Phẫu thuật bảo tồn điều trị vỡ xoang trán tại Bệnh viện nhân dân 115

Nghieân cöùu Y hoïc<br /> <br /> Y Hoïc TP. Hoà Chí Minh * Taäp 9 * Phuï baûn cuûa Soá 1 * 2005<br /> <br /> PHAÃU THUAÄT BAÛO TOÀN ÑIEÀU TRÒ VÔÕ XOANG TRAÙN<br /> TAÏI BEÄNH VIEÄN NHAÂN DAÂN 115<br /> Phaïm Vaên Toaøn*, Huyønh Thanh*, Tröông Ngoïc Thuûy Tieân*, Nguyeãn Höõu Khoâi**<br /> <br /> TOÙM TAÉT<br /> Löïa choïn phöông phaùp phaãu thuaät cho phuø hôïp trong ñieàu trò caùc tröôøng hôïp vôõ xoang traùn luoân laø<br /> moät thaùch thöùc ñoái vôùi phaãu thuaät vieân. Bôûi treân moät beänh nhaân coù theå gaëp moät hoaëc nhieàu kieåu vôõ. Khi<br /> can thieäp phaãu thuaät sao cho vöøa baûo ñaûm thaùm saùt, vöøa naâng chænh coù hieäu quaû toát, vöøa baûo ñaûm tính<br /> thaåm myõ vaø traû laïi chöùc naêng bình thöôøng cuûa xoang. Töø thaùng 01/2002 ñeán nay, BV. Nhaân daân 115 ñaõ<br /> thöïc hieän phöông phaùp phaãu thuaät chænh hình baûo toàn xoang traùn baèng vieäc söû duïng phöông tieän noäi soi<br /> vaø dung cuï caûi tieán (kyù hieäu TT) cho 52 tröôøng hôïp böôùc ñaàu ñaït keát quaû raát khaû quan. Ñöôøng moå vaøo<br /> xoang traùn nhoû qua ñoù boäc loä thaønh tröôùc xoang traùn vaø khoan moät loã 0,5 x 1cm ñeå ñöa duïng cuï TT vaø<br /> oáng noäi soi vaøo xoang traùn. Vôùi kyõ thuaät naøy tieát kieäm ñöôïc toå chöùc laønh, kieåm tra ñaùnh giaù thöông toån<br /> tröôùc vaø sau moå. Duïng cuï TT ñöa ñeán taän oå gaõy ñeå naâng chænh vôùi can thieäp toái thieåu vaøo nieâm maïc<br /> xoang nhaát laø vuøng pheãu traùn vaø traùnh ñöôïc daãn löu qua ngaùch traùn, ruùt ngaén thôøi gian moå vaø ñieàu trò.<br /> <br /> SUMMARY<br /> RESERVATIVE SURGERY FOR FRONTAL SINUS FRACTURE TREATMENT<br /> AT HOSPITAL REPUBLIC 115<br /> Pham Van Toan, Huynh Thanh, Truong Ngoc Thuy Tien, Nguyen Huu Khoi<br /> * Y Hoc TP. Ho Chi Minh * Vol. 9 * Supplement of No 1 * 2005: 137 – 140<br /> <br /> Choosing the appropriate surgical technique for frontal sinus fracture treatment have always been<br /> the challenge to the ENT surgeons, especially in cases of complicated fractures. The most appropriate<br /> approach to frontal sinus is aimed to ensure that the frontal sinus could be assessed thoroughly as well as<br /> replaced adequately to be recovered aesthetically and functionally. In 115 People's Hospital ENT<br /> department from January 2002 to now, we have carried out the so called Reservative Replacement<br /> Technique on 52 cases of frotal sinus fratures with optimistic innitial results. Through a small incision and<br /> trephination at the anterior wall of FS, we can assess the inner sinus endoscopically and replace the<br /> fractures adequatelly using the modified instruments (so – called TT) which minimize the injury to frontal<br /> recess and to normal tissues, avoiding the long-term drainage through frontal recess and reducing the<br /> period of surgery and recovery.<br /> <br /> ÑAËT VAÁN ÑEÀ<br /> Chaán thöông ñaàu maët, trong ñoù coù chaán thöông<br /> gaây vôõ xoang traùn (XT) laø moät caáp cöùu thöôøng gaëp ôû caùc<br /> cô sôû ñieàu trò. Chæ coù moät löïc va chaïm maïnh vôùi toác ñoä<br /> lôùn (tai naïn giao thoâng, bò ñaùnh...) môùi gaây vôõ xoang<br /> traùn. Vôõ xoang traùn coù theå gaây nguy cô thöông toån noäi<br /> soï, bieán daïng veà maët thaåm myõ vaø gaây ra nhöõng bieán<br /> chöùng sôùm, muoän nhö: vieâm xoang traùn caáp – maïn,<br /> <br /> vieâm maøng naõo, aùp xe naõo, vieâm xöông, u nhaày...<br /> Ñieàu trò vôõ xoang traùn raát caàn coù moät quy trình xöû<br /> trí an toaøn vaø khoa hoïc nhaèm taùi taïo phuïc hoài ñöôøng<br /> cong cuûa traùn tröôùc khi bò chaán thöông traû laïi chöùc<br /> naêng bình thöôøng cuûa xoang vaø phoøng traùnh ñöôïc<br /> nhöõng bieán chöùng sôùm, muoän coù theå xaûy ra.<br /> Muïc tieâu cuûa chuùng toâi laø nghieân cöùu phöông<br /> phaùp phaãu thuaät chænh hình baûo toàn xoang traùn cho<br /> caùc kieåu vôõ xoang traùn – khoái muõi traùn.<br /> <br /> * Khoa Tai Muõi Hoïng, Beänh vieän Nhaân daân 115<br /> ** Boä moân TMH, tröôøng ÑHYD TP.HCM<br /> <br /> 137<br /> <br /> ÑOÁI TÖÔÏNG VAØ PHÖÔNG PHAÙP NGHIEÂN<br /> CÖÙU<br /> <br /> giöõa neáu coù chaát ñaùnh daáu laø ngaùch traùn thoâng.<br /> <br /> Ñoái töôïng nghieân cöùu<br /> <br /> Choïn vò trí ñeå naâng chænh sau ñoù luoàn duïng cuï<br /> TT qua loã khoan vaø aùp saùt maët duïng cuï vaøo maët döôùi<br /> thaønh xoang moät tay naâng chænh, moät tay ñaët ôû maët<br /> treân töông öùng vöøa naâng, vöøa ñaùnh giaù keát quaû naâng<br /> chænh xoay theo chieàu nan quaït giaáy.<br /> <br /> Nhöõng beänh nhaân bò vôõ xoang traùn coù di leäch,<br /> khoâng ñöa vaøo nhoùm nghieân cöùu caùc tröôøng hôïp vôõ<br /> naùt vuïn, vôõ thaønh sau di leäch nhieàu coù doø dòch naõo<br /> tuûy ñaõ oån ñònh veà chaán thöông soï naõo, ngöïc, buïng....<br /> Phöông phaùp nghieân cöùu<br /> Phöông phaùp moâ taû hoài cöùu vaø tieàn cöùu<br /> <br /> Nhöõng beänh nhaân bò chaán thöông vôõ xoang traùn<br /> coù trieäu chöùng thöïc theå vaø hình aûnh CT Scan vôõ<br /> xoang traùn coù di leäch ñaõ ñöôïc xöû trí caáp cöùu, theo doõi<br /> vaø ñieàu trò oån ñònh veà caùc chuyeân khoa: Ngoaïi thaàn<br /> kinh, ngöïc, buïng....<br /> Tieán haønh moå sôùm khi ñieàu kieän cuûa beänh nhaân<br /> cho pheùp: ñieàu kieän sinh toàn, tri giaùc, daáu hieäu khu<br /> truù.<br /> <br /> . Chænh hình di leäch.<br /> <br /> Naâng chænh khoái muõi traùn (sau khi ñaõ naâng chænh<br /> thaønh tröôùc xoang traùn) naâng chænh baèng hai ñöôøng:<br /> Ñöôøng treân ñöa duïng cuï TT qua loã khoan höôùng<br /> xuoáng pheãu traùn vaø aùp saùt duïng cuï vaøo thaønh xoang.<br /> Ñöôøng döôùi ñöa duïng cuï Martin vaøo hoác muõi.<br /> Sau khi ñöa duïng cuï vaøo vaø kieåm tra sao hai ñaàu<br /> duïng cuï töông öùng "gaàn saùt nhau" löïc naâng ñoàng thôøi<br /> moät luùc vöøa naâng chænh vöøa kieåm tra keát quaû.<br /> Sau khi naâng chænh kieåm tra laïi keát quaû vaø söï löu<br /> thoâng cuûa ngaùch traùn.<br /> <br /> Phöông phaùp voâ caûm<br /> <br /> Keát xöông: coá ñònh nhöõng maûnh xöông caøi<br /> khoâng chaéc baèng chæ vicryl 2.0 hoaëc chæ theùp hoaëc<br /> khaâu da treo coá ñònh neân neïp ñaët tröôùc traùn.<br /> <br /> Caùc beänh nhaân phaãu thuaät ñöôïc gaây teâ taïi choã<br /> hoaëc gaây meâ noäi khí quaûn.<br /> <br /> Bôm röûa xoang vaø ñaët daãn löu baèng daây kim caùnh<br /> böôùm qua veát moå.<br /> <br /> Phöông phaùp phaãu thuaät<br /> <br /> Caùc böôùc phaãu thuaät<br /> <br /> Ñoùng veát moå 2 lôùp.<br /> <br /> Ñöôøng vaøo: raïch da 1,5 – 2cm ôû giöõa ñaàu trong<br /> cung maøy. Khi coù veát thöông thì söû duïng veát thöông<br /> laøm ñöôøng vaøo neáu khoâng ñuû roäng thì raïch theâm.<br /> <br /> Haäu phaãu: Ruùt oáng daãn löu trung bình 48 giôø.<br /> <br /> Boùc taùch coá gaéng traùnh laøm toån thöông boù maïch<br /> thaàn kinh, raïch coát maïc boäc loä thaønh tröôùc xoang<br /> traùn vaø khoan moät loã 0,5 x 1,5cm vaøo xoang traùn (coù<br /> söû duïng phim ñònh vò xoang traùn).<br /> Bôm röûa huùt maùu tuï trong xoang traùn.<br /> Duøng oáng noäi soi ñöa qua loã khoan vaøo trong<br /> xoang ñeå kieåm tra ñaùnh giaù thöông toån cuûa xoang.<br /> Kieåm tra söï löu thoâng cuûa ngaùch traùn:<br /> . Baûo beänh nhaân (gaây teâ) bòt muõi ngaäm mieäng<br /> thoåi neáu ngaùch traùn thoâng thì coù bong boùng xì leân<br /> trong xoang traùn.<br /> . Duøng chaát ñaùnh daáu xanh methylen (gaây meâ)<br /> vaøo trong xoang traùn sau moät thôøi gian soi ngaùch muõi<br /> <br /> 138<br /> <br /> Neáu caàn thieát coù theå laøm laïi beân ñoái dieän.<br /> <br /> KEÁT QUAÛ NGHIEÂN CÖÙU<br /> Moät soá yeáu toá dòch teã hoïc cuûa vôõ<br /> xoang traùn.<br /> Soá ca thöïc hieän laø 52 tröôøng hôïp.<br /> Giôùi: Nam 44 (84,62%) > Nöõ 8 (15,58%)<br /> Tuoåi: Trình baøy ôû baûng 1.<br /> Tuoåi<br /> <br /> 16 – 30<br /> <br /> 31 – 40<br /> <br /> 41 – 50<br /> <br /> Treân 50<br /> <br /> Soá cas (%) 39 (75,1)<br /> <br /> 7 (13,4)<br /> <br /> 5 (9,60)<br /> <br /> 1 (1,92)<br /> <br /> Nguyeân nhaân: coù 3 nhoùm tai naïn giao thoâng<br /> (TNGT), sinh hoaït (TNSH) vaø lao ñoäng (TNLÑ) ñöôïc<br /> trình baøy ôû baûng 2.<br /> TNGT<br /> 45 cas (86,56%)<br /> <br /> TNSH<br /> 6 cas (11,52%)<br /> <br /> TNLÑ<br /> 1 cas (1,92%)<br /> <br /> Nghieân cöùu Y hoïc<br /> <br /> Y Hoïc TP. Hoà Chí Minh * Taäp 9 * Phuï baûn cuûa Soá 1 * 2005<br /> <br /> Trieäu chöùng vaø toån thöông<br /> <br /> Phaãu thuaät<br /> <br /> Trieäu chöùng laâm saøng: coù 9 daáu hieäu laâm<br /> saøng<br /> <br /> Phöông phaùp voâ caûm<br /> <br /> Söng neà vuøng traùn: 52 cas tyû leä: 100%<br /> <br /> Gaây teâ 44 tröôøng hôïp, gaây meâ NKQ 04 tröôøng<br /> hôïp.<br /> <br /> Suïp loõm vuøng traùn: 52 cas tyû leä: 100%<br /> <br /> Phöông phaùp phaãu thuaät<br /> <br /> Roái loaïn caûm giaùc (ñau – teâ): 52 cas tyû leä: 100%<br /> Baát tænh: 34 cas tyû leä: 65,38%<br /> <br /> Chænh thaønh tröôùc xoang traùn: 48<br /> Chænh hình thaønh tröôùc xoang traùn + naâng khoái<br /> muõi traùn: 04<br /> <br /> Chaûy maùu muõi: 30 cas tyû leä: 57,69%<br /> <br /> Keát hôïp naâng xöông chính muõi: 15<br /> <br /> Veát thöông vuøng traùn: 19 cas tyû leä: 36,54%<br /> <br /> Keát hôïp chænh hình xoang haøm: 03<br /> <br /> Suïp bôø oå maét, baàm tím: 21 cas tyû leä: 40,38%<br /> <br /> Ñaùnh giaù keát quaû<br /> <br /> Suïp khoái muõi traùn: 04 cas tyû leä: 7,7%<br /> <br /> Phuïc hoài chöùc naêng xoang traùn:<br /> <br /> Leäch veïo, suïp thaùp muõi: 15 cas tyû leä: 28,84%<br /> Daáu hieäu Xquang: CT Scan<br /> <br /> 48 tröôøng hôïp Xquang xoang trôû laïi bình thöôøng<br /> 04 tröôøng hôïp Xquang xoang coøn môø<br /> <br /> Vôõ thaønh tröôùc xoang traùn ñôn thuaàn: 35 cas, tyû<br /> leä: 67,3%<br /> <br /> Söï löu thoâng cuûa ngaùch traùn:<br /> <br /> Vôõ thaønh tröôùc + vôõ thaønh sau: 13 cas, tyû leä:<br /> 25,0%<br /> <br /> Sau moå 2 ngaøy: 46 tröôøng hôïp<br /> <br /> Vôõ thaønh tröôùc + vôõ thaønh sau + suïp khoái muõi<br /> traùn: 04 cas, tyû leä: 7,7%<br /> Vò trí thöông toån<br /> <br /> Vò trí thöông toån thaønh tröôùc xoang traùn<br /> <br /> Ngay trong cuoäc moå: 29 tröôøng hôïp<br /> Sau moå 3 – 5 ngaøy: 52 tröôøng hôïp<br /> Roái loaïn caûm giaùc<br /> <br /> Vuøng da traùn sau moå 1 – 2 tuaàn beänh nhaân heát<br /> ñau nhöng coøn teâ vuøng traùn sau 3 thaùng coøn moät soá<br /> ít coøn caûm giaùc teâ bì vuøng traùn.<br /> <br /> Suïp loõm moät beân: 31 tröôøng hôïp, tyû leä: 51,69%<br /> <br /> Taâm thaàn kinh<br /> <br /> Suïp loõm hai beân: 21 tröôøng hôïp, tyû leä: 40,38%<br /> <br /> Khoâng coù tröôøng hôïp naøo ñoäng kinh hay giaûm<br /> suùt trí nhôù, coù moät soá thay ñoåi tính tình sau moät thôøi<br /> gian laø oån ñònh.<br /> <br /> Vò trí thöông toån thaønh sau xoang traùn<br /> Nöùt xöông: 08 tröôøng hôïp, tyû leä: 15,38%<br /> Di leäch ít: 09 tröôøng hôïp, tyû leä: 17,30%<br /> Caùc loaïi toån thöông xoang traùn<br /> <br /> Vôõ suïp thaønh tröôùc xoang traùn ñôn thuaàn: 35<br /> tröôøng hôïp, tyû leä: 67,3%<br /> Vôõ suïp thaønh tröôùc - vôõ thaønh sau xoang traùn<br /> khoâng di leäch, di leäch ít khoâng coù doø DNT: 13<br /> tröôøng hôïp, tyû leä: 25,0%<br /> <br /> Thaåm myõ<br /> <br /> . Veát moå: 49 tröôøng hôïp seïo nhoû mòn, 3 tröôøng<br /> hôïp seïo dính, hôi lôùn do veát thöông maát chaát.<br /> . Ñöôøng cong cuûa traùn: 35 tröôøng hôïp ñöôøng<br /> cong cuûa traùn caân ñoái hai beân: 16 tröôøng hôïp coøn loõm<br /> nheï, xaáu 01 tröôøng hôïp.<br /> . Vieâm nhieãm: coù 03 tröôøng hôïp vieâm xoang maïn<br /> nhöng khoâng coù öù dòch ôû trong xoang.<br /> <br /> Vôõ thaønh tröôùc – vôõ thaønh sau di leäch ít, suïp<br /> khoái muõi traùn khoâng coù doø DNT: 04 tröôøng hôïp,<br /> tyû leä: 7,7%<br /> <br /> 139<br /> <br /> BAØN LUAÄN<br /> Veà caùc trieäu chöùng laâm saøng vaø X<br /> quang<br /> Trieäu chöùng: Söng neà, roái loaïn caûm giaùc, suïp loõm<br /> vuøng xoang traùn thöôøng gaëp vaø coù giaù trò gôïi yù chaån<br /> ñoaùn.<br /> Trieäu chöùng: Baát tænh, chaûy maùu muõi, veát thöông<br /> vuøng traùn, thöông toån oå maét vaø suïp khoái muõi traùn<br /> thöôøng gaëp ôû nhöõng beänh nhaân bò chaán thöông naëng<br /> coù thöông toån keát hôïp keøm theo.<br /> Xquang: Xquang qui öôùc coù giaù trò saøng loïc, CT<br /> Scan coù giaù trò chaån ñoaùn vaø ñieàu trò.<br /> Veà phaãu thuaät<br /> Löïa choïn phöông phaùp voâ caûm: ña soá caùc tröôøng<br /> hôïp gaây teâ keát hôïp vôùi tieàn meâ chæ ñònh roäng raõi,<br /> beänh nhaân hôïp taùc trong cuoäc moå.<br /> Söû duïng phöông tieän noäi soi vaø duïng cuï caûi tieán<br /> TT neân ñöôøng vaøo xoang traùn nhoû traùnh phaûi raïch da<br /> vaø boäc loä roäng nhö caùc ñöôøng moå kinh ñieån vôùi ñöôøng<br /> moå naøy ít gaây thöông toån, tieát kieäm ñöôïc toå chöùc laønh<br /> giöõ ñöôïc coát maïc ñeå baûo toàn nhöõng maûnh xöông vôõ<br /> taïo ñieàu kieän toát cho naâng chænh vaø coá ñònh oå gaõy.<br /> Duïng cuï noäi soi giuùp ñaùnh giaù saùt thöïc nhöõng<br /> thöông toån vaø ñaùnh giaù söï löu thoâng cuûa ngaùch traùn<br /> tröôùc vaø sau moå.<br /> Duïng cuï caûi tieán TT vôùi kích côõ khaùc nhau vaø ñöa<br /> vaøo trong xoang traùn ñöôïc deã daøng. Maët phaúng cuûa<br /> duïng cuï ñöôïc aùp saùt vaøo maët döôùi thaønh xoang (choã<br /> gaõy) ñeå naâng chænh, ñoàng thôøi deã di chuyeån tònh tieán<br /> theo chieàu nan quaït giaáy laøm cho quaù trình naâng<br /> chænh ñöôïc lieân tuïc ñaït hieäu quaû cao vaø laøm haïn cheá<br /> toái thieåu thöông toån nieâm maïc xoang nhaát laø vuøng<br /> pheãu traùn.<br /> Sau moå ñaët daãn löu qua veát moå traùnh ñöôïc öù<br /> ñoïng dòch laøm giaûm aùp löïc giuùp cho nieâm maïc giaûm<br /> xung huyeát phuø neà vaø phuïc hoài nhanh choùng, ñoàng<br /> <br /> 140<br /> <br /> thôøi giuùp cho vieäc kieåm tra vaø ñieàu trò sau moå bôûi sau<br /> moå nieâm maïc coù theå bò phuø neà gaây bít taéc söï löu<br /> thoâng cuûa ngaùch traùn.<br /> Coá ñònh maûnh xöông vaø khaâu treo da neân neïp coá<br /> ñònh giuùp cho söï phuïc hoài ñöôøng cong cuûa traùn ñaït<br /> keát quaû cao.<br /> <br /> KEÁT LUAÄN<br /> Ña soá caùc tröôøng hôïp vôõ xoang traùn chuùng toâi ñaõ<br /> thöïc hieän phöông phaùp phaãu thuaät baûo toàn xoang<br /> traùn böôùc ñaàu ñaït keát quaû raát khaû quan, veà öu ñieåm<br /> phöông phaùp naøy laø: Ñöôøng vaøo xoang traùn nhoû tieát<br /> kieäm ñöôïc toå chöùc laønh, baûo ñaûm ñöôïc tính thaåm myõ<br /> vaø phuïc hoài chöùc naêng cuûa xoang traùnh ñöôïc daãn löu<br /> qua ngaùch traùn. Ñaây laø moät phaãu thuaät an toaøn ñöôïc<br /> chæ ñònh cho caùc kieåu vôõ: vôõ suïp thaønh tröôùc xoang<br /> traùn ñôn thuaàn hoaëc keøm theo vôõ bôø oå maét, vôõ ngaùch<br /> traùn, hoaëc vôõ thaønh sau xoang traùn khoâng hay di leäch<br /> ít khoâng coù doø dòch naõo tuûy.<br /> <br /> TAØI LIEÄU THAM KHAÛO<br /> 1<br /> 2<br /> 3<br /> <br /> 4<br /> <br /> 5<br /> <br /> 6<br /> <br /> 7<br /> <br /> 8<br /> 9<br /> <br /> Donald PJ, Frontal sinus fractures. Cumminge<br /> otolaryngology Head – Neck, Mospy, 1993, 901 – 919.<br /> E.Bradley Strong, MD. Frontal sinus fractures<br /> eMedicin. Com, May 15, 2002.<br /> Kelly D.Sweeney, MD. Frontal sinus fractures. Dept.<br /> of otolaryngolory, UTMB, Grand Rounds February 22,<br /> 1995.<br /> Khalid Al- Seibeih, MD. Martin Descrosiers, MD,<br /> FRCSC, Bi. Frontal Enclascopic resection of Frontal<br /> sinus osteomalaryngoscope 108: February 1998, 295 –<br /> 298.<br /> Levin SB, et al, Evalation and Treatment of Frontal<br /> sinus Fracture Otolaryngology Head – Neck Surg 95:<br /> 19 – 22, 1986.<br /> Montgomery, W.W: Surgery of the Frontal sinus in:<br /> W. Montgomery, eds Surgey of the upper respiatory<br /> system, Philadelphia: Lea & Febiger, 1979: 117 – 173.<br /> Spiros Manolidis, Management of frontal sinus<br /> Trauma. Seminars in plastic surgery/ volume 16, No. 3<br /> – 2002, 261 – 271.<br /> Stanley RB, JR. Management of frontal sinus<br /> fractures. Facial plastic Surg 1988; 5: 231 – 235.<br /> Wallis A, Donald PJ. Frontal sinus fractures: a review<br /> of 72 cases Laryngosope 1988, Jun; 98 (6 ptl) 593-8.<br /> <br />