Phổ biến kỹ thuật mới trong thực nghiệm và phát triển nông thôn

Chia sẻ: Tra Sua Nguyen | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:0

Thêm vào BST

Báo xấu

168
lượt xem 52
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Phổ biến kỹ thuật mới trong thực nghiệm và phát triển nông thôn - cuốn sách được biên soạn chủ yếu dựa vào kinh nghiệm thực tiễn, hy vọng rằng sẽ giúp ích được cho các cán bộ nông thôn trong việc quản lí và phát triển dự án

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Phổ biến kỹ thuật mới trong thực nghiệm và phát triển nông thôn

Download:: http://Agriviet.Com Bé N«ng nghiÖp & PTNT ViÖt Nam Céng ®ång chung Ch©u ¢u Dù ¸N PH¸T TRIÓN N¤NG TH¤N CAO B»NG - B¾C K¹N PHæ BIÕN Kü THUËT MíI TRONG THùC NGHIÖM Vμ TRIÓN KHAI PH¸T TRIÓN N¤NG NGHIÖP N¤NG TH¤N KÕT QU¶ Vμ BμI HäC KINH NGHIÖM T¹I 2 TØNH CAO B»NG Vμ B¾C K¹N GIAI §O¹N 2000-2003 Cao b»ng, n¨m 2004
Chñ biªn TrÇn V¨n KhÈn Ng« xu©n hoµng T¸c gi¶ §Æng v¨n minh TRÇn v¨n phïng NguyÔn h÷u hång Ph¹m thÞ ®µo NguyÔn sü hµnh Ng« xu©n hoµng Biªn tËp Karin Voigt TriÖu §øc Ho¹t N«ng Xu©n Dòng N«ng ThÞ Hµ NguyÔn thÞ b×nh NguyÔn v¨n tiÕn Hoµng thÞ n−¬ng 2
Môc lôc Lêi nãi ®Çu I. Môc tiªu, ph−¬ng ph¸p tiÕp cËn, tæ chøc, triÓn khai, gi¸m s¸t vμ ®¸nh gia II. KÕt qu¶ ®¹t ®−îc giai ®o¹n 2000-2003 III. Tæng kÕt vμ phæ biÕn kü thuËt míi thμnh c«ng giai ®o¹n 2000-2003 A. C¸c kü thuËt vÒ trång trät 1. Thö nghiÖm gièng lóa ®oµn kªt nguyªn chñng vµ ¸p dông biÖn ph¸p kü thuËt cÊy lóa 1 r¶nh 2. Thö nghiÖm bãn ph©n c©n ®èi cho lóa §oµn kÕt 3. Thö nghiÖm Gièng lóa lai Q 63 / NhÞ −u 63 t¹i Cao B»ng 4. Thö nghiÖm gièng lóa lai 2 dßng Båi t¹p s¬n thanh vµ Båi t¹p 49 t¹i B¾c K¹n 5. Thö nghiÖm gièng lóa NhÞ −u 838 t¹i B¾c K¹n 6. Thö nghiÖm vÒ lóa chôi h¹n CH5, CH135 vµ CH185 t¹i Cao B»ng 7. Thö nghiÖm lóa c¹n LC 931 t¹i B¾c K¹n 8. Thö nghiÖm gièng ng« HQ2000 9. Thö nghiÖm bãn ph©n cho ng« 10. Thö nghiÖm gièng ng« §K888 vµ §K999 11. Thö nghiÖm gièng ®Ëu t−¬ng VX 93, DT99 Vµ DT12 12. Thö nghiÖm gièng ®Ëu t−¬ng DT 84 trªn ®Êt ruéng mét vô 13. Thö nghiÖm bãn ph©n cho ®Ëu t−¬ng 14. Gièng ®Ëu xanh T135 15. Thö nghiÖm vÒ gièng l¹c 16. Thö nghiÖm vÒ bãn ph©n vµ v«i cho l¹c 17. Thö nghiÖm gièng khoai lang KB1, KB2 vµ KL5 t¹i cao b»ng 18. Thö nghiÖm vÒ gièng s¾n KM60 vµ KM94 t¹i cao b»ng B. c¸c kü thuËt vÒ ch¨n nu«i 19. Thö nghiÖm gièng lîn Mãng C¸i 20. Thö nghiÖm nu«i gµ Tam Hoµng dßng 882 21. Thö nghiÖm nu«i gµ L−¬ng Ph−îng 22. Thö nghiÖm sö dông thøc ¨n ®Ëm ®Æc cho gµ 23. Thö nghiÖm n©ng cao tû lÖ nu«i sèng gµ con 24. Thö nghiÖm nu«i vÞt ®Î trøng Khaki campbell t¹i B¾c K¹n 25. Thö nghiÖm nu«i c¸ ruéng 3
Lêi nãi ®Çu Dù ¸n ph¸t triÓn n«ng th«n Cao B»ng - B¾c K¹n (Bé NN&PTNT ViÖt Nam céng t¸c víi Uû ban Ch©u ¢u) víi thêi h¹n 5 n¨m, b¾t ®Çu ho¹t ®éng t¹i 2 tØnh cao B»ng B¾c K¹n tõ th¸ng 2 n¨m 1999 vμ kÕt thóc vμo cuèi th¸ng 12 n¨m 2004. Môc tiªu chung cña Dù ¸n: lμ n©ng cao møc sèng vμ tÝnh bÒn v÷ng vÒ m«i tr−êng cho c¸c hé nghÌo ë vïng miÒn nói phÝa B¾c ViÖt Nam trªn c¬ së ®¶m b¶o cho c¸c hé nghÌo cã kh¶ n¨ng t¨ng n¨ng suÊt c©y trång vËt nu«i, t¨ng nguån thu phô vμ c¬ héi tiÕp cËn thÞ tr−êng, ®¶m b¶o cung cÊp n−íc sinh ho¹t vμ b¶o vÖ ®Êt th«ng qua phôc håi rõng ë nh÷ng n¬i cÇn thiÕt. §Ó ®¹t ®−îc môc tiªu trªn, ho¹t ®éng khuyÕn n«ng cïng c¸c ho¹t ®éng kh¸c cña dù ¸n ®· chÝnh thøc ho¹t ®éng tõ th¸ng 1 n¨m 2000 t¹i c¸c huyÖn ®iÓm cña ë 2 tØnh Cao B»ng vμ B¾c K¹n. §Õn n¨m 2003 ®· më réng ho¹t ®éng sang c¸c huyÖn kh«ng träng ®iÓm kh¸c. C¸c ho¹t ®éng bao gåm:ho¹t ®éng thö nghiÖm trång trät, ch¨n nu«i, ®μo t¹o khuyÕn n«ng viªn, thó y viªn th«n b¶n, më c¸c líp IPM, cung cÊp tñ thuèc thó y th«n b¶n, x©y dùng c¸c th«n an toμn dÞch bÖnh vμ nhiÒu ho¹t ®éng kh¸c ë c¸c cÊp. KÕt qu¶ thùc hiÖn ®· lμm lμm thay ®æi râ nÐt ®êi sèng vμ nhËn thøc cña ng−êi d©n còng nh− ph−¬ng ph¸p lμm viÖc cña c¸n bé khuyÕn n«ng c¸c cÊp. TÝnh ®Õn cuèi th¸ng 9 n¨m 2004, dù ¸n ph¸t triÓn n«ng Cao B»ng B¾c C¹n ®· phèi hîp hç trî 5 huyÖn ë B¾c C¹n vμ 7 huyÖn ë Cao B»ng ®Ó thùc hiÖn c¸c thñ nghiÖm vμ tr×nh diÔn trång trät vμ ch¨n nu«i. Thö nghiÖm vμ tr×nh diÔn ®−îc thùc hiÖn d−a trªn nhu cÇu cña ng−êi d©n vμ ph¸t triÓn cña tiÕn bé kü thuËt míi. C¸c thñ nghiÖm vÒ gièng, ph©n bãn, kü thuËt canh t¸c, thøc ¨n ch¨n nu«i, thó y ®· ®−îc n«ng d©n ë 2 tØnh h−ëng øng vμ ph¸t triÓn. Theo sè liÖu míi nhÊt cho biÕt trong giai ®o¹n 2000-2004 ë 2 tØnh ®· cã 1123 lo¹i h×nh thñ nghiÖm víi 9987 l−ît hé tham gia, trong ®ã kho¶ng 40-50% lμ c¸c thñ nghiÖm thμnh c«ng vμ ®−îc c¸c hé n«ng d©n tù ph¸t triÓn. KÕt qu¶ c¸c thñ nghiÖm ®· gãp phÇn kh«ng nhá vμo xo¸ ®ãi gi¶m nghÌo vμ c¶i thiÖn ®êi sèng ng−êi d©n. §Ó tæng kÕt kinh nghiÖm vμ ph¸t triÓn nh÷ng thö nghiÖm thμnh c«ng trªn ®Þa bμn 2 tØnh Cao B»ng vμ B¾c C¹n, c¸n bé hîp phÇn n«ng nghiÖp cña Dù ¸n phèi hîp víi mét sè chuyªn gia cã kinh nghiÖm trong lÜnh vùc nμy ®· biªn so¹n cuèn “Phæ biÕn kü thuËt míi trong thùc nghiÖm vμ triÓn khai trong ph¸t triÓn N«ng nghiÖp N«ng Th«n- KÕt qu¶ vμ bμi häc kinh nghiÖm t¹i 2 tØnh Cao B»ng vμ B¾c K¹n, giai ®o¹n 2000 -2003”. Cuèn s¸ch ®−îc biªn so¹n chñ yÕu dùa vμo kinh nghiÖm thùc tiÔn trong ho¹t ®éng phèi hîp, hç trî cña Dù ¸n. Hy väng r»ng cuèn s¸ch sÏ lμ tμi liÖu tham kh¶o tèt cho c¸c nhμ qu¶n lý, c¸n bé lμm viÖc trong lÜnh vùc ph¸t triÓn N«ng th«n ë c¸c cÊp vμ bμ con n«ng d©n. Tuy nhiªn, do ®−îc biªn so¹n lÇn ®Çu, ch¾c ch¾n cuèn s¸ch cßn nhiÒu thiÕu sãt vÒ néi dung vμ h×nh thøc mong b¹n ®äc ®ãng gãp cho cuèn s¸ch ®−îc hoμn chØnh h¬n. Dù ¸n ph¸t triÓn n«ng th«n Cao B»ng- B¾c K¹n 4
PhÇn I Môc tiªu, ph−¬ng ph¸p tiÕp cËn, tæ chøc, triÓn khai, gi¸m s¸t vμ ®¸nh gia 1. Môc tiªu ViÖc ph¸t hiÖn c¸c tiÕn bé kü thuËt trång trät, ch¨n nu«i ®Ó gãp phÇn gi¶i quyÕt c¸c khã kh¨n cña n«ng d©n vµ t¹o ®iÒu kiÖn tiÕn hµnh th©m canh, nh»m n©ng cao n¨ng suÊt, t¨ng thu nhËp cho ng−êi d©n vïng dù ¸n lµ mét viÖc lµm rÊt quan träng. Nh÷ng tiÕn bé kü thuËt nµy ®· ®−îc chøng minh lµ thµnh c«ng vµ ®· ®−îc n«ng d©n nghÌo ë nh÷ng n¬i kh¸c ¸p dông nh−ng ch−a më réng ®Õn vïng s©u, vïng xa. Nh÷ng tiÕn bé nµy cÇn ph¶i ®−îc thö nghiÖm ®Ó t×m ra sù thÝch hîp víi c¸c ®iÒu kiÖn míi víi sù tham gia ®ãng gãp ý kiÕn cña ng−êi d©n. NÕu c¸c thö nghiÖm ®ã thµnh c«ng sÏ ®−îc ®em ra tr×nh diÔn ®Ó më réng. Môc tiªu cña ch−¬ng tr×nh thö nghiÖm, tr×nh diÔn nh− sau: - C¸c ch−¬ng tr×nh thö nghiÖm ph¶i phï hîp víi ®iÒu kiÖn kinh tÕ - x· héi cña c¸c hé nghÌo, nh÷ng kü thuËt cã thÓ ph¸t triÓn lµ nh÷ng kü thuËt cã hiÖu qu¶ mµ ng−êi n«ng d©n cã thÓ chÊp nhËn ®−îc. - ChØ tiÕn hµnh thö nghiÖm c¸c tiÕn bé kü thuËt cã yªu cÇu ®Çu t− thÊp tõ bªn ngoµi, do kh¶ n¨ng ®Çu t− cña c¸c hé nghÌo cßn h¹n chÕ vµ hÖ thèng cung øng vËt t− n«ng nghiÖp ch−a ®Çy ®ñ, thiÕu kh¶ n¨ng cung øng ®Õn x·, th«n. - C¸c thö nghiÖm do n«ng d©n trùc tiÕp thùc hiÖn, ®¸nh gi¸ kÕt qu¶ vµ ph¶i cã quy m« nhá, kh«ng ph¶i ®Çu t− thªm trõ c¸c c«ng thøc thö nghiÖm ng−êi d©n ch−a cã s½n nh− gièng vËt nu«i, c©y trång … - Thö nghiÖm sÏ tiÕn hµnh ngay t¹i c¸c th«n b¶n. C¸c thö nghiÖm thµnh c«ng sÏ ®−a vµo tr×nh diÔn vµ t¹i ®ã nh÷ng c«ng t¸c viªn tham gia ch−¬ng tr×nh thö nghiÖm sÏ cã tr¸ch nhiÖm chØ cho c¸c n«ng d©n kh¸c nh÷ng ®iÒu hä chøng kiÕn lµ cã hiÖu qu¶. - Th«ng qua c¸c thö nghiÖm, tiÕn hµnh ®µo t¹o c¸n bé khuyÕn n«ng, v× ®©y lµ c¬ së ®Ó c¸n bé hiÓu vÒ nhu cÇu còng nh− c¸ch tiÕp cËn víi n«ng d©n. Sù tham gia cña c¸n bé khuyÕn n«ng trong c¸c cuéc thö nghiÖm sÏ t¨ng c−êng thªm mèi quan hÖ víi céng ®ång vµ t¹o ®iÒu kiÖn cho hä trong viÖc tuyªn truyÒn c¸c kü thuËt míi vµ nh÷ng thµnh c«ng cña c¸c ho¹t ®éng thö nghiÖm. - N©ng cao tr×nh ®é s¶n xuÊt cña ng−êi n«ng d©n. 2. Ph−¬ng ph¸p tiÕp cËn 2.1 Ph−¬ng ph¸p lùa chän ®Þa bµn ho¹t ®éng ViÖc lùa chän ®Þa bµn ho¹t ®éng dùa trªn mét sè tiªu chÝ nh− sau: a- §èi víi huyÖn vµ x·: - HuyÖn vµ x· ph¶i cã tû lÖ hé ®ãi nghÌo cao - §a d¹ng vÒ d©n sè, vµ ph¶i cã Ýt nhÊt mét d©n téc thiÓu sè - Ph¶i cã c¸c ®iÒu kiÖn ®Êt ®ai, khÝ hËu, sinh th¸i ®a d¹ng - Cã ®−êng giao th«ng thuËn tiÖn cho xe m« t« vµ xe bèn b¸nh ®Ó t¹o ®iÒu kiÖn cho triÓn khai c¸c ho¹t ®éng cña dù ¸n. - Cã nguån lùc ®ñ hoµn thµnh c¸c ho¹t ®éng cña dù ¸n. 5
- Kh«ng cã nhiÒu c¸c ho¹t ®éng khuyÕn n«ng lín do c¸c nhµ tµi trî kh¸c nhau tiÕn hµnh b- §èi víi th«n b¶n: - ¦u tiªn cho c¸c th«n b¶n cã tõ 2 d©n téc thiÓu sè trë lªn nh− (d©n téc H'm«ng, Dao, L«l«) - Ph¶i ®¹i diÖn cho vïng sinh th¸i cña x· - Cã tû lÖ ®ãi nghÌo cao trong x· - Mçi x· chän tõ 5 - 6 th«n b¶n. Danh s¸ch c¸c th«n b¶n ®−îc lùa chän cÇn cã sù thèng nhÊt gi÷a Phßng N«ng nghiÖp & PTNT huyÖn vµ Ban qu¶n lý dù ¸n. 2.2 X©y dùng hÖ thèng tæ chøc tõ huyÖn ®Õn x∙, th«n b¶n Tæ dù ¸n HuyÖn Thuéc Phßng NN & PTNT Ban qu¶n lý dù ¸n X· Gåm 2 - 3 thµnh viªn Ban qu¶n lý dù ¸n Th«n Nhãm trång Nhãm ch¨n nu«i Nhãm l©m trät nghiÖp a- Tæ dù ¸n huyÖn: Thµnh phÇn: Gåm cã tr−ëng hoÆc phã phßng N«ng nghiÖp vµ PTNT huyÖn lµm tæ tr−ëng. 2 - 3 c¸n bé kü thuËt trång trät, ch¨n nu«i thó y, l©m nghiÖp lµm uû viªn, 1 c¸n bé lµm kÕ to¸n. Chøc n¨ng nhiÖm vô cña tæ: Tæ chøc x©y dùng kÕ ho¹ch vµ lùa chän c¸c thö nghiÖm, tr×nh diÔn cã sù tham gia cña ng−êi d©n. Phèi hîp víi c¸n bé dù ¸n x©y dùng kÕ ho¹ch ho¹t ®éng vµ kÕ ho¹ch ng©n s¸ch cho tõng n¨m, kÕ ho¹ch tæ chøc ho¹t ®éng cña dù ¸n. X©y dùng néi quy, quy chÕ ho¹t ®éng, lÞch sinh ho¹t vµ ph©n c«ng tr¸ch nhiÖm cho tõng thµnh viªn cña nhãm. §Ò xuÊt c¸c biÖn ph¸p cã tÝnh kh¶ thi ®Ó thùc hiÖn cã hiÖu qu¶ dù ¸n. b- Ban qu¶n lý dù ¸n cÊp x·: 6
- Thµnh phÇn: Gåm cã Chñ tÞch hoÆc phã chñ tÞch x· lµm tr−ëng ban. C¸n bé khuyÕn n«ng x· hoÆc c¸n bé phô tr¸ch n«ng l©m nghiÖp, c¸n bé ban ch¨n nu«i hoÆc c¸n bé thó y x· vµ c¸n bé phô n÷ hoÆc ®oµn thÓ lµm uû viªn - Chøc n¨ng vµ nhiÖm vô: Tæ chøc triÓn khai thùc hiÖn, ®¸nh gi¸ kÕt qu¶ c¸c ho¹t ®éng cña dù ¸n ë x·, th«n b¶n. Tæ chøc x©y dùng kÕ ho¹ch ph¸t triÓn th«n b¶n trªn c¬ së phèi hîp chÆt chÏ gi÷a c¸n bé khuyÕn n«ng huyÖn, x·, th«n b¶n. Tæ chøc c¸c cuéc häp giao ban th¸ng ®Ó ®¸nh gi¸ ho¹t ®éng cña th¸ng ®ã ®ång thêi x©y dùng kÕ ho¹ch cho th¸ng tiÕp theo, viÕt b¸o c¸o lªn tæ dù ¸n huyÖn. c- Ban qu¶n lý dù ¸n Th«n: Thµnh phÇn: Gåm cã tr−ëng th«n lµm tr−ëng ban. Héi tr−ëng héi n«ng d©n hoÆc phô n÷, khuyÕn n«ng viªn, thó y viªn th«n b¶n lµm uû viªn. Chøc n¨ng, nhiÖm vô: Chñ tr× c¸c cuéc häp ®Ó bµn x©y dùng kÕ ho¹ch ph¸t triÓn th«n b¶n, ¸p dông vµ më réng c¸c kü thuËt míi vµo s¶n xuÊt. Trùc tiÕp ®«n ®èc, kiÓm tra, gi¸m s¸t, ®¸nh gi¸ kÕt qu¶ ho¹t ®éng cña dù ¸n t¹i th«n b¶n. H−íng dÉn n«ng d©n hoµn thµnh c¸c biÓu mÉu theo dâi, ®¸nh gi¸ thö nghiÖm Tæ chøc häp giao ban mét th¸ng mét lÇn vµ cã tr¸ch nhiÖm b¸o c¸o th−êng xuyªn víi x·, huyÖn vÒ t×nh h×nh thùc hiÖn c¸c ho¹t ®éng t¹i th«n b¶n. d- Nhãm hé n«ng d©n tham gia lµm thñ nghiÖm hoÆc m« h×nh tr×nh diÔn: Ph©n nhãm theo lo¹i h×nh kü thuËt: trång trät, ch¨n nu«i thó y vµ l©m nghiÖp Mçi nhãm cã mét tr−ëng nhãm ®−îc nhãm bÇu lªn vµ mét khuyÕn n«ng viªn cã tr¸ch nhiÖm tæ chøc thùc hiÖn c¸c thö nghiÖm hoÆc m« h×nh tr×nh diÔn. H−íng dÉn kü thuËt cho n«ng d©n, kiÓm tra viÖc chuÈn bÞ, thùc hiÖn c¸c néi dung c«ng viÖc vµ ®iÒn vµo c¸c mÉu biÓu theo dâi. Tæ chøc häp nhãm Ýt nhÊt mét th¸ng mét lÇn ®Ó th¶o luËn, trao ®æi vÒ c¸c thö nghiÖm, tr×nh diÔn vµ c¸c vÊn ®Ò kh¸c. 3. Ph−¬ng ph¸p tæ chøc, triÓn khai, gi¸m s¸t vµ ®¸nh gi¸ thö nghiÖm/tr×nh diÔn 3.1 LËp kÕ ho¹ch th«n b¶n: H×nh 1: X©y dùng kÕ ho¹ch th«n b¶n 7
Hµng n¨m c¸c th«n b¶n triÓn khai dù ¸n ®Òu tæ chøc cuéc häp x©y dùng kÕ ho¹ch ph¸t triÓn th«n b¶n. KÕ ho¹ch ph¸t triÓn th«n b¶n ®−îc x©y dùng trªn c¬ së cã sù tham gia, bµn b¹c cña toµn thÓ c¸c thµnh viªn trong th«n, dùa trªn t×nh h×nh thùc tÕ cña th«n b¶n. Trong qu¸ tr×nh x©y dùng, ng−êi d©n th«n b¶n sÏ bµn b¹c th¶o luËn nh÷ng thuËn lîi, khã kh¨n chñ yÕu cña th«n, ®Ò xuÊt c¸c ho¹t ®éng cÇn thiÕt tiÕn hµnh trong n¨m, còng nh− c¸c gi¶i ph¸p ®Ó thùc hiÖn. §©y lµ c¬ së ®Ó x©y dùng c¸c kÕ ho¹ch tiÕp theo. 3.2 Lùa chän thö nghiÖm vµ hé n«ng d©n C¬ së ®Ó tiÕn hµnh mét thö nghiÖm vµ tr×nh diÔn t¹i hiÖn tr−êng: Thö nghiÖm vµ tr×nh diÔn ph¶i ®−îc xuÊt ph¸t tõ nhu cÇu thùc tiÔn cña n«ng d©n, tõ nh÷ng khã kh¨n trë ng¹i m¾c ph¶i trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt hµng ngµy vµ ®−îc ®Ò nghÞ trong kÕ ho¹ch th«n b¶n. M« h×nh tr×nh diÔn cã thÓ dùa trªn kÕt qu¶ thö nghiÖm ë mét sè vïng cã ®iÒu kiÖn t−¬ng tù vµ ®¹t kÕt qu¶ tèt. Mét sè nguyªn t¾c c¬ b¶n khi lùa chän thö nghiÖm: Thö nghiÖm ®−îc tiÕn hµnh trªn « mÉu nhá, ph¶i dÔ lµm, dÔ ¸p dông, dÔ nh©n réng vµ h¹n chÕ rñi ro. Ph¶i lµ c¸c thö nghiÖm cã ®Çu t− thÊp, ®Çu t− cho thö nghiÖm hoÆc tr×nh diÔn chØ mang tÝnh hç trî vµ ph¶i phï hîp víi ®iÒu kiÖn cña d©n. Thö nghiÖm ph¶i ®¬n gi¶n, ®¶m b¶o nguyªn t¾c chØ thay ®æi mét yÕu tè cßn c¸c yÕu tè kh¸c ph¶i gi÷ nguyªn vµ ph¶i cã l« ®èi chøng ®Ó so s¸nh khi ®¸nh gi¸ kÕt qu¶. Chän hé tham gia lµm thö nghiÖm: C¸c hé ®−îc chän ph¶i n»m trong c¸c th«n ®−îc chän thùc hiÖn dù ¸n vµ cã ®ñ c¸c tiªu chuÈn sau: - Ph¶i tù nguyÖn vµ thùc sù cã nhu cÇu tham gia thö nghiÖm míi - NhiÖt t×nh, cã tinh thÇn tr¸ch nhiÖm vµ s½n sµng phæ biÕn kiÕn thøc cho ng−êi kh¸c. - ¦u tiªn cho c¸c hé thuéc diÖn nghÌo ®ãi, khuyÕn khÝch vai trß cña phô n÷. Khi chän hé tham gia lµm thö nghiÖm cÇn cã sù tham gia ý kiÕn cña c¸c hé n«ng d©n kh¸c trong th«n b¶n 3.3 TËp huÊn vµ x©y dùng kÕ ho¹ch thùc hiÖn Tr−íc khi tiÕn hµnh thö nghiÖm hoÆc tr×nh diÔn, c¸n bé khuyÕn n«ng cïng n«ng d©n tham gia thö nghiÖm th¶o luËn vÒ kÕ ho¹ch, ph©n c«ng râ tr¸ch nhiÖm cho c¸c bªn cã liªn quan, ®Ó hä hiÓu râ c«ng viÖc vµ tr¸ch nhiÖm cña hä. Qu¸ tr×nh tËp huÊn ph¶i lµm râ nh÷ng vÊn ®Ò nh−: thêi gian tiÕn hµnh tõng c«ng viÖc, kÕ ho¹ch chuÈn bÞ vËt t−, lao ®éng, vµ c¸c dông cô kh¸c. CÇn thèng nhÊt néi dung c«ng viÖc, chØ tiªu theo dâi vµ ng−êi theo dâi. Khi cÇn sÏ ký hîp ®ång thùc hiÖn gi÷a c¸n bé khuyÕn n«ng vµ n«ng d©n tham gia thö nghiÖm, tr×nh diÔn. CÇn thiÕt ph¶i trao ®æi ®Ó ng−êi d©n hiÓu r»ng ®©y kh«ng ph¶i lµ thö nghiÖm cña c¸n bé khuyÕn n«ng mµ chÝnh lµ thö nghiÖm cña hä, ®Ó gióp ®ì hä cã thÓ so s¸nh lùa chän kü thuËt cho phï hîp víi ®iÒu kiÖn mµ hä cã. C¸n bé khuyÕn n«ng cïng c¸c hé n«ng d©n thiÕt kÕ « thö nghiÖm/tr×nh diÔn sau khi ®· chuÈn bÞ ®Çy ®ñ vËt t− nguån lùc. Qu¸ tr×nh thiÕt kÕ cÇn chó ý: 8
ThiÕt kÕ ph¶i dùa vµo tªn cña thö nghiÖm. ThiÕt kÕ cña thö nghiÖm cµng ®¬n gi¶n cµng dÔ thùc hiÖn. ThiÕt lËp hÖ thèng biÓn b¸o vµ mÉu ghi chÐp sæ s¸ch cô thÓ, râ rµng dùa trªn néi dung cña thö nghiÖm. H×nh 2: TËp huÊn kü thuËt tr−íc khi triÓn khai thö nghiÖm 3.4 Ph−¬ng ph¸p triÓn khai thö nghiÖm • Trång trät: Ruéng thö nghiÖm ®· ®−îc thùc hiÖn t¹i c¸c hé gia ®×nh. T¹i mçi hé ®Òu bè trÝ c«ng thøc thö nghiÖm vµ ®èi chøng. §èi chøng cña thö nghiÖm vÒ gièng lµ nh÷ng gièng ®Þa ph−¬ng, cña thö nghiÖm ph©n bãn hay ph−¬ng ph¸p canh t¸c lµ møc ph©n bãn vµ h×nh thøc canh t¸c truyÒn thèng t¹i ®Þa ph−¬ng. PhÇn lín c¸c thö nghiÖm chØ bè trÝ 1 c«ng thøc thö nghiÖm víi 1 c«ng thøc ®èi chøng nh− thö nghiÖm vÒ ph©n bãn vµ biÖn ph¸p canh t¸c. Nh−ng 1 sè thö nghiÖm vÒ gièng bè trÝ tõ 1-3 gièng míi kh¸c nhau vµ 1 gièng ®Þa ph−¬ng ®Ó so s¸nh. DiÖn tÝch, thêi vô gieo trång vµ ch¨m sãc t¹i c¸c c«ng thøc thö nghiÖm vµ ®èi chøng nh− nhau. DiÖn tÝch mçi c«ng thøc thö nghiÖm lµ 180m2 t¹i Cao B»ng vµ 250 m2 t¹i B¾c K¹n. C«ng thøc thö nghiÖm vµ ®èi chøng t¹i mçi hé ®−îc bè trÝ trªn cïng ®¸m ruéng ®ång ®Òu vÒ tÝnh chÊt ®Êt. Gi÷a c¸c c«ng thøc ®−îc ng¨n bëi 1 kho¶ng c¸ch réng 30-40 cm. Dù ¸n hç trî toµn bé chi phÝ vÒ gièng cho c¸c thö nghiÖm vÒ gièng vµ ph©n bãn cho c¸c thö nghiÖm vÒ ph©n bãn. Ngoµi ra, dù ¸n tæ chøc tËp huÊn kü thuËt cho ng−êi d©n, ®µo t¹o khuyÕn n«ng viªn th«n b¶n ®Ó gi¸m s¸t vµ h−íng dÉn thùc hiÖn quy tr×nh kü thuËt. Ng−êi d©n cã tr¸ch nhiÖm ®Çu t− ph©n chuång, gièng ®Þa ph−¬ng cho c¸c « ®èi chøng. Ng−êi d©n ®¶m nhËn tÊt c¶ c¸c kh©u c«ng viÖc tõ lµm ®Êt, gieo trång, ch¨m sãc vµ thu ho¹ch theo ®óng quy tr×nh kü thuËt. • Ch¨n nu«i: ¸p dông ph−¬ng ph¸p ph©n l« so s¸nh. Mçi thö nghiÖm ®−îc bè trÝ lµm hai l«, l« thö nghiÖm vµ l« ®èi chøng. §¶m b¶o ®ång ®Òu vÒ c¸c yÕu tè chØ kh¸c nhau ë yÕu tè thö nghiÖm. 9
C¸c thö nghiÖm ®Òu triÓn khai víi quy m« nhá, phï hîp víi kh¶ n¨ng thùc hiÖn cña ng−êi d©n. Thö nghiÖm vÒ ch¨n nu«i lîn n¸i Mãng C¸i cã quy m« lµ 1 lîn n¸i Mãng C¸i/hé, thö nghiÖm vÒ gia cÇm tõ 10 – 15 con/hé. §Ó ®¶m b¶o tÝnh bÒn v÷ng cña thö nghiÖm, viÖc hç trî chØ mang tÝnh thóc ®Èy, vµ ph¶i cã sù ®ãng gãp cña ng−êi d©n. Cã nh− vËy míi g¾n tr¸ch nhiÖm cña ng−êi d©n vµo ho¹t ®éng thö nghiÖm. Mçi thö nghiÖm ®Òu cã bè trÝ mét l« ®èi chøng, toµn bé chi phÝ cña l« ®èi chøng ®Òu do ng−êi d©n. Ngoµi ra dù ¸n cßn tæ chøc tËp huÊn vÒ kü thuËt cho tÊt c¶ c¸c hé tham gia lµm thö nghiÖm, cö c¸n bé khuyÕn n«ng gióp ®ì khi cÇn thiÕt. 3.5. Tæ chøc theo dâi gi¸m s¸t vµ ®¸nh gi¸ kÕt qu¶ ViÖc triÓn khai thùc hiÖn ph¶i tu©n theo thiÕt kÕ ®· ®−îc x©y dùng tr−íc. Trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn c¸n bé khuyÕn n«ng cÇn ph¶i n¾m b¾t ®−îc c¸c vÊn ®Ò mÊu chèt vµ kÝch thÝch sù s¸ng t¹o cña ng−êi d©n ®Ó hä tù suy nghÜ vµ ®Ò ra c¸ch gi¶i quyÕt khã kh¨n m¾c ph¶i trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn. §¶m b¶o viÖc ghi chÐp sæ s¸ch ®Çy ®ñ theo mÉu ®· ®−îc thèng nhÊt. Ngoµi ra cÇn ghi chÐp nh÷ng vÊn ®Ò bÊt th−êng ph¸t sinh, kÓ c¶ t×nh h×nh thêi tiÕt ®Ó lµm së cø ®¸nh gi¸ kÕt qu¶ thö nghiÖm sau nµy. C¸n bé khuyÕn n«ng cÇn th−êng xuyªn theo dâi, gi¸m s¸t qu¸ tr×nh thùc hiÖn thö nghiÖm, cïng n«ng d©n bµn b¹c, ph©n tÝch, ®¸nh gi¸ kÕt qu¶ cña tõng thêi kú lµ c¬ së ®Ó cã kÕt luËn chÝnh x¸c khi kÕt thóc thö nghiÖm hoÆc tr×nh diÔn. C¸c chØ tiªu theo dâi chÝnh bao gåm t×nh h×nh sinh tr−ëng ph¸t triÓn cña c©y trång, con gia sóc, kÕt qu¶ n¨ng suÊt, h¹ch to¸n kinh tÕ (thu-chi). C¸c hé ®−îc h−íng dÉn ph−¬ng ph¸p ghi chÐp sæ s¸ch, diÔn biÕn cña thö nghiÖm, theo dâi c¸c chØ tiªu vµ tÝnh to¸n hiÖu qu¶ kinh tÕ cña thö nghiÖm ®ã. H×nh 3: KhuyÕn n«ng viªn cïng ng−êi d©n kiÓm tra ®ång ruéng vµ ®¸nh gi¸ ho¹t ®éng hµng th¸ng 3.6 Héi th¶o ®Çu bê, tham quan chÐo §©y lµ mét ho¹t ®éng quan träng, gióp cho c«ng t¸c ®¸nh gi¸ sù thµnh c«ng cña thö nghiÖm, lµ tiÒn ®Ò cho viÖc triÓn khai më réng. C¸c héi th¶o ®Çu bê hoÆc tham quan chÐo 10
®−îc c¸c ban qu¶n lý dù ¸n th«n b¶n tæ chøc, c¸c c¸n bé khuyÕn n«ng chØ mang tÝnh hç trî. Ban qu¶n lý th«n b¶n cïng bµn b¹c víi n«ng d©n chän thêi ®iÓm thÝch hîp ®Ó tæ chøc héi th¶o ®Çu bê. Thêi ®iÓm nµy tuú thuéc vµo tÝnh chÊt cña tõng lo¹i thö nghiÖm, vÝ dô nh− nÕu thö nghiÖm vÒ c©y lóa, ng«, l¹c th× nªn tiÕn hµnh vµo thêi ®iÓm thu ho¹ch, nÕu thö nghiÖm vÒ ch¨n nu«i vÞt ®Î trøng Khaki Campbell nªn tiÕn hµnh sau khi vÞt ®Î ®−îc mét thêi gian … Thµnh viªn tham gia héi th¶o bao gåm ®¹i diÖn c¸c hé tham gia thö nghiÖm vµ c¸c hé ch−a tham gia ë cïng th«n hoÆc c¸c th«n b¶n l©n cËn, trong ®ã cã mét sè n«ng d©n cña c¸c th«n b¶n ch−a ®−îc dù ¸n hç trî. Sè l−îng n«ng d©n tham gia héi th¶o kho¶ng 30 ng−êi. KhuyÕn khÝch sù tham gia cña phô n÷, v× ®©y chÝnh lµ lùc l−îng quan träng trong s¶n xuÊt n«ng nghiÖp. X©y dùng néi dung vµ kÕ ho¹ch cô thÓ cho tõng buæi héi th¶o hoÆc tham quan. Trong ®ã lùa chän mét sè n«ng d©n thùc hiÖn tèt thö nghiÖm b¸o c¸o l¹i kÕt qu¶ thö nghiÖm, tr×nh diÔn. CÇn t¹o ra mét sù trao ®æi cëi më gi÷a nh÷ng ng−êi tham dù, ®Ó mäi ng−êi tù rót ra c¸c kÕt luËn ®¸nh gi¸ vÒ kÕt qu¶ cña thö nghiÖm. H×nh 4: Héi th¶o ®Çu bê vÒ ¸p dông IPM trªn lóa 3.7 Tæng kÕt ®¸nh gi¸ vµ x©y dùng kÕ ho¹ch ph¸t triÓn Khi thö nghiÖm hoÆc tr×nh diÔn kÕt thóc, tiÕn hµnh tæ chøc tæng kÕt ®¸nh gi¸ kÕt qu¶ cña thö nghiÖm, ®ång thêi x©y dùng kÕ ho¹ch ph¸t triÓn tiÕp theo. §¹i diÖn n«ng d©n tham gia thö nghiÖm b¶o c¸o vÒ qu¸ tr×nh thùc hiÖn, nh÷ng thuËn lîi vµ khã kh¨n, kÕt qu¶ ®¹t ®−îc. C¸c c¸n bé khuyÕn n«ng vµ c¸c hé n«ng d©n tham gia th¶o luËn, ®¸nh gi¸ møc ®é thµnh c«ng cña thö nghiÖm vµ t×m nh÷ng biÖn ph¸p cÇn ®Ó thö nghiÖm thµnh c«ng. Héi nghÞ tæng kÕt còng ®−a ra kh¶ n¨ng më réng cña thö nghiÖm, x©y dùng c¸c kÕ ho¹ch triÓn khai më réng trong n¨m tiÕp theo. 11
PhÇn II KÕt qu¶ ®¹t ®−îc giai ®o¹n 2000-2003 Trong thêi gian tõ 2000 -2003, Dù ¸n Ph¸t TriÓn N«ng Th«n Cao B»ng - B¾c K¹n ®· tiÕn hµnh c¸c thö nghiÖm vÒ kü thuËt Trång trät vµ Ch¨n nu«i cho ®ång bµo c¸c d©n téc cña 2 tØnh. C¸c thö nghiÖm vÒ Trång trät chñ yÕu ®−a c¸c gièng c©y trång cã n¨ng suÊt, chÊt l−îng tèt, phï hîp víi ®iÒu kiÖn thêi tiÕt khÝ hËu cña ®Þa ph−¬ng. §ång thêi giíi thiÖu c¸c biÖn ph¸p kü thuËt canh t¸c, ph©n bãn vµ b¶o vÖ thùc vËt ®èi víi tõng lo¹i gièng c©y trång. C¸c thö nghiÖm vÒ Ch¨n nu«i chñ yÕu lµ ®−a c¸c gièng vËt nu«i nh− gµ, vÞt, lîn, c¸.... lµ nh÷ng gièng cho n¨ng suÊt vµ chÊt l−îng thÞt cao. §ång thêi víi viÖc ®−a c¸c gièng míi vµo s¶n xuÊt, mét sè thö nghiÖm vÒ c¸c biÖn ph¸p kü thuËt ch¨n nu«i nh− bæ xung thøc ¨n vµ thó y còng ®−îc thùc hiÖn. Sau ®©y lµ tæng hîp c¸c kÕt qu¶ thµnh c«ng cña thö nghiÖm: 1. Tæng hîp sè l−ît hé tham gia c¸c m« h×nh thö nghiÖm Cao B»ng B¾c K¹n 2500 2000 Sè l−ît hé 1500 1000 500 0 2001 2002 2003 N¨m §å thÞ 1: Sè l−ît hé tham gia thö nghiÖm vÒ Trång trät Cao B»ng B¾c K¹n 800 600 Sè l−ît hé 400 200 0 2001 2002 2003 N¨m §å thÞ 2: Sè lù¬t hé tham gia thö nghiÖm vÒ Ch¨n nu«i 12
2. Tæng hîp sè hé thö nghiÖm theo huyÖn, tØnh B¶ng 1: B¶ng tæng hîp sè l−îng c¸c lo¹i thö nghiÖm thµnh c«ng vµ sè hé tham gia t¹i c¸c huyÖn ®iÓm HuyÖn, tØnh Tæng sè lo¹i m« h×nh Tæng sè hé thùc hiÖn thö nghiÖm thµnh c«ng 2001 2002 2003 2001 2002 2003 A. tØnh Cao B»ng I. Trång trät - HuyÖn B¶o L¹c 0 9 8 0 121 141 - H. Trïng Kh¸nh 11 16 15 450 843 739 - H. Hµ Qu¶ng 0 10 7 0 143 291 - H. Ha Lang 0 6 7 0 202 462 - H. Th«ng N«ng 8 14 16 297 703 694 Σ 19 45 53 747 2012 2327 II. Ch¨n nu«i - HuyÖn B¶o L¹c 0 3 4 0 57 28 - H. Trïng Kh¸nh 7 7 6 124 253 207 - H. Hµ Qu¶ng 0 4 4 0 51 220 - H. Ha Lang 0 3 4 0 59 143 - H. Th«ng N«ng 7 6 3 148 147 49 Σ 14 20 21 272 567 647 Σ Trång trät+ Ch¨n nu«i 33 65 74 1019 2579 2974 B. tØnh B¾c K¹n I. Trång trät - H. Na R× 0 9 8 0 890 133 - H. Ng©n S¬n 0 3 8 0 67 222 - H. Ba BÓ 0 4 14 0 123 70 Σ 0 21 30 0 1000 425 II. ch¨n nu«i - H. Na R× 0 2 4 0 131 59 - H. Ng©n S¬n 0 0 1 0 0 40 - H. Ba BÓ 0 4 7 0 43 57 Σ 0 6 12 0 174 156 Σ Trång trät+ Ch¨n nu«i 0 27 42 0 1174 571 13
3. Tæng hîp sè hé thö nghiÖm theo c¸c lo¹i m« h×nh B¶ng 2: Tæng hîp sè hé tham gia c¸c lo¹i h×nh thö nghiÖm, tr×nh diÔn C©y trång B¾c K¹n Σ 2 tØnh VËt nu«i Cao b»ng 2001 2002 2003 2001 2002 2003 2001 2002 2003 Trång trät Lóa: - Gièng 94 340 660 0 349 106 94 689 767 - Ph©n bãn 147 362 396 0 256 57 147 618 453 - Canh t¸c, BVTV 0 21 25 0 0 0 0 21 25 Ng«: - Gièng 167 504 496 0 199 82 167 703 578 - Ph©n bãn 0 138 226 0 21 13 0 159 239 §ç t−¬ng - Gièng 55 52 59 0 0 111 55 52 170 - Ph©n bãn 0 65 21 0 86 0 0 151 21 §Ëu xanh: Gièng 77 65 63 0 30 10 77 95 73 L¹c:- Gièng 127 193 109 0 40 41 127 233 150 - Ph©n bãn 0 59 123 0 0 0 0 59 123 Khoai t©y: Gièng 0 76 33 0 0 0 0 76 33 Khoai lang: -gièng 75 61 43 0 0 5 75 61 48 - Ph©n bãn 5 14 14 0 0 0 5 14 14 S¾n: Gièng 0 62 59 0 0 0 0 62 58 MÝa: Gièng 0 0 0 0 19 0 0 19 0 Tæng sè hé 747 2012 2327 0 1000 425 747 3012 2752 Ch¨n nu«i * Gµ: + Gièng 68 148 130 0 0 52 68 148 182 + Tiªm phßng 46 73 135 0 131 42 46 204 177 * VÞt: + Gièng 96 183 283 0 0 45 96 183 328 * Lîn: + Gièng 0 11 9 0 0 7 0 11 16 + TÈy giun 22 128 87 0 43 0 22 171 87 * C¸: 40 24 3 0 0 10 40 40 3 272 567 647 0 174 156 272 741 803 Tæng sè hé 14
2. NhËn xÐt kÕt qu¶ thö nghiÖm vµ tr×nh diÔn - Víi tæng sè l−ît hé tham gia thö nghiÖm vÒ trång trät ë hai tØnh Cao B»ng vµ B¾c K¹n trong 3 n¨m tõ 2001 -2003 lµ 6510 l−ît hé, trong ®ã n¨m 2001 cã 747 l−ît hé, n¨m 2002 cã 3012 l−ît hé vµ n¨m 2003 cã 2751 l−ît hé. C¸c thö nghiÖm vÒ ch¨n nu«i ë c¶ 2 tØnh víi tæng sè l−ît hé lµ 1816 hé, trong ®ã n¨m 2001 cã 272 l−ît hé (chñ yÕu lµ ë Cao B»ng), n¨m 2002 cã 741 l−ît hé, n¨m 2003 cã 803 l−ît hé. - C¸c thö nghiÖm vÒ trång trät chñ yÕu lµ thö nghiÖm vÒ gièng c¸c lo¹i c©y trång, ®ång thêi kÕt hîp víi c¸c biÖn ph¸p bãn ph©n vµ canh t¸c cho c¸c lo¹i ®èi t−îng c©y trång chÝnh nh−: Lóa, ng«, ®ç t−¬ng, ®Ëu xanh, khoai t©y, khoai lang, s¾n, mÝa. C¸c thö nghiÖm vÒ ch¨n nu«i lµ ®−a c¸c gièng míi vµo thö nghiÖm, ®ång thêi ¸p dông c¸c biÖn ph¸p ch¨m sãc còng nh− phßng bÖnh cho c¸c vËt nu«i. - HÇu hÕt c¸c m« h×nh thö nghiÖm ®Òu cho kÕt qu¶ n¨ng suÊt cao h¬n so víi ®èi chøng. NhiÒu thö nghiÖm ®· ®−îc tiÕp tôc nh©n réng vÒ diÖn tÝch vµ sè hé ¸p dông. - ViÖc lùa chän c¸c lo¹i thö nghiÖm ®· xuÊt ph¸t tõ nhu cÇu thùc tiÔn cña s¶n xuÊt vµ nguyÖn väng cña d©n nªn ®−îc hä h−ëng øng rÊt nhiÖt t×nh. C¸c thö nghiÖm vµ tr×nh diÔn nµy ®· thùc sù mang l¹i lîi Ých thiÕt thùc cho ng−êi d©n, gãp phÇn vµo xãa ®ãi gi¶m nghÌo vµ ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi cña c¸c ®Þa ph−¬ng. - Tæng sè c¸c lo¹i thö nghiÖm thµnh c«ng vÒ trång trät t¹i Cao B»ng lµ 43 vµ t¹i B¾c K¹n lµ 28. Sè lo¹i thö nghiÖm thµnh c«ng vÒ ch¨n nu«i t¹i Cao B»ng lµ 17 vµ t¹i B¾c K¹n lµ 12. Trong sè c¸c lo¹i thö nghiÖm trªn cã 18 vÒ trång trät vµ 7 vÒ ch¨n nu«i ®· ®−îc ®¸nh gi¸ rÊt thµnh c«ng. KÕt qu¶ cô thÓ cña 25 thö nghiÖm nµy sÏ ®−îc tr×nh bµy chi tiÕt ë phÇn sau. 15
PhÇn III Tæng kÕt vμ phæ biÕn kü thuËt míi thμnh c«ng giai ®o¹n 2000-2003 A. C¸c kü thuËt vÒ trång trät 1. Thö nghiÖm gièng lóa ®oμn kªt nguyªn chñng vμ ¸p dông biÖn ph¸p kü thuËt cÊy lóa 1 d¶nh 1. Lý do vµ môc ®Ých Gièng lóa §oµn kÕt ®· ®−îc sö dông l©u ®êi t¹i c¸c ®Þa ph−¬ng cña hai tØnh B¾c K¹n vµ Cao B»ng. HiÖn nay, phÇn lín gièng lóa §oµn kÕt ®Þa ph−¬ng ®· bÞ tho¸i hãa, lÉn t¹p nhiÒu, n¨ng suÊt thÊp vµ chÊt l−îng gi¶m sót. VÝ dô: t¹i x· Nµ S¸c, huyÖn Hµ Qu¶ng, Cao B»ng, n¨ng suÊt gièng lóa §oµn kÕt ®Þa ph−¬ng chØ ®¹t 15-25 t¹/ha. Thö nghiÖm gièng lóa §oµn kÕt nguyªn chñng nh»m môc ®Ých gióp n«ng d©n tõng b−íc thay thÕ c¸c gièng §oµn kÕt ®Þa ph−¬ng ®· bÞ tho¸i hãa vµ n¨ng suÊt thÊp. Th«ng qua thö nghiÖm nµy sÏ t¨ng n¨ng suÊt lóa vµ n©ng cao nhËn thøc cña ng−êi d©n vÒ sö dông gièng tèt. Trong thö nghiÖm vÒ gièng lóa §oµn kÕt nguyªn chñng, kü thuËt cÊy lóa 1 ®¶nh còng ®−îc giíi thiÖu nh»m gi¶m bít c¸c chi phÝ vÒ gièng, nh©n nhanh gièng tèt cho s¶n xuÊt vµ tiÕt kiÖm c¸c chi phÝ kh¸c. 2. §Æc ®iÓm kü thuËt cña gièng lóa §oµn kÕt nguyªn chñng - Gièng lóa §oµn kÕt nguyªn chñng lµ gièng lóa ®−îc phôc tr¸ng tõ gièng lóa §oµn kÕt ®Þa ph−¬ng. §©y lµ gièng lóa cã ph¶n øng trung tÝnh víi ¸nh s¸ng ngµy ng¾n. Thêi gian sinh tr−ëng trung b×nh 145- 160 ngµy, thÝch nghi víi ®iÒu kiÖn s¶n xuÊt vô mïa trung ë c¸c tØnh miÒn nói phÝa B¾c. Lóa §oµn kÕt nguyªn chñng cã h¹t to mÈy, mµu s¾c h¹t mµu s¸ng. ChÊt l−îng g¹o ngon, ®é dÎo kh¸ vµ ®é ®ôc cña h¹t thÊp. - Gièng lóa §oµn kÕt nguyªn chñng th−êng cho n¨ng suÊt cao h¬n so víi c¸c gièng lóa §oµn kÕt ®Þa ph−¬ng. Kh¶ n¨ng thÝch nghi víi ®iÒu kiÖn ngo¹i c¶nh cao, thÝch hîp víi c¸c ch©n ruéng vµn cao, vµ vµn thÊp ë ®iÒu kiÖn miÒn nói. ChÞu chua kh¸ vµ cã kh¶ n¨ng chèng chôi mét sè läai s©u bÖnh. - Lóa §oµn kÕt cã kh¶ n¨ng ®Î nh¸nh cao. §Æc biÖt khi cÊy m¹ non, vµ cÊy 1 d¶nh lóa ®Î nh¸nh m¹nh, sè ®¶nh h÷u hiÖu/khãm kh«ng thua kÐm g× khi cÊy nhiÒu d¶nh. Sè h¹t ch¾c/b«ng cña lóa cÊy 1 d¶nh cao. NÕu ®−îc ch¨m sãc ®Çy ®ñ sÏ cho thu ho¹ch cao vµ tiÕt kiÖm ®−îc gièng. 3. §Þa ®iÓm vµ qui m« Thö nghiÖm gièng lóa §oµn kÕt nguyªn chñng ®−îc thùc hiÖn ë c¶ 2 tØnh Cao B»ng vµ B¾c K¹n trong 2 n¨m 2001 vµ 2002. T¹i Cao B»ng, thö nghiÖm ®· ®−îc thùc hiÖn t¹i x· 16
L−¬ng Th«ng vµ CÇn Yªn, huyÖn Th«ng N«ng vµ x· Nµ S¾c, huyÖn Hµ Qu¶ng víi tæng sè 40 hé tham gia. T¹i B¾c K¹n thö nghiÖm ®−îc thùc hiÖn t¹i c¸c X· H÷u Th¸c, huyÖn Na R× vµ x· Th−îng Quan, huyÖn Ng©n S¬n víi tæng sè 53 hé tham gia. 4. Quy tr×nh kü thuËt - L−îng gièng thö nghiÖm lµ 10 kg gièng lóa ®oµn kÕt nguyªn chñng/1000 m2. Riªng ®èi víi c«ng thøc thö nghiÖm cÊy lóa §oµn kÕt 1 d¶nh t¹i B¾c K¹n l−îng gièng thö nghiÖm lµ 4 kg/ 1000 m2. - Thêi vô cÊy vµo tõ 15/ 4 -15/5. - MËt ®é cÊy 45-50 khãm/m2 (20cm x 10-15 cm). CÊy th¼ng hµng theo h−íng ®«ng t©y. - Ph©n bãn nh− nhau ®èi víi c«ng thøc thö nghiÖm vµ ®èi chøng. L−îng bãn cho 1000 m2 lµ 800-1000 kg ph©n chuång, 15 kg urª, 30-35 kg l©n vµ 10 kg kali. Bãn lãt toµn bé ph©n chuång vµ P, bãn thóc ®Î 1/2 l−îng N vµ 1/3 l−îng K, bãn ®ãn ®ßng sè ph©n N vµ kali cßn l¹i. - Ch¨m sãc: Lµm cá ®ît 1 khi lóa håi xanh bÐn rÔ kÕt hîp bãn thóc ®ît 1, ®ît 2 sau ®ît 1 tõ 15-20 ngµy. §¶m b¶o ®ñ n−íc trong suèt qu¸ tr×nh sinh tr−ëng cña c©y. Trong giai ®o¹n lóa ®Î nh¸nh ®Ó n−íc n«ng 2-3cm ®Ó kÝch thÝch ®Î nh¸nh kháe. H×nh 1: Kü thuËt cÊy lóa 1 d¶nh gièng lóa §oµn kÕt nguyªn chñng 5. KÕt qu¶ • §¸nh gi¸ vÒ c¸c chØ tiªu sinh tr−ëng cña c©y lóa: - HÇu hÕt c¸c hé thùc hiÖn thö nghiÖm ®· nhËn thÊy gièng lóa nguyªn chñng sinh tr−ëng tèt, lóa trç ®Òu. 60% sè hé cho r»ng lóa nguyªn chñng b«ng dµi h¬n, h¹t mÈy vµ s¸ng h¬n. Kh¶ n¨ng chèng ®æ tèt h¬n. - VÒ kü thuËt cÊy lóa 1 d¶nh, do ®−îc cÊy m¹ non nªn kh¶ n¨ng ®Î nh¸nh vµ sè nh¸nh h÷u hiÖu cña lóa §oµn kÕt nguyªn chñng cao h¬n ®èi chøng râ rÖt. Kü thuËt canh t¸c nµy dÔ lµm vµ phï hîp víi tr×nh ®é cña ng−êi d©n. 17
• KÕt qu¶ n¨ng suÊt cña c¸c m« h×nh thö nghiÖm: B¶ng 1: N¨ng suÊt lóa §oµn kÕt nguyªn chñng thö nghiÖm t¹i mét sè x· ®iÓm HuyÖn, tØnh X·Sè hé Sè th«n N¨ng suÊt (t¹/ha) ®¸nh Gièng Gi«ng nguyªn gi¸ ®èi chøng chñng Hµ Qu¶ng, CB Nµ S¸c 2 10 25,4 29,8 Th«ng N«ng, CB CÇn Yªn 1 5 28,7 35,2 Ng©n S¬n, BK Th−îng Quan 2 10 37,8 52,1 Na R×, BK H÷u Th¸c 2 20 40,8 52,3 Ghi chó: T¹i H÷u Th¸c, Na R× lóa ®−îc cÊy 1 d¶nh, cßn c¸c ®Þa ph−¬ng kh¸c cÊy b×nh th−êng. Gièng lóa §oµn kÕt nguyªn chñng t¹i c¸c ruéng thö nghiÖm ®· cho n¨ng suÊt cao h¬n c¸c gièng ®èi chøng lµ lóa §oµn kÕt ®Þa ph−¬ng 10-40%. VÝ dô: N¨ng suÊt lóa §oµn kÕt nguyªn chñng t¹i x· Th−îng Quan lµ 52,1 t¹/ha, n¨ng suÊt cña lóa §oµn kÕt ®Þa ph−¬ng chØ lµ 37,8 t¹/ha (chªnh lÖch 38%). T¹i c¸c ®Þa ®iÓm thö nghiÖm kh¸c sù chªnh lÖch vÒ n¨ng suÊt gi÷a gièng nguyªn chñng vµ gièng ®Þa ph−¬ng còng cho kÕt qu¶ gÇn t−¬ng tù. N¨ng suÊt trung b×nh cña gièng nguyªn chñng t¹i tÊt c¶ c¸c ®iÓm thö nghiÖm lµ 42,3 t¹/ha, cña gièng ®Þa ph−¬ng chØ lµ 33,1 t¹/ha. KÕt qu¶ so s¸nh thÓ hiÖn ë ®å thÞ sau: 45 40 N¨ng suÊt (t¹/ha) 35 30 25 20 15 10 5 0 Gièng ®èi chøng Gièng nguyªn Chñng §å thÞ1: So s¸nh n¨ng suÊt lóa §oµn kÕt nguyªn chñng víi lóa §oµn kÕt ®Þa ph−¬ng thö nghiÖm t¹i Cao B»ng vµ B¾c C¹n 18
H×nh 2: M« h×nh thö nghiÖm lóa §oµn kÕt nguyªn chñng t¹i Cao B»ng H×nh 3: KÕt qu¶ thö nghiÖm lóa §oµn kÕt nguyªn chñng cÊy 1 cÊy d¶nh t¹i Na R× §èi víi thö nghiÖm cÊy lóa §oµn kÕt nguyªn chñng cÊy 1 d¶nh, theo kÕt qu¶ ®¸nh gi¸ thèng kª 20 hé lµm thö nghiÖm t¹i x· H÷u Th¸c, Na R×, n¨ng suÊt c¸c « thö nghiÖm cÊy lóa §oµn kÕt 1 d¶nh cho n¨ng suÊt cao h¬n ®èi chøng 10-25%. HÇu hÕt c¸c ruéng thö nghiÖm ®Òu ®¹t n¨ng suÊt 50-55 t¹/ha, trong khi ®ã ®èi chøng chØ ®¹t 40-48 t¹/ha. KÕt qu¶ n¨ng suÊt t¨ng khi cÊy 1 d¶nh lµ do sè h¹t/b«ng vµ tû lÖ h¹t ch¾c t¨ng, s©u bÖnh ph¸ ho¹i Ýt h¬n so víi lóa cÊy nhiÒu d¶nh. 19
H×nh 4: KiÓm tra ruéng lóa §oµn kªt vµ chän gièng cho vô sau • HiÖu qu¶ kinh tÕ: B¶ng 2 : HiÖu qu¶ kinh tÕ cña thö nghiÖm gièng lóa §oµn kÕt nguyªn chñng t¹i mét sè x· ®iÓm HuyÖn, tØnh X· Thu-chi (®/ha) Gièng ®Þa ph−¬ng Gièng nguyªn chñng Hµ Qu¶ng, CB Nµ S¸c 2.300.000 2.780.000 Th«ng N«ng, CB CÇn Yªn 2.780.000 3.690.000 Ng©n S¬n, BK Th−îng Quan 3.640.000 4.600.000 Na R×, BK H÷u Th¸c 3.080.000 4.400.000 - L·i thuÇn (thu – chi) cña thö nghiÖm gièng §oµn kÕt nguyªn chñng cao h¬n râ rÖt so víi cÊy gièng ®Þa ph−¬ng. T¹i x· Th−îng Quan kÕt qu¶ thö nghiÖm t¹i 10 hé cho thÊy l·i thuÇn cña thö nghiÖm cÊy lóa §oµn kÕt nguyªn chñng lµ 4.600.000®/ha, cßn ®èi chøng chØ ®¹t 3.640.000 ®/ha. Thö nghiÖm ë c¸c ®Þa ph−¬ng kh¸c còng cho kÕt qu¶ t−¬ng tù. - §èi víi thö nghiÖm lóa §oµn kÕt nguyªn chñng cÊy 1 d¶nh, do tiÕt kiÖm ®−îc l−îng gièng ®Çu t− ban ®Çu vµ n¨ng suÊt cao h¬n nªn hiÖu qu¶ kinh tÕ thu ®−îc còng cao h¬n. L·i thuÇn cña c¸c ruéng thö nghiÖm cao h¬n ®èi chøng 720.000- 1.600.000 ®/ha. VÝ dô, t¹i x· H÷u Th¸c-Na R×, h¹ch to¸n kinh tÕ thu-chi ë « thö nghiÖm lµ 4.400.000 ®/ha , cßn « ®èi chøng lµ 3.080.000®/ha. 6. Bµi häc kinh nghiÖm • ThuËn lîi: - HÇu hÕt c¸c x· ®−îc chän lµm thö nghiÖm ®Òu ®ang sö dông gièng lóa §oµn kÕt ®Þa ph−¬ng ®ang bÞ tho¸i hãa nªn ng−êi d©n h−ëng øng rÊt nhiÖt t×nh. - N¨ng suÊt lóa thö nghiÖm ®· cao h¬n ®èi chøng râ rÖt nªn ng−êi d©n rÊt phÊn khëi. 20