khdng, Chan khdng? Tap chi Nghien cUu Lich sit, 1961, so 32,<br /> phUdng a'n quan, 1926; Sii Binh Tii (Huj^nh Thiic<br /> tr. 38-46.<br /> Khang), Thi van vdi thdi da\, Nhfi in Tieng Dan,<br /> Hue, 1937; Thi van cdc nhd chi sl Viet Nam cua (5). Nguyen Vfin Kifm, Tim hieu xu hiidng vd<br /> Huynh Thuc Khdng, Dan Thanh, Hue, 1937; Dfio thiic chd't cda Ddng Kinh nghia thuc. Tap chf<br /> Trinh Nhfi't, Ddng Kinh Nghia thuc, Nhfi in Mai Nghien ciiu Lich siC, 1964, so 66, tr. 39-45.<br /> Linh, Hfi Noi, 1937; Minh Vien Huynh Thiic (6). Tran Minh ThU, Co gang tien tdi th&ng<br /> Khang, Biic thii trd ldi chung, Nhfi in Tieng dan, nhdt nhdn dinh ve Ddng Kinh nghia thuc. Tap chf<br /> 1945; Duong Bd Trac - Tieu siC vd thii van, Dong Nghien cihi Lich su", 1965, so 81, tr. 31-37.<br /> Tay, 1945; The' Nguyen, Huynh ThUc Khdng, S.<br /> (7). Huynh ThUc Khdng tU truyen, Anh Minh<br /> Tfin Vift, 1950; The Nguyen, Phan Chdu Trinh<br /> dich vfi xufi't ban. Hue, 1963; Biic thU bi mdt gid<br /> (1872-1926), S. Tan Vi?t, 1950.<br /> Ky ngoai hdu Ciidng De, Anh Minh xufi't ban, HuS',<br /> (2). Dfing Vi?t Thanh, Phong trdo Ddng Kinh 1967. Hai cuon sach nfiy dU(?c nhfi xufi't ban Vfin<br /> nghia thuc • cuoc cdch mang vdn hda ddn tdc ddn h6a Thong tin in lai nfim 2000 vdi tiJa de Huynh<br /> chu ddu tien a nUdc ta. Tap chi Nghien ciiu Lich Thuc Khdng nien pho: Huynh ThUc Khdng tii<br /> Si?, 1961, so 25, tr. 14-24. truyen vd Thdgiti Ky Ngoai hdu CUdng De.<br /> 16 Rghien ciiru Lich stir, sg 9.2007<br /> <br /> (8). Nguyen Vfin Xuan, Phong trdo Duy tdn, (16). ChUdng Thau, Ddng Kinh Nghia thuc vd<br /> Nxb. La Boi, Sai Gon, 1970, Nxb, Da Nfing in lai, phong trdo cdi cdch van hda Viet Nam ddu the ky<br /> 1995, tr. 9. XX, Nxb. Ha Noi, Hfi Noi, 1982, tr. 91.<br /> <br /> (9). Nguyin Vfin Xuan, sdd, tr. 10. (17). Nguyin Van Khanh, Doc sdch "Ddng Kinh<br /> Nghia thuc vd phong trdo cdi cdch vdn hda ddu the<br /> (10). Thai Bach, Tha vdn quoc cam thdi Phdp<br /> ky XX, Tap chf Nghien cUu Lich sH, so 5 (283),<br /> thudc, Khai Tri, Sfii Gon, 1968; Nguyin Thieu<br /> 1983, tr. 82-85.<br /> Dung, Vdn hoc thdi Duy Tdn, Bach Khoa, so' 389-<br /> 390, Sfii Gon, 1973; Nguyin Vfin TUcIng vfi Pham (18). Huynh ThUc Khdng nien phd: Huynh<br /> Lieu, Ddng Diiang chinh tri ludn: Mdt di thao chiia Thdc Khdng tii truyen vd Tha giti Ky Ngoai hdu<br /> dUdc cdng bd'cua Phan Chdu Trinh, Bach Khoa, so Ciidng De, Anh Minh dich, Nxb. Vfin h6a Thong tin.<br /> 406, Sai Gon, 1974... Ha Noi, 2000; Nguyen Vfin Xuan, Phong trdo Duy<br /> tan, Nxb. Da Nfing vfi Trung tam Nghien ciiu Quoc<br /> (11). Co the ke ra day mot so bfii viet tieu bieu;<br /> hoc, 2000; Nguyin Quyet Thfing, Huynh Thuc<br /> Thai Bach, Thd van quoc cdm thdi Phdp thudc,<br /> Khdng • Con ngitdi vd tha vdn (1876-1947), Nxb.<br /> Khai Tri, Sfii Gon, 1968; Vu Dfic Bang, Dai hoc tii<br /> Vfin hoc, Hfi Noi, 2001; Nguyin Hie'n Le, Ddng Kinh<br /> lap ddu tien d Viet Nam hien dai, Tu tiidng, Sfii<br /> Nghia thuc, Nxb. Vfin hoa Thong tin, Hfi Noi, 2002;<br /> Gon, so 1-2/1975; Pham Long Dien, Vai trd cua<br /> Sdn Nam, Phong trdo Duy tdn d Bac Trung Nam;<br /> Ndng CO mim dam trong phong trdo Duy tdn miin<br /> Mien Nam ddu the ky XX - Thien Dia Hdi vd cudc<br /> Nam, Bach Khoa, so 425, Sfii Gon, 1975; Lam<br /> Minh Tdn, Nxb Tre, Tp. Ho Chf Minh, 2003.<br /> Giang, Trdn Quy Cdp vd tii trdo cdch mang ddn<br /> quyen ddu the ky XX, Dong A xufi't ban, Sfii Gon, (19). Trdn Quy Cdp - Nhd chi sl Duy tdn Viet<br /> 1970; Phan Khoang, Nhiing ngitdi Viet Nam cd Nam ddu the ky XX, Nxb. Dfi NSng, 1995; Phan<br /> tinh thdn cdi cdch Duy tdn khi niidc nha mdi tiep Thtic Duyen trong phong trdo Duy tdn Viet Nam,<br /> xuc vdi vdn minh Tdy phuang. Bach Khoa, so 71, Nxb. Vfin h6a, 1996; Phan Chdu Trinh - nhd chi sl<br /> thang 12-1959. Thieu Sdn, Mot thieu sdt quan yeu nitdc, nhd canh tdn ddu the ky XX, UBND thi<br /> trong: Ddng Kinh Nghia thuc trong vdn hoc sic Viet xfi Tam Kj>, Quang Nam, 2002; 100 ndm trUdng<br /> Nam, Pho thong, so 86, thang 8-1962... Tdn hoc Phil Ldm vd nhd thiic hdnh Duy tdn xudt<br /> sdc: Le Ca (Ky yeu hdi thao), Sd Vfin hoa Thong tin<br /> (12). Nguyin Hie'n Le, Ddng Kinh Nghia thuc,<br /> Quang Nam, 2006; Qudng Nam trong hdnh trinh<br /> Tac gia xufi't ban tai Sfii Gon nfim 1956, Nxb. La<br /> md cdi vd giii; nitdc, Nxb. Tong hcjp Thfinh pho Ho<br /> Boi, Sfii Gon xufi't ban lin thit hai nfim 1968, lin<br /> Chf Minh, 2005 cua Nguyen Q. Thfing...<br /> thii 3 nfim 1974.<br /> (20). Gdp them vdo sU ddnh gid Ddng Kinh<br /> (13). Nguyen Hien Le, sdd, tr. 13.<br /> Nghia thuc. Tap chf Nghien cihi Lich sit, so 44<br /> (14). Nguyin Vfin Xuan, Phong trdo Duy tan, (293), 1997, tr. 1.<br /> Nxb. Dfi Ning vfi Trung tam Nghien ciiu Quoc hoc,<br /> 2000, tr. 301. (21). Nguyin Q. Thfing, Qudng Nam trong hdnh<br /> trinh md cdi vd giQ nudc - nhin tit gdc dp vdn hda,<br /> (15). Nguyen Vfin Xuan, sdd, tr. 299. Nxb. Tdng h?lp Thanh pho Ho Chi Minh, tr. 304.<br />
ADSENSE

CÓ THỂ BẠN MUỐN DOWNLOAD

 

Đồng bộ tài khoản
2=>2