Phân cấp nguy cơ rủi ro do hạn hán và mưa lớn, trường hợp nghiên cứu tại tỉnh Lâm Đồng, Việt Nam

Nghiên c u<br /> <br /> PHÂN C P NGUY C R I RO DO H N HÁN VÀ M A L N,<br /> TR NG H P NGHIÊN C U T I T NH LÂM NG, VI T NAM<br /> Thái Th Thanh Minh1, Tr n Xuân Hi n2, Tae Yoon Park3<br /> 1<br /> Tr ng i h c Tài nguyên và Môi tr ng Hà N i<br /> 2<br /> ài Khí t ng Th y v n t nh Lâm ng<br /> 3<br /> Tr ng i h c Yonsei, Hàn Qu c<br /> Tóm t t<br /> Nghiên c u t p trung ánh giá nguy c r i ro do h n hán và m a l n t i t nh Lâm<br /> ng. K t qu nghiên c u ch ra c hai lo i hình th th i ti t gây h n hán t i Lâm<br /> ng. Lo i hình th th i ti t gây h n hán ch y u xu t hi n vào th i k chính ông,<br /> th i gian không m a kéo dài 30 ngày. Trung bình m i n m có 1 n 2 t h n. Các<br /> huy n th ng xuyên xu t hi n h n hán là n D ng, c Tr ng, Lâm Hà, Di Linh,<br /> Huoai, T h và Cát Tiên. H n hán ít x y ra thành ph B o L c và huy n B o<br /> L c. Nguy c rui ro c p I xu t hi n các a ph ng trong t nh, tr thành ph B o<br /> L c và huy n B o L c. Nguy c r i ro c p II xu t hi n huy n Lâm Hà, c Tr ng,<br /> n D ng, Di Linh và Huoai. Bên c nh ó, t i Lâm ng có 10 lo i hình th th i<br /> ti t gây m a l n, xu t hi n vào th i k mùa m a và kéo dài ít nh t 11 ngày. Phân b<br /> m a l n t p trung phía Nam t nh v i l ng m a 100 - 200 mm, có th lên n 250<br /> mm. Phía ông và B c t nh Lâm ng, l ng m a dao ng 40 - 100 mm. Nguy c<br /> r i ro c p I do m a l n xu t hi n các a ph ng trong t nh; r i ro c p II do m a<br /> l n xu t hi n t i thành ph B o L c, huy n B o Lâm, Huoai, T h và Cát Tiên.<br /> T khóa: H n hán; M a l n; D i h i t nhi t i; Áp th p nhi t i; Bão; Rãnh<br /> th p xích o; Áp cao c n nhi t i; Ph i nhi m; Hi m h a; R i ro.<br /> Abstract<br /> Classification of drought and heavy rain risks - cases study in<br /> Lam Dong province, Vietnam<br /> The study focused on risk assessment of drought and heavy rain in Lam Dong<br /> province. The research results show two types of drought weather in Lam Dong.<br /> Drought weather occurs mainly in the winter when the period of no rain lasts about<br /> 30 days. On average, drought happens 1 to 2 times per year. Drought districts are Don<br /> Duong, Duc Trong, Lam Ha, Di Linh, Da Huoai, Da Te and Cat Tien. Drought does not<br /> occur in Bao Loc city and Bao Loc district. Grade I drought risk is observed for whole<br /> Lam Dong province, except Bao Loc city and Bao Loc district. Grade II drought risk<br /> occurs in Lam Ha, Duc Trong, Don Duong, Di Linh and Da Huoai districts. Besides,<br /> there are 10 types of weather causing heavy rain in Lam Dong. They occur during<br /> rainy season with at least 11 continous raining days. Heavy rainfall distribution is<br /> concentrated in the south of the province with rainfall of 100 - 200 mm (max. 250 mm).<br /> In the East and North of Lam Dong province, the rainfall fluctuates in the rainge of 40<br /> - 100 mm. Grade I risk due to heavy rains occurs in all areas of the province; Grade II<br /> risk occurs in Bao Loc, Bao Lam, Da Huoai, Da Teh and Cat Tien districts.<br /> Key words: Drought; Heavy rain; Tropical convergence zone; Tropical low pressure;<br /> Tropical cyclone; Equatorial low trough; Sub-tropical pressure; Exposure; Hazard; Risk.<br /> 3<br /> T p chí Khoa h c Tài nguyên và Môi tr ng - S 24 - n m 2019<br /> Nghiên c u<br /> <br /> 1. M u tai nh h n hán và m a l n, nh h ng<br /> Lâm ng là m t t nh mi n núi thu c l n n s n xu t nông nghi p, m t trong<br /> Nam Tây Nguyên, có di n tích chi m nh ng th m nh c a vùng.<br /> 3,1% di n tích Vi t Nam. ây là khu v c N m 2014, Th t ng Chính ph ã<br /> có a hình cao nguyên t ng i ph c ban hành Quy t nh s 44/2014/Q -TTg<br /> t p, ch y u là bình s n nguyên, núi cao v quy nh c p r i ro thiên tai [2] và<br /> và các thung l ng nh (hình 1). t ai s 46/2014/Q -TTg v d báo, c nh báo<br /> có d c d i 25o chi m trên 50%. Lo i và truy n tin thiên tai [3]. N i dung c a<br /> t ch y u là bazan, t t và màu m , thích Quy t nh ã quy nh chi ti t các lo i<br /> hình thiên tai và c p c n d báo, c nh<br /> h p v i tr ng cây công nghi p dài ngày,<br /> báo và truy n tin. Vi c tri n khai th c<br /> có giá tr kinh t cao. Trong ó, cà phê và<br /> hi n các quy nh ã c quan tâm, chú<br /> chè t p trung B o L c, Lâm ng, Di<br /> tr ng nhi u a ph ng, song g p nhi u<br /> Linh, Lâm Hà; tr ng rau, hoa t p trung<br /> khó kh n trong quá trình th c hi n. B i<br /> t i à L t, n D ng, c Tr ng; chè,<br /> l , vi c phân c p r i ro thiên tai c xây<br /> cà phê, rau, hoa Lâm ng a d ng v d ng trên m t không gian r ng cho toàn<br /> ch ng lo i (Hình 1). Vi t Nam, nên vi c chi ti t hóa các quy<br /> Tuy nhiên, trong nh ng n m g n nh cho t ng a ph ng s g p nhi u<br /> ây, t i Lâm ng nhi u lo i hình thiên khó kh n và h n ch trong công tác c nh<br /> tai th ng xuyên x y ra v i t n su t ngày báo, d báo và ch huy phòng ch ng thiên<br /> càng gia t ng, trong ó lo i hình thiên tai c a a ph ng.<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> Hình 1: B n a hình t nh Lâm ng<br /> M c ích c a bài báo, s phân c p xu t c các gi i pháp nh m nâng cao hi u<br /> nguy c r i ro do h n hán và m a l n trên qu trong công tác phòng ch ng thiên tai do<br /> a bàn t nh Lâm ng. Trên c s ó, h n hán và m a l n trên a bàn nghiên c u.<br /> 4<br /> T p chí Khoa h c Tài nguyên và Môi tr ng - S 24 - n m 2019<br />  Nghiên c u<br /> <br /> 2. Các nghiên c u v thiên tai và 3. Khu v c nghiên c u, ngu n s<br /> r i ro thiên tai t i Vi t Nam li u và ph ng pháp nghiên c u<br /> Các công trình nghiên c u v thiên 3.1. Khu v c nghiên c u<br /> tai và r i ro thiên tai t i Vi t Nam c<br /> Khu v c nghiên c u c l a ch n<br /> nhi u nhà khoa h c quan tâm. Trong ó,<br /> t nh Lâm ng, Tây Nguyên, Vi t Nam,<br /> báo cáo c bi t c a Vi t Nam v qu n lý<br /> bao g m:<br /> r i ro thiên tai và các hi n t ng c c oan<br /> nh m thúc y thích ng v i bi n i khí - 02 thành ph thu c t nh: à L t,<br /> h u (2015) [1] nh n m nh tình tr ng h n B oL c<br /> hán trên lãnh th n c ta t p trung cao - 10 huy n: L c D ng, am Rông,<br /> v ông xuân (tháng 1 n tháng 4), v Lâm Hà, n D ng, c Tr ng, B o<br /> hè thu (t tháng 5 n tháng 8). iv i Lâm, Cát Tiên, Di Linh, Huoai,<br /> khu v c Tây Nguyên s t h n hán có T h.<br /> kh n ng không t ng, song kéo dài h n ây là khu v c có s l ng dân t c<br /> khi xu t hi n. M a l n là h qu c a m t thi u s khá ông, thu c nhi u b t c<br /> s hình th th i ti t nh bão, áp th p nhi t khác nhau, trong ó huy n Di Linh là n i<br /> i, d i h i t nhi t i,... và s k t h p t p trung ông nh t. Tính n n m 2016,<br /> gi a chúng, m a t ng m nh khu v c<br /> m t dân s 127 ng i/km2.<br /> Tây Nguyên.<br /> 3.2. Ngu n s li u<br /> Tác gi Nguy n Th Vi t Liên [4]<br /> chia m c r i ro thành 15 c p t ng Ngu n s li u s d ng trong nghiên<br /> ng v i m c hi m h a t ng p l t c u bao g m:<br /> t n c dâng do bão và tri u c ng i - S li u o m a có 04 tr m khí<br /> v i vùng b t nh Th a Thiên - Hu . T t ng ( à L t, Liên Kh ng, B o L c,<br /> ó, xây d ng c ph n m m h tr ra Cát Tiên), 03 tr m th y v n (Thanh Bình,<br /> quy t nh cho y ban phòng ch ng thiên i Ninh, i Nga) và 08 tr m o m a<br /> tai c a t nh. Nghiên c u c a Uông ình nhân dân (L c D ng, Su i Vàng, a<br /> Khanh [5] s d ng phân c p nguy c r i Nhim, am Ron, Nam Ban, Thành M ,<br /> ro thiên tai d a trên l ng m a trung bình Di Linh, T h) (Hình 2).<br /> tháng l n nh t trên khu v c sông Cái,<br /> - S li u v tình hình thi t h i do h n<br /> Phan Rang thay cho l ng m a trung<br /> hán và m a l n: c thu th p t Ban ch<br /> bình ngày l n nh t. i u này nh h ng<br /> huy phòng ch ng thiên tai và tìm ki m<br /> n k t qu phân c p m c r i ro trên<br /> c u n n các huy n và t nh.<br /> khu v c trong tr ng h p các lo i thiên<br /> tai ch xu t hi n trong th i o n ng n. - S li u th ng kê các hình th gây<br /> Bên c nh ó, m t s công trình m a l n và h n hán t ài Khí t ng<br /> c p n các gi i pháp phòng ch ng thiên Th y v n t nh Lâm ng.<br /> tai nh h n hán, m a l n, l quét,… Trong dài chu i s li u m a cl yt<br /> ó ph i k n nghiên c u c a các tác gi n m 1990 - 2017; S li u v h n hán, m a<br /> [6, 7, 8]. Các k t qu nghiên c u ph n nào l n và tình hình thi t h i t 1990 - 2017;<br /> gi i quy t c bài toán gi m thi u thi u S li u v kinh t - xã h i theo Báo cáo<br /> r i ro do thiên tai m t s vùng, mi n c a phát tri n kinh t - xã h i n m 2015, 2016<br /> Vi t Nam. c a huy n, th và thành ph .<br /> 5<br /> T p chí Khoa h c Tài nguyên và Môi tr ng - S 24 - n m 2019<br /> Nghiên c u<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> Hình 2: B n m ng l i tr m khí t ng, th y v n t nh Lâm ng<br /> 3.3. Ph ng pháp nghiên c u b. Ph ng pháp phân c p nguy c<br /> r i ro do h n hán và m a l n<br /> a. Ph ng pháp kh o sát th c a<br /> D a trên Quy t nh s 44/2014/<br /> c th c hi n d a trên các m u Q -TTg ngày 15/8/2014 c a Th t ng<br /> phi u i u tra g m: Phi u i u tra, Chính ph , trong ó quy nh, m c r i<br /> kh o sát tình hình thiên tai và tình hình ro do h n hán và m a l n nh sau:<br /> phát tri n kinh t - xã h i. M c ích * H n hán: c phân c p d a trên<br /> b sung thêm các thông tin, ph c v s thi u h t l ng m a tháng, g m 4<br /> nghiên c u. c p .<br /> Kho ng th i gian l ng m a tháng thi u h t trên<br /> C p r i ro<br /> 50% trong khu v c (tháng)<br /> Trên 6 2 3 4<br /> Trên 3 n 6 1 2 3<br /> T 2 n3 - 1 2<br /> Thi u h t ngu n n c trong khu v c h n hán (%) T 20 n 50 Trên 50 n 70 Trên 70<br /> * M a l n: c phân c p d a vào l ng m a và th i gian kéo dài, g m 3 c p .<br /> L ng m a trong 24h Th i gian kéo dài C p r i ro<br /> 1 - 2 ngày 1 -<br /> 100 à 200 mm<br /> 2 - 4 ngày 2 2<br /> 1 - 2 ngày 2 1<br /> 200 à 500 mm<br /> 2 - 4 ngày 3 3<br /> > 500 mm 1 - 2 ngày 3 2<br /> Khu v c nh h ng Trung du, mi n núi ng b ng<br /> <br /> 6<br /> T p chí Khoa h c Tài nguyên và Môi tr ng - S 24 - n m 2019<br />  Nghiên c u<br /> <br /> 4. Các hình th gây m a l n và h n hi n h n hán vào các tháng chính ông và<br /> hán trên a bàn t nh Lâm ng tháng 8. Khu v c xu t hi n h n hán ch<br /> 4.1. Các hình th gây h n hán y u là phía ông, m t ph n phía B c t nh<br /> Lâm ng.<br /> K t qu th ng kê t n m 1990 - 2017,<br /> cho th y có 02 lo i hình th gây h n hán Trong nh ng n m g n ây, h n hán<br /> trên a bàn t nh, bao g m: xu t hi n liên t c t 3 - 4 n m (1991 -<br /> (1) Hình th áp cao l nh l c a t ng 1993, 1997 - 2002, 2005 - 2008, 2010 -<br /> c ng sâu v phía Nam, k t h p v i hoàn 2013). Các n m h n n ng nh t là 1998,<br /> l u gió Tây Nam l i áp cao c n nhi t 2002, 2005, 2012 và 2016. Khu v c<br /> i t i m c 500 mb, k t h p v i gió mùa th ng xuyên xu t hi n h n hán là huy n<br /> ông B c ho t ng m nh. Hình th này n D ng, c Tr ng, Lâm Hà, Di<br /> th ng xu t hi n t tháng 12, 1 và tháng Linh, Huoai, T h và Cát Tiên. Khu<br /> 2, th i gian không m a kéo dài 30 ngày. v c ít xu t hi n h n hán là thành ph B o<br /> (2) Hình th kh ng ch c a áp cao L c và huy n B o Lâm.<br /> c n nhi t i, gây ra h n “Bà Ch n”. Hình T ng di n tích thi t h i do h n hán<br /> th này th ng xu t hi n vào tháng 8, th i trong th i k ông Xuân kho ng 34.000<br /> gian không m a kéo dài t 5 n 10 ngày. - 35.000 ha, b m t tr ng t 5.000 - 5.500<br /> Nhìn chung, các hình th này th ng ha; Th i k Hè Thu, di n tích h n hán dao<br /> gây ra h n hán kéo dài l n nh t trên 30 ng m c 1.500 - 1.700 ha, b m t tr ng<br /> ngày và ít nh t là 5 ngày. Th i gian xu t t 900 - 1.000 ha.<br /> 4.2. Các hình th gây m a l n<br /> B ng 1. Th ng kê các hình th gây m a l n, l ng m a ph bi n và l n nh t<br /> Tr m<br /> à L c Su i Liên Thanh Nam n Di B o i<br /> L t D ng Vàng Kh ng Bình Ban D ng Linh L c Nga Th<br /> t<br /> Hình th gây m a th nh t<br /> 30 t 112.2 122.6 65.5 163.9 108.0 180.2 182.5 43.5 20.7 22.5 33.4<br /> Ph bi n 89.9 88.6 88.1 77.1 75.7 68.9 76.2 67.9 95.1 65.1 97.6<br /> L n nh t 79.1 133.6 95 113.2 92 111.3 90.7 91.5 174.2 90.3 122.5<br /> S ngày 7 ngày Th i gian xu t hi n Tháng 5, 6 và 7<br /> Hình th gây m a th hai<br /> 10 t 178.0 156.1 85.3 139.0 191.3 209.0 108.7 89.4 30.7 108.6 117.6<br /> Ph bi n 97.3 103.5 92.9 96.9 84.8 73.4 81.4 99.7 201.3 119.2 173.4<br /> L n nh t 70.3 58.8 76.6 115.6 104.5 58.5 74.0 57.0 218.5 67.8 127.6<br /> S ngày 7 ngày Th i gian xu t hi n Tháng 7, 8 và 9<br /> Hình th gây m a th ba<br /> 12 t 131.2 109.8 87.3 74.9 147.6 94.8 113.7 62.2 174.0 138.7 213.7<br /> Ph bi n 101.0 95.2 99.0 70.9 71.8 90.9 61.5 107.1 207.1 138.3 201.2<br /> L n nh t 55.0 55.7 68.2 61.1 58.5 103.7 82.9 47.5 97.0 70.7 129.4<br /> S ngày 11 ngày Th i gian xu t hi n Tháng 7, 8 và 9<br /> Hình th gây m a th t<br /> 20 t 60.9 85.8 86.4 34.8 51.4 51.4 17.3 74.7 73.8 40.4 94.0<br /> Ph bi n 130.1 147.2 130.4 108.1 96.8 117.0 84.0 126.2 241.3 163.3 228.7<br /> L n nh t 88.7 129.2 70.6 97.8 79.0 103.7 72.5 68.0 235.7 161.5 204.2<br /> S ngày 11 ngày Th i gian xu t hi n Tháng 8 và 9<br /> Hình th gây m a th n m<br /> 24 t 19.2 31.5 0.0 2.6 1.7 31.3 38.1 9.1 130.6 31.4 63.8<br /> <br /> 7<br /> T p chí Khoa h c Tài nguyên và Môi tr ng - S 24 - n m 2019<br /> Nghiên c u<br /> <br /> Tr m<br /> à L c Su i Liên Thanh Nam n Di B o i<br /> L t D ng Vàng Kh ng Bình Ban D ng Linh L c Nga Th<br /> t<br /> Ph bi n 63.7 64.6 54.1 47.9 51.8 80.9 55.7 65.3 106.7 82.5 122.8<br /> L n nh t 66.7 50.5 64.0 59.2 83.0 87.8 71.0 66.0 72.1 161.5 142.7<br /> S ngày 8 ngày Th i gian xu t hi n Tháng 6, 7 và 8<br /> Hình th gây m a th sáu<br /> 20 t 150.9 139.1 132.6 95.8 129.0 179.3 40.4 73.2 69.1 133.0 119.2<br /> Ph bi n 81.3 88.6 62.5 89.3 94.9 78.7 63.8 68.9 110.7 120.7 95.1<br /> L n nh t 62.4 63.2 56.8 79.8 212.5 125.7 62.1 67.4 93.2 98.0 83.7<br /> S ngày 9 ngày Th i gian xu t hi n Tháng 8, 9, 10 và 11<br /> Hình th gây m a th b y<br /> 18 t 121.6 104.5 18.9 29.7 161.0 61.5 79.9 71.6 98.5 25.0 82.7<br /> Ph bi n 58.9 66.6 52.2 46.1 57.9 60.8 44.5 59.8 82.0 56.8 111.1<br /> L n nh t 72.5 76.2 74.1 78.6 95.5 52.2 38.0 67.3 73.6 69.2 95.0<br /> S ngày 8 ngày Th i gian xu t hi n Tháng 6 và 7<br /> Hình th gây m a th tám<br /> 14 t 78.6 96.3 79.5 123.4 109.4 87.7 152.5 103.3 65.3 40.5 71.3<br /> Ph bi n 55.4 58.3 42.7 59.7 49.3 46.7 41.3 55.4 110.6 72.9 119.8<br /> L n nh t 67.9 75.0 77.1 114.2 100.5 62.4 133.5 98.5 99.2 78.6 110.4<br /> S ngày 8 ngày Th i gian xu t hi n Tháng 7 và 8<br /> Hình th gây m a th chín<br /> 14 t 1.1 5.2 0.0 8.3 12.0 24.5<br /> Ph bi n 53.2 68.1 39.2 44.6 43.4 35.2 27.8 39.0 58.6 61.0 43.4<br /> L n nh t 78.0 91.3 53.1 62.7 89.0 71.5 40.0 58.4 95.1 96.5 79.3<br /> S ngày 5 ngày Th i gian xu t hi n Tháng 3, 4 và 5<br /> Hình th gây m a th 10<br /> 15 t 47.8 57.4 54.9 22.1 30.0 49.1 19.5 34.0 104.4 71.0 122.2<br /> Ph bi n 87.8 74.9 86.4 56.3 68.4 82.8 70.0 60.6 96.6 68.6 86.2<br /> L n nh t 113.9 80.1 83.5 109.7 103.0 66.0 86.5 66.4 157.4 53.0 146.7<br /> S ngày 5 ngày Th i gian xu t hi n Tháng 9, 10 và 11<br /> <br /> B ng 1 ch ra k t qu th ng kê 10 hình gây m a to phía B c và phía ông, m a<br /> th gây m a l n t n m 1990 n 2017 r t to phía Nam. Th i gian kéo dài 5 - 7<br /> trên a bàn t nh Lâm ng, bao g m: ngày và th ng x y ra vào tháng 7 n 9.<br /> (1) Hình th rìa phía Nam c a rãnh T ng l ng m a phía B c và phía ông t<br /> th p có tr c i qua Trung Trung B k t 70 - 100 mm; phía Nam t 100 - 200 mm.<br /> h p v i i gió Tây Nam có c ng (3) Hình th rìa phía Nam c a d i h i<br /> trung bình: Có 30 t. Hình th này gây t nhi t i có tr c ngang qua Trung và<br /> m a to n r t to phía B c và phía ông Nam Trung B , k t h p v i h th ng gió<br /> t nh. Th i gian m a kéo dài 6 - 7 ngày, x y mùa Tây Nam có c ng m nh: Có t ng<br /> ra vào tháng 5, 6 và 7. T ng l ng m a c a s 12 t. Hình th này gây m a to n r t<br /> c t phía B c và phía ông dao ng to. T ng l ng m a phía B c t 100 -<br /> 70 - 90 mm; phía Nam t 70 n 100 mm. 120 mm, phía ông t 60 - 100mm, phía<br /> (2) Hình th rìa phía Nam c a rãnh áp Nam t 100 - 200 mm. Th i gian kéo dài<br /> th p có tr c ngang qua Trung Trung B n i c a m i t là 9 n 11 ngày, th ng t<br /> v i tâm áp th p trên khu v c gi a và Nam tháng 7 n tháng 9.<br /> bi n ông, k t h p v i gió mùa Tây Nam (4) Hình th rìa phía Nam c a d i<br /> có c ng m nh: Có 10 t. Hình th h i t nhi t i có tr c ngang qua Trung<br /> 8<br /> T p chí Khoa h c Tài nguyên và Môi tr ng - S 24 - n m 2019<br />  Nghiên c u<br /> <br /> B n i v i tâm áp th p nhi t i trên khu (10) Hình th hoàn l u phía Tây c a<br /> v c gi a và nam bi n ông, k t h p v i bão ho t ng trên khu v c gi a và Nam<br /> h th ng gió mùa Tây Nam có c ng Bi n ông, k t h p v i gió mùa Tây Nam<br /> m nh: Có t ng s 20 t. T ng l ng m a có c ng m nh: Có t ng s 16 t.<br /> phía B c t 120 - 150 mm, phía ông t M a l n trên di n r ng, t ng l ng m a<br /> 80 - 150 mm, phía Nam t 130 - 240 mm, t 60 - 100 mm, th i gian kéo dài t 4 - 6<br /> có n i t trêm 250 mm. Th i gian m i ngày, th ng x y ra vào tháng 9 n 11.<br /> t m a kéo dài t 10 - 12 ngày, th ng Trong 10 hình th gây m a l n, h u<br /> x y ra vào tháng 8 và 9. h t m a t p trung l n phía Nam t nh<br /> (5) Hình th rìa phía Nam c a rãnh th p Lâm ng v i l ng m a 100 - 200 mm,<br /> xích o có tr c ngang qua B c B , k t h p th m chí trên 250 mm. Th i gian m a kéo<br /> v i i gió Tây Nam c ng trung bình dài, ít nh t 4 ngày và l n nh t 11 ngày.<br /> n m nh: Có t ng s 24 t. T ng l ng Song phía B c và phía ông t nh, l ng<br /> m a phía B c t 50 - 70 mm, phía ông t m a d i 100 mm.<br /> 40 - 60 mm, phía Nam t 70 - 120 mm. Th i Do c i m a hình và v trí a lý<br /> gian m i t m a kéo dài 7 - 9 ngày, th ng nên phân b m a trên a bàn t nh Lâm<br /> x y ra vào tháng 6 n tháng 8. ng d ch chuy n theo h ng B c -<br /> (6) Hình th rìa phía B c c a rãnh áp ông B c xu ng Nam - Tây Nam. u<br /> th p có tr c ngang qua Nam B , k t h p v i mùa th ng có m a l n a bàn các<br /> i gió Tây Nam có c ng trung bình huy n Lâm Hà, c Tr ng, à L t. Gi a<br /> n m nh: Có t ng s 21 t. T ng l ng và cu i mùa m a l i t p trung các huy n<br /> m a phía Nam t 100 - 120 mm, các khu phía Nam và Tây Nam c a t nh. Vì v y,<br /> v c khác 60 - 80 mm. Th i gian kéo dài 7 các huy n nh T h, Cát Tiên th ng<br /> n 9 ngày, th ng x y ra vào tháng 6 và 7. b ng p l t, nh t là các vùng hai bên sông<br /> (7) Hình th rìa phía Nam c a rãnh ng Nai, T h, Darmi, Darsi,…<br /> áp th p có tr c ngang qua B c B nghiêng<br /> theo h ng Tây B c - ông Nam, k t h p 5. Phân c p nguy c r i ro do<br /> v i gió Tây Nam có c ng m nh: Có m a l n và h n hán trên a bàn t nh<br /> t ng s 18 t. M a t p trung phía Nam Lâm ng<br /> t 40 - 110 mm, khu v c khác t 40 -<br /> 60mm. Th i gian kéo dài 7 n 9 ngày, 5.1. Phân c p nguy c r i ro do<br /> th ng x y ra vào tháng 7 và 8. h n hán<br /> (8) Hình th rìa phía Nam c a rãnh Vi c xác nh nguy c hi m h a do<br /> áp th p có tr c ngang qua B c B ho c h n hán d a trên s li u m a và ch tiêu<br /> n i v i tâm áp th p nhi t i trên khu v c phân c p h n khí t ng th y v n bao g m:<br /> gi a Bi n ông, k t h p v i gió mùa Tây<br /> (1) S thi u h t l ng m a tháng so v i<br /> Nam có c ng m nh: Có t ng s 15<br /> t. M a l n trên di n r ng, t ng l ng trung bình nhi u n m (DR). N u DR £ 20%<br /> m a t 50 - 100 mm, th i gian th ng x y à ít m a; DR £ 30% à h n; DR £ 50% à<br /> ra vào tháng 8 n tháng 11. h n n ng; DR £ 75% à h n r t n ng.<br /> (9) Hình th rìa phía ông Nam vùng (2) H s c n n c sông:<br /> áp th p phía Tây m rông sang phía ông,<br /> k t h p v i rìa phía Tây c a l i áp cao K caïn = 1 -<br /> Qj<br /> c n nhi t i trên cao: Có t ng s 23 t.<br /> T ng l ng m a phía B c t 40 - 70 mm,<br /> QiQo<br /> phía ông t 30 - 50 mm, phía Nam 40 - Trong ó: Qj - l u l ng n c sông<br /> 60 mm, th i gian kéo dài t 4 n 6 ngày, trung bình trong th i k th j; Qi - L u<br /> th ng x y ra vào tháng 3 n tháng 5. l ng n c sông trung bình n m k th i;<br /> 9<br /> T p chí Khoa h c Tài nguyên và Môi tr ng - S 24 - n m 2019<br /> Nghiên c u<br /> <br /> Qo - L u l ng trung bình nhi u n m c a nghi p là kinh t ch o trên a bàn<br /> n c sông. N u Kh n=0.5 à d u hi u sinh t nh Lâm ng. C th , thành ph à L t<br /> h n; 0.5 < Kh n £ 0.6 à h n nh ; 0.6 < Kh n di n tích h n hán chi m 25%, huy n L c<br /> £ 0.8 à h n v a; 0.8 < Kh n £ 0.95 à h n D ng chi m 9%, am Rông chi m 60%,<br /> n ng; 0.95 < Kh n £ 1.0 à h n r t n ng. Lâm Hà chi m 4%, c Tr ng chi m 4%,<br /> n D ng chi m 11%, Di Linh chi m<br /> M c ph i nhi m do h n hán ch 40%, B o Lâm chi m 18%, Huoai<br /> c xem xét và ánh giá d a vào thi t chi m 42%, T h chi m 8%, Cát Tiên<br /> h i v nông nghi p. B i l , s n xu t nông chi m 11% di n tích t canh tác.<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> Hình 3: B n phân c p nguy c r i ro do h n hán t nh Lâm ng<br /> K t h p k t qu tính toán phân vùng Theo ó, nhóm tác gi xây d ng c<br /> nguy c hi m h a, m c ph i nhi m tr c b n phân c p nguy c r i ro do h n hán<br /> hi m h a do h n hán và i u 7 c a Quy t trên a bàn t nh Lâm ng (Hình 3). T<br /> nh s 44/2014/Q -TTg, nhóm tác gi hình 3 cho th y, vùng ít b nh h ng b i<br /> phân vùng nguy c r i ro do h n hán trên h n hán là B o Lâm, B o L c; r i ro c p<br /> a bàn t nh Lâm ng v i 2 c p: C p I xu t hi n t i vùng am Rông, L c<br /> I (r i ro th p), c p II (r i ro trung bình). D ng, à L t và Cát Tiên. Song nguy c<br /> C p I: Khi l ng m a tháng r i ro c p II xu t hi n t i Lâm ng,<br /> trong vùng thi u h t trên 50% kéo dài Lâm Hà, n D ng và Huoai.<br /> t 2 n 3 tháng; ngu n n c thi u h t 5.2. Phân c p nguy c r i ro do<br /> t 50 n 70% so v i trung bình nhi u m al n<br /> n m và di n tích h n hán chi m t 10% Nguy c hi m h a do m a l n d a<br /> - d i 50%. trên s li u th ng kê m a l n trong th i<br /> C p II: Khi l ng m a tháng o n ng n (1, 3, 5, 7 ngày). Ph n l n<br /> trong vùng thi u h t trên 50% kéo dài các tr n m a l n có c ng m al n<br /> t 2 n 3 tháng, ngu n n c thi u h t trong 24h t i các tr m ph bi n 100<br /> trên 70% so v i trung bình nhi u n m và mm; l n nh t l ch s ph bi n t 110<br /> di n tích h n hán trên 50% di n tích t n 230 mm, riêng t i tr m T h t<br /> canh tác. 252,1 mm và B o L c 3 n m liên ti p<br /> 10<br /> T p chí Khoa h c Tài nguyên và Môi tr ng - S 24 - n m 2019<br />  Nghiên c u<br /> <br /> t trên 200 mm/24h (2001, 2002 và T ng t nh h n hán, m c ph i<br /> 2003). c bi t, t n su t xu t hi n m a nhi m ch xem xét d a trên m c thi t<br /> l n nh t là 1% có l ng m a v t 200 h i nông nghi p trên a bàn t nh Lâm<br /> mm/ngày là Cát Tiên, T h, Huoai ng v i m c thi t h i hoàn toàn (trên<br /> và B o Lâm. 70%) và thi t h i n ng (t 30 - 70%).<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> Hình 4: B n phân c p nguy c r i ro do m a l n t nh Lâm ng<br /> K t h p k t qu tính toán phân vùng du l ch, công trình phòng, ch ng thiên tai,<br /> nguy c hi m h a, m c ph i nhi m công trình giao thông và c s h t ng.<br /> tr c hi m h a do m a l n và i u 7 c a - Chuy n i c c u cây tr ng, v t<br /> Quy t nh s 44/2014/Q -TTg nhóm nuôi phù h p v i t ng khu v c ã phân<br /> tác gi phân vùng nguy c r i ro do m a c p m c r i ro do h n hán và m a l n.<br /> l n trên a bàn t nh Lâm ng v i 2 c p:<br /> C p I và c p II. - Rà soát quy trình v n hành các h<br /> C p I: Khi l ng m a trong 24 ch a l n; nâng c p và hoàn thi n các công<br /> gi t 100 - 200 mm, kéo dài t 1 n 2 trình thu l i ph c v t i tiêu.<br /> ngày và m c thi t h i t 30 - 70% - T ch c ào t o, t p hu n nâng<br /> C p II: Khi l ng m a trong 24 cao n ng l c i ng cán b làm công tác<br /> gi t 100 - 200 mm, kéo dài t 2 n 4 phòng, ch ng thiên tai.<br /> ngày, ho c khi l ng m a trong 24 gi t - T ng c ng ph bi n ki n th c,<br /> 200 - 300 mm, kéo dài t 1 n 2 ngày và truy n thông, giáo d c, nâng cao nh n th c<br /> m c thi t h i trên 70%. v các lo i hình thiên tai cho c ng ng.<br /> Hình 4 ch ra b n phân c p nguy<br /> c r i ro do m a l n trên a bàn t nh Lâm 7. K t lu n<br /> ng. Trong ó, c p I th ng xu t Qua phân tích và ánh giá nguy c r i<br /> hi n phía ông, c p II xu t hi n phía ro do h n hán và m a l n t i t nh Lâm ng,<br /> Tây c a t nh Lâm ng. nhóm tác gi a ra m t s k t lu n sau:<br /> 6. Các gi i pháp nh m nâng cao hi u - Hình th gây h n hán t i t nh Lâm<br /> qu phòng ch ng thiên tai do h n hán, ng ch y u do ho t ng c a áp cao<br /> m a l n trên a bàn t nh Lâm ng l nh l c a t ng c ng sâu v phía Nam,<br /> - Rà soát, i u ch nh và l p quy ho ch k t h p v i hoàn l u gió Tây Nam l i áp<br /> i v i khu dân c , khu công nghi p, khu cao c n nhi t i t i m c 500 mb, k t h p<br /> 11<br /> T p chí Khoa h c Tài nguyên và Môi tr ng - S 24 - n m 2019<br /> Nghiên c u<br /> <br /> v i gió mùa ông B c ho t ng m nh. d c phát tri n b n v ng cho Tr ng i<br /> Hình th này th ng xu t hi n vào các h c Tài nguyên và Môi tr ng Vi t Nam,<br /> tháng chính ông (12, 1 và 2), th i gian n m 2017 (s 2017 - 003)”.<br /> không m a kéo dài kho ng 30 ngày.<br /> TÀI LI U THAM KH O<br /> - H n hán th ng x y ra vào v ông [1]. B Tài nguyên và Môi tr ng<br /> Xuân. Trung bình m i n m có 1 n 2 t (2015). Báo cáo c bi t c a Vi t Nam v<br /> h n hán. Các huy n th ng xuyên xu t qu n lý r i ro thiên tai và các hi n t ng<br /> hi n h n là n D ng, c Tr ng, Lâm c c oan nh m thúc y thích ng v i bi n<br /> Hà, Di Linh, Huoai, T h và Cát i khí h u. Nhà xu t b n Tài nguyên - Môi<br /> Tiên; riêng thành ph B o L c và huy n tr ng và B n Vi t Nam.<br /> B o Lâm ít khi x y ra h n hán. [2]. Th t ng Chính ph , Quy t nh<br /> - Nguy c r i ro c p I do h n hán x y s 44/2014/Q -TTg, ngày 15/08/2014. Quy<br /> ra h u h t các a ph ng trong t nh, tr nh chi ti t v c p r i ro thiên tai.<br /> thành ph B o L c và huy n B o Lâm r t [3]. Th t ng Chính ph , Quy t nh s<br /> ít x y ra; nguy c r i ro thiên tai c p II ch 46/2014/Q -TTg, ngày 15/08/2014. Quy nh<br /> có th x y ra các huy n Lâm Hà, c v d báo, c nh báo và truy n tin thiên tai.<br /> Tr ng, n D ng, Di Linh và Huoai. [4]. Nguy n Th Vi t Liên (2010). ánh<br /> giá m c r i ro vùng b t nh Th a Thiên -<br /> - Có 10 hình th gây m a l n t i t nh Hu do n c bi n dâng và xây d ng ph n m m<br /> Lâm ng. Th i gian kéo dài ít nh t 4 tr giúp ra quy t nh. Báo cáo t ng k t tài<br /> ngày, nhi u nh t 11 ngày. H u h t m a nghiên c u Khoa h c và Công ngh c p T nh.<br /> l n t p trung phía Nam v i l ng m a [5]. Uông ình Khanh (2011). Nghiên<br /> 100 - 200 mm, có n i lên n 250 mm; c u d báo nguy c các thiên tai liên quan<br /> phía B c và phía ông, l ng m a dao n dòng ch y (l l t, l ng, l quét, h n<br /> ng 40 - 100 mm. hán) theo l u v c sông i khô trên lãnh<br /> - Trung bình m i n m có 10 n 15 th Vi t Nam (l y sông Cái Phan Rang làm ví<br /> t m a v a, m a to. H u h t các t d ), xu t chi n l c phòng tránh và gi m<br /> m a l n x y ra v i c ng t ng i thi u. Báo cáo t ng k t tài nghiên c u<br /> Khoa h c và Công ngh c p B .<br /> l n, nh ng ít có n i v t quá 200 mm/24h<br /> và l ng m a 100 mm/24h kéo dài 2 - 3 [6]. Nguy n Quang Kim (2005). Nghiên<br /> c u các gi i pháp gi m nh thiên tai h n<br /> ngày liên ti p.<br /> hán các t nh duyên h i mi n Trung và Tây<br /> - Nguy c r i ro c p I do m a l n Nguyên. Báo cáo t ng k t tài nghiên c u<br /> x y ra h u h t các a ph ng trong Khoa h c và Công ngh c p Nhà n c, mã<br /> t nh; nguy c r i ro thiên tai c p II x y s KC08-22.<br /> ra thành ph B o L c, các huy n B o [7]. Ngô Duy Thi (2014). Xây d ng b n<br /> Lâm, Huoai, T h và Cát Tiên. ng p l t và h th ng tháp c nh báo l<br /> -B n phân c p nguy c r i ro do huy n Huoai, k t n i b n ng p l t và<br /> h n hán và m a l n cung c p thông tin c p báo ng l trên sông ng Nai t i các<br /> huy n Cát Tiên, T h, Huoai t nh Lâm<br /> c nh báo, d báo c ng nh giúp Ban ch<br /> ng. Báo cáo t ng k t tài nghiên c u<br /> huy Phòng ch ng thiên tai các c p ch Khoa h c và Công ngh c p T nh.<br /> ng trong công tác phòng ch ng thiên<br /> [8]. Tr n Xuân Hi n (2009). Nghiên<br /> tai và tìm ki m c u n n i v i các a c u c i m khí h u th y v n t nh Lâm<br /> ph ng thu c t nh Lâm ng. ng ph c v phát tri n b n v ng kinh t -xã<br /> L i c m n: Nghiên c u này ã h i t nh Lâm ng. Báo cáo t ng k t tài<br /> c T ch c h p tác Qu c t KOICA nghiên c u Khoa h c và Công ngh c p T nh.<br /> t i Vi t Nam h tr trong D án “T ng BBT nh n bài: 18/12/2018; Ph n bi n<br /> c ng n ng l c bi n i khí h u và giáo xong: 26/12/2018<br /> 12<br /> T p chí Khoa h c Tài nguyên và Môi tr ng - S 24 - n m 2019<br />