Phát triển kinh tế hộ gia đình

Chia sẻ: Me Tran | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:39

Thêm vào BST

Báo xấu

120
lượt xem 9
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Được sự hổ trợ của Dự án quản lý bền vững nguồn tài nguyên thiên nhiên miền Trung , sở nông nghiệp và phát triển nông thôn tĩnh Quảng Bình biên soạn và phát triển bộ trài liệu về tập huấn kỹ thuật một số cây trồng vật nuôi

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Phát triển kinh tế hộ gia đình

S NÔNG NGHI P VÀ PHÁT TRI N NÔNG THÔN T NH QU NG BÌNH ----------- TÀI LI U T P HU N PHÁT TRI N KINH T H GIA ÌNH TÀI LI U DÀNH CHO KNV CƠ S (Lưu hành n i b ) ng H i, tháng 6 - 2008
L I GI I THI U ư c s h tr c a D án Qu n lý b n v ng ngu n tài nguyên thiên nhiên mi n Trung (SMNR-CV), S Nông nghi p và Phát tri n nông thôn Qu ng Bình biên so n và phát hành b tài li u v t p hu n k thu t m t s cây tr ng v t nuôi theo phương pháp khuy n nông có s tham gia (PAEM) g m 8 quy n gia o n I, ti p theo giao o n II, b tài li u bao g m: - Hư ng d n k thu t th c hi n ICM - “3 gi m, 3 tăng” trên cây lúa. - Hư ng d n k thu t tr ng tiêu. - K thu t canh tác trên t d c. - Phát tri n kinh t h gia ình. M c ích biên so n và phát hành b tài li u ti p theo nh m b sung thêm các ngu n thông tin , th ng nh t n i dung và phương pháp t p hu n chuy n giao k thu t s n xu t trên a bàn toàn t nh cho cán b khuy n nông viên các c p. Tài li u còn là cNm nang k thu t cho các cán b chuyên ngành tham kh o trong quá trình ch ao s n xu t và bà con nông dân ng d ng ti n b k thu t thâm canh tăng năng su t cây tr ng, v t nuôi, phát tri n kinh t h gia ình. Quá trình biên so n tài li u không tránh kh i nh ng thi u sót nh t nh, chúng tôi r t mong nh n ư c ý ki n óng góp hoàn ch nh tài li u t t hơn cho l n phát hành sau. S NÔNG NGHI P VÀ PTNT
C M NANG HƯ NG D N T P HU N V “KINH T H GIA ÌNH” K ho ch bài gi ng H c Th i gian Th i gian N i dung ph n (phút) 1.1 30 8h00-8h30 Gi i thi u h c viên 1.2 30 8h30-9h00 Gi i thi u v chương trình h c, tìm hi u rõ các mong i c a h c viên 1.3 30 9h00-9h30 M c tiêu khoá h c và phương pháp gi ng d y Ngày th nh t 30 9h30-10h00 Gi i lao 1.4 30 10h00-10h30 Các khái ni m cơ b n 1.5 60 10h30-11h30 Ti m năng và ngu n l c c a nông h Ngh trưa 1.5 60 14h00-15h00 Ti m năng và ngu n l c c a nông h (ti p theo) 30 15h00-15h30 Gi i lao 1.5 75 15h30-16h45 Ti m năng và ngu n l cc a nông h (ti p theo) 1.6 15 16h45-17h00 H i áp cu i ngày 2.1 30 8h00-8h30 Khái ni m v th trư ng 2.2 60 8h30-9h30 Phân lo i và nghiên c u th trư ng 30 9h30-10h00 Gi i lao 2.3 90 10h00-11h30 Th trư ng nông s n, r i ro và phòng tránh Ngày th 2 Ngh trưa 2.4 30 14h00-14h30 Các ho t ng t o thu nh p c a nông h 2.5 30 14h30-15h00 Cách tìm ý tư ng kinh doanh t t 30 15h00-15h30 Gi i lao 2.6 75 15h30-16h45 L p k ho ch s n xu t kinh doanh 2.7 15 16h45-17h00 H i áp cu i ngày 1
H c Th i gian Th i gian N i dung ph n (phút) 3.1 90 8h00-9h30 L p k ho ch s n xu t ngành tr ng tr t và ngành chăn nuôi 30 9h30-10h00 Gi i lao Ngày th 3 3.2 90 10h00-11h30 L p k ho ch tài chính, l p k ho ch kinh doanh Ngh trưa 3.3 60 14h00-15h00 Các kho n thu c a nông h 30 15h00-15h30 Gi i lao 3.3 75 15h30-16h45 Các kho n thu c a nông h (ti p theo) 3.4 15 16h45-17h00 H i áp cu i ngày 4.1 90 8h00-9h30 Các kho n chi c a nông h 30 9h30-10h00 Gi i lao 4.1 90 10h00-11h30 Các kho n chi c a nông h (ti p theo) Ngày th 4 Ngh trưa 4.2 60 14h00-15h00 Xác nh lư ng ti n ti t ki m c a nông h 30 15h00-15h30 Gi i lao 4.3 75 15h30-16h45 Ư c tính lư ng ti n c a h và lư ng v n kinh doanh 4.4 15 16h45-17h00 H i áp cu i ngày 5.1 90 8h00-9h30 Xác nh chi phí các ngành s n xu t 30 9h30-10h00 Gi i lao 5.1 90 10h00-11h30 Xác nh chi phí các ngành s n xu t (ti p theo) Ngày th 5 Ngh trưa 5.2 60 14h00-15h00 Xác nh doanh thu các ngành s n xu t kinh doanh 30 15h00-15h30 Gi i lao 5.3 75 15h30-16h45 Xác nh lãi l trong s n xu t, kinh doanh 5.4 15 16h45-17h00 H i áp cu i ngày 6.1 60 8h00-9h00 Bài t p l p k ho ch s n xu t ngành tr ng tr t 6.2 60 9h00-10h00 Bài t p l p k ho ch s n xu t ngành chăn nuôi 30 10h00-10h30 Gi i lao 6.3 60 10h30-11h30 Bài t p so sánh hi u qu s n xu t 2 ngành tr ng tr t Ngày th 6 và chăn nuôi và bài t p ghi chép s thu chi c a h Ngh trưa 6.4 90 14h00-15h30 Ki m tra cu i khoá 30 15h30-16h00 Gi i lao 6.5 30 16h00-16h30 Thông báo nh n xét sơ b bài ki m tra, nh ng i u c n lưu ý cho h c viên 6.6 30 16h30-17h00 Nh n xét, ánh giá và t ng k t c a d án Ph n 1. Gi i thi u h c viên, gi i thi u chương trình, 2
m c tiêu và phương pháp ào t o M c tiêu Cu i ti t h c, h c viên có th : bi t m i ngư i cùng tham gia l p h c bi t ư c nh ng mong i c a h ư c áp ng t khoá h c, nh ng mong i nào không ư c áp ng. n m rõ ư c th i gian, ph m vi, m c tiêu và phương pháp ào t o c a chương trình Giáo c Các mi ng gi y nh , bút Gi y Ao, gi y bóng m và máy chi u OverHead. Th i gian: 90 phút Các bư c 1. Gi i thi u h c viên 2. Gi i thích r ng m i h c viên ph i t gi i thi u v b n thân mình (tên, tu i, gia ình, nơi , nơi làm vi c, môn th thao ưa thích...). 3. Phát m i h c viên m t m nh gi y nh và yêu c u h ghi ra nh ng mong i c a h v khoá ào t o này. 4. T ng h p các mong i c a h c viên. Phân lo i và tr l i / gi i thích nh ng mong i h có th t ư c và không th t ư c sau khoá h c này. 5. Gi i thi u chương trình ào t o. Nh n m nh nh ng mong i c a h c viên ư c tho mãn sau khoá ào t o và nh ng mong i không ư c tho mãn t khoá ào t o này. 6. Gi i thi u m c tiêu và phương pháp ào t o, tài li u khoá h c. 1. M c tiêu chung Nh m trang b cho các cán b a phương nh ng ki n th c cơ b n v l p k ho ch s n xu t và h ch toán i v i nông h . Bên c nh ó cũng trang b cho nh ng cán b này nh ng ki n th c v phương pháp ti p c n và gi ng d y nông thôn nh m ào t o h thành các gi ng viên gi ng d y và truy n th ki n th c nông dân. 2. M c tiêu c th Sau khoá h c, h c viên ph i n m v ng ư c n i dung c a k ho ch s n xu t, k ho ch tài chính, n i dung h ch toán ho t ng s n xu t c a h và nh ng phương pháp ti n hành. H c viên ph i có s hi u bi t sâu s c v các phương pháp ti p c n nông thôn và nông dân. H c viên ph i có nh ng k năng gi ng d y cho các i tư ng nông dân - là ngư i có trình thư ng h n ch t ư c ba m c tiêu c th trên các h c viên s ư c trang b m t s các k năng sau: Có s hi u bi t sâu s c v các nguyên t c h c c a ngư i l n và ngư i có trình th p; 3
S d ng thành th o các trang thi t b hi n i h tr cho vi c gi ng d y như èn chi u, b ng, ph n ho c vi t và các lo i gi y l n, gi y nhi u màu, gi y tích... Bi t t ch c các h c viên theo nhóm th o lu n có hi u qu ; Bi t thi t k và xây d ng ào t o và truy n t l i nh ng ki n th c ã thu nh n ư c cho t ng nhóm i tư ng nông dân khác nhau. 3. Phương pháp gi ng d y t o i u ki n cho các h c viên ti p thu ư c phương pháp ti p c n nông dân m t cách có hi u qu sau này, khoá h c s s d ng phương pháp gi ng d y chính là phương pháp có s tham gia / cùng tham gia. T c là trong su t khoá h c, ngư i h c s óng vai trò trung tâm trong vi c th o lu n các v n . Giáo viên ch là ngư i óng vai trò hư ng d n / tr giúp cho các h c viên, ưa ra tình hu ng, bài t p c th trong t ng n i dung khoá h c. Chính vì th các h c viên c n ch ng tham gia m t cách tích c c trong su t khoá h c. c bi t các h c viên s ph i thay phiên nhau óng vai trò ngư i trư ng nhóm, d n d t nhóm th o lu n và ưa n nh ng k t lu n c a nhóm mình v các v n ã ư c th o lu n i v i các nhóm khác. ---------------------------- Ph n 2 N i dung chương trình 4
Bài 1. Các khái ni m cơ b n M C TIÊU Sau khi h c xong ph n này, h c viên có kh năng: nh nghĩa ư c h gia ình, h nông dân, kinh t nông h và kinh t trang tr i là gì Phân bi t s gi ng và khác nhau gi a h gia ình và h nông dân; gi a kinh t nông h và kinh t trang tr i. Giáo c Các mi ng gi y nh , bút Gi y Ao, gi y bóng m và máy chi u OverHead. Th i gian: 30 phút Các bư c 1. B t u b ng câu h i h c viên nh nghĩa th nào v h gia ình và h nông dân ? 2. Chia h c viên thành t ng c p và yêu c u h vi t nh nghĩa c a mình v h gia ình và h nông dân vào các mi ng gi y. Hãy nh yêu c u h vi t ch th t TO 3. ngh m i c p c m t ngư i c to nh nghĩa c a mình r i dán các mi ng gi y lên m t t gi y to Ao. 4. D a vào các nh nghĩa trên, c g ng i n m t nh nghĩa mà m i ngư i u nh t trí v h gia ình và h nông dân. Các y u t chính trong nh nghĩa ó c n nêu b t ư c h gia ình và h nông dân. 5. Tương t , t câu h i và yêu c u h c viên vi t nh nghĩa c a mình v kinh t nông h và kinh t trang tr i, c g ng i n m t nh nghĩa mà m i ngư i u nh t trí v kinh t nông h và kinh t trang tr i. Các y u t chính trong nh nghĩa ó c n t p trung vào: ♦ M c ích kinh t c a hai lo i hình kinh t : kinh t nông h và kinh t trang tr i ♦ Quy mô s n xu t c a hai lo i hình kinh t này. 1) H gia ình H gia ình, t p nh ng ngư i có quan h v ch ng, h hàng huy t th ng, cùng chung nơi và m t s sinh ho t c n thi t khác như ăn, u ng.v.v. Tuy nhiên cũng có th có m t vài trư ng h p m t s thành viên c a h không có h hàng huy t th ng, nhưng nh ng trư ng h p này r t ít x y ra. 2) H nông dân Là h gia ình mà ho t ng s n xu t ch y u c a h là nông nghi p. Ngoài các ho t ng nông nghi p, h nông dân còn có th ti n hành thêm các ho t ng khác, tuy nhiên ó ch là các ho t ng ph . 3) Kinh t nông h Kinh t nông h là lo i hình kinh t trong ó các ho t ng s n xu t ch y u d a vào lao ng gia ình (lao ng không thuê) và m c ích c a lo t hình kinh t này trư c h t nh m áp ng nhu c u c a h gia ình (không ph i m c ích chính là s n xu t hàng hoá bán). Tuy nhiên cũng c n có s chú ý ây là các h gia ình cũng có th s n xu t trao i nhưng m c h n ch . 5
Có m t th c t c n có s phân bi t rõ ràng gi a kinh t h gia ình và kinh t trang tr i. 4) Kinh t trang tr i Kinh t trang tr i cũng là m t hình th c c a kinh t h gia ình, nhưng qui mô và tính ch t s n xu t hoàn toàn khác h n. Tính ch t s n xu t ch y u c a trang tr i ch y u là s n xu t hàng hoá, t c là s n xu t nh m m c ích áp ng nhu c u c a th trư ng. Cũng chính vì v y mà qui mô s n xu t c a trang tr i thư ng l n hơn nhi u so v i kinh t h . ------------------------- Bài 2. Ti m năng và ngu n l c c a nông h M C TIÊU Sau khi h c xong ph n này, h c viên có kh năng nh nghĩa ư c ti m năng là gì và ngu n l c là gì Xác nh ư c các y u t ti m năng c a h , các y u t ngu n l c và nh ng tr ng i trong vi c khai thác các y u t ti m năng, ngu n l c c a h . Giáo c Các mi ng gi y nh , bút Gi y Ao Th i gian: 195 phút Các bư c 1. B t u b ng câu h i h c viên th nào ti m năng 2. Yêu c u h c viên vi t vào các mi ng gi y nh nh ng hi u bi t v ti m năng, cho ví d c th . Hãy nh yêu c u h vi t ch th t TO 3. Thu l i, phân lo i, r i dán các mi ng gi y lên m t t gi y to Ao. 4. D a vào các hi u bi t và nh nghĩa ó, c g ng i n m t khái ni m mà m i ngư i u nh t trí v y u t ti m năng c a h . 5. Tương t , yêu c u các h c viên xác nh y u t ngu n l c cơ b n c a h . 6. Sau khi xác nh ư c ti m năng và các ngu n l c c a h . Hãy chia các h c viên thành nhóm l n, tuỳ theo quy mô l p h c, nhưng hi u qu nh t là m i nhóm kho ng 4-7 ngư i. Chia nhóm theo nhi u cách, nhưng t t nh t nên chia ng u nhiên, có gi i có y u, có l n có nh , có nam có n , có ngư i m nh d n có ngư i r t rè... 7. Yêu c u m i nhóm vi t ra t gi y l n Ao các ngu n l c cơ b n c a h , m i m t ngu n l c ph i xác nh tr ng thái hi n t i ang khai thác, xác nh y u t ti m năng và nh ng tr ng i i v i t ng ti m năng. 8. i di n t ng nhóm báo cáo ph n th o lu n c a nhóm, thành viên c a các nhóm khác theo dõi và t ra câu h i th o lu n. 9. Giáo viên t ng h p và ưa ra nh ng v n chung v các y u t ngu n l c, v ti m năng và tr ng i i v i t ng ti m năng và cách gi i quy t các tr ng i ó. 1. Ti m năng là gì ? Ti m năng c a h là kh năng chưa ư c khai thác, mà có th khai thác ư c ph c v cho l i ích c a h . Hay nói khác, ti m năng c a h là nh ng 6
y u t s n xu t hi n t i h ang có nhưng chưa ưa vào s d ng ho c s có ư c trong tương lai (nh ng y u t s tăng thêm). Chúng ta cũng thư ng hay nói huy n ta có ti m năng phát tri n kinh t vư n r ng (?) Các ti m năng ó có ph i là các h có nhi u t vư n và t i chưa s d ng h t hay không? Thí d : H A hi n t i có 2 lao ng và có 4 ngư i con, 1 ngư i ang i làm nghĩa v quân s năm t i s ra quân tr v a phương, 3 ngư i ang i h c. Như v y ti m năng lao ng c a h A trong m t vài năm t i là l n hơn 2 lao ng. 2. T i sao chúng ta ph i nghiên c u ti m năng c a h Do ngu n l c c a h luôn thi u hay khan hi m trong khi nhu c u c a h thì luôn phát tri n. Hi n t i nhu c u c a các h ang ư c áp ng m c th p S d ng t t ti m năng nâng cao l i ích cho h , khai thác có hi u qu các y u t ti m năng, tránh lãng phí. T i sao các ti m năng c a h chưa ư c khai thác ? 3. Các h n ch trong vi c khai thác ti m năng Ti m năng trong các h chưa ư c khai thác xu t phát t nh ng y u t gi i h n. Chính vì v y mu n các ti m năng c a h có th ư c s d ng, khai thác và phát huy thì c n ph i xác nh rõ các y u t gi i h n, hay các tr ng i i v i t ng ti m năng, t ó tác ng lo i b ho c làm gi m m c nh hư ng c a nó. 4. Các y u t ngu n l c cơ b n c a h Chúng ta hay nói nông dân chúng ta thư ng chưa s d ng h t ngu n l c c a h vào s n xu t kinh doanh như v y các ngu n l c c a h là gì? Ngu n l c cơ b n c a h là nh ng y u t s n xu t cơ b n mà h có như: - Lao ng (nhi u hay ít) - t ai (nhi u hay ít, m y th a, t t hay x u) - V n s n xu t (nhi u hay ít) - K thu t tay ngh (b ng c p ư c ào t o, ngh truy n th ng ho c gia truy n... ) a. Lao ng gia ình c a nông h 7
Lao ng c a gia ình là ngu n l c cơ s c a các h gia ình và nông tr i, là y u t cơ b n nh m phân bi t kinh t h gia ình v i các doanh nghi p, công ty. Lao ng gia ình c a nông h ư c xác nh là t t c nh ng ngư i trong gia ình có kh năng lao ng và s n sàng tham gia lao ng s n xu t s n phNm hàng hoá hay d ch v cung c p cho gia ình và xã h i. Lao ng gia ình c a nông h g m nh ng ngư i trong tu i lao ng và c nh ng ngư i ngoài tu i lao ng có th tham gia lao ng khi c n thi t. Lao ng c a gia ình không lo i tr lao ng i công, lao ng thuê mư n ho c i làm thuê vào th i v lao ng như th i i m làm t, thu ho ch... Xác nh lao ng gia ình c a h nông dân c n chú ý n trình lao ng, tay ngh lao ng, c bi t là lao ng ti m năng, t c nh ng ngư i ang h c ngh , ho c chưa n tu i lao ng còn i h c... b. t ai B t kỳ h nông dân nào cũng u có quy n s h u t ai ho c ư c nhà nư c phân chia t ai s n xu t. Vi c phân chia t ai cho ngư i nông dân không theo m t tiêu chuNn th trư ng nh t nh, ây là thu c tính quan tr ng i v i m i nông dân. c i m này phân bi t ngư i nông dân v i ngư i lao ng không có t ai ho c công nhân ô th . S c n thi t i v i h nông dân là ph i hi u rõ t ng lo i ru ng t c th , di n tích, ch t t, v trí a lý, a hình, i u ki n các y u t ph c v như thu l i, giao thông, th i ti t khí h u, qu n lý... Xác nh rõ t ng th a t mà h nông dân ang và s s d ng là r t quan tr ng trong vi c b trí s n xu t kinh doanh c a h . c. Ti n v n và trang thi t b ph c v s n xu t kinh doanh Ti n v n và trang thi t b ph c v s n xu t kinh doanh là m t trong 3 y u t ngu n l c quan tr ng trong s n xu t kinh doanh c a nông h . Tuy nhiên, i v i các h nông dân, vi c phân bi t rõ ràng lư ng ti n v n và trang thi t b ph c v s n xu t kinh doanh và ph c v tiêu dùng gia ình là r t khó, c bi t là vi c xác nh l i nhu n trong s n xu t kinh doanh c a các h gia ình do s khó xác nh công lao ng c a gia ình b vào s n xu t kinh doanh. ây là m t c i m n a phân bi t h nông dân v i các doanh nghi p ho c công ty. C n ph i xác nh rõ lư ng ti n v n và trang thi t b ph c v s n xu t kinh doanh c a h . Trên cơ s ó, xác nh chính xác và y các y u t ngu n l c ph c v s n xu t, t ó xây d ng ư c k ho ch s n xu t kinh doanh chính xác và h p lý. 8
Hi n t i Ti m năng Tr ng i Ngu n l c con ngư i M c tiêu c a h Qui mô thay i m c tiêu Thi u ki n th c trong s d ng các ngu n l c làm h n ch qui mô hi n t i K năng c a các thành viên gia ình Tri n v ng cho vi c c i thi n Không có phương pháp, con ư ng có th có ư c nhi u k năng hơn. Ngu n cung v lao ng trong gia ình S d ng t t hơn ngu n lao ng thông qua s Ki n th c v s dang d ng hoá các ho t ng, vai trò - Qui mô; - Tu i; - Gi i tính a d ng hoá các ho t ng s n xu t, các ho t truy n th ng c a các lao ng trong gia ình. - Ngành ngh , ào t o ng phi nông nghi p và thay i cách b trí: - Kinh nghi m ngh nghi p Ai làm, làm khi nào? và làm như th nào? V m t v t ch t Tr ng tr t * Các lo i cây tr ng hàng năm: - Các lo i cây tr ng m i -S thi u ch c ch n trong vi c gi i thi u các lo i cây tr ng - Cây hàng năm (3-4 tháng) - S thay i trong cơ c u cây tr ng m i. - Cây hàng năm (4-7 tháng) - Khai hoang thêm t -S thay i cơ c u cây tr ng thư ng không tho mãn các - Cây hàng năm (12-14 tháng) - u tư thâm canh nhu c u v s a d ng trong khNu ph n ăn. Th c tr ng canh tác cho các lo i cây tr ng hàng năm. - C i thi n tình tr ng canh tác hi n t i, áp -Kh năng hi n có c a t ai * Các lo i cây tr ng lâu năm, cây ăn qu : d ng các bi n pháp canh tác k thu t m i, -Các cây tr ng m i có th không phù h p v i các lo i cây - Cây lâu năm; - Cây ăn qu ... tiên ti n... tr ng cơ b n hi n t i. Các hình th c canh tác Tăng m c thâm canh -S thi u ngu n nư c - Chuyên canh; - Canh tác nương r y ho c b hoá; - Tăng s xen canh -Nhu c u v lao ng và các k thu t tương ng - Canh tác t d c; - Canh tác hai v ; - Luân canh; - Tăng v -R i ro trong vi c tăng thâm canh - Xen canh; - Tr ng xen; - Canh tác h n h p - Tr ng xen Các phương pháp duy trì màu m c a t ai - Tăng t l ph m trăm cây h u trong luân -Các lo i cây h u có s sinh trư ng và phát tri n t t - b hoang/b hoá. canh. thư ng không s n có. - Luân canh v i cây h u - B hoang lâu hơn -S c ép v tăng dân s ang h n ch v t ai cho vi c b - Luân canh không có cây h u - S d ng có hi u qu hơn các ph th i, rơm hoang - Dùng hoá ch t r duy trì màu m . -Các ph phNm thư ng không tr l i t ho c không ư c - Dùng các phương pháp h n h p - S d ng nhi u hoá ch t hơn dùng làm th c ăn cho súc v t. Các u vào ư c s d ng S d ng các u vào r hơn Các nguyên li u ho c các lo i u vào khác không s n có. Các lo i nguyên li u ư c s d ng Nhu c u lao ng cho các lo i cây tr ng - Phát tri n các lo i cây tr ng mà cây ó có -H th ng các lo i cây tr ng s n có không có tính kh thi Các ho t ng chính kh năng gi m tính mùa v trong nhu c u lao trong vi c thay i. 9
S lư ng ng. -Ti n lương cao cho các lao ng thuê trong các lúc cao Lao ng k năng và không k năng - S p x p b trí l i lao ng gi m nhu c u i m.. Tính mùa v trong nhu c u lao ng lao ng trong các th i i m cao ho c ti t ki m lao ng. Vi c s d ng và ho t ng marketing các s n phNm tr ng - C i thi n tình tr ng ưa s n phNm ra th -Không có i u ki n cho vi c c i thi n các kênh ưa s n tr t. Các kênh ưa s n phNm ra th trư ng. S d ng trong gia trư ng hi n t i phNm ra th trư ng. ình các s n phNm có th bán ư c. Ch bi n; C t gi - Gi m m t mát trong c t gi -Chi phí cho vi c c t gi quá l n. Tư i tiêu - Phát tri n h th ng tư i tiêu t t hơn -Thi u v n. H th ng tư i tiêu hi n t i; Ngu n nư c gi i h n ang s - S d ng ngu n nư c t t hơn -Thi u ngu n nư c. d ng như th nào gi a các lo i cây tr ng - C i thi n m t mát, tái s d ng. -H th ng phân ph i nư c kém và thi u ki n th c. Ngu n cung c p th c ăn cho các lo i gia c m/gia súc, t các - Tăng ngu n cung c p phân bón, nư c. -Chi phí cho phân bón, gi ng có th vư t quá giá tr th c ng c và các cây tr ng.v.v.; T l các lo i cây tr ng có th - Tr ng thêm các lo i cây có th ăn ư c. ăn có th t o ra. ăn ư c; Các lo i c và các lo i ph phNm c a các cây tr ng - C i thi n s m t mát do mùa v .v.v. -Thi u thông tin v các lo i gia súc/gia c m và giá c th c S n lư ng có kh năng cung c p theo mùa; S s n có và vi c ăn; s d ng các lo i th c ăn khi i thuê, di chuy n.v.v. -Thi u v n. Ph n tài chính -T ng giá tr /v n hi n t i c a h , D tr nhà và trên ng ru ng. - Thu nh p tương lai i v i các ho t -Qu n lý kém -Qui mô u vào ư c mua và u ra ư c bán trên th trư ng hay thông qua các h p tác. ng c a h có th t ư c. -Không có các công ngh tương -Tiêu dùng c a h G v các s n phNm có th bán ư c. - Tăng thu nh p biên c a các ho t ng tăng thu nh p biên các -Thu nh p biên c a các s n phNm. ng ho t ng -Lý do cho các m c thu nh p biên. - Gi i thi u các ho t ng m i -Ngu n tín d ng b h n ch -M c chi phí qu n lý mà nó bao g m c ph n chi tr c a h gia ình. - T l thu nh p trên ph n v n tăng -Phong t c t p quán ã kìm hãm -T ng thu nh p biên tr t ng chi phí qu n lý thêm trong u tư m i ho c m r ng. vi c thay i cơ c u s h u hay -M c các kho n n và th i gian. - Kh năng thay i hình th c kinh cơ c u kinh doanh. Thu nh p trên các lo i tài nguyên (v n, lao ng...) Cơ c u kinh doanh c a h (gia ình, góp doanh (Góp v n...) -Thi u s c v n ti n hành v n..) - Kh năng cho vi c thay i giá tr t thay i các ho t ng u tư T l n trên tài s n. ai. Th ng dư ti n m t c a nông h . L i nhu n V n lưu ng 10
5. Cơ h i và thách th c n m ngoài t m ki m soát c a h a. Xác nh cơ h i - N u như m t nông s n nào ó mà khan hi m ch thí d nh ng c s n c a h c a a phương thì ây chính là m t cơ h i c a h . N u h bi t l i d ng cơ h i này tranh th s n xu t ưa ra th trư ng thì s có thu nh p cao, vì ang ít ngư i bán, nhi u ngư i mua. Thí d m t s h trư c ây ã n m b t cơ h i rau xà lách song và mư p ng ư c thành ph ưa chu ng nên h ã nhanh chóng tr ng và bán lo i này mang l i thu nh p l n. - Chính sách có thi n chí c a chính ph (nh ng chính sách ưu tiên cho vùng và h ) thí d : Nhà nư c h tr v n phát tri n ư ng sá, cho vay v n ưu ãi, ho c xây d ng các trung tâm công nghi p trong vùng, như v y các h này s có cơ h i v n chuy n s n phNm d dàng, có v n u tư cho s n xu t, có th trư ng (ngư i mua) nên nông s n d dàng tiêu th hơn và h có cơ h i tăng thu nh p. - N u T nh ký ư c h p ng bán s n phNm sang Châu âu và ang có k ho ch ký h p ng mua hàng hoá ó t các h (tìm ki m gi i thi u th trư ng) ch ng h n như m t hàng Tôm trong trư ng h p này chung ta các h có ti m năng v n, lao ng và m t nư c s có cơ h i phát tri n ngh nuôi tôm. b. Thách th c (khó khăn) Trong vài năm g n ây m t s bà con tr ng mía TTH có nguy cơ không bán ư c mía, ho c bán b l d n n hi u qu kinh t tr ng mía th p hơn m t s cây tr ng khác. trư ng h p này nguy cơ là cái gì? Có ph i là chúng ta m t h p ng bán mía v i s lư ng l n d n n nguy cơ m t th trư ng hay không? Nguy cơ là nh ng b t l i n m ngoài s ki m soát c a doanh nghi p và h gia ình. - Giá u vào tăng do khan hi m thí d do thi u v n v t i các công ty s gi m lư ng phân NPK nh p khNu. i u ó d n n giá phân tăng, nh hư ng b t l i cho h . - Có quá nhi u ngư i s n xu t ra s n phNm cùng lo i, ch t lư ng cao giá r nên nông s n hàng hoá c a h bán ra v i giá s th p d n n thu nh p c a h ch bù chi phí. 11 0806_PAEM-based Training Manual on Household Economics_Viet
Thí d : Trong huy n t trư c n nay anh A là ngư i có thu nh p cao nh t, i s ng khá gi vì anh năm ch c k thu t tr ng Thanh long, nên anh ã có di n tíchThanh long nhi u nh t vùng. Nhưng 2 năm nay anh th t thu vì các h trong vùng u b t chư c tr ng Thanh long nên ngư i bán nhi u hơn ngư i mua, giá Thanh long h hơn nhi u nh ng năm trư c. - Các h p ng c a các cơ quan v i nư c ngoài b phá v ho c chèn ép s nh hư ng t i s n xu t và tiêu th s n phNm c a ngư i dân. Thí d như s n xu t cà phê, lúa g o, mía ư ng c a Vi t nam g n ây. D án mía ư ng c a ta cũng là m t thí d c th v m t cơ h i và b e do b i vi c s n xu t ra nhi u mía quá nhưng không có ngư i mua ho c mua v i giá r t th p. Như v y t n t i và phát tri n trong i u ki n th trư ng hi n nay bu c h ph i hi u và t ánh giá ư c ngu n l c, ti m năng cũng như cơ h i, thách th c i v i kinh t h hi n nay. n u làm t t i u này s giúp cho h s n xu t l a ch n úng cây con c n s n xu t, gi m ư c chi phí và bán ư c s n phNm c a mình. --------------------------- 12 0806_PAEM-based Training Manual on Household Economics_Viet
Bài 3. Th trư ng nông s n hàng hoá M C TIÊU Sau khi h c xong ph n này, h c viên có th hi u ư c Khái ni m th trư ng là gì ? Xác nh ư c các lo i th trư ng l ng ghép vào th c t . Giáo c Các mi ng gi y nh , bút Gi y Ao, gi y bóng m và máy chi u OverHead Th i gian: 180 phút Các bư c 1. B t u b ng câu h i h c viên th nào là th trư ng ? 2. Yêu c u h c viên vi t vào các mi ng gi y nh nh ng hi u bi t v th trư ng, cho ví d các th trư ng c th . 3. Thu l i, phân lo i, r i dán các mi ng gi y lên m t t gi y to Ao. 4. D a vào các hi u bi t và nh nghĩa ó, c g ng i n m t khái ni m mà m i ngư i u nh t trí v th trư ng và các lo i th trư ng. 5. Tương t , yêu c u các h c viên cho bi t t i sao ta ph i nghiên c u th trư ng ? 6. Hãy chia các h c viên thành nhóm l n. Nên chia nhóm các h c viên theo ngành ngh hay theo kinh nghi m s n xu t các lo i s n phNm c th . Ví d nh ng ngư i s n xu t lúa, ngô là chính v 1 nhóm; nh ng ngư i chăn nuôi là chính v 1 nhóm... 7. Yêu c u m i nhóm vi t ra t gi y l n Ao các c i m v th trư ng hàng hoá s n phNm c a mình, nh ng r i ro và bi n pháp phòng tránh trong th c t ho c h hi u. 8. i di n t ng nhóm báo cáo ph n th o lu n c a nhóm, thành viên c a các nhóm khác theo dõi và t ra câu h i th o lu n. 9. Giáo viên t ng h p và ưa ra nh ng v n chung v c i m c a th trư ng hàng hoá nông s n, nh ng r i ro và bi n pháp phòng tránh. 1. Khái ni m v th trư ng Th trư ng là nơi mà ngư i mua và ngư i bán ti n hành các ho t ng trao i hay mua bán hàng hoá, d ch v . Ví d th trư ng: nguyên nhiên v t li u; th trư ng s n phNm; th trư ng lao ng... Các lo i th trư ng N u phân lo i theo tính ch t c a th trư ng có ba lo i sau: -Th trư ng c quy n: Là th trư ng mà trong ó ph n l n các hàng hoá, d ch v trên th trư ng ư c cung c p b i m t ho c m t ít ngư i bán (th trư ng c quy n bán) ho c m t, m t ho c m t ít ngư i mua (th trư ng c quy n mua). Chính vì v y mà 13 0806_PAEM-based Training Manual on Household Economics_Viet
ngư i bán trong th trư ng c quy n bán ho c ngư i mua trong th trư ng c quy n mua có kh năng i u ch nh lư ng cung trên th trư ng nâng giá, ho c lư ng c u trên th trư ng h giá. -Th trư ng c nh tranh không hoàn h o: Là th trư ng mà trong ó s lư ng các s n phNm trên th trư ng không do m t công ty nào có kh năng có m c nh hư ng l n hay chi ph i. Tuy nhiên m t s công ty nào ó liên k t v i nhau, vì v y nó cũng có kh năng i u ch nh lư ng cung ho c lư ng c u trên th trư ng m t m c nh t nh nào ó. -Th trư ng c nh tranh hoàn h o: Là th trư ng mà các s n phNm trên th trư ng là tương i ng nh t và không m t nhà s n xu t nào có m c tác ng l n n lư ng cung ho c lư ng c u c a th trư ng. N u phân lo i th trư ng theo quan h v i quá trình s n xu t thì g m hai lo i: -Lo i th trư ng u vào: Là lo i th trư ng cung c p các y u t u vào cho các quá trình s n xu t. Ví d : Th trư ng v n, Là nơi ngư i ta ti n hành hoán i m t lo i hàng hoá khá c bi t: ó là TI N, giá c c a v n là gì ? ó là LÃI SU T. Th trư ng lao ng, là nơi ti n hành cung c p và thuê mư n lao ng. Trong nông nghi p c n chú ý tính th i v c a lo i th trư ng này. Th trư ng trang thi t b , là nơi ti n hành cung c p các trang thi t b máy móc cho các nhà s n xu t. Th trư ng nguyên nhiên v t li u, là nơi ti n hành cung c p các nguyên li u, nhiên li u, v t li u u vào cho các nhà s n xu t. Như th trư ng phân bón trong nông nghi p, th trư ng thu c tr sâu, th trư ng các cây gi ng, con gi ng.v.v. Th Trư ng u ra, là th trư ng tiêu th các s n phNm c a các nhà s n xu t. Ví d th trư ng g o i v i ngư i tr ng lúa, th trư ng th t bò i v i ngư i chăn nuôi bò. Tóm l i: S phân lo i th trư ng ch có tính tương i. i u quan tr ng là ph i chú ý n c i m c a th trư ng các nông s n phNm sau này. 2. Nghiên c u th trư ng, s c n thi t ph i nghiên c u th trư ng • Hư ng s n xu t n áp ng nhu c u th trư ng thì kh năng mang l i l i ích cho h t các ho t ng s n xu t càng l n. 14 0806_PAEM-based Training Manual on Household Economics_Viet
• Khi ti n hành s n xu t hàng hoá (S n xu t bán), thì nghiên c u th trư ng s giúp h d dàng tiêu th các s n phNm c a mình s n xu t ra. • Nghiên c u th trư ng s giúp h n m b t ư c các cơ h i kinh doanh m i. • Th trư ng là nhân t quy t nh hư ng khai thác các ti m năng c a h . 3. Các c i m c a th trư ng nông s n hàng hoá. Th trư ng nông s n phNm thư ng có các c i m chính sau: Thông thư ng ó là th trư ng c nh tranh hoàn h o. T c là các nhà s n xu t u có qui mô r t nh so v i t ng cung c a th trư ng và các s n phNm trên th trư ng là tương i ng nh t. Ví d : Th trư ng g o, Heo, Gà.v.v. Th trư ng nông s n phNm thư ng có s bi n ng l n và ph thu c nhi u vào s thay i c a th i ti t và khí h u. Các nông s n là các s n ph m c a cây và con vì v y nó ch u tác ng m nh c a các i u ki n s ng c a nó. Các nông s n phNm thư ng có nh ng òi h i khá nghiêm ng t trong quá trình ưa ra th trư ng c bi t là các s n phNm tươi s ng chưa qua ch bi n. Chính nh ng c i m này mà d n n các nhà nông h thư ng g p r i ro l n trong quá trình s n xu t c a mình. 4. Nh ng r i ro và bi n pháp phòng tránh R i ro là gì ? ó chính là kh năng m t mát khó bi t trư c t các ho t ng s n xu t c a các h gia ình. Ví d : Kh năng m t mát do s h giá c a th trư ng, do lũ l t, do các d ch b nh trên các cây tr ng và v t nuôi... Làm th nào gi m r i ro và phòng tránh r i ro. T c là ph i d báo các kh năng x y ra, t ó i u ch nh các ho t ng tránh cho các r i ro, ho c có các tác ng i u ch nh k p th i t n th t ít nh t. ------------------- 15 0806_PAEM-based Training Manual on Household Economics_Viet
Bài 4. Các ho t ng t o thu nh p và ý tư ng kinh doanh c a h M C TIÊU Sau khi h c xong ph n này, h c viên có kh năng Xác nh ư c các ho t ng c a h có th t o ra thu nh p ? Tìm ra m t ý tư ng kinh doanh t t ! Giáo c Các mi ng gi y nh , bút Gi y Ao, gi y bóng m và máy chi u OverHead Th i gian: 60 phút Các bư c 1. Giáo viên t câu h i và g i ý các h c viên ưa ra nh ng ho t ng có th t o thu nh p. Có th phát cho h c viên m i ngư i 1 t gi y nh và yêu c u h vi t ra nh ng ho t ng có th t o ra tu nh p. 2. Giáo viên t ng h p lên t gi y l n và x p chúng theo các ngành ngh kinh doanh 3. Tương t phát cho h c viên các t gi y nh khác và yêu c u h tr l i câu h i: ta có th tìm ra ý tư ng kinh doanh t âu và vi t ra gi y. Giáo viên t ng h p và ưa ra k t lu n v cách tìm ra ý tư ng kinh doanh. 4. Sau ó, chia các h c viên thành nhóm l n. 5. Yêu c u m i nhóm ưa ra m t ý tư ng kinh doanh, t i sao ph i ưa ra ý tư ng kinh doanh ó theo khía c nh b n thân, gia ình ho c t th trư ng. Ý tư ng kinh doanh này c n xem xét n y u t u vào và y u t th trư ng u ra. 6. i di n t ng nhóm trình bày k t qu c a nhóm, thành viên c a các nhóm khác theo dõi và t ra câu h i th o lu n. 7. Giáo viên t ng h p và ưa ra nh ng nh n xét v ý tư ng kinh doanh ó. B n có th làm b t c vi c gì ki m ti n cho b n thân và gia ình, tuy nhiên nh ng công vi c trên ph i ư c Nhà nư c cho phép. Sau ây là m t s ho t ng chính c a h : 1. S n xu t tr ng tr t, chăn nuôi S n xu t nói chung là quá trình làm vi c c a chúng ta nh m t o ra m t ho c nhi u s n phNm tiêu dùng cho b n thân, gia ình ho c bán ki m ti n. Các lo i s n xu t nông nghi p: - Tr ng tr t: lúa, khoai, s n, cây ăn qu , r ng... - Chăn nuôi: nuôi l n, bò, gà, cá, ong... S n xu t tr ng tr t là vi c chúng ta s d ng nhi u y u t khác nhau trong tr ng tr t như gi ng lúa, ngô, u l c... v i nư c tư i, phân bón, ru ng t... t o ra các s n phNm như lúa, ngô hay u l c... 16 0806_PAEM-based Training Manual on Household Economics_Viet
S n xu t chăn nuôi là vi c chúng ta s d ng các y u t trong chăn nuôi như l n con, bò con v i th c ăn, i c ... nuôi l n, bò... sau ó thu s n phNm. 2. Buôn bán Buôn bán là vi c chúng ta mua m t s lo i s n phNm do ngư i khác làm ra em v bán l i ki m ti n l i. Các lo i buôn bán: - Bán l : t c ta mua hàng v i s lư ng ít và bán l cho t ng ngư i hàng ngày như bán hàng t p hoá... - Bán buôn: t c ta mua hàng v i s lư ng l n và bán s l i cho nh ng ngư i bán l như bán phân bón, v t li u xây d ng... - i lý: t c ta bán giúp cho nh ng ngư i khác, công ty l n thành ph ki m hoa h ng như làm i lý i n tho i, i lý tivi, catssett... 3. Ngành ngh , d ch v D ch v là vi c chúng ta làm giúp cho ngư i khác m t s công vi c nh t nh ki m ti n. Các lo i d ch v như: c t tóc, may m c, s a ch a máy móc thi t b , bán hàng ăn, ch p nh, khuân vác... 4. Cách tìm m t ý tư ng s n xu t, kinh doanh t t Có nhi u cách tìm ra ý tư ng kinh doanh: Ý tư ng kinh doanh có th xu t phát t : - Trong nhà chúng ta: các dùng, v t d ng... - T vư n, ru ng: cây tr ng, con v t nuôi - T i l i tìm th y nơi khác - T giao ti p, h i b n bè -T ti vi, ài báo - T nh ng khó khăn c a i u ki n t nhiên - T nh ng ngư i ã làm ngành ngh này - T tay ngh c a b n thân h - Khó khăn c a chính gia ình và c a xã h i... 17 0806_PAEM-based Training Manual on Household Economics_Viet
Trong i s ng hàng ngày c a chúng ta xu t hi n nhi u và r t nhi u ý tư ng kinh doanh. Tuy nhiên m t ý tư ng kinh doanh t t ph i ư c xu t phát t hai khía c nh sau: - Khía c nh theo hư ng b n thân mình ho c gia ình mình N u chúng ta hay gia ình chúng ta có kinh nghi m hay ã t ng s n xu t thành công m t lo i s n phNm nào ó ví d th rèn làm li m, búa, rìu ... ho c ã t ng buôn bán như t p hoá, làm ngh như c t tóc... thì chúng ta nên ch n s n xu t kinh doanh các lo i ó. T c ta s n xu t kinh doanh th rèn làm li m, búa, rìu hay bán hàng t p hoá, c t tóc... - Khía c nh theo hư ng ngư i mua hàng (khách hàng) Trong i s ng hàng ngày, chúng ta quan sát th y xã chúng ta có nhi u ngư i mua mu i nhưng ph i i n xã bên c nh; ho c xã bên c nh có Ông B bán phân bón r t ch y; ho c gia ình chúng ta c n 5 áo i mưa, gia ình Ch bên nhà c n 3 áo i mưa, gia ình chú, cô, dì... c n r t nhi u áo i mưa nhưng không có... V y ta nên kinh doanh mu i, phân bón, áo i mưa... ------------------------------- 18 0806_PAEM-based Training Manual on Household Economics_Viet