Phân tích tình yêu trong Chí Phèo của Nam Cao

Đề bài: Phân tích tình yêu trong Chí Phèo của Nam Cao<br /> Bài làm<br /> Tình yêu là một hiện tượng đặc biệt và khá phức tạp của cuộc sống con người, là đề  tài <br /> nổi bật, hấp dẫn, không hề  vơi cạn của  văn học  nhân loại.  Chính vì vậy trong văn <br /> chương, tình yêu là đề tài liên tục thu hút sự chú ý của giới sáng tác, nghiên cứu, phê bình.  <br /> Khuôn mặt của tình yêu tuỳ  vào quan điểm thẩm mỹ, văn hoá, xã hội của từng thời kỳ,  <br /> của từng tác giả mà có những dạng tồn tại khác nhau.<br /> Tác phẩm Chí Phèo của Nam Cao xưa và nay vẫn được xem là một truyện ngắn tiêu biểu,  <br /> xuất sắc của văn học sáng tác theo khuynh hướng hiện thực phê phán. Tác phẩm được  <br /> chú ý khai thác ở các khía cạnh tố cáo xã hội phi nhân tính, sự áp bức của giai cấp thống  <br /> trị, số  phận con người bị  tha hoá... nhiều hơn là nhìn từ  góc độ  tình yêu. Toàn bộ  nội  <br /> dung, kết cấu tác phẩm gắn liền với cuộc đời của nhân vật chính là Chí Phèo, có một chi  <br /> tiết đáng lưu ý là: Các biến cố  làm nên những đổi thay to lớn, những bước ngoặt trong  <br /> cuộc đời Chí Phèo cũng như  trong kết cấu tác phẩm lại đến từ  hình bóng những người  <br /> đàn bà. Tuy nhiên có bóng dáng đẩy Chí Phèo vào chốn tăm tối những cũng có gương mặt <br /> tuy xấu xí nhưng lại đưa Chí Phèo ra nơi ánh sáng của cõi minh triết.<br /> Cuộc đời Chí Phèo đột nhiên chuyển hướng do việc tiếp xúc miễn cưỡng với bà Ba Bá  <br /> Kiến, một người "đàn bà phốp pháp, má hây hây", để từ một anh nông dân hiền lành chất <br /> phác trở  thành một tên tù, một tên lưu manh mất hết nhân tính, mất luôn cả  ý thức về <br /> mình lẫn ý thức làm người. Tuy nhiên, lần gặp gỡ với Thị Nở lại mang đến một hệ quả <br /> ngược, nó làm đảo lộn tất cả. Chính cuộc gặp gỡ  với Thị Nở  chứ  không phải một biến  <br /> cố  xã hội nào đã làm thay đổi toàn bộ  cuộc đời Chí Phèo và quyết định số  phận của cả <br /> Chí Phèo lẫn Bá Kiến. Chút tình cảm tưởng chừng rất vu vơ giữa Chí Phèo và Thị Nở ấy <br /> đã tác động, chi phối một cách sâu sắc đến quan hệ giữa Chí Phèo và Bá Kiến.<br /> Từ  đó có thể  thấy không phải ngẫu nhiên mà Nam Cao đã xây dựng nhân vật Chí Phèo <br /> bắt đầu từ buổi tối trước khi gặp Thị Nở, cái buổi tối mà hắn "vừa đi vừa chửi", để  rồi  <br /> từ đó mối quan hệ dây mơ rễ má với Bá Kiến, những khúc, đoạn trong cuộc đời Chí Phèo <br /> như một cuốn phim quay chậm được tái hiện. Tất cả những chi tiết này có tính chất như <br /> một đường truyền, một lời đề dẫn hay như những hoạ tiết có tính chất phông nền để làm <br /> nổi bật tác động của tình yêu, tình người đến cuộc đời Chí qua nhân vật Thị Nở.<br /> Một trong những đặc trưng phong cách của Nam Cao là sử dụng những yếu tố trái khoáy, <br /> ngược nhau để mô tả hiện thực. Tên của tác phẩm cũng thường hàm chứa một điều trái  <br /> khoáy như  Lang rận, Chí Phèo, Tình già... Bản thân sự  tồn tại nhếch nhác của nhân vật  <br /> Lang rận cùng với  vẻ   bề   ngoài  bẩn thỉu  là  một sự  trái  ngược,  mâu  thuẫn  với nghề <br /> nghiệp, vị thế xã hội mà nhân vật mang vác. Tất cả những đối nghịch đó được thâu tóm <br /> trong một cái tên: Lang rận, và được khắc sâu hơn trong sự tương phản giữa vẻ bên ngoài <br /> nhếch nhác, thấp kém với đời sống tâm hồn cao đẹp. Hay trong truyện Nửa đêm, người <br /> cha có tên là Thiên Lôi nhưng lại đặt tên con là Đức ­ như hai mặt của một quá trình biện  <br /> chứng nhân quả...v.v.<br /> Từ  những chi tiết đó có thể  hiểu tại sao Nam Cao lại lạ hoá câu chuyện tình Chí Phèo ­ <br /> Thị  Nở  như  vậy. Không lãng mạn thơ  mộng như  các câu chuyện tình của Tự  Lực Văn <br /> Đoàn, buổi tối gặp gỡ giữa Chí Phèo và Thị Nở bắt đầu bằng hình ảnh Chí Phèo "vừa đi <br /> vừa chửi... chửi cái đứa đã đẻ ra Chí Phèo", cuộc đời hắn chìm trong những cơn say. Chưa  <br /> bao giờ hắn tỉnh táo để "nhớ rằng hắn có ở đời". Tức trong hắn chỉ tồn tại không phải ý <br /> thức mà là một khối u u mê mê, tối tăm đặc quánh, vô cảm, vô thức. Ngay cả sự hiện hữu  <br /> của bản thân, hắn cũng không nhận thức được, hắn chỉ  kinh ngạc rồi cười ngặt nghẽo,  <br /> cười rũ rượi khi phát hiện ra mình dưới dạng một cái bóng trên đường trăng nhễ  nhại,  <br /> méo mó. Chính hình ảnh này hướng đến sự ẩn dụ về một dạng tồn tại bất toàn của con  <br /> người trong xã hội cũ. Con người không được sống thực là chính mình mà chỉ là những cái <br /> bóng, nhưng cũng không được là cái bóng của chính mình mà là bóng của giai cấp thống  <br /> trị nên thành "cái vật xệch xạc, một cái gì đen và méo mó trên đường trăng nhễ nhại". Với  <br /> cái bóng đó, với ý thức hiện hữu về sự méo mó của chính mình, Chí Phèo đến với Thị Nở. <br /> Đó là cuộc gặp gỡ tất yếu là hệ  quả  từ hai cuộc đời trống rỗng và bất toàn của hai con <br /> người.<br /> Thị Nở trước khi gặp Chí Phèo vốn chỉ là một thực thể không có đường nét cá tính gì đặc  <br /> biệt mà còn khùng khùng dại dại, còn dung nhan là những đường nét tự  nhiên, thô mộc  <br /> đến mức dị hợm: Trên một khuôn mặt ngắn ngủn, có cái mũi "vừa ngắn, vừa to, vừa đỏ,  <br /> vừa sần sùi như  vỏ  cam sành" và một đôi môi "cũng cố  to cho không thua cái mũi" hơn <br /> nữa, lại dày và có "màu thịt trâu xám ngoách". Toàn bộ "nhan sắc" của Thị Nở được Nam  <br /> Cao tóm lại trong một nhận xét là "xấu đến ma chê quỷ  hờn". Từ  hai cuộc đời, hai thân  <br /> phận khiếm khuyết, hai trí tuệ mông muội tăm tối của Chí Phèo ­ Thị Nở, Nam Cao đã để <br /> cho họ kết hợp lại như một sự liên kết hoàn hảo để tạo ra một con người mới thống nhất <br /> trong sự bừng nở trở lại của một trí tuệ minh triết. Đó là Chí Phèo sau khi gặp Thị Nở.<br /> Với Nam Cao, tình yêu không đi liền với sự lý tưởng hoá đối tượng, với sự hâm mộ sùng <br /> bái người yêu mà bắt đầu chỉ  thuần túy là bản năng. Ánh trăng trong mắt của Chí Phèo <br /> đêm gặp Thị Nở mang đầy màu sắc nhục thể, cứ "xanh rời rợi như là ướt nước". Cây dâu  <br /> tây gần bờ sông thì "thân mềm oặt", những tàu chuối trong vườn nhà hắn thì "nằm ngửa, <br /> ưỡn cong cong lên" thỉnh thoảng lại "giẫy lên đành đạch như  là hứng tình". Cái bóng ­  <br /> dấu ấn về sự hiện hữu méo mó của bản thân Chí Phèo cũng được phát hiện trong lúc này. <br /> Hành động chiếm đoạt Thị  Nở  của Chí Phèo lúc đầu chỉ  thuần túy là bản năng nhưng  <br /> chính trong cõi âm u của bản năng ấy một ánh lóe diệu kỳ đã bùng dậy hé mở cho ta nhìn <br /> thấy bản thể tốt đẹp của con người.<br /> Nam Cao đã vượt trước những nhà văn của thời đại ông ở  chỗ  không dừng lại ở  những  <br /> tình yêu lý tưởng thuần tuý tinh thần như  của Loan và Dũng trong Đoạn Tuyệt (Khái <br /> Hưng), Lan và Ngọc trong Hồn bướm mơ  tiên (Khái Hưng), Thanh và Ngọc trong Dòng <br /> sông Thanh Thuỷ (Nhất Linh), mà ông đã hợp nhất tình yêu trong sự hoà hợp tinh thần và <br /> thể  xác. Đó là những chi tiết làm căn cứ để  khẳng định đây là tình yêu chứ  không thuần <br /> tuý là bản năng khi Nam Cao tiếp tục miêu tả  thêm lúc Chí Phèo đau bụng và ói mửa,  <br /> được Thị Nở dìu về lều... Hành động ban đầu là bản năng đã làm sống dậy tình yêu, sống  <br /> dậy phần nhân tính tưởng không có hay đã chết trong con người của cả Chí Phèo lẫn Thị <br /> Nở. Ở đây có sự tái sinh, phục sinh của tinh thần nhờ tình yêu và sự gắn kết hai thân xác. <br /> Nó đã cải hóa, tái sinh Chí Phèo, tình yêu cho Chí Phèo và Thị  Nở  ý thức về  chính mình.  <br /> Trước đây, họ  chỉ  là hai khối mông muội, Chí Phèo thì hung bạo và triền miên trong vô <br /> thức và những cơn say vô tận: "Ăn trong lúc say, ngủ trong lúc say, thức dậy vẫn còn say, <br /> đập đầu rạch mặt chửi bới dọa nạt trong lúc say, uống rượu trong lúc say để rồi say nữa, <br /> say vô tận". Vậy nhưng trong tình cảm với Thị  Nở, Chí Phèo đã tìm thấy chính mình,  <br /> khám phá ra chính mình, hơn thế nữa khám phá ra sự sống. Con người ý thức, con người <br /> cảm xúc của Chí Phèo sống dậy.<br /> Lần đầu tiên hắn tỉnh hẳn rượu, đó là cái tỉnh của ý thức. Tại sao Chí Phèo "càng uống lại <br /> càng tỉnh ra?". Bởi vì tình yêu của hắn và Thị Nở đã làm thay đổi tâm điểm cuộc sống của  <br /> hắn. Tâm điểm đó đã trượt từ  cõi u minh của vô thức những ngày trước đây về  với cõi <br /> thực tại, bắt Chí Phèo thừa nhận một thực tại cuộc sống đang tồn tại dù có hay không có <br /> hắn. Nó định vị tâm điểm cuộc sống của Chí Phèo từ những cơn say nghiêng ngả vào một <br /> cuộc sống bình thường. Chính vì vậy mà hắn tỉnh, hắn đã nhìn thấy chính bản thân mình.  <br /> Thấy "bâng khuâng" rồi "lòng mơ hồ buồn"rồi "nghĩ vẩn vơ"... Thị Nở cũng thế, lần đầu  <br /> tiên Thị  lắng nghe cảm xúc của tâm hồn mình để  "trằn trọc" "nghĩ ngợi" "tưởng tượng <br /> bâng quơ" .v.v..<br /> Những giới hạn của cuộc đời Chí Phèo như đã được phá bỏ, nó mở  rộng, liên thông với <br /> cuộc đời bên ngoài. Chính tình yêu đã mở  thông lối về  với cuộc đời của Chí Phèo, hắn  <br /> cảm nhận được cuộc sống xung quanh: "Tiếng chim hót ngoài kia vui vẻ  quá, có tiếng <br /> cười nói của những người đi chợ. Anh thuyền chài gõ mái chèo đuổi cá. Những tiếng  <br /> quen thuộc ấy hôm nào chả có. Nhưng hôm nay hắn mới nghe thấy... Chao ôi là buồn !".<br /> Tình yêu cũng gia tăng thêm kích thước cho cuộc đời hắn. Trước đây Chí Phèo vô cảm, vô <br /> tâm, không có ý thức về  chính bản thân mình nhưng nay hắn có cả  quá khứ, hiện tại và <br /> tương lai. Đó là quá khứ  với những kỷ  niệm yêu thương đầm  ấm, là mùi hương từ  bát  <br /> cháo hành và những săn sóc ân cần của Thị Nở, những kỷ niệm xa xưa cũng hiện về. Hắn  <br /> từng mơ tới một viễn cảnh bình yên với chồng cày thuê cuốc mướn, vợ dệt vải... hắn còn  <br /> sợ  già, sợ  cô độc và muốn làm hòa với mọi người, muốn làm người lương thiện. Sự <br /> chuyển vị này là hệ quả  tất yếu do tình yêu đem lại, nó khắc họa một cách sâu sắc bản  <br /> thể bất toàn và cô độc của Chí Phèo lẫn Thị Nở trước khi yêu và được yêu. Chính tình yêu  <br /> đã bù đắp khiếm khuyết trong tâm hồn, tái sinh một cuộc đời và làm giàu có đời sống nội  <br /> tâm của nhân vật này rất nhiều.<br /> Chính vì thức tỉnh, vì đã được khai hóa và giàu có nhờ tình yêu nên khi bị Thị Nở từ chối <br /> "và ngoay ngoáy cái mông đít ra về", Chí Phèo mới cảm thấy tuyệt vọng và đau khổ. Sức  <br /> mạnh của tình yêu đã đưa hai nhân vật này đến một tâm điểm tuyệt đối của cuộc sống,  <br /> trong khi thực tại lại không như  vậy, nó vẫn tồn tại những định kiến xã hội không dễ <br /> buông tha cho con người nên thiên đường tình yêu, khát vọng làm người của Chí rơi tõm  <br /> vào hiện thực trần trụi và vỡ  toang, buộc Chí Phèo phải đối diện với hiện thực với nỗi <br /> đau khổ, tuyệt vọng để vùng lên cầm dao giết chết Bá Kiến. Lời chì chiết của bà cô Thị <br /> Nở như là một chi tiết "giải thiêng" tình yêu của Chí Phèo. Nó thực tế, trần trụi đến tàn <br /> nhẫn. Đó là cái giá mà Chí Phèo và Thị Nở phải trả để đến với nhau, những thành trì xung  <br /> quanh tình yêu ấy không dễ gì phá nên Chí Phèo tự kết liễu đời mình là một cách chọn lựa  <br /> thích hợp nhằm chối bỏ sự thỏa hiệp, quay lại cuộc sống trước kia.<br /> Sau những tác phẩm về  tình yêu của Tự  Lực Văn Đoàn của chủ  nghĩa lãng mạn thì Chí <br /> Phèo của Nam Cao là một khám phá. Bởi Nam Cao vẫn viết về  tình yêu nhưng không <br /> phải về  bản thân tình yêu Chí Phèo ­ Thị  Nở, mà sâu xa hơn, Nam Cao muốn hướng  <br /> người đọc đến những vấn đề ngoài tình yêu. Đó là vấn đề  về  văn hóa, về con người và  <br /> xã hội, về  bản năng và vô thức, những ý niệm về  thân phận con người, sự  tự  do thoát <br /> khỏi những buộc ràng của định kiến xã hội, khao khát làm người. Chính vì vậy tác phẩm <br /> Chí Phèo của Nam Cao không mang dáng dấp của truyện tình theo nghĩa thông thường ta <br /> vẫn hiểu, cũng không chuyển tải nội dung tình yêu theo cách thông thường mà theo một  <br /> cách rất trái khoáy, rất nghịch dị mang dấu  ấn riêng của Nam Cao. Nó làm cho hiện thực <br /> cuộc sống không còn bị gò ép trong cái khuôn khổ thông thường, quen thuộc trong cái nhìn <br /> của mọi người mà hiện ra một cách đột ngột bất ngờ tạo sự ngạc nhiên trong cảm nhận<br />  <br />