Phần II: CUỘC CHIẾN TRĂM NĂM GIỮA NGÂN HÀNG QUỐC TẾ VÀ TổNG THỐNG HOA KỲ

Chia sẻ: Pham Xuan Dac | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:29

Thêm vào BST

Báo xấu

78
lượt xem 8
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Tôi có hai kẻ thù chính: quân đội miền nam trước mặt và cơ cấu tiền tệ sau lưng. Trong hai thế lực này, sự đe doạ của kẻ đứng sau lưng mới là nguy hiểm nhất. Tôi nhìn thấy một nguy cơ trong tương lai đang đến gần chúng ta, khiến chúng ta lo sợ cho sự an nguy của đất nước. Sức mạnh của đồng tiền sẽ tiếp tục thống trị và làm tổn thương đến người dân, và đến khi những đồng tiền cuối cùng tích tụ lại trong tay một số kẻ thì đất nước của...

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Phần II: CUỘC CHIẾN TRĂM NĂM GIỮA NGÂN HÀNG QUỐC TẾ VÀ TổNG THỐNG HOA KỲ

1 September 24 Smith 2011 Nguyen Studio Chi n Tranh Ph n II CU C CHI N TRĂM NĂM GI A NGÂN HÀNG QU C T VÀ T NG TH NG HOA KỲ Ti n T
2 Ph n II CU C CHI N TRĂM NĂM GI A NGÂN HÀNG QU C T VÀ T NG TH NG HOA KỲ T a sách: Chi n Tranh Ti n T D ch gi : H Ng c Minh Gi i thi u: Smith Nguyen Studio. [Smith Nguyen Studio.]
3 Tôi có hai k thù chính: quân ñ i mi n nam trư c m t và cơ c u ti n t sau lưng. Trong hai th l c này, s ñe do c a k ñ ng sau lưng m i là nguy hi m nh t. Tôi nhìn th y m t nguy cơ trong tương lai ñang ñ n g n chúng ta, khi n chúng ta lo s cho s an nguy c a ñ t nư c. S c m nh c a ñ ng ti n s ti p t c th ng tr và làm t n thương ñ n ngư i dân, và ñ n khi nh ng ñ ng ti n cu i cùng tích t l i trong tay m t s k thì ñ t nư c c a chúng ta s b phá hu . Hi n gi tôi lo l ng cho tương lai c a ñ t nư c hơn b t c lúc nào, th m chí còn hơn c trong tình hu ng chi n tranh(1). Lincoln, t ng th ng th 16 c a Hoa Kỳ N u nói l ch s Trung Qu c ñư c xoay quanh b i nh ng cu c ñ u tranh quy n l c chính tr , và n u không hi u ñư c nh ng mưu tính trong ñ u các b c ñ vương thì chúng ta không th hi u th u ñư c cái tinh th n c t lõi c a l ch s Trung Qu c. Tương t , l ch s phương Tây phát tri n t ng bư c theo s ti n hoá c a ñ ng ti n, n u không hi u ñư c cơ mưu c a ñ ng ti n thì không th n m ñư c ngu n m ch c a l ch s phương Tây. L ch s nư c M g n li n v i s can thi p và âm mưu c a các th l c qu c t , trong ñó, ñi u khi n ngư i ta s nh t chính là s thâm nh p và âm mưu l t ñ c a các th l c tài chính qu c t ñ i v i nư c M , nhưng ñây cũng là ñi u ch ng m y ai bi t ñ n. Vi c thi t k và xây d ng ch ñ dân ch ñư c coi là hành ñ ng nh m ngăn c n s ñe do c a các th l c phong ki n chuyên ch . phương di n này, nó ñã thu ñư c hi u qu kh quan, tuy nhiên, b n thân ch ñ dân ch l i không có ñư c s c mi n d ch ñáng tin c y ñ i v i nh ng m m b nh ch t ngư i m i ñư c sinh ra t quy n l c c a ñ ng ti n. Ch ñ dân ch m i b c l kh năng y u kém trong vi c phán ñoán và phòng ng hư ng t n công ch y u c a các ngân hàng qu c t ñ i v i vi c kh ng ch quy n phát hành ti n t nh m chi ph i toàn b qu c gia. “T p ñoàn l i nhu n ñ c thù siêu ti n t ” và chính ph do dân M ch n ra trong th i gian hơn m t trăm năm trư c cũng như sau cu c n i chi n B c- Nam ñã ti n hành nh ng cu c ñ u tranh quy t li t nh m xây d ng m t ñ nh ch tài chính c a h th ng ngân hàng trung ương tư h u M . T ng c ng ñã có t t c 7 t ng th ng M , nhi u u viên qu c h i khác ñã b m ng vì cu c chi n gi a hai th l c này. Các nhà s h c M ñã ch ra r ng, t l thương vong c a các t ng th ng M so v i th i kỳ chi n tranh th gi i th hai còn cao hơn nhi u so v i t l thương vong bình quân c a m t ñoàn thu quân l c chi n! Cùng v i vi c m c a toàn di n n n tài chính c a Trung Qu c, các ngân hàng qu c t s thâm nh p sâu vào h th ng tài chính c a Trung Qu c, và câu chuy n ñã x y ra cho nư c M hôm qua, li u có ti p t c tái di n Trung Qu c hôm nay? [Smith Nguyen Studio.]
4 1. V ám sát t ng th ng Lincoln T i th sáu ngày 14 tháng 4 năm 1865, t ng th ng Lincoln ñã có th th phào nh nhõm k t khi di n ra cu c n i chi n kéo dài b n năm ñ y tang tóc v i muôn vàn nguy cơ và gian kh . Cu i cùng, năm ngày trư c khi nh n ñư c tin th ng l i - tư ng Robert Lee th ng lĩnh quân ñ i mi n nam ñã ñ u hàng tư ng Grant c a quân ñ i mi n b c - v t ng th ng ñã c m th y ñ căng th ng hơn. Và trong lúc h ng chí, ông ñã ñ n nhà hát Ford Washington ñ xem bu i bi u di n. Vào lúc 10 gi 15 phút, l i d ng lúc không có c n v bên c nh, m t k sát th ñã l n t i c nh t ng th ng, dùng m t kh u súng c l n nh m th ng vào ñ u ông mà bóp cò. Lincoln b trúng ñ n ñ v t v phía trư c. Sáng s m hôm sau, t ng th ng qua ñ i. Hung th là John Wilkes Booth - m t di n viên có chút ti ng tăm khi ñó. Sau khi ám sát xong Lincoln, tay này ho ng s b tr n. Ngày 26 tháng 4, hung th b b n ch t trên ñư ng b tr n. Trong xe ng a c a hung th , ngư i ta ñã phát hi n th y r t nhi u thư t vi t b ng m t mã và m t s v t d ng cá nhân c a Benjamin - B trư ng B chi n tranh c a chính ph mi n nam và sau này là B trư ng ngo i giao, m t ngư i có th c quy n v m t tài chính mi n nam ñ ng th i có m i quan h r t thân m t v i các ñ i gia ngân hàng châu Âu. Sau ñó, ngư i này ñã ñào t u sang Anh. S ki n Lincoln b ám sát v sau ñã ñư c lan truy n r ng ra và nhi u ngư i cho r ng ñây là m t âm mưu có quy mô l n. Nh ng ngư i tham gia trong âm mưa này có th là các thành viên n i các c a Lincoln, các ngân hàng New York và Philadenphia, quan ch c cao c p c a chính ph mi n nam, gi i quy n l c trong ngành xu t b n báo chí và các ph n t n i lo n mi n b c. Th i ñó có m t gi thuy t lan truy n r ng rãi r ng, Booth không h b gi t ch t, mà là ñư c phóng thích, còn thi th ñư c mai táng sau này là ngư i ñ ng mưu c a anh ta. Edwin Stanton - B trư ng chi n tranh n m gi tr ng quy n khi ñó ñã che gi u chân tư ng s vi c. Tho t nghe thì ñây có v là m t gi thuy t hoang ñư ng. Th nhưng, sau khi m t lo t các văn ki n bí m t c a B trư ng chi n tranh ñư c gi i mã vào nh ng năm 30 c a th k 20 thì các nhà s h c ñã phát hi n ra m t s th t ñ y kinh ng c v cái ch t c a t ng th ng Lincoln, trên th c t ch ng khác gì l i ñ n th i c a thiên h . Trong bài vi t “T i sao Lincoln b ám sát?”, Otto Eisenschiml - nhà s h c ñ u tiên chuyên nghiên c u v ñ tài này ñã gây ch n ñ ng cho các ñ ng nghi p trên th gi i b ng nh ng phát hi n ñ y b t ng . Sau ñó, Theodore Roscoe ñã cho công b k t qu nghiên c u có s c nh hư ng r ng rãi hơn n a b ng cách ch ra r ng: “Ph n l n các nghiên c u l ch s c a th k 19 liên quan ñ n vi c t ng th ng Lincoln b ám sát ñ u miêu t s vi c gi ng như m t v bi k ch ñi n hình c a nhà hát Ford v y… Ch có m t s ít nhìn nh n s vi c như là m t cu c mưu sát: Lincoln ch t trong tay m t tên t i ph m thô b … t i ph m ph i b tr ng ph t theo pháp lu t; thuy t âm mưu ñã b bóp ch t; cu i cùng ð c và M ñã giành ñư c th ng l i Lincoln cũng ñã thu c v quá kh ”. [Smith Nguyen Studio.]
5 Th nhưng, vi c gi i thích s ki n ám sát t ng th ng v a không khi n cho ngư i ta hài lòng v a khó khi n cho ngư i ta khâm ph c. Th c t cho th y, tên t i ph m liên quan ñ n cái ch t c a Lincoln v n ñang nh n nhơ ngoài vòng pháp lu t(2). Trong bài vi t “Hành ñ ng ngu xu n“ (This One Mad Act) thu c cu n h i ký c a mình, Izola Forrester - cháu gái c a tên hung th - ñã nói r ng, bà phát hi n th y ghi chép bí m t “K sĩ r p xi c” (Knights of the Golden Circle) ñã b chính ph c ý c t vào trong kho văn ki n, ñ ng th i b Edwin Stanton x p vào lo i tài li u tuy t m t. Sau khi Lincoln b ám sát, b t c ai cũng không ñư c ti p c n v i nh ng tài li u này. Do m i quan h huy t th ng gi a Izola và Booth, hơn n a, v i tư cách là m t nhà văn chuyên nghi p, cu i cùng bà ñã tr thành là ngư i ñ u tiên ñư c phép ñ c nh ng tài li u này. Trong cu n sách c a mình, bà ñã vi t r ng: Nh ng bao tài li u cũ k th n bí này ñư c c t gi trong m t két b o hi m n m trong góc khu t gi a nơi ñ t di tích c a “âm mưu th m phán” và căn phòng trưng bày. N u không ph i là năm năm trư c khi ñ c nh ng tư li u ( căn phòng ñó) mà tôi ñã tình c nhìn th y c nh chi c t , thì có th ch ng bao gi tôi bi t chúng (tài li u bí m t) t n t i. Nh ng tài li u ñây có liên quan ñ n ông n i tôi. Tôi bi t ông t ng là thành viên c a m t t ch c bí m t. T ch c này chính là “K sĩ r p xi c” do Bickley sáng l p nên. Tôi có gi m t t m nh c a ông - b c nh ông ch p chung v i h - t t c h d u ăn m c ch nh t . B c nh này ñư c phát hi n trong quy n “kinh thánh” c a bà n i tôi tôi còn nh bà t ng nói r ng ch ng bà (Booth) là “công c c a ngư i khác(3). “K sĩ r p xi c” và các th l c tài chính New York r t cu c có m i quan h như th nào? Có bao nhiêu ngư i trong chính ph c a Lincoln ñã tham gia vào âm mưu ám sát Lincoln? T i sao các nghiên c u v cái ch t c a Lincoln trong su t th i gian dài luôn l c hư ng như v y? Cái ch t c a Lincoln cũng gi ng v i cái ch t c a Kennedy 100 năm sau ñó, ñ u là s ph i h p mang tính t ch c trên quy mô l n, m i ch ng c ñ u b b t ñ u m i, m i s ñi u tra ñ u b ñánh l c hư ng m t cách h th ng, chân tư ng c a s vi c luôn ñư c che ñ y b i m t màn sương l ch s dày ñ c Mu n hi u ñư c ñ ng cơ và mưu ñ th c s ñ ng sau vi c Lincoln b sát h i, chúng ta c n ph i tìm hi u sâu hơn nh ng cu c ñ i ñ u trong n l c kh ng ch quy n phát hành ti n t c a qu c gia này su t quá trình l p qu c c a M . 2. Quy n phát hành ti n t và chi n tranh ñ c l p c a nư c M Trong các cu n sách giáo khoa l ch s vi t v nguyên do c a cu c chi n tranh ñ c l p M có r t nhi u ñi u giá tr v a toàn di n l i v a tr u tư ng ñư c ñem ra phân tích và trình bày. Nhưng ñây, chúng ta s nhìn t m t góc ñ khác ñ tìm hi u sâu hơn b i c nh tài chính cũng như vai trò h t nhân c a nó trong cu c cách m ng này. ða s nh ng ngư i ñ n M mưu sinh s m nh t chính là nh ng cùng dân h t s c nghèo kh . Trong cu c hành trình c a mình ñ n vùng ñ t m i, ngoài nh ng hành lý ñơn gi n ñem theo, h u như h ch ng có tài s n ñáng giá hay ti n b c gì. Th i ñó, mi n b c M ngư i ta v n chưa khám phá ra nh ng m vàng b c l n như sau này, cho nên ngu n ti n t lưa thông trên th trư ng c c kỳ thi u h t. Thêm vào ñó là t l nh p siêu c a Anh qu c [Smith Nguyen Studio.]
6 ñã khi n cho m t lư ng l n ti n vàng b c ch y v qu c gia c a x s sương mù này, và ñi u ñó càng làm tăng thêm tình tr ng thâm h t lư ng ti n lưu thông(4). Ph n l n hàng hoá và d ch v do nh ng ngư i dân di cư m i c a mi n B c M làm ra t s lao ñ ng kh nh c ñã không th ñư c trao ñ i hi u qu do thâm h t lư ng ti n lưu thông, t ñó ñã gây c n tr nghiêm tr ng ñ n bư c phát tri n c a n n kinh t . ð ng phó v i v n ñ nan gi i này, ngư i ta bu c ph i s d ng các lo i ti n t thay th khác ñ ti n hành mua bán hàng hoá. Ch ng h n, các hàng hoá ñư c ch p nh n v i m c ñ cao như da và lông ñ ng v t, v c, thu c lá, g o, lúa m ch, ngô ñư c s d ng như m t lo i ti n. Ch riêng mi n B c Carolina, t năm 1715 ñã có hơn 17 lo i hàng hoá ñư c dùng như ti n t chính th c (Legal Tender), chính ph và ngư i dân có th dùng nh ng hàng hoá này ñ ti n hành các ho t ñ ng giao d ch như ñóng thu , tr n , mua bán hàng hoá. Khi ñó t t c nh ng lo i ti n t thay th này ñ u l y ñ ng b ng Anh làm tiêu chu n tính toán. Trong ho t ñ ng th c t , do giá thành, quy cách, m c ñ ch p nh n và tính ch t có th lưu gi lâu c a các lo i hàng hoá này khác nhau, nên vi c ño lư ng theo tiêu chu n cũng tr nên khó khăn. m c ñ nào ñó, chúng ñã c u vãn ñư c tình tr ng thâm h t ti n lưu thông ñang c p bách, nhưng nó cũng ñã t o nên tình tr ng “th t c chai” cho s phát tri n c a n n kinh t hàng hoá(5). S thi u h t ti n kim lo i trong th i gian dài và s b t ti n trong vi c s d ng các lo i ti n hi n v t thay th ñã thúc ñ y chính ph thoát ra kh i l i tư duy truy n th ng ñ b t ñ u m t th nghi m hoàn toàn m i: dùng lo i ti n gi y có tên là Colonial Scrip ñ in ti n - lo i ti n chu n ñư c pháp lu t quy ñ nh th ng nh t. S khác bi t l n nh t gi a lo i ti n gi y này so v i chi phi u ngân hàng ñang lưa hành châu Âu chính là nó không có b t c kho n hi n v t vàng hay b c nào b o ñ m mà ch là m t lo i ti n tín d ng chính ph . M i ngư i trong xã h i ñ u c n ph i ñóng thu cho chính ph , mà ch c n ti p nh n lo i ti n gi y này như b ng ch ng c a vi c n p thu thì chính ph ñã có ñ y ñ các y u t cơ b n ñ ñưa lo i ti n gi y này vào lưu thông trên th trư ng. Lo i ti n m i này qu nhiên ñã thúc ñ y s phát ti n nhanh chóng c a n n kinh t xã h i, các giao d ch hàng hoá cũng ngày càng tr nên nh n nh p. Lúc này, Adam Smith c a nư c Anh cũng ñã chú ý ñ n s th nghi m ti n t m i này c a chính ph thu c ñ a B c M , và ông hi u khá rõ vai trò kích thích to l n ñ i v i thương m i c a lo i ti n gi y này, ñ c bi t là ñ i v i khu v c b c M ñang thi u h t ti n kim lo i. Ông cho r ng: “Vi c mua bán trên cơ s tín d ng khi n cho các thương gia có th ñ nh kỳ k t toán s dư tín d ng gi a các bên theo m i tháng ho c m i năm, và ñi u này ñã gi m thi u s b t ti n trong giao d ch. M t h th ng ti n gi y ñư c qu n lý t t không nh ng t o ra s thu n ti n trong s d ng mà còn có th có r t nhi u ưu th trong m t s tình hu ng nào ñó”(6). Nhưng m t lo i ti n t không có th ch p là k thù t nhiên c a các ngân hàng, b i vì n u không có các kho n vay c a chính ph làm th ch p thì chính ph cũng không c n ph i vay các kho n ti n kim lo i v n r t thi u h t th i b y gi , và như v y, qu cân l n nh t trên tay c a các ngân hàng trong ch c lát cũng m t ñi uy l c. [Smith Nguyen Studio.]
7 Năm 1763, Benjamin Franklin vi hành ñ n nư c Anh. Khi ñư c v ch t ch c a Ngân hàng Anh h i v nguyên nhân phát tri n th nh vư ng c a thu c ñ a châu l c m i, Franklin ñã tr l i r ng: “ði u này r t ñơn gi n. ñ t thu c ñ a, chúng tôi phát hành ti n t c a riêng mình, g i là “ch ng ch thu c ñ a”. Chúng tôi căn c vào nhu c u c a thương nghi p và công nghi p ñ phát hành m t lư ng ti n t cân ñ i, như v y, s n ph m r t d dàng chuy n t tay ngư i s n xu t ñ n tay ngư i tiêu dùng. Dùng phương th c này, chúng tôi t o ra lo i ti n gi y c a riêng mình, ñ ng th i b o ñ m s c mua c a nó, và chính ph c a chúng tôi không c n ph i tr l i t c cho b t kỳ ai”(7). Lo i ti n m i này t t nhiên s giúp cho thu c ñ a châu M thoát ly kh i s kh ng ch c a Ngân hàng Anh. Các ngân hàng Anh t ra ph n n và b t tay nhau hành ñ ng. Dư i s kh ng ch c a các nhà tài phi t ngân hàng, vào năm 1764, Ngh vi n Anh ñã thông qua “ð o lu t ti n t ” (Currency Act), theo ñó, Ngh vi n nghiêm c m các bang trong thu c ñ a châu M in n và phát hành ti n gi y c a riêng mình, ñ ng th i yêu c u chính ph các nơi này ph i s d ng toàn b vàng và b c ñ ñóng nh ng kho n thu cho chính ph Anh. Franklin ñã nh n xét m t cách ñau ñ n v h u qu kinh t nghiêm tr ng do ñ o lu t này mang l i cho các bang x thu c ñ a như sau: “Ch trong m t năm, tình hình (thu c ñ a) ñã hoàn toàn ñ o ngư c, th i kỳ ph n th nh ñã k t thúc, kinh t suy thoái nghiêm tr ng ñ n m c t ñư ng ph cho ñ n b n c ng ñ u tràn ng p nh ng ñám ngư i th t nghi p”. “N u như Ngân hàng Anh không tư c ño t quy n phát hành ti n t c a x thu c ñ a thì ngư i dân c a x này s vui v ñóng các kho n thu trà và các s n ph m khác. ð o lu t này ñã gây nên tình tr ng th t nghi p và s b t mãn. X thu c ñ a không th phát hành ñư c ti n t c a mình, t ñó s không th thoát kh i s kh ng ch c a Vua George III và Ngân hàng th gi i m t cách vĩnh vi n. Và nó tr thành nguyên nhân ch y u gây ra cu c chi n tranh ñ c l p M ”(9). Nh ng ngư i ñ t n n móng xây d ng nên H p ch ng qu c Hoa Kỳ nh n th c ñư c s kh ng ch c a Ngân hàng Anh ñ i v i n n chính tr Anh cũng như s b t công ñ i v i ngư i dân. Ngư i hoàn thành b n “Tuyên ngôn ð c l p” M n i ti ng khi ch m i 33 tu i chính là Thomas Jefferson - t ng th ng th ba c a nư c M - v i m t câu c nh báo ngư i ñ i r ng: N u cu i cùng ngư i dân M ñ cho ngân hàng tư nhân kh ng ch ñư c s phát hành ti n t c a qu c gia thì nh ng ngân hàng này trư c h t s thông qua vi c tăng l m phát ti n t , sau ñó thông qua vi c th t ch t ti n t ñ tư c ño t tài s n c a ngư i dân, cho ñ n m t ngày, khi con cái c a h th c t nh, thì h ñã m t ñi nhà c a vư n tư c c a mình và mi n ñ t mà cha ông h ñã t ng kh n hoang khai phá(10). Sau hơn 200 năm khi l ng nghe câu nói này c a Jefferson ñư c phát ngôn vào năm 1791, ngư i ta v n không kh i kinh ng c trư c s chính xác ñ n kinh ngư i trong nh ng l i nói ñó. Ngày nay, các ngân hàng tư nhân qu nhiên ñã phát hành hơn 97% lư ng ti n c a M , ngư i dân M qu nhiên cũng m c n ngân hàng v i kho n ti n lên ñ n con s 44.000 t ñô-la M . Và có l , m t ngày nào ñó khi t nh d y, h s th y r ng mình ñã m t [Smith Nguyen Studio.]
8 ñi nhà c a vư n tư c và tài s n, gi ng như nh ng gì ñã t ng x y ra vào năm 1929. Khi xem xét k l ch s và tương lai, nh ng ngư i d n ñư ng vĩ ñ i c a Hoa Kỳ ñã vi t ra m t cách rõ ràng trong m c 8 chương 1 Hi n pháp c a nư c M r ng: “Qu c h i có quy n in và quy ñ nh giá tr c a ñ ng ti n qu c gia”(11). 3. Chi n d ch th nh t c a Ngân hàng qu c t : Ngân hàng ñ u tiên c a H p ch ng qu c Hoa Kỳ (1791 - 1811) Tôi tin ch c r ng, s de do c a t ch c ngân hàng ñ i v i t do c a chúng ta còn nghiêm tr ng hơn uy l c quân s c a k thù. H ñã t o ra m t t ng l p quý t c r ng r nh ti n b c và coi thư ng chính ph . Quy n phát hành ti n t ph i ñư c ño t l i t tay ngân hàng, nó ph i thu c v nh ng ngư i ch th c s c a nó - nhân dân(12). Thomas Jefferson 1802. Alexander Hamilton là m t nhân v t có t m nh hư ng quan tr ng trong m i quan h m t thi t. v i gia t c Rothschild. Sinh ra qu n ñ o Tây n ð thu c Anh, Hamilton ñ n M v i tên tu i, danh tính và nơi xu t thân ñư c gi u kín, sau ñó k t hôn v i con gái m t gia ñình giàu có New York. Và theo nh ng biên lai chuy n kho n còn lưa tr B o tàng Anh, chúng ta có th th y r ng, Hamilton ñã t ng ti p nh n s tr giúp c a dòng h Rothschild(13). Năm 1789, Hamilton ñã ñư c t ng th ng Washington b nhi m làm B trư ng th nh t B tài chính, ch u trách nhi m v h th ng ngân hàng trung ương M . Năm 1790, ñ i m t v i nh ng khó khăn kinh t và kh ng ho ng n n n sau cu c chi n tranh ñ c l p, Hamilton kiên quy t ñ ngh Qu c h i thành l p m t ngân hàng trung ương tư nhân ki u như Ngân hàng Anh ñ ph trách hoàn toàn vi c phát hành ti n t . Theo l p lu n c a ông ta, v i tr s ñ t t i Philadelphia, Ngân hàng trung ương tư nhân s cho xây d ng chi nhánh c a mình t i các nơi, ti n và ngu n thu c a chính ph c n ph i ñ t trong h th ng c a ngân hàng này, ngân hàng này ph trách vi c phát hành ti n t qu c gia ñ tho mãn nhu c u phát tri n kinh t , cho vay và thu l i nhu n t chính ph M . Giá tr c a ngân hàng này là 10 tri u ñô-la M , trong ñó tư nhân n m gi 80% c ph n, 20% còn l i thu c v chính ph M . C ñông b u ra 20 ngư i trong s 25 ngư i c a h i ñ ng qu n tr , 5 ngư i còn l i do chính ph b nhi m. Hamilton ñ i di n cho l i ích c a giai c p th ng tr tinh anh Hoa Kỳ. Ông ta t ng ch ra i ñ u phân chia thành ña s và thi u s . Thi u s xu t thân t các gia r ng, “m i xã h ñình danh gia v ng t c, còn ña s chính là dân ñen. Trư c nh ng r i lo n và bi n ñ ng, nhóm ña s thư ng r t ít kh năng ñưa ra ñư c s phán ñoán và quy t ñ nh chính xác”. Jefferson ñ i di n cho l i ích c a nhân dân. ð i v i quan ñi m c a Hamilton, câu tr l i c a ông là chúng tôi cho r ng chân lý sau ñây là không c n ph i ch ng minh: “M i ngư i sinh ra ñ u có quy n bình ñ ng, t o hoá cho h nh ng quy n không ai có th tư c ño t ñư c, trong nh ng quy n y có quy n ñư c s ng, quy n t do và quy n mưu [Smith Nguyen Studio.]
9 c u h nh phúc”. Liên quan ñ n v n ñ ch ñ ngân hàng trung ương tư nhân, c hai bên ñ u chĩa mũi nh n công kích vào nhau. Hamilton cho r ng “n u như không ñem l i ích và c a c i c a nh ng cá nhân có ti n trong xã h i t p h p l i v i nhau thì xã h i này không th thành công”(14). Công trái qu c gia, n u không ph i là quá nhi u, thì cũng ph i là h nh phúc c a qu c gia chúng ta”(15). Jefferson ph n pháo r ng “S ñe do c a m t t ch c ngân hàng ñ i v i t do c a chúng ta còn nghiêm tr ng hơn uy l c quân s c a k thù”(16). “Chúng ta vĩnh vi n không th ch p nh n vi c cho phép giai c p c m quy n tăng thêm n trên ñ u trên c nhân dân”(17). Tháng 12 năm 1791, khi ñư c giao cho Qu c h i th o lu n, ngay l p t c phương án c a Hamilton ñã d n ñ n s tranh lu n gay g t chưa t ng có. Cu i cùng, phương án này ñã ñư c thư ng ngh vi n ñã thông qua v i ña s phi u thu n, và nó cũng vư t qua i h ngh vi n v i s phi u 39/20. Lúc này, t ng th ng Washington ñang trong tình tr ng ph i x lý kh ng ho ng n nghiêm tr ng và ñã b ñ y vào th phân vân c c ñ . Ông ñã h i ý ki n Jefferson và Madison - B trư ng ngo i giao c a Hoa Kỳ th i ñó. Nh ng ngư i này ñã ch rõ ràng r ng, ñ án này xung ñ t v i hi n pháp. Hi n pháp trao quy n cho Qu c h i phát hành ti n t , nhưng Qu c h i không ñư c quy n phát hành ti n t cho b t c ngân hàng tư nhân nào. Hi n nhiên, nh ng phân tích này ñã tác ñ ng m nh t i t ng th ng ñ n n i ông ta ñã quy t tâm ph nh n pháp l nh này ñ n cùng. Sau khi bi t ñư c tin t c này, v i cương v B trư ng tài chính, Hamilton l p t c thuy t ph c Washington r ng, n u không thành l p ngân hàng trung ương ñ nh n s ñ u tư c a nư c ngoài ñ vào thì chính ph s s p ñ r t nhanh. Cu i cùng, nh ng nguy cơ trư c m t ñã áp ñ o nh ng suy nghĩ lâu dài cho tương lai. Ngày 25 tháng 2 năm 1792, t ng th ng Washington ñã ñ t bút ký trao quy n thành l p Ngân hàng trung ương th nh t c a M v i th i gian hi u l c trong 20 năm(18). Các nhà tài phi t ngân hàng qu c t cu i cùng ñã giành ñư c th ng l i quan tr ng. ð n năm 1811, tư b n ngo i qu c ñã chi m ñư c 7 tri u trong t ng s 10 tri u c ph n g c, Ngân hàng Anh và Nathan Rothschild tr thành c ñông ch y u c a Ngân hàng trung ương M - Ngân hàng th nh t c a H p ch ng qu c Hoa Kỳ (The First Bank of the United States)(19). Hamilton cu i cùng tr nên vô cùng giàu có. Sau này, Ngân hàng th nh t sáp nh p vào công ty Manhattan New York do Lan Bow thành l p ñ tr thành Ngân hàng th nh t c a ph Wall. Năm 1955, nó ñư c sáp nh p v i Chase Bank c a Rockefeller và tr thành ngân hàng Chase Manhattan Bank. Vi c chính ph t rõ khát v ng c c ñ ñ i v i ti n tài hoàn toàn phù h p v i mong ñ i [Smith Nguyen Studio.]
10 c a ngân hàng trung ương tư nhân - ngân hàng ñang nóng lòng trông ch chính ph vay n . Ch trong vòng năm năm ng n ng i k t khi ngân hàng trung ương thành l p (1791 - 1796), s n vay c a chính ph M ñã tăng thêm 8,2 tri u ñô-la. Năm 1798, Jetferson ñã nói m t cách ñ y h i ti c r ng: “Tôi th t s hy v ng chúng ta có th s a ch a, ch nh s a thêm cho b n hi n pháp, lo i b quy n vay n c a chính ph ”(20). Sau khi trúng c t ng th ng khoá th ba (1801 - 1809), Jefferson ñã n l c không ng ng hòng ph b Ngân hàng th nh t c a M , và ñ n khi ho t ñ ng c a ngân hàng s p mãn h n vào năm 1811 thì mâu thu n gi a thư ng ngh vi n và h ngh vi n cũng ñã lên ñ n m c c c ñi m. H ngh vi n ñã ph quy t ñ án kéo dài th i h n kinh doanh c a ngân hàng v i 65 phi u thu n và 64 phi u ch ng, còn thư ng ngh vi n thì th gi ng co 17/17. L n này, phó t ng th ng ñã phá v th b t c b ng m t phi u ph quy t quan tr ng và m t quy t ñ nh ñư c thông qua ngày 3 tháng 3 năm 1811, theo ñó, Ngân hàng th nh t c a M ph i ñóng c a(21). Lúc này, Nathan Rothschild ñang tr n gi London, khi hay tin ñã n i tr n lôi ñình. Ông ta ñe do r ng: “Ho c là ngân hàng (ngân hàng th nh t M ) ñư c quy n kéo dài th i h n kinh doanh, ho c là nư c M s ph i ñ i m t v i m t cu c chi n tranh tai ho nh t”. Nhưng ñáp l i l i thách th c y c a Nathan, chính ph M v n không h ñưa ra b t c hành ñ ng nào. Nathan l p t c ñáp tr : “Hãy d y cho nh ng ngư i M vô lý này m t bài h c, hãy ñưa chúng tr v th i kỳ thu c ñ a”. K t qu là m y tháng sau, cu c chi n tranh năm 1812 gi a Anh và M ñã n ra. Cu c chi n ñã kéo dài su t ba năm, và m c ñích c a Rothschild là h t s c rõ ràng. Dòng h này ph i ñánh cho ñ n khi nh ng kho n n c a chính ph M ch t cao như núi, và chính ph M r t cu c không th không ñ u hàng, ph i như ng b ñ gia t c này ñư c ti p t c chi ph i ngân hàng trung ương. K t qu là kho n n c a chính ph M ñã tăng v t t 45 tri u ñô-la lên ñ n 127 tri u ñô-la, ñ r i cu i cùng, vào năm 1815, chính ph M cũng ñã ph i ch u khu t ph c. Ngày 5 tháng 12 năm 1815, t ng th ng Madison ñã ñ xu t vi c thành l p Ngân hàng trung ương th hai. K t qu là Ngân hàng Hoa Kỳ (The Bank of the United States) ñã ñư c khai sinh vào năm 1816 (1816 - 1832). 4. S tr l i c a Ngân hàng qu c t (1816 - 1832) S chi ph i c a các cơ c u ngân hàng ñ i v i ý th c nhân dân t t y u s b phá v , n u không thì s chi ph i này s phá v ñ t nư c chúng ta(22). Thư c a Jefferson g i cho Monroe (T ng th ng th 5 c a Hoa Kỳ) năm 1815. Ngân hàng th hai c a M ñư c c p phép kinh doanh t nh ng năm 20 v i t ng s v n lên ñ n 35 tri u ñô-la M , trong ñó 80% v n do tư nhân chi m gi , 20% v n còn l i thu c v chính ph (23). và cũng gi ng như cơ c u Ngân hàng th nh t, Rothschild là ngư i n m gi quy n l c c a Ngân hàng th hai. Năm 1828, Andrew Jackson tham gia tranh c t ng th ng. Trong m t l n phát bi u trư c [Smith Nguyen Studio.]
11 các ngân hàng, ông ñã không ng n ng i mà nói r ng: “Các ngài là m t lũ r n ñ c. Nhân danh Chúa, nh t ñ nh tôi s quét s ch các ngài. N u như ngư i dân bi t ñư c s khu t t t trong h th ng li n t và h th ng ngân hàng c a chúng tôi thì ngay trư c sáng ngày mai s n ra cu c cách m ng”. Khi ñư c b u làm t ng th ng năm 1828, Andrew Jackson quy t tâm ph b Ngân hàng th hai. Ông ch ra r ng: “N u Qu c h i ñư c hi n pháp trao quy n phát hành ti n t , hãy ñ cho Qu c h i th c thi quy n c a mình và không ñư c ñ quy n ñó rơi vào tay b t c cá nhân hay công ty nào”. Trong t ng s 11.000 nhân viên ñang làm vi c cho chính ph liên bang, ông ñã cho sa th i hơn 2.000 nhân viên có liên quan ñ n ngân hàng. Năm 1832, Jackson tham gia tranh c nhi m kỳ th hai. N u ông th ng c , thì th i gian ho t ñ ng c a ngân hàng th hai s k t thúc trong nhi m kỳ ti p theo c a ông vào năm 1836. M i ngư i ñ u bi t c m tư ng c a t ng th ng ñ i v i ngân hàng th hai. Và ñ tránh tình tr ng “ñêm dài l m m ng”, ngân hàng ñã nghĩ cách ñ có ñư c gi y phép kinh doanh ñ c bi t kéo dài thêm 20 năm n a trư c khi di n ra cu c b u c t ng th ng. ð ng th i v i vi c này, các ngân hàng cũng ñã không ti c chi ra kho n ti n 3 tri u ñô-la ñ ng h cho qu tranh c c a Henry Clay - ñ i th c a t ng th ng Jackson - trong khi kh u hi u tranh c c a Jackson là “Có Jackson thì không có ngân hàng”. Cu i cùng, Jackson ñã giành th ng l i v i s phi u áp ñ o. ð án kéo dài th i h n gi y phép kinh doanh ngân hàng ñã ñư c thông qua t i thư ng ngh vi n v i s phi u 28/20, và vư t qua c a h ngh vi n v i s phi u 167/85(24). vào s h u thu n c a ñ qu c tài chính Rothschild hùng m nh châu Âu, Biddle - Ch t ch Ngân hàng th hai - ch ng coi t ng th ng ra gì. Trong khi thiên h bàn tán xôn xao r ng ñ án kéo dài th i h n kinh doanh c a ngân hàng s b Jackson ph quy t, Biddle ñã lên gi ng tuyên b “N u ông ta ph quy t ñ án, thì tôi s ph quy t ông ta”. R t c c, Jackson ñã ph quy t không chút do d ñ i v i ñ án kéo dài th i h n kinh doanh c a Ngân hàng th hai. Ông còn l nh cho B trư ng tài chính l p t c yêu c u các cơ quan d tr c a chính ph rút ngay các kho n ti n ti t ki m t tài kho n c a ngân hàng th hai, chuy n vào các tài kho n c a ngân hàng các bang. Ngày 8 tháng 1 năm 1835, t ng th ng Jackson ñã tr xong kho n n cu i cùng c a ñ t nư c. ðây là l n duy nh t trong l ch s nư c M , chính ph ñã gi m kho n n qu c gia xu ng m c 0, ñ ng th i còn t o ra m t kho n th ng dư tr giá 35 tri u ñô-la M . Nh n xét v thành t u vĩ ñ i này, các nhà s h c cho r ng “ñây là thành công xán l n nh t ñ ng th i cũng là s c ng hi n quan tr ng nh t mà t ng th ng ñã làm cho ñ t nư c này”. [Smith Nguyen Studio.]
12 T Boston Post ñã ví vi c này v i s ki n Chúa ñu i ngư i cho vay ti n ra kh i thánh ñư ng v y. 5. “Ngân hàng mu n gi t ch t tôi, nhưng tôi s gi t ch t ngân hàng” Ngày 30 tháng 1 năm 1835, t ng th ng Andrew Jackson ñ n Capital Hill tham d tang l c a m t ngh sĩ Qu c h i. V i hai kh u súng ñã ñư c n p ñ y ñ n gi u trong túi áo khoác, Richard Laurence - m t tay th sơn th t nghi p ñ n t Anh - ñã l n theo t ng th ng Andrew Jackson. Khi t ng th ng ti n vào phòng nghi th c tang l , Laurence v n còn cách t ng th ng m t kho ng khá xa. H n nh n n i ch th i cơ t t hơn ñ hành ñ ng. Sau khi nghi th c k t thúc, h n n p vào gi a hai hàng c t, nơi mà h n bi t ch c ch n t ng th ng ph i ñi qua. V a ñúng lúc t ng th ng bư c ñ n, Laurence t phía sau c t xông ra, chĩa súng vào t ng th ng và bóp cò. Nhưng r t may, viên ñ n b lép, vì th Laurence ñã không th h sát ñư c t ng th ng. Khi ñó, m i ngư i xung quanh ñ u h t s c ho ng h t. Nhưng v t ng th ng 67 tu i này v n t ra bình tĩnh ñ i m t v i tên sát th , và theo b n năng, ông ñưa cây g y lên ñ t v . Li n ñó, tên sát th l i ti p t c móc kh u súng th hai ra và bóp cò, nhưng ñ n v n b lép. ðây là t ng th ng ñ u tiên c a M b ám sát, và th t may m n là ông ñã thoát ch t. Thông thư ng, t l c hai kh u súng lép ñ n ch là 1/125.000 mà thôi. Tên sát nhân 32 tu i này t xưng là ngư i th a k h p pháp c a qu c vương Anh, và h n cho r ng, t ng th ng M ñã gi t ch t cha h n, l i còn c tuy t ñ h n có ñư c m t kho n ti n l n. Sau ñó, t i toà án, ch sau năm phút th m tra, toà ñã phán quy t là tên sát nhân này m c b nh tâm th n, nên không truy c u trách nhi m hình s ñ i v i h n. T ñó v sau, b nh tâm th n tr thành cái c thích h p nh t ñ các sát th ch y t i. Ngày 8 tháng 1 năm 1835, t ng th ng Jackson ñã tr xong kho n n cu i cùng c a ñ t nư c. Cu i tháng Giêng, t c là ngày 30 tháng 1, v ám sát t ng th ng ñã x y ra. Liên quan ñ n tên hung th Richard Laurence, trong cu n sách c a mình, Griffin ñã vi t r ng: “Tên sát th này ho c là b b nh tâm th n th t, ho c là gi b nh ñ hòng thoát kh i s tr ng tr nghiêm minh c a pháp lu t. Sau này, h n ñã khua môi múa mép nói v i ngư i khác r ng h n có m i quan h m t thi t v i nh ng ngư i có quy n th châu Âu, và h n ñã ñư c h a là n u có b b t thì s ñư c b o v ”(25). Ngày 8 tháng 6 năm 1845, t ng th ng Jackson qua ñ i. Trên bia m c a ông ch lưu l i m t câu nói duy nh t, “Ta ñã gi t ñư c ngân hàng”. Ngân hàng Trung ương M l i m t l n n a b vô hi u hoá, d n ñ n s tr ñũa nghiêm kh c c a phía Anh. Nư c Anh l p t c ñình ch các kho n cho vay ñ i v i M , trong ñó có chiêu t n thu lư ng cung ng ti n vàng c a nư c M . Dư i s v n hành và ñi u khi n c a gia t c Rothschild, n n tài chính c a Anh khi ñó ñã có ñư c lư ng lưu thông ti n vàng v i quy mô l n nh t. Thông qua các kho n ti n cho vay và s v n hành c a Ngân hàng trung ương M , n n tài chính Anh ñã kh ng ch hoàn toàn vi c cung ng ti n t c a M . [Smith Nguyen Studio.]
13 Sau khi ñơn xin kéo dài th i h n c a Ngân hàng th hai b t ng th ng ph quy t, Ch t ch Ngân hàng th hai ñã kh i ñ ng vi c “ph quy t” ñ i v i t ng th ng. Ngân hàng th hai tuyên b l p t c thu h i các kho n ñã cho vay, ñình ch t t c các kho n vay m i. Các ngân hàng ch y u châu Âu do dòng h Rothschild thao túng cũng ñ ng th i kh ng ch vòng quay lưu chuy n ti n t c a nư c M , ñ y nư c này rơi vào tình th s t gi m lư ng lưu thông ti n t “do con ngư i gây ra” m t cách nghiêm tr ng, cu i cùng d n ñ n “cu c kh ng ho ng năm 1837”, kinh t M rơi vào tình tr ng suy thoái nghiêm tr ng trong su t hơn 5 năm v i s c phá ho i l n chưa t ng th y, gây nên m t th i kỳ ñiêu tàn và kéo dài mãi ñ n năm 1929. “Cu c kh ng ho ng năm 1857” ti p sau “cu c kh ng kho ng năm 1837”, r i cu c kh ng ho ng năm 1907 m t l n n a ñã xác nh n câu nói c a Rothschild: “Ch c n kh ng ch vi c phát hành ti n t c a m t qu c gia thì tôi không c n ph i quan tâm r ng ai là k ñã ñ t ra pháp lu t”. 6. Chi n tuy n m i: “H th ng tài chính ñ c l p” Năm 1837, Martin Van Buren - ngư i k nhi m ñư c t ng th ng Jackson ng h - ti p qu n Nhà tr ng. Thách th c l n nh t c a Buren là làm th nào ñ kh c ph c nguy cơ kh ng ho ng nghiêm tr ng do ngu n cung ng ti n b Ngân hàng qu c t th t ch t. Sách lư c tiên phong c a ông là xây d ng “h th ng tài chính ñ c l p” (Independent Treasury System), rút toàn b ti n t do B tài chính ki m soát kh i h th ng ngân hàng tư nhân, r i g i vào h th ng c a mình B tài chính. Các nhà s h c g i hành ñ ng này là “cu c ly hôn gi a tài chính và ngân hàng”. Kh i ngu n c a “h th ng tài chính ñ c l p” là khi t ng th ng Jackson ph quy t vi c kéo dài th i h n kinh doanh c a Ngân hàng th hai, ñ ng th i ra l nh rút toàn b các kho n ti n c a chính ph kh i h th ng ngân hàng này, chuy n ñ n g i ngân hàng c a các bang. Ai ng , các nhà ngân hàng dùng ti n c a chính ph làm d tr , sau ñó phát hành tín d ng v i s lư ng l n ñ ñ u cơ. ðây là m t nguyên nhân khác d n ñ n “cu c kh ng ho ng năm 1837”. Ngu n ti n c a chính ph do Martin Van Buren ñ xu t ph i làm sao ñư c gi i phóng kh i h th ng tài chính nh m b o v ti n v n c a chính ph ñ ng th i cân nh c kh năng ngân hàng dùng ti n thu c a ngư i dân ñ phát hành tín d ng v i s lư ng l n t o nên s m t cân b ng trong n n kinh t . M t ñ c ñi m khác c a “h th ng tài chính ñ c l p “là t t c các kho n ti n nh p vào h th ng tài chính c n ph i ñư c th hi n dư i d ng vàng b c”. Như v y, chính ph ñã có ñư c m t ñi m t a ñ ñi u ti t kh ng ch ñ i v i lư ng cung ng ti n vàng c a qu c gia nh m kh ng ch cu c xung ñ t gi a ngân hàng châu Âu ñ i v i vi c phát hành ti n t c a M . Cách suy nghĩ này có th nói là m t ñi u k n u nhìn t góc ñ lâu dài, nhưng n u xét v ng n h n thì l i có th châm ngòi n cho qu bom r i ro tín d ng c a r t nhi u các ngân hàng, ch ng khác nào ñ thêm d u vào l a trong cu c xung ñ t v i ngân hàng th hai c a M , và kh ng ho ng s x y ra ñ n m c không th kh ng ch ñư c. [Smith Nguyen Studio.]
14 Trong quá trình này, Henry Clay là m t nhân v t h t s c quan tr ng. Ông là ngư i k th a quan tr ng ý tư ng thành l p Ngân hàng trung ương tư nhân c a Hamilton và là nhân v t ñư c các nhà ngân hàng m n m . Ông là ngư i có tài ăn nói, l i suy nghĩ ch t ch và có s c lôi cu n. Ông ñã t h i ñư c bên mình m t nhóm các ngh sĩ ng h ngân hàng và ñư c các ngân hàng ng h . Ông ñã thành l p ñ ng Whig (ti n thân c a ñ ng t do Anh) - m t ñ ng kiên quy t ph n ñ i chính sách ngân hàng c a t ng th ng Jackson - và ñã d n s c vào vi c khôi ph c l i ch ñ Ngân hàng trung ương tư h u. Trong cu c tranh c t ng th ng năm 1840, ñ ng Whig ñã ñ c v anh hùng chi n tranh William Henry Harrison, và do trong suy nghĩ c a ngư i dân có s thay ñ i v nguy cơ kinh t , nên Harrison ñã d dàng giành th ng l i và tr thành t ng th ng th 9 c a nư c M. V i vai trò th lĩnh c a ñ ng Whig, Henry Clay ñã nhi u l n “ch ñ o” Harrison ph i ñi u hành n n chính tr như th nào. Sau khi Harrison tr thành t ng th ng, mâu thu n gi a hai ngư i ngày càng tr nên gay g t. Henry Clay ñã tri u ki n “t ng th ng s p nh m ch c” ñ n nhà mình Lexington. Vì nghĩ ñ n ñ i cu c nên Harrison ñã nh n nh n ñ n nhà Henry Clay, nhưng vì v n ñ ngân hàng qu c gia, ch ñ tài chính ñ c l p và nhi u v n ñ khác n a mà hai ngư i ñã gây g v i nhau. Nguyên nhân là vì Henry Clay cho r ng ông ta có th l y thân ph n “thái thư ng hoàng” c a mình ñ ra l nh. Dù chưa ñư c s ñ ng ý c a Harrison nhưng ông ta ñã cho ngư i ch p bút vi t bài di n văn nh m ch c thay t ng th ng và ñã b Harrison t ch i, sau ñó, Harrison còn ñích thân vi t m t vài di n văn nh m ch c dài hơn 8.000 t . Văn ki n tóm lư c l i ñư ng l i tư tư ng tr nư c c a Harrison ñã ph n bác l i lu n ñi u ngân hàng trung ương tư nhân và ph b ñư ng l i chính sách tài chính ñ c l p do Henry Clay ch trương, t o nên m t cú ñánh th u xương ñ i v i l i ích c a ngân hàng(26). Ngày 4 tháng 3 năm 1841 là m t ngày rét mư t. T ng th ng Harrison ñã ñ c bài di n văn nh m ch c c a mình trong gió rét, và sau ñó ñã b c m l nh. ð i v i t ng th ng Harrison, ngư i m t ñ i xông pha nơi tr n m c thì chuy n này cũng ch ng có gì l n lao, nào ng b nh tình c a ông l i ngày càng tr nên tr m tr ng khác thư ng, và ñ n ngày 4 tháng 4 thì t ng th ng ñã t tr n. V t ng th ng minh m n ho t bát v a m i lên nh m ch c và ñang chu n b tri n khai r t nhi u d ñ nh l n lao thì b ng nhiên “ñ t t ”. Dù th nào thì ñó cũng là m t vi c h t s c ñáng ng . M t s nhà s h c cho r ng t ng th ng ñã b ñ u ñ c, có th th i gian h ñ c là vào ngày 30 tháng 3, và sau 6 ngày thì t ng th ng Harrison t tr n. Mâu thu n gi a Ngân hàng trung ương tư nhân và h th ng tài chính ñ c l p càng tr nên căng th ng hơn k t sau cái ch t c a t ng th ng Harrison. Trong năm 1841, ð ng Whig do Henry Clay ch trì ñã hai l n ñ xu t ph i khôi ph c l i Ngân hàng trung ương tư nhân và ph b ch ñ tài chính ñ c l p. K t qu c hai l n ñ u b ngư i k nhi m c a t ng th ng Harrison là Phó t ng th ng John Tyler ph quy t. Henry Clay t c gi n và x u h ñã ra l nh khai tr John Tyler ra kh i ð ng Whig, k t qu là t ng th ng John Tyler “may m n” tr thành v t ng th ng “m côi“ duy nh t trong l ch s nư c M b khai tr [Smith Nguyen Studio.]
15 ra kh i ð ng. ð n năm 1849, sau khi trúng c t ng th ng, Zachary Tayler - m t nhân v t khác c a ð ng Whig - ñã khôi ph c l i hy v ng c a Ngân hàng trung ương. Vi c xây d ng m t ngân hàng trung ương tư nhân theo mô hình c a Ngân hàng Anh là mơ ư c cao nh t c a các ngân hàng, và nó có nghĩa r ng, cu i cùng thì ngân hàng cũng quy t ñ nh ñư c s ph n c a qu c gia và nhân dân. Nhìn vào v t xe ñ trư c ñó c a t ng th ng Harrison, Tayler luôn t ra h ng h ñ i v i v n ñ ngân hàng trung ương h t s c quan tr ng này, tuy nhiên, ông cũng không cam tâm tr thành con r i trong tay Henry Clay. Nhà s h c Michael Holt ñã cho r ng, t ng th ng Tayler ñã t ng ng m bày t như th này “Ch ý xây d ng Ngân hàng trung ương ñã ñư c ñ nh ño t, và ñó không ph i là v n ñ c n ñư c tôi xem xét trong nhi m kỳ c a mình(27). K t qu là, “cái ñã ñư c ñ nh ño t” ñây không ph i là s chú ý c a Ngân hàng trung ương mà nh m vào b n thân t ng th ng Taylor. Ngày 4 tháng 7 năm 1850, t ng th ng Tayler tham d l qu c khánh ñư c c hành trư c ñài tư ng ni m Washington. Th i ti t hôm ñó h t s c oi b c, Tayler ñã u ng m t chút s a ñá và ăn thêm m y qu anh ñào, k t qu là ông b ñau b ng. ð n ngày 9 tháng 7 thì v t ng th ng khôi ngô v m v này cũng ra ñi m t cách th n bí. S ki n ñ t t th n bí vì nh ng căn b nh ch ng ñâu vào ñâu c a c hai v t ng th ng có xu t thân t quân nhân này ñương nhiên ñã gây xôn xao dư lu n. Còn gi i s h c thì tranh lu n v ñ tài này trong hàng th k . Năm 1991, sau khi ñư c s ñ ng ý c a ngư i nhà t ng th ng Tayler, thi th c a ông ñã ñư c khai qu t lên. Ngư i ta l y m u móng tay và tóc c a t ng th ng ñi xét nghi m. K t qu cho th y, ông ch t vì b ñ u ñ c. ðương nhiên, cơ quan ñi u tra ñã nhanh chóng l p li m r ng, lư ng ñ u ñ c r t nh không ñ ñ gây ch t ngư i, sau ñó v i vàng k t thúc v ñi u tra. Cho ñ n ngày nay, ch ng ai bi t ñư c t i sao cơ th t ng th ng l i có nh ng th ñ c t ñó. 7. Ngân hàng qu c t ra tay t o nên cu c “kh ng ho ng năm 1857” Do Ngân hàng th hai c a M ñóng c a năm 1836 nên các nhà tài phi t ngân hàng qu c t ñã ñ t ng t ra tay rút s ch toàn b lư ng ti n t kim lo i ñang lưu thông nư c M , t o nên cu c kh ng ho ng kinh t nghiêm tr ng di n ra liên t c trong 5 năm qu c gia này. M c dù vào năm 1841, ñ i di n c a các nhà tài phi t ngân hàng qu c t ñã t ng hai l n th khôi ph c l i h th ng ngân hàng trung ương tư nhân, nhưng c hai l n ñ u th t b i, m i quan h gi a hai bên rơi vào tr ng thái ñóng băng, tình tr ng si t ch t ti n t c a M kéo dài mãi ñ n năm 1848 m i b t ñ u ñư c gi i to . Nguyên nhân khi n cho tình hình chuy n bi n tích c c t t nhiên không ph i do các nhà tài phi t ngân hàng qu c t quá nh tay mà là do vào năm 1848, nư c M ñã phát hi n m vàng r t l n: m vàng San Francisco. Lư ng cung ng vàng c a M liên t c trong 9 năm k t năm 1848 ñã tăng v t chưa t ng th y. Ch riêng California ñã s n xu t ra m t lư ng ti n vàng tr giá ñ n 5 t ñô-la M . [Smith Nguyen Studio.]
16 Năm 1851, m t m vàng có tr lư ng l n cũng ñư c phát hi n Úc. Lư ng cung ng vàng trên ph m vi th gi i t 144 tri u si-ling vào năm 1851 tăng v t lên 376 tri u si-ling trong năm 1861. Và lưu lư ng ti n thu c kim n i ñ a c a M t 83 tri u ñô-la trong năm 1840 tăng v t lên 253 tri u ñô-la trong năm 1860(28). Vi c phát hi n nh ng m vàng l n M và Úc ñã phá v s kh ng ch tuy t ñ i c a các nhà tài chính châu Âu ñ i v i lư ng cung ng vàng th gi i. Chính ph M th phào nh nhõm vì ñã thoát ñư c c nh ph i b si t ch t v ti n t . Vi c cung ng ti n t v i ch t lư ng t t và s lư ng nhi u ñã làm tăng ni m tin cho th trư ng, các ngân hàng b t ñ u bành trư ng ho t ñ ng tín d ng trên quy mô l n. Cơ s quan tr ng nh t trong tài s n c a nư c M là r t nhi u ngành công nghi p quan tr ng c a M như công nghi p, khoáng s n, giao thông, cơ gi i ñ u ñư c khôi ph c nhanh chóng trong giai ño n hoàng kim này. Th y vi c kh ng ch tài chính t ra không còn hi u qu , các nhà tài phi t ngân hàng qu c t ñã tung ra ñ i sách m i. ðó chính là chính sách kh ng ch tài chính và phân hoá chính tr . Trư c khi cu c kh ng ho ng k t thúc, các nhà tài phi t ngân hàng ñã b t ñ u ra tay thu mua c a c i quý giá c a dân chúng v i giá r m t. ð n năm 1853, khi n n kinh t M ph t như di u g p gió thì tư b n nư c ngoài, ñ c bi t là tư b n Anh ñã s h u 46% trong t ng s công trái liên bang, 58% t ng công trái các bang, 26% t ng công trái ngành ñư ng s t M (29). Như v y, m t khi ch ñ ngân hàng trung ương ñư c yên v thì n n kinh t M cũng s b các nhà tài phi t ngân hàng kh ng ch gi ng như các qu c gia châu Âu khác. Các nhà tài phi t ngân hàng qu c t m r ng ho t ñ ng tín d ng, khi n n n kinh t phát tri n v i t c ñ như bơm bong bóng ñ ngư i dân và các doanh nghi p khác ra s c t o ra c a c i, sau ñó ñ p g p phanh tín d ng, khi n cho h u h t các doanh nghi p và ngư i dân lâm vào c nh phá s n, còn các ngân hàng l i ñư c m t phen b i thu. Qu nhiên, trong khi th y mùa thu ho ch ñã ñ n, các nhà tài phi t ngân hàng qu c t và các ñ i di n c a h M ñã quơ tay si t ch t tín d ng, gây nên cu c kh ng ho ng năm 1857. Nhưng ñi u vư t ra ngoài d ki n c a h là, th c l c c a n n kinh t M lúc này ñã không còn như 20 năm trư c n a, cu c kh ng ho ng năm 1857 không th làm ch n thương tr m tr ng n n kinh t M m t l n n a, mà nó ch kéo dài trong m t năm thì nư c M ñã d p t t ñư c kh ng ho ng. Khi th y th c l c c a nư c M ngày càng m nh, tài chính ngày càng khó b kh ng ch , các nhà tài phi t ngân hàng qu c t ñ t ra nhi m v tr ng tâm cho mình: kích ñ ng n i chi n và chia c t nư c M . 8. Kh i ngu n cu c n i chi n M : Th l c tài chính qu c t châu Âu Không còn nghi ng gì n a, cu c n i chi n chia tách nư c M làm hai n a liên bang có th c l c tương ñ i y u ñã ñư c các th c tài chính châu Âu ho ch ñ nh t r t s m. Bismarck - Th tư ng ð c. [Smith Nguyen Studio.]
17 L ch s phát tri n c a nư c M g n li n v i s can thi p và âm mưu c a các th l c qu c t . ði u khi n ngư i ta kinh ng c nh t chính là s thâm nh p và l t ñ c a các th l c tài chính qu c t ñ i v i nư c M . Tuy nhiên, ñây cũng chính là nh ng ñi u ít ñư c bi t ñ n nh t . Cu c chi n tranh có quy mô l n nh t x y ra trên chính lãnh th c a mình trong l ch s c a nư c M ch c ch n thu c v cu c n i chi n Nam - B c. Cu c chi n ñ máu kéo dài su t b n năm này ñã lôi kéo 3 tri u ngư i tham gia, chi m 10% nhân kh u c a nư c M , 600 nghìn ngư i t tr n, vô s ngư i tàn ph , m t lư ng c a c i kh ng l b hu ho i trong ng n l a chi n tranh, và v t thương mà cu c chi n này ñ l i cho ngư i dân ñ n nay sau hơn 140 năm v n chưa ñư c hoàn toàn khôi ph c. Ngày nay, nh ng tranh lu n liên quan ñ n nguyên nhân cu c n i chi n Nam - B c ph n l n xoay quanh v n ñ ñ o lý c a cu c chi n, t c là lo i b s hi n h u c a ch ñ nô l , ñúng như Sydney E. Ahlstrom ñã nói (n u không có ch ñ nô l thì s không có chi n tranh. N u không có s lên án ñ o ñ c ñ i v i ch ñ nô l thì s không có chi n tranh”(30). Nhưng th c t , liên quan ñ n ch ñ nô l t i M trong th k 19, l i ích kinh t ñư c x p hàng th nh t, trong khi v n ñ ñ o ñ c l i ñ ng hàng th hai. Tr c t kinh t mi n Nam th i ñó chính là n n s n xu t bông d t v i và ch ñ nô l , và n u như ph b ch ñ nô l thì các ch trang tr i bu c ph i tr công cho nh ng ngư i nô l ban ñ u theo giá tr trư ng công lao ñ ng c a ngư i da tr ng, và như v y, toàn b s n nghi p s ch u hao t n, k t c u kinh t xã h i s s p ñ . N u nói chi n tranh là s k t c c a ñ u tranh chính tr thì phía sau xung ñ t l i ích chính tr chính là s tính toán l i ích kinh t . Trên b m t c a s tính toán l i ích kinh t này n i lên s khác bi t v l i ích kinh t gi a hai mi n Nam B c, nhưng b n ch t c a nó v n là sách lư c chơi trò “chia ñ tr ” c a các th l c tài chính qu c t . Bismarck - Th tư ng ð c, ngư i có dây mơ r má v i dòng h Rothschild - ñã nói r t chính xác r ng “Không còn nghi ng gì n a, cu c n i chi n chia tách nư c M làm hai n a liên bang có th c l c tương ñ i y u ñã ñư c các th l c tài chính châu Âu ho ch ñ nh t r t s m”. Th c ch t, chính các nhà ngân hàng tr c “London - Paris - Frankfurt” là nh ng k ném ñá gi u tay sau cu c chi n Nam - B c c a M . ð kích ñ ng cu c n i chi n t i M , các nhà ngân hàng qu c t ñã ti n hành vi c ho ch ñ nh lâu dài, c n tr ng và chu toàn. Sau chi n tranh ñ c l p c a M , n n công nghi p d t c a nư c Anh và các t ng l p ch nô mi n Nam nư c M d n d n xây d ng ñư c m i quan h làm ăn m t thi t v i nhau. Các nhà tài chính châu Âu ñã n m ngay l y cơ h i này, th a cơ bí m t phát tri n m t m ng lư i các nhân v t ch ch t có th kích ñ ng ñư c cu c xung ñ t Nam - B c trong tương lai. mi n nam th i ñó, các ñ i di n ñ ki u c a các nhà tài chính Anh hi n di n kh p nơi, và cùng v i các th l c chính tr b n ñ a, h tham gia ho ch ñ ch các âm mưu, t o ra ñ m i lo i tin t c cũng như dư lu n hòng tách [Smith Nguyen Studio.]
18 kh i liên bang. H ñã khéo léo l i d ng s xung ñ t l i ích kinh t v v n ñ ch ñ nô l hai mi n Nam - B c, không ng ng t o ra căng th ng, xung ñ t và làm cho v n ñ thêm tr m tr ng so v i b n ch t, và cu i cùng ñã thành công trong vi c ñ y v n ñ ch ñ nô l thành mâu thu n gay g t không th dung hoà như nư c v i l a gi a hai mi n. Các ngân hàng qu c t ñã chu n b s n sàng, ch còn ch chi n tranh n ra là có th vơ vét ñư c nh ng món l i l n. Trong quá trình kích ñ ng chi n tranh, chiêu th c mà h quen dùng là “b t cá hai tay”, b t k ai là k chi n th ng. Nh ng kho n n k ch xù c a chính ph ph i chi cho chi n tranh ñ u là b a ti c th nh so n nh t c a các ngân hàng. Mùa thu năm 1859, trong vai m t ngư i du l ch, nhà tài phi t ngân hàng n i ti ng nư c Pháp Salomon de Rothschild t Paris ñ n M . Ông là ngư i ñi u ph i chung m i k ho ch v n có, ñi l i gi a hai mi n nam - b c, ti p xúc v i các nhân v t quan tr ng trong gi i chính tr và gi i tài chính M , ñem m i thông tin tình báo thu th p ñư c chuy n v cho Nathaniel de Rothschild ñang tr n gi London. Trong cu c h i ñàm v i các gi i ch c mi n nam, ông ñã công khai tuyên b s n l c chi vi n cho mi n nam v m t tài chính, ñ ng th i bày t s t n l c giúp mi n nam ñ c l p nh m có ñư c s th a nh n c a các qu c gia l n châu Âu(31). ð i di n mi n b c c a ngân hàng qu c t là August Belmont - m t nhân v t ho t ñ ng trong lĩnh v c ngân hàng g c Do Thái ñư c m nh danh là “vua c a ð i l th năm” New York. Ông là ñ i di n c a Ngân hàng Rothschild Frankfurt, cũng là ngư i có quan h thân thích v i dòng h này. Năm 1829, khi m i 15 tu i, August ñã b t ñ u ki m s ng trong lĩnh v c ngân hàng. Ông cũng ñã b t ñ u làm vi c cho Ngân hàng Rothschild Frankfurt ñ ng th i s m b c l ñư c kh năng tài chính thiên phú c a mình. Ông tinh thông các ngo i ng ð c, Anh, Pháp, Ý. Năm 1837, ông ñư c phái ñ n New York. Nh mua vào m t lư ng l n trái phi u chính ph , nên Belmont nhanh chóng tr thành nhân v t c p cao c a gi i tài chính New York, và ñư c t ng th ng tín nhi m b nhi m vào v trí c v n tài chính. Ông ñ i di n cho ngân hàng Rothschild Anh và Frankfurt ñ ng th i bày t ý mu n ng h tài chính cho t ng th ng Lincoln mi n b c. ð tăng áp l c l n hơn v m t quân s ñ i v i quân mi n b c, cu i năm 1861, nư c Anh ñã tăng thêm 8.000 binh lính ñ n Canada, s n sàng chu n b ng phó v i s t n công c a quân mi n nam ñ ng th i uy hi p chính ph Lincoln biên gi i phía B c. Năm 1862, liên quân Anh, Pháp và Tây Ban Nha ñã ñ b vào c ng Mexico, hoàn thành ñ t t p k t biên gi i phía nam c a nư c M , khi c n thi t s xâm nh p vào mi n nam nư c M và tr c ti p khai chi n v i quân mi n B c. Ngày 3 tháng 10 năm 1863, Yelet - v tư ng Pháp l i tăng thêm 30.000 quân, và chi m lĩnh thành ph Mehico. Khi chi n tranh m i n ra, ñ i quân mi n nam ñánh ñâu th ng ñó, các cánh quân c a châu Âu như quân Pháp ñã m nh l i càng m nh hơn, Lincoln ñã rơi vào tình th c c kỳ khó khăn. Các ngân hàng ñã tính toán chính xác s tr ng r ng trong qu c kh c a t ng [Smith Nguyen Studio.]
19 th ng Lincoln khi ñó, và ch ng còn cơ h i nào t t hơn ñ ki m m t kho n l i k ch xù t cu c chi n tranh này. K t khi cu c chi n tranh v i Anh k t thúc năm 1812, thu nh p qu c kh c a nư c M thâm h t nhi u năm li n, và ñ n trư c khi Lincoln lên n m quy n, m i kho n thâm h t c a chính ph M ñ u ñư c ñem bán cho ngân hàng dư i hình th c công trái, r i ngân hàng l i chuy n ti p cho Ngân hàng Rothschild Anh và ngân hàng Paris (ñây là m t hình th c mua bán n chính ph ). Như v y, chính ph M ph i chi tr l i t c khá cao, và nh ng kho n n tích lu nhi u năm như th này ñã t o ra gánh n ng n n n cho chính ph . Các ngân hàng ñã ñ xu t ra m t k ho ch tài chính tr n gói và ñưa ra ñi u ki n c a mình. Khi nghe ñ n kho n lãi yêu c u t 24% ñ n 36% c a các ngân hàng, t ng th ng Lincoln ñã m i ngay các ngân hàng ra kh i c a trong cơn t c gi n b m gan tím m t. ðây là m t chiêu ñ c nh m ñ y chính ph M rơi vào c nh phá s n hoàn toàn, và Lincoln bi t r ng ngư i dân M mãi mãi không th tr h t kho n n hàng nghìn t này. 9. Chính sách m i v ti n t c a Lincoln Không có ti n thì không th ti n hành chi n tranh, mà n u vay c a ngân hàng qu c t thì ch ng khác nào t treo thòng l ng vào c mình. Lincoln nghĩ trăm phương ngàn k ñ tìm phương án gi i quy t. Lúc ñó, Dick Taylor - m t ngư i b n cũ c a ông Chicago - ñã ñ xu t v i Lincoln m t ý tư ng: chính ph t phát hành ti n t ! “Vi c yêu c u Qu c h i thông qua ñ án này cũng như v n ñ trao quy n cho B tài chính n hành ti n t s có ñ y ñ hi u l c pháp lu t nh m giúp chi tr lương b ng cho binh sĩ sau ñó s giúp ông giành ñư c th ng l i trong cu c chi n mà ông ti n hành”. Tr l i câu h i c a Lincoln v vi c li u ngư i dân M c ti p nh n ñ ng ti n m i này hay không, Dick nói r ng “t t c m i ngư i ñ u s không có s l a ch n nào khác trong v n ñ này, ch c n ông t o nên hi u l c pháp lý ñ y ñ cho lo i ti n t m i này, chính ph s hoàn toàn ng h , và chúng s thông d ng gi ng như m t lo i ti n ñích th c, b i vì hi n pháp trao cho Qu c h i quy n phát hành và quy n quy ñ nh giá tr ti n t ”. Sau khi nghe xong ñ ngh này, Lincoln t ra quá ñ i vui m ng, l p t c ñ ngh Dick l p k ho ch cho vi c này. Bi n pháp h t s c m i l này ñã phá v cách làm thư ng l c a chính ph là c n ph i vay ti n và ch u lãi su t cao c a ngân hàng tư nhân. Lo i ti n m i này s d ng hoa văn màu xanh l c ñ phân bi t v i ti n c a các ngân hàng khác và ñư c l ch s g i là “ti n xanh”. Ch m i l ñ c bi t c a lo i ti n m i này n m ch nó hoàn toàn không ñư c b o ñ m b ng vàng hay b c, và l i t c là 5% cho 20 năm. Trong th i kỳ n i chi n, nh có s phát hành c a lo i ti n này mà M ñã kh c ph c ñư c tình tr ng thi u h t ti n t nghiêm tr ng c a chính ph ngay trong giai ño n ñ u c a cu c chi n. ði u này ñã huy ñ ng m t cách hi u qu nh t t t c các ngu n v n c a mi n b c nư c M , t o nên m t cơ s kinh t v ng ch c cho chi n th ng cu i cùng trư c quân mi n nam. ð ng th i, nh có giá thành th p nên lo i ti n này ñã tr thành ngu n tích lu [Smith Nguyen Studio.]
20 c a ngân hàng mi n B c, tín d ng ngân hàng c a mi n B c cũng nh ñó mà ñư c m r ng, các ngành công nghi p qu c phòng, xây d ng ñư ng s t s n xu t nông nghi p và m u d ch thương nghi p ñ u nh n ñư c s chi vi n tài chính l n chưa t ng có so v i trư c ñó. Vi c phát hi n nh ng m vàng l n nh ng năm 1848 ñã khi n cho n n tài chính M d n d n thoát kh i c c di n b t l i và c c ñoan do các ngân hàng châu Âu kh ng ch , và cũng chính nh vào s n lư ng l n nh ng m vàng này nên lo i ti n m i c a Lincoln m i có th ñư c ngư i dân ti p nh n r ng rãi, ñ t cơ s tài chính ñáng tin c y cho vi c giành th ng l i trong cu c chi n Nam - B c. M t ñi u n a khi n ngư i ta càng thêm kinh ng c hơn là, lo i ti n m i do Lincoln phát hành không h gây ra l m phát ti n t nghiêm tr ng ki u như trong th i kỳ di n ra chi n tranh ñ c l p. T khi cu c n i chi n n ra vào năm 1861 ñ n khi k t thúc vào năm 1865, ch s v t giá c a toàn mi n b c M ch tăng m t cách nh nhàng t 100 lên 216. Xem xét quy mô và s nghiêm tr ng v m c ñ phá ho i c a cu c n i chi n so v i nh ng cu c chi n có quy mô tương t khác trên th gi i, chúng ta không th không nói r ng ñây là m t kỳ tích tài chính. Ngư c l i, mi n nam cũng dùng phương th c lưu thông ti n gi y, nhưng hi u qu thì khác xa m t tr i m t v c, ch s v t giá c a mi n nam trong cùng m t th i kỳ ñã tăng t 100 lên ñ n 2776(32). Trong su t th i kỳ n i chi n Nam - B c, chính quy n Lincoln ñã phát hành s ti n m i 450 tri u ñô-la M . Nh . cơ ch v n hành ñ ng ti n m i này t t như v y cho nên t ng th ng Lincoln ñã xem xét m t cách nghiêm túc vi c pháp ch hoá v n ñ phát hành lo i ti n t không th ch p này (Debt Free Money). Nhưng chính ñi u này ñã như m t ñòn ñau ñánh vào l i ích căn b n c a các nhà tài phi t qu c t . N u như m i chính ph ñ u không c n ph i vay ti n c a ngân hàng mà “th n nhiên” t mình phát hành ti n t , thì s lũng ño n c a các ngân hàng ñ i v i vi c phát hành ti n t s không còn t n t i n a, như v y không ph i là ngân hàng ñã trơ m r i sao? Cũng vì th mà ngay sau khi nghe ñư c tin t c này, t London Times ñ i di n cho ngân hàng Anh ñã l p t c dăng t i tuyên b : “N u như chính sách tài chính m i c a M (ti n xanh Lincoln) khi n ngư i ta chán ghét ñư c th c thi vĩnh vi n, chính ph có th phát hành kh ng ngu n ti n t c a mình. Chính ph có th hoàn tr h t m i kho n n ñ ng th i s thu ñư c nh ng kho n ti n c n thi t ñ phát tri n thương nghi p, s bi n thành m t qu c gia ph n vinh chưa t ng có trên th gi i. Ngu n nhân tài ưu tú và m i tài nguyên v n có trên th gi i này s ch y d n v b c M . Qu c gia này c n ph i b phá hu , n u không nó s phá hu t ng qu c gia theo ch ñ quân ch trên th gi i”. Chính ph Anh và Hi p h i Ngân hàng New York ñã bày t s ph n n ñòi h i ph i th c hi n các hành ñ ng ñáp tr . Ngày 28 tháng 12 năm 1861, h tuyên b ñình ch chi tr b ng ti n kim lo i cho chính ph Lincoln. M t s ngân hàng New York còn ñình ch vi c rút vàng c a nh ng ngư i g i ti t ki m b ng vàng, ñ ng th i tuyên b hu b vi c ch p nh n dùng vàng mua công trái c a chính ph . Các ngân hàng nhi u nơi trên nư c M cũng r m r hư ng ng. H ñ n Washington ñ ñ xu t nh ng phương án thay ñ i vô [Smith Nguyen Studio.]

CÓ THỂ BẠN MUỐN DOWNLOAD

ERROR:connection to 10.20.1.100:9315 failed (errno=111, msg=Connection refused)
ERROR:connection to 10.20.1.100:9315 failed (errno=111, msg=Connection refused)

THÔNG TIN

TRỢ GIÚP

HỖ TRỢ KHÁCH HÀNG

Theo dõi chúng tôi

Chịu trách nhiệm nội dung:

Nguyễn Công Hà - Giám đốc Công ty TNHH TÀI LIỆU TRỰC TUYẾN VI NA

LIÊN HỆ

Địa chỉ: P402, 54A Nơ Trang Long, Phường 14, Q.Bình Thạnh, TP.HCM

Hotline: 093 303 0098

Email: support@tailieu.vn