Phân vùng tiếp nhận nước thải của lưu vực sông Ba và sông Kỳ Lộ đáp ứng nhu cầu sử dụng nước mặt trên địa bàn tỉnh Phú Yên

TRAO ĐỔI - THẢO LUẬN<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> PHÂN VÙNG TIẾP NHẬN NƯỚC THẢI CỦA LƯU VỰC<br /> SÔNG BA VÀ SÔNG KỲ LỘ ĐÁP ỨNG NHU CẦU<br /> SỬ DỤNG NƯỚC MẶT TRÊN ĐỊA BÀN TỈNH PHÚ YÊN<br /> ThS. Huỳnh Huy Việt 1<br /> <br /> <br /> Tỉnh Phú Yên là một trong những khu vực khô hạn nhất cả nước. Trong khi đó, nguồn nước mặt của các<br /> sông đang có xu hướng bị ô nhiễm do hoạt động phát triển kinh tế tại địa phương. Sông Ba và Kỳ Lộ bắt nguồn<br /> từ ngoài tỉnh, có diện tích lưu vực lớn, là nguồn cung cấp nước mặt phục vụ chủ yếu cho hoạt động phát triển<br /> kinh tế - xã hội (KT-XH) của tỉnh. Do vậy, trong thời gian tới nếu không quản lý tốt tài nguyên nước mặt của<br /> 2 lưu vực sông sẽ không đáp ứng được nhu cầu về sử dụng nước mặt. Nhằm đảm bảo khai thác sử dụng tài<br /> nguyên nước mặt phục vụ quá trình phát triển kinh tế, đáp ứng yêu cầu BVMT góp phần sử dụng tài nguyên<br /> nước bền vững, UBND tỉnh Phú Yên đã ban hành Quyết định số 08/2018/QĐ-UBND ngày 14/3/2018, quy<br /> định phân vùng nguồn tiếp nhận nước thải thuộc lưu vực sông Ba và sông Kỳ Lộ trên địa bàn tỉnh.<br /> <br /> <br /> <br /> 1. Đánh giá tổng hợp các tiêu chí phân vùng Krông Năng; từ thủy điện sông Ba Hạ đến hợp lưu sông<br /> tiếp nhận nước thải của sông Ba và sông Hinh chịu sự điều tiết dòng chảy của thuỷ<br /> Việc phân vùng tiếp nhận nước thải của nguồn điện sông Ba Hạ; từ hợp lưu sông Ba và sông Hinh đến<br /> nước mặt sẽ bảo vệ chất lượng nguồn nước, góp phần đập Đồng Cam tiếp nhận và chịu ảnh hưởng dòng chảy<br /> đảm bảo nhu cầu sử dụng tài nguyên nước bền vững, của sông Hinh; từ đập Đồng Cam đến trước khi đổ vào<br /> cần được tích hợp 5 tiêu chí: Quy hoạch phát triển KT- TP. Tuy Hòa chịu sự điều tiết dòng chảy của đập Đồng<br /> XH, hình thái sông, các vị trí nhạy cảm, dự báo mức độ Cam; từ TP. Tuy Hòa ra biển là đoạn cửa biển. Sông<br /> ô nhiễm nước mặt, đánh giá khả năng tiếp nhận nước Kỳ Lộ, đoạn ở thượng nguồn chịu sự điều tiết của hồ<br /> thải của sông. thủy điện La Hiêng 2, đoạn ở hạ nguồn ra tới biển có<br /> Dựa vào hiện trạng và quy hoạch phát triển KT-XH nhiều nhánh sông hợp lưu và hồ thủy lợi, nhánh sông<br /> để biết được việc phân bố các loại hình nước thải đổ Nhân Mỹ ở hạ nguồn là đoạn tách khỏi dòng chính và<br /> vào sông như nguồn thải công nghiệp, nông nghiệp, cùng chảy ra cửa biển có lưu lượng khá nhỏ so với dòng<br /> dịch vụ hay đô thị. Trên cơ sở Quy hoạch phát triển chính, nhánh sông Cô ở thượng nguồn chảy nhập vào<br /> kinh tế tỉnh Phú Yên đến năm 2020, sông Ba từ thượng sông chính là nhánh sông lớn nhất của sông Kỳ Lộ.<br /> lưu đến hợp lưu sông Hinh và sông Ba là vùng nông Rà soát các vị trí của vùng nhạy cảm như khu vực<br /> nghiệp; từ hợp lưu sông Ba và sông Hinh đến đập cấp nước sinh hoạt, các khu bảo tồn đa dạng sinh học:<br /> Đồng Cam là vùng nông nghiệp và công nghiệp; từ Sông Ba từ thượng lưu đến hợp lưu sông Ba và sông<br /> đập Đồng Cam đến trước khi đổ vào TP. Tuy Hòa là Hinh hiện đang có khu bảo tồn thiên nhiên Krong Trai<br /> vùng nông nghiệp; từ TP. Tuy Hòa ra biển là vùng tập và các điểm khai thác nước mặt (Nhà máy nước Sơn<br /> trung phát triển nhóm ngành dịch vụ; lưu vực sông Kỳ Hòa khai thác nước mặt sông Ba, Nhà máy nước sông<br /> Lộ từ thượng nguồn đến điểm trên Nhà máy đường Hinh khai thác nước mặt sông Hinh, Nhà máy tinh<br /> Đồng Xuân là vùng nông nghiệp; từ Nhà máy đường bột sắn sông Hinh khai thác nước mặt sông Hinh), từ<br /> Đồng Xuân đến biển Đông là vùng nông nghiệp, công hợp lưu sông Ba và sông Hinh đến hợp lưu sông Ba và<br /> nghiệp, du lịch, dịch vụ, đô thị; nhánh sông Nhân Mỹ sông Đồng Bò có điểm khai thác nước mặt sông Ba của<br /> là vùng nông nghiệp và đô thị; nhánh sông Cô là vùng Công ty TNHH công nghiệp KCP Việt Nam và điểm<br /> tập trung sản xuất nông nghiệp. khai thác nước mặt sông Đồng Bò của Công ty CP Mía<br /> Theo các đặc trưng thủy văn, hình thái, địa hình, đường Tuy Hòa. Từ hợp lưu sông Ba và sông Đồng Bò<br /> những đoạn sông không có sự biến động nhiều về lưu đến cửa biển có điểm khai thác nước mặt sông Ba và<br /> lượng và nồng độ chất ô nhiễm được phân làm từng nước ngầm tầng nông của Công ty CP cấp thoát nước<br /> nhóm riêng. Sông Ba từ thượng lưu đến thuỷ điện sông Phú Yên tại huyện Phú Hòa. Sông Kỳ Lộ từ thượng<br /> Ba Hạ tiếp nhận và chịu ảnh hưởng dòng chảy của sông nguồn đến điểm trên Nhà máy đường Đồng Xuân có<br /> 1<br /> Chi cục BVMT tỉnh Phú Yên<br /> <br /> <br /> Chuyên đề II, tháng 6 năm 2018 17<br /> hồ thủy điện La Hiêng 2 và công trình nước sạch nông 2. Phân vùng tiếp nhận nước thải của lưu vực<br /> thôn khai thác nước mặt sông Kỳ Lộ cấp nước cho xã sông Ba và sông Kỳ Lộ đáp ứng nhu cầu sử dụng nước<br /> Xuân Quang 3; từ Nhà máy đường Đồng Xuân đến bền vững<br /> biển có một số điểm khai thác nước mặt (công trình Đối với lưu vực sông Ba: Phân vùng sông Ba thành<br /> cấp nước sạch nông thôn nhỏ, nhà máy nước Tuy An 4 đoạn để tiếp nhận nước thải. Việc phân vùng cho<br /> khai thác nước mặt sông Hà Yến, Nhà máy nước Đồng nhánh sông, suối, rạch và đầm, hồ thuộc lưu vực sông<br /> Xuân khai thác nước ngầm tầng nông bên bờ sông Ba, Ba cũng sẽ được phân vùng theo các đoạn sông Ba và<br /> Nhà máy đường Đồng Xuân và Nhà máy sản xuất tinh nhu cầu khai thác nước mặt sử dụng cho mục đích sinh<br /> bột sắn Đồng Xuân khai thác nước mặt sông Kỳ Lộ) và hoạt, cụ thể như sau:<br /> đập nước Tam Giang, Hà Yến, nhánh sông Nhân Mỹ<br /> - Đoạn từ thượng nguồn đến hợp lưu sông Ba và<br /> có đập nước Đồng Kho và trong tương lai sẽ là điểm<br /> sông Hinh, chất lượng nước cần được bảo vệ nghiêm<br /> khai thác nước mặt nhằm cung cấp nước sinh hoạt cho<br /> ngặt; đoạn từ hợp lưu sông Ba và sông Hinh đến đập<br /> thị xã sông Cầu, nhánh sông Cô có một số điểm khai<br /> Đồng Cam, chất lượng nước cần được kiểm soát chặt<br /> thác nước mặt (công trình cấp nước sạch nông thôn<br /> chẽ. Tại 2 đoạn sông Ba này và các sông, suối, hồ thuộc<br /> khai thác nước mặt hồ Kỳ Châu, điểm khai thác nước<br /> lưu vực của chúng được phân vùng nguồn tiếp nhận<br /> mặt suối Mơ của Hợp tác xã khai thác, chế biến đá xuất<br /> nước thải áp dụng cột A, cụ thể: sông Cà Lúi, Hà Lan,<br /> khẩu Đồng Xuân).<br /> Hinh, Nhau, Đồng Bò ; suối Tau, Tre, Oặc, Ta An, Trai,<br /> Căn cứ vào hiện trạng và kết quả dự báo mức độ O, Lưa, Dốc Dài, Chà Rang, Bạc, Cúc, Hiệp Lai, Chầm<br /> ô nhiễm nước mặt từ mô hình Mike 11: Sông Ba từ Mâm, Thá, Ea BM'Ba, EA Cơ, EA Trăng, EA ĐoaI,<br /> thượng nguồn đến hợp lưu sông Ba và sông Hinh, chất Lạnh, EA Trôl, EA Sơn, Mây, Đá, Dầu, Ngang , hồ Suối<br /> lượng nước sông ít biến động; từ hợp lưu sông Ba và Bùn, Ba Vỏ, Lồ Chảo (Ông Nam), Cau, Ngã Hai; hồ<br /> sông Hinh đến đập Đồng Cam, chất lượng nước sông thủy điện sông Hinh và sông Ba Hạ. Đối với hệ số lưu<br /> Ba giảm do tiếp nhận nước thải từ các nhà máy công lượng các nguồn nước mặt tiếp nhận Kq, đoạn sông Ba<br /> nghiệp; từ đập Đồng Cam đến trước khi đổ vào TP. và hồ thủy điện sông Hinh có Kq=1, hồ thủy điện sông<br /> Tuy Hòa, chất lượng nước sông tương đối ổn định; từ Ba Hạ có Kq=0,8, còn lại có Kq=0,9.<br /> TP. Tuy Hòa ra biển, nước sông bị nhiễm mặn do ảnh<br /> - Đoạn từ đập Đồng Cam đến trước khi đổ vào TP.<br /> hưởng của nước biển. Sông Kỳ Lộ từ thượng nguồn<br /> Tuy Hòa có các điểm khai thác nước mặt phục vụ cho<br /> đến điểm trên Nhà máy đường Đồng Xuân, chất lượng<br /> cấp nước sinh hoạt, chất lượng nước cần được theo dõi<br /> nước sông còn khá tốt, ít biến động; từ Nhà máy đường<br /> thường xuyên. Tại đoạn sông Ba và các suối thuộc lưu<br /> Đồng Xuân đến biển, chất lượng nước sông giảm dần<br /> vực của đoạn này được phân vùng nguồn tiếp nhận<br /> do tiếp nhận nước thải từ các nhà máy sản xuất công<br /> nước thải áp dụng cột B, cụ thể: suối Gia Ma, Gu Cát,<br /> nghiệp và nước thải từ các hoạt động nông nghiệp,<br /> Keo, K Sa, Cát, Phụ lưu số 42 (suối Cái); riêng vùng bảo<br /> nuôi trồng thủy sản, nước thải sinh hoạt từ các đô thị<br /> hộ nguồn nước của các vị trí khai thác nước mặt trên<br /> và hoạt động du lịch, đoạn cuối sông gần cửa biển bị<br /> sông Ba (từ vị trí trạm cấp nước trên sông Ba về phía<br /> nhiễm mặn do ảnh hưởng từ biển; nhánh sông Nhân<br /> thượng nguồn 1.000 m và về phía hạ nguồn 200 m) tại<br /> Mỹ tương tự như đoạn chính ở hạ nguồn; nhánh sông<br /> thôn Phú Lộc - xã Hòa Thắng, thôn Ân Niên - xã Hòa<br /> Cô, nồng độ nền vào mùa kiệt tương đối cao do chịu<br /> An, huyện Phú Hòa được phân vùng nguồn tiếp nhận<br /> ảnh hưởng từ các hoạt động nông nghiệp và tình trạng<br /> nước thải áp dụng cột A. Đối với hệ số lưu lượng các<br /> nước sông bị khô cạn, bốc hơi mạnh vào mùa khô.<br /> nguồn nước mặt tiếp nhận Kq, đoạn sông Ba có Kq=1,<br /> Sử dụng mô hình hóa Mike 11 và phương pháp bảo còn lại Kq=0,9<br /> toàn khối lượng để dự báo khả năng tiếp nhận nước<br /> - Đoạn từ TP. Tuy Hòa ra biển, chất lượng nước<br /> thải của sông vào mùa khô đến năm 2020: Sông Ba<br /> sông được đánh giá là sạch vì được trao đổi thường<br /> từ thương nguồn đến đập Đồng Cam, còn khả năng<br /> xuyên với nước biển. Tại đoạn sông Ba này và các sông,<br /> chịu tải khi so sánh cột A2 của QCVN 08-MT:2015/<br /> suối, rạch thuộc lưu vực của đoạn này được phân vùng<br /> BTNMT; từ đập Đồng Cam ra cửa biển, còn khả năng<br /> nguồn tiếp nhận nước thải áp dụng cột B, cụ thể: Sông<br /> chịu tải khi so sánh cột B1 của QCVN 08-MT:2015/<br /> Bàu Đăng, Bơ; suối Đá Bàn; rạch Bàu Hạ. Đối với hệ số<br /> BTNMT. Sông Kỳ Lộ từ thượng nguồn đến điểm trên<br /> lưu lượng các nguồn nước mặt tiếp nhận Kq, đoạn sông<br /> Nhà máy đường Đồng Xuân, còn khả năng chịu tải khi<br /> Ba có Kq=1, còn lại có Kq=0,9<br /> so sánh với cả 2 cột A2 và B1 của QCVN 08-MT:2015/<br /> BTNMT; từ Nhà máy đường Đồng Xuân đến biển, Đối với lưu vực sông Kỳ Lộ: Phân vùng sông Kỳ Lộ<br /> có một số chỉ tiêu không còn khả năng chịu tải khi so thành 4 đoạn để tiếp nhận nước thải. Việc phân vùng<br /> sánh với cột A2 của QCVN 08-MT:2015/BTNMT, còn cho nhánh sông, suối và đầm, hồ thuộc lưu vực sông<br /> khả năng chịu tải khi so sánh với cột B1 của QCVN Kỳ Lộ cũng sẽ được phân vùng theo các đoạn sông Kỳ<br /> 08-MT:2015/BTNMT; nhánh Nhân Mỹ tương tự như Lộ và nhu cầu khai thác nước mặt sử dụng cho mục<br /> đoạn chính ở hạ nguồn; nhánh sông Cô không còn khả đích sinh hoạt, cụ thể như sau:<br /> năng chịu tải khi so sánh với cả 2 cột A2 và B1 của - Đoạn từ thượng nguồn đến điểm xả nước thải<br /> QCVN 08-MT:2015/BTNMT. của Nhà máy sản xuất tinh bột sắn Đồng Xuân, đây là<br /> <br /> <br /> 18 Chuyên đề II, tháng 6 năm 2018<br />  TRAO ĐỔI - THẢO LUẬN<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> ▲Hình 1. Lưu vực sông Kỳ Lộ ▲Hình 2. Lưu vực sông Ba<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> ▲ Hình 3. Một đoạn sông Kỳ Lộ mùa khô ▲Hình 4. Sông Ba tại TP. Tuy Hòa<br /> <br /> khu vực thượng nguồn nên chất lượng nước trên sông - Nhánh sông Nhân Mỹ (sông Vét), lưu lượng trên<br /> chính cũng như các sông, suối nhỏ, hồ cần được bảo đoạn sông này nhỏ hơn nhiều so với đoạn sông chính<br /> vệ nghiêm ngặt. Tại đoạn sông Kỳ Lộ này và các sông, nên khả năng tự làm sạch cũng thấp hơn và trong<br /> suối, hồ thuộc lưu vực của đoạn này được phân vùng tương lai được sử dụng để cấp nước sinh hoạt cho thị<br /> nguồn tiếp nhận nước thải áp dụng cột A, cụ thể: Sông xã Sông Cầu. Do đó,nhánh sông này được phân vùng<br /> Ea Tiouan, La Hiêng, Cà Tỏng, Kẻ Cách, Cà Tôn, Trà nguồn tiếp nhận nước thải áp dụng cột A và Kq=0,9.<br /> Bương; suối Ea Kan, Cối, Trà My, La Can, Tía, Tre, Sổ, - Nhánh sông Cô, đây là nhánh sông lớn nhất của<br /> Đập, Hàng, Ba Rai, Rách, Đá Mài, Trăng, Thùng, Cây sông Kỳ Lộ tuy nhiên vào mùa khô lưu lượng nước<br /> Câu, Ea M La, Mặt Đập, Ea Tloan, Chư Phong, Ea Et<br /> trên nhánh sông này rất thấp, có đoạn khô kiệt, lưu<br /> Hlen, Ea Pa Bun Tieou, Hà Roi, Ca Te, Đá Vàng, Ma<br /> lượng nước sông thấp làm cho khả năng chịu tải của<br /> Ha, Hố O, Rô Môn, Đá Chét; hồ thủy điện La Hiêng<br /> sông cũng giảm theo. Nhánh sông này được phân vùng<br /> 2. Đối với hệ số lưu lượng các nguồn nước mặt tiếp<br /> nhận Kq đều có Kq=0,9, riêng hồ thủy điện La Hiêng tiếp nhận nước thải áp dụng cột A và Kq=0,9.<br /> 2 có Kq=0,6. Quy định về phân vùng tiếp nhận nước thải thuộc<br /> - Đoạn từ điểm dưới điểm xả nước thải của Nhà lưu vực sông Ba và sông Kỳ Lộ trên địa bàn tỉnh Phú<br /> máy sản xuất tinh bột sắn Đồng Xuân đến biển Đông, Yên có hiệu lực thi hành kể từ ngày 2/4/2018. Theo<br /> nguồn nước không có dấu hiệu bị ô nhiễm nghiêm quy định phân vùng nguồn tiếp nhận nước thải, tất cả<br /> trọng, đồng thời, kết quả tính toán cho thấy, vẫn còn các cơ sở công nghiệp hiện nay đều phải có hệ thống<br /> khả năng tiếp nhận nước thải. Tại đoạn sông Kỳ Lộ xử lý nước thải đạt cột A của Quy chuẩn kỹ thuật quốc<br /> và các sông, suối, hồ, đầm thuộc lưu vực của đoạn gia về môi trường. Từ nay đến 31/12/2019, tất các cơ<br /> này được phân vùng nguồn tiếp nhận nước thải áp sở đang áp dụng cột B phải có kế hoạch cải tạo, nâng<br /> dụng cột B và Kq= 0,9, cụ thể: Sông Vạn Củi, Đồng cấp hệ thống xử lý nước thải để đạt cột A. Để Quyết<br /> Tre, Đồng Cháy, Đồng Xa; suối Chức Hàn, Hải Tựa. định này được kịp thời triển khai, Sở TN&MT phối<br /> Riêng sông Hà Yến, suối Ta Hô và Cái, hồ Kỳ Châu là hợp chặt chẽ với các sở, ban ngành, đoàn thể và UBND<br /> nơi khai thác nước mặt phục vụ cho sinh hoạt, được cấp huyện tuyên truyền, phổ biến sâu rộng đến các tổ<br /> phân vùng nguồn tiếp nhận nước thải áp dụng cột A chức, cá nhân có hoạt động xả nước thải vào nguồn<br /> và Kq=0,9, đối với hồ Kỳ Châu có Kq=0,6. nước mặt thuộc lưu vực sông Ba và sông Kỳ Lộ■<br /> <br /> <br /> Chuyên đề II, tháng 6 năm 2018 19<br />