Phương pháp biên soạn giáo trình dịch nói tiếng Trung Quốc tại Học viện Khoa học Quân sự

v NGHIÊN CỨU - TRAO ĐỔI<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> PHƯƠNG PHÁP BIÊN SOẠN GIÁO TRÌNH<br /> DỊCH NÓI TIẾNG TRUNG QUỐC<br /> TẠI HỌC VIỆN KHOA HỌC QUÂN SỰ<br /> TỐNG VĂN TRƯỜNG *<br /> *<br /> Học viện Khoa học Quân sự, ✉ tongtruong@hotmail.com<br /> Ngày nhận bài: 04/01/2018; ngày sửa chữa: 06/02/2018; ngày duyệt đăng: 28/02/2018<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> TÓM TẮT<br /> Trước sự phát triển của lý luận dịch nói cũng như yêu cầu thực tiễn, việc biên soạn giáo trình dịch<br /> nói tiếng Trung Quốc không còn đơn thuần là dựa trên một mô hình giáo trình có sẵn, mà phải xác<br /> định rõ cơ sở lý luận, tìm tòi mô hình, từ đó đưa ra định hướng về phương pháp. Bài viết đi sâu<br /> phân tích lý luận về dịch nói, lấy thuyết Cảm ý và trường phái coi phiên dịch là quá trình động là<br /> nền tảng quan trọng, có tính khả thi cao trong việc chỉ đạo công tác biên soạn giáo trình dịch nói.<br /> Trên cơ sở lý luận đã được chắt lọc và phân tích, bài viết đưa ra các định hướng về phương pháp<br /> cho việc biên soạn giáo trình dịch nói tiếng Trung Quốc tại Học viện Khoa học Quân sự, bao gồm:<br /> xác định mục tiêu, yêu cầu của việc biên soạn; đưa ra các định hướng về cấu trúc giáo trình, về lựa<br /> chọn và tổ chức ngữ liệu... nhằm đảm bảo chất lượng và tính khoa học của giáo trình.<br /> Từ khóa: giáo trình dịch nói tiếng Trung Quốc, phương pháp biên soạn, định hướng<br /> <br /> <br /> <br /> 1. MỞ ĐẦU và phương pháp đối chiếu ngôn ngữ làm đơn vị<br /> phân tích và phương pháp giảng giải. Tuy nhiên,<br /> Môn dịch nói là môn học được thiết kế cho không thể đồng nhất giữa năng lực ngôn ngữ và<br /> chuyên ngành cử nhân ngoại ngữ giai đoạn năm năng lực dịch nói, việc biên soạn giáo trình nếu chỉ<br /> thứ 3 và thứ 4. Theo một số nghiên cứu, “ở các chú trọng các vấn đề ngôn ngữ trong dịch nói mà<br /> khoa ngoại ngữ trong nhiều trường đại học tại Việt xem nhẹ các nội dung về kỹ năng dịch nói, thì giáo<br /> Nam, việc dạy dịch (nói và viết) thường chú trọng trình cũng trở nên không toàn diện.<br /> đối chiếu giữa hai ngôn ngữ, luyện kỹ năng nghe,<br /> nói, đọc, viết. Riêng với dịch nói, sinh viên thực Cùng với đó, ở một số giáo trình dịch nói, việc<br /> hành các mẫu câu trong các tình huống thuộc các biên soạn lại chỉ chú trọng vào rèn luyện kỹ năng<br /> lĩnh vực khác nhau...” (Hồ Đắc Túc, 2012, tr.197). dịch nói. Thực tế giảng dạy cho thấy, mô hình giáo<br /> Thực tế này xuất phát từ việc biên soạn giáo trình trình này cũng cần phải có thêm nội dung hướng<br /> dịch nói đã đặt trọng điểm vào việc nâng cao dẫn về kiến thức ngôn ngữ, trọng điểm của giáo<br /> năng lực ngoại ngữ cho người học, từ đó lấy câu trình dịch nói là bồi dưỡng kỹ năng nhưng cũng<br /> <br /> <br /> KHOA HỌC NGOẠI NGỮ QUÂN SỰ<br /> 70 Số 2 - 3/2018<br />  NGHIÊN CỨU - TRAO ĐỔI v<br /> <br /> <br /> <br /> không được bỏ qua nhân tố bồi dưỡng năng lực – hay “thoát ly nguyên ngữ” (deverbalization), và<br /> ngôn ngữ. (3) “Tái diễn ý” (reformulation/re-expression).<br /> (赛莱丝科维奇, 1992, tr.8)<br /> Tại Học viện Khoa học Quân sự, môn dịch nói<br /> mới được đưa vào giảng dạy, việc biên soạn giáo Hiểu ý là bước đầu tiên trong tiến trình dịch<br /> trình, tài liệu liên quan đang được triển khai. Biên thuật. Thuyết Cảm ý coi dịch thuật là một hành vi<br /> soạn giáo trình tài liệu không chỉ đơn thuần là dựa truyền đạt: dịch là để truyền đạt thông điệp, hay<br /> trên một mô hình giáo trình cụ thể có sẵn, mà còn ý của người nói (hoặc văn bản). Ý của người nói<br /> phải làm rõ cơ sở lý luận cũng như định hướng được xây dựng và thoát thai từ ngôn từ, bối cảnh<br /> về phương pháp. Việc lựa chọn, xác định cơ sở lý và kiến thức nền.<br /> luận và định hướng về phương pháp không chỉ có<br /> vai trò quan trọng quyết định đến chất lượng, tính Ly từ là quan niệm hạt nhân thuyết Cảm ý, ly<br /> khoa học, hiện đại của giáo trình dịch nói sắp được từ có nghĩa là quên từ ngữ và cấu trúc ngôn ngữ<br /> biên soạn, mà còn là nhân tố bảo đảm hàm lượng nguồn, coi từ ngữ trong ngôn ngữ nguồn chỉ là<br /> nội dung quân sự phù hợp với đối tượng đào tạo cử phương tiện chuyển tải, từ phương tiện đó nhận ra<br /> nhân cấp phân đội. ý nghĩa chính. Nói cách khác, đây là giai đoạn giải<br /> mã: người dịch không chú tâm ghi nhớ từ ngữ do<br /> 2. CÁC VẤN ĐỀ LÝ THUYẾT LIÊN QUAN người nói ngôn ngữ nguồn sử dụng mà đi giải mã<br /> ý định của người nói. Người dịch lắng nghe người<br /> Lý luận về dịch nói được nghiên cứu trong nói, nắm chắc ý định của người nói rồi chuyển ý<br /> hơn 6 thập kỷ với nhiều lý thuyết khác nhau, có đó qua ngôn ngữ đích.<br /> thể kể đến như thuyết Cảm ý, trường phái coi dịch<br /> nói là quá trình tri nhận, trường phái nghiên cứu Bước thứ ba trong quá trình dịch là tái cấu trúc<br /> hoạt động ngôn ngữ của hệ thần kinh, trường phái ý của ngôn ngữ nguồn bằng ngôn ngữ đích, sao<br /> nghiên cứu hoạt động tương tác trong hội thoại, cho cách dùng từ, biểu đạt, phù hợp và tự nhiên<br /> trường phái coi dịch nói là quá trình động... Tổng trong ngôn ngữ đích. Thuyết Cảm ý coi ngôn ngữ<br /> quan các lý thuyết và trường phái trên, chúng tôi là ký hiệu. Dịch không phải là chuyển ký hiệu này<br /> nhận thấy nội dung của thuyết Cảm ý và trường qua ký hiệu khác mà dịch là chuyển ý nghĩa của<br /> phái coi dịch nói là quá trình động có tính khả thi ký hiệu. Vì vậy trong quá trình dịch, người dịch tái<br /> cao trong việc chỉ đạo hoạt động dịch nói thực tiễn cấu trúc ý chứ không tái cấu trúc ngôn ngữ. Khi tái<br /> cũng như có ý nghĩa thiết thực trong vận dụng vào cấu trúc ý, người dịch quên hết cấu trúc của ngôn<br /> công tác giảng dạy và biên soạn giáo trình. ngữ nguồn, chỉ giữ lại ý và chuyển tải ý đó sao cho<br /> phù hợp với cách nói trong ngôn ngữ đích.<br /> 2.1. Thuyết Cảm ý1<br /> Hồ Đắc Túc (2012) cho rằng, thuyết Cảm ý<br /> Seleskovitch là người đầu tiên đặt nền móng “rất hữu ích cho những người muốn thực tập<br /> cho sự ra đời của thuyết Cảm ý – một học thuyết phương pháp dịch ứng đoạn và dịch song hành”.<br /> được ứng dụng rộng rãi trong dịch ứng đoạn (dịch Áp dụng vào việc biên soạn giáo trình dịch nói, lý<br /> đuổi) và dịch song hành (dịch cabin). Nhiều học thuyết này có thể giải quyết được hai vấn đề lớn,<br /> giả cho rằng “việc đào tạo phiên dịch ở Bắc Mỹ và đó là xác định đơn vị dịch và phương pháp phân<br /> Châu Âu ngày nay sẽ khác đi nhiều nếu không có tích được sử dụng trong giáo trình dịch nói. Thuyết<br /> sự đóng góp cả về kinh nghiệm lẫn lý thuyết của Cảm ý cho rằng dịch là vấn đề chuyển ý chứ không<br /> Seleskovitch” (Hồ Đắc Túc, 2012, tr.203) chuyển chữ, cụ thể khi nghe, người nghe không<br /> nghe từng chữ mà nắm bắt từng nhóm thông tin do<br /> Thuyết Cảm ý ra đời vào thập niên 1970, được một số lượng từ cấu thành. Thuyết Cảm ý gọi các<br /> coi là phương pháp dịch thuật dựa theo trình tự ba cụm (chunk) thông tin này là đơn vị nghĩa (units of<br /> bước là: (1) “Hiểu ý” (comprehension), (2) “Ly từ” meaning). Mỗi đơn vị nghĩa không phải có một số<br /> <br /> <br /> KHOA HỌC NGOẠI NGỮ QUÂN SỰ<br /> Số 12 - 3/2018 71<br /> v NGHIÊN CỨU - TRAO ĐỔI<br /> <br /> <br /> từ bằng nhau, mà hình thành từ kiến thức tổng thể tiếp xúc lại là ngôn ngữ sống động, là những sản<br /> của người nghe kết hợp với một số lượng từ nào phẩm, là những chủ thể và ngữ cảnh khác nhau”<br /> đó tạo nên nghĩa. Do vậy, đơn vị giảng giải, phân (吕俊, 2002, tr.49).<br /> tích trong giáo trình dịch nói nên là đơn vị nghĩa,<br /> không nên thuần túy là đơn vị câu hay đoạn. Đơn Ngoài ra đặc điểm tính động của hoạt động<br /> vị nghĩa ở đây chính là các ý của thông điệp, do dịch nói càng đòi hỏi phải xem xét đánh giá vấn<br /> đó, giáo trình dịch nói cần lấy nội dung này làm đề dịch nói từ góc độ động, nhận thức sâu hơn về<br /> trọng tâm, thiết kế để rèn luyện cho người học các bản chất của quá trình dịch nói, từ đó ứng dụng<br /> kỹ năng như bắt ý, phân tích ý, lập sơ đồ ý... Trong vào thực tế dịch nói cũng như vào lĩnh vực dạy học<br /> quá trình nghe hiểu, ngôn ngữ nguồn dần dần được và biên soạn giáo trình. Lưu Hòa Bình từng chỉ ra<br /> biến đổi thành các đơn vị ý, các đơn vị ý này được “nghiên cứu trạng thái động của dịch nói lại có thể<br /> tồn tại không cần dựa vào ngôn ngữ. Người dịch giúp chúng ta nhận thức được cả quá trình dịch<br /> thông qua thính giác nắm được các thông tin và ý nói, từ đó tìm ra lời giải cho sự thành công của<br /> nghĩa ương ứng, đồng thời với việc đưa các thông người dịch, đồng thời có thể vận dụng vào biên<br /> tin và ý nghĩa này ghi nhớ vào não thì cũng quên đi soạn giáo trình dạy học” (刘和平, 2003, tr.8).<br /> hình thức ngôn ngữ của ngôn ngữ nguồn đã được<br /> xử lý. Do đó, người dịch nói không có điều kiện và Lấy ý nghĩa của ngôn ngữ làm phương thức để<br /> cũng không có khả năng dựa vào hình thức ngôn nhận thức sâu hơn về quá trình dịch, Bell (2001)<br /> ngữ nguồn để tiến hành dịch từng từ, từng câu, trong khi phân tích các đặc điểm của hoạt động<br /> càng không thể có khả năng tiến hành so sánh hình dịch nói để xây dựng mô hình quá trình dịch nói,<br /> thức ngôn ngữ của ngôn ngữ nguồn với ngôn ngữ đã chỉ ra rằng, người dịch thực sự đóng vai trò là<br /> đích. Vì vậy, việc phân tích hình thức kết cấu giữa người giao tiếp; trong quá trình dịch nói, người<br /> hai ngôn ngữ theo phương thức ngôn ngữ học đối dịch thực tế là đang thực hiện các hành vi giao<br /> chiếu để hướng dẫn người học tiến hành dịch là tiếp. Bell miêu tả các bước tiến hành hành vi giao<br /> không phù hợp với giáo trình dịch nói. tiếp xuyên ngôn ngữ này như sau: (1) Người dịch<br /> tiếp nhận các tín hiệu thông tin 1; (2) phân tích<br /> 2.2. Trường phái coi phiên dịch là quá nhận biết các mã 1; (3) giải mã tín hiệu 1, (4) tìm<br /> trình động kiếm thông tin, (5) lí giải thông tin, (6) người dịch<br /> lựa chọn mã 2, (7) thông qua mã 2 để biên tập lại<br /> Đã từ lâu, dưới ảnh hưởng của ngôn ngữ học thông tin, (8) lựa chọn kênh thông tin, (9) truyền<br /> cấu trúc, các ý tưởng được nêu ra khi xây dựng nền tải tín hiệu thông tin 22.<br /> tảng lý luận cho khoa học dịch thuật, từ Nida của<br /> Mỹ hay Wells của Đức, đa số các học giả đều coi Xuất phát từ quan điểm cho rằng, tính động<br /> nguyên văn và bản dịch là hai đối tượng nghiên cứu của dịch nói thể hiện trong hoạt động tư duy của<br /> chủ yếu. Đây là những nghiên cứu về dịch nhìn từ người dịch, Lưu Hòa Bình (2003) cho rằng, việc<br /> góc độ tĩnh, vấn đề quan tâm nhiều hơn vẫn là chất chuyển hóa từ ngôn ngữ này sang ngôn ngữ khác<br /> lượng sản phẩm dịch, “trọng điểm nghiên cứu tập không phải là một hoạt động máy móc, mà là một<br /> trung vào tiêu chuẩn dịch, đặc trưng ngôn ngữ và quá trình thao tác trí tuệ diễn ra liên tục. Từ nghe<br /> sự chuyển đổi về mặt ngôn ngữ” (王瑞昀, 2004, hoặc nhìn đến hiểu một cách chuẩn xác, từ việc bắt<br /> tr.68). Tuy nhiên, dịch có hai tầng nghĩa, một là ý ý và ghi nhớ ý của não bộ sau khi hiểu thông tin<br /> nghĩa tĩnh, tức là kết quả dịch; hai là ý nghĩa động, đến dùng một ngôn ngữ khác biểu đạt lại nội dung<br /> tức là quá trình dịch. Trường phái coi trọng trạng đã hiểu được, đòi hỏi người dịch phải có sự phân<br /> thái động của dịch cho rằng: “Ngôn ngữ dựa theo tích tư duy một cách toàn diện. Trong tác phẩm<br /> chủ nghĩa cấu trúc là hệ thống tĩnh và khép kín, là “Kỹ xảo dịch nói – Phương pháp dạy học khoa<br /> quy luật của những ký hiệu máy móc, còn trong học tư duy và suy luận dịch nói”, Lưu Hòa Bình<br /> dịch thực tế thì những thứ mà mọi người xử lí và đã chỉ rõ mối quan hệ giữa tư duy với quá trình<br /> <br /> <br /> KHOA HỌC NGOẠI NGỮ QUÂN SỰ<br /> 72 Số 2 - 3/2018<br />  NGHIÊN CỨU - TRAO ĐỔI v<br /> <br /> <br /> <br /> dịch nói, cho rằng bản thân quá trình dịch nói là tiêu đầu tiên của việc biên soạn giáo trình dịch nói<br /> quá trình tư duy, trong đó suy luận lôgic chi phối tiếng Trung Quốc cần xác định là cung cấp kiến<br /> toàn bộ quá trình lý giải và biểu đạt, đồng thời thiết thức về kỹ năng dịch nói Trung - Việt, Việt - Trung,<br /> kế các dạng bài tập rèn suy luận logic và phát huy bao gồm các kỹ năng như nghe hiểu, bắt ý và kết<br /> tính năng của não bộ trong các hoạt động thu nhận, cấu lại ý, ghi nhớ, ghi chép, chuyển đổi ngôn ngữ,<br /> phân tích, tổng hợp, phản ứng... biểu đạt...; đồng thời cung cấp phương pháp để<br /> người học rèn luyện các kỹ năng trên. Mục tiêu<br /> Từ những phân tích về thứ tự hành vi giao tiếp thứ hai của việc biên soạn là cung cấp cho người<br /> trong hoạt động dịch nói của Bell và mối quan hệ học môi trường dịch khá sát với thực tiễn cả về<br /> giữa tư duy với quy trình dịch nói của Lưu Hòa nội dung lẫn hình thức, làm cơ sở cho người học<br /> Bình, có thể thấy rõ đặc trưng mang tính quá trình biết cách vận dụng tổng hợp các kỹ năng và biết<br /> của hoạt động dịch nói. Đây không phải là sự hoán cách xử lý các tình huống dịch trong thực tiễn, từ<br /> đổi ngôn ngữ đơn thuần, ngược lại hành vi dịch của đó hình thành nên ý thức về công tác dịch nói cho<br /> người dịch sẽ thay đổi cùng với sự thay đổi của mỗi người học như biết cách tập trung chú ý, khởi động<br /> trình tự, mỗi đối tượng trong suốt quá trình dịch. công năng tri nhận của đại não, thoát ly lớp vỏ<br /> Nếu lý giải từ góc độ quá trình thì dịch nói trên ngôn ngữ nguồn, nắm ý đồ người nói, rèn yếu tố<br /> thực tế là quá trình động thay đổi theo sự thay đổi tâm lý, xử lý tình huống...<br /> đồng thời của một hay nhiều biến lượng trong quá<br /> trình dịch nói, và sâu hơn đó là các hoạt động của Mục tiêu chính của giáo trình dịch nói không<br /> tư duy. Đây cũng chính là cơ sở cho việc phân chia phải là nâng cao khả năng ngoại ngữ của người<br /> và rèn luyện các kỹ năng riêng lẻ cũng như kỹ năng học; tuy nhiên, đặt trong bình diện là một giáo<br /> tổng hợp hoạt động dịch nói trong biên soạn giáo trình dạy ngoại ngữ thì việc biên soạn giáo trình<br /> trình dịch nói, khắc phục tình trạng coi trọng rèn dịch nói cũng cần nhằm đến mục tiêu cung cấp các<br /> luyện ngôn ngữ, xem nhẹ rèn luyện tư duy lôgic, kiến thức về ngôn ngữ có liên quan, giúp người<br /> hoặc đưa ra kỹ năng, kỹ xảo dịch nói vào giáo học nâng cao khả năng biểu đạt ngôn ngữ, đương<br /> trình nhưng chỉ dừng lại ở giai đoạn kinh nghiệm. nhiên, các kiến thức ngôn ngữ này không phải là<br /> trọng tâm của việc biên soạn. Cần phải nhấn mạnh<br /> 3. PHƯƠNG PHÁP BIÊN SOẠN GIÁO<br /> là các kiến thức ngôn ngữ ở đây không chỉ đơn<br /> TRÌNH DỊCH NÓI TIẾNG TRUNG QUỐC<br /> thuần là cung cấp từ mới, rèn luyện kỹ năng nghe<br /> TẠI HỌC VIỆN KHOA HỌC QUÂN SỰ<br /> và kỹ năng nói mà cao hơn đó là tư duy song ngữ<br /> 3.1. Mục tiêu, yêu cầu của việc biên soạn phục vụ trực tiếp cho quá trình dịch nói.<br /> giáo trình dịch nói tiếng Trung Quốc<br /> Mục tiêu biên soạn này cần được gắn với đối<br /> 3.1.1. Mục tiêu của việc biên soạn giáo trình tượng đào tạo là học viên quân sự với yêu cầu của<br /> dịch nói tiếng Trung Quốc công việc sau này là phục vụ trong quân đội. Do<br /> đó mục tiêu biên soạn cần hướng tới các nội dung<br /> Hiện nay theo khảo sát trên thị trường sách đối ngoại quốc phòng, đàm phán quân sự, các bài<br /> Việt Nam, chưa hề có giáo trình, tài liệu liên quan phát biểu trong lĩnh vực quốc phòng... giúp người<br /> đến dịch nói tiếng Trung Quốc được xuất bản, việc học nắm bắt được các kỹ năng dịch nói trong lĩnh<br /> giảng dạy môn Thực hành dịch nói tiếng Trung vực quân sự. Ngoài ra, nhiệm vụ và yêu cầu của<br /> Quốc tại các trường đại học chủ yếu được thực quân đội không chỉ dừng lại ở việc nắm bắt các<br /> hiện qua tập bài giảng của giáo viên. Môn dịch nói thông tin quân sự mà còn phải bao quát hầu hết các<br /> là môn thực hành, việc dạy học trên lớp chủ yếu ngành nghề trong xã hội. Các nội dung mà người<br /> thông qua các đoạn băng hình cho sẵn, các kỹ năng dịch phải tiếp xúc rất đa dạng, phong phú, trong<br /> dịch nói được phân tích kết hợp trong quá trình đó kinh tế, chính trị, quân sự, khoa học kỹ thuật<br /> dịch, do đó thiếu tính hệ thống và bài bản. Mục là những vấn đề quan trọng trong xã hội hiện đại.<br /> <br /> <br /> KHOA HỌC NGOẠI NGỮ QUÂN SỰ<br /> Số 12 - 3/2018 73<br /> v NGHIÊN CỨU - TRAO ĐỔI<br /> <br /> <br /> Việc tổng hợp một cách hợp lý các nội dung này thực hành tổng hợp cần đưa vào các nội dung sát<br /> và đưa vào giáo trình cũng phải được đặt ra đối với thực tiễn như hợp tác quốc phòng, đối ngoại quốc<br /> công tác biên soạn. phòng với các hình thức như đàm phán, hội thảo,<br /> phát biểu...<br /> 3.1.2. Yêu cầu của việc biên soạn giáo trình<br /> dịch nói tiếng Trung Quốc Thứ ba, các bài cụ thể cần được thiết kế dưới<br /> dạng các hoạt động khác nhau, nhằm giúp người<br /> Việc biên soạn giáo trình dịch nói tiếng Trung học lĩnh hội dần các kỹ năng thông qua cách giải<br /> Quốc cần đáp ứng các yêu cầu cơ bản như sau: quyết các tình huống, tạo cho người học có nhiều<br /> cơ hội được trải nghiệm, chủ động, sáng tạo. Nội<br /> Trước hết, giáo trình phải cụ thể hóa nội dung<br /> dung các bài ngoài hình thức dịch đuổi và dịch<br /> kiến thức, kỹ năng và thái độ được quy định<br /> cabin theo băng hình các bài diễn thuyết, bài phát<br /> trong chương trình đào tạo đối với môn học Dịch<br /> biểu..., cũng cần chú trọng đến đặc điểm giao tiếp<br /> nói tiếng Trung Quốc, đáp ứng yêu cầu đổi mới<br /> của dịch nói, trong đó nên phát huy vai trò sáng<br /> phương pháp giáo dục đại học và việc kiểm tra,<br /> tạo của người học, người học đóng vai trò là người<br /> đánh giá chất lượng đào tạo. Nội dung giáo trình<br /> nắm kịch bản, là người “diễn” các vai người nói, là<br /> phải phù hợp với mục tiêu, chương trình đào tạo,<br /> đảm bảo chuẩn kiến thức, kỹ năng và chuẩn đầu ra người dịch... góp phần tạo không khí sôi nổi, hứng<br /> đã ban hành. Cụ thể tại Học viện Khoa học Quân thú cho người học, tạo điều kiện để người học lĩnh<br /> sự, chương trình môn dịch nói tiếng Trung Quốc hội và nắm bắt kỹ năng. Việc biên soạn giáo trình<br /> được bố trí với thời lượng 75 tiết. Mục tiêu yêu cần tính đến việc tạo tình huống và không gian cho<br /> cầu của môn học là rèn luyện cho người học các người học, góp phần kéo gần khoảng cách giữa<br /> kỹ năng cần thiết trong dịch nói, giúp người học “dịch học đường” và dịch nói trong thực tiễn.<br /> nắm được quy trình dịch nói, đồng thời thông qua<br /> Thứ tư, hệ thống các bài thực hành và bài tập<br /> thực hành dịch nói, giúp người học làm quen với<br /> có tính thực tiễn cao, gần gũi với thực tiễn, phát<br /> môi trường gần giống với thực tế, bước đầu làm<br /> huy được tối đa cơ sở vật chất kỹ thuật, đồng thời<br /> quen với các hình thức dịch nói như dịch xã giao<br /> vừa sức với người học. Nguyên tắc đầu tiên của<br /> thông thường, dịch đàm phán hợp tác, dịch hội<br /> việc xây dựng hệ thống bài tập thể hiện ở việc tăng<br /> đàm ngoại giao, dịch bài phát biểu… trong đó chú<br /> dần độ khó. Độ khó tăng dần theo 3 hướng: các<br /> trọng các nội dung liên quan đến lĩnh vực quân sự.<br /> thao tác và hành động phức tạp dần; điều kiện thực<br /> Về phương pháp giảng dạy đang có sự đổi mới từ<br /> phương pháp coi trọng kết quả (sản phẩm dịch) hiện các thao tác và hành động phức tạp dần (tăng<br /> sang phương pháp coi trọng quá trình, trong đó dần tốc độ, trong cùng một thời gian phối hợp<br /> đang áp dụng mô hình phát huy năng lực tự chủ nhiều thao tác và hành động); tài liệu ngôn ngữ<br /> trong học tập của người học. phức tạp dần (lượng từ và cấu trúc ngữ pháp, cấu<br /> trúc ý phức tạp dần). Việc tăng độ khó phải diễn ra<br /> Thứ hai, kiến thức trong giáo trình được trình dần dần, không có bước nhảy vọt đột biến. Nguyên<br /> bày khoa học, logic, đảm bảo cân đối giữa lý luận tắc thứ hai là cần phân chia hệ thống bài tập thành<br /> và thực hành, phù hợp với thực tiễn và cập nhật hai nhóm lớn: bài tập chuẩn bị và bài tập luyện.<br /> những tri thức mới nhất về dịch nói. Nội dung của Các bài tập này đều nhằm phát triển những tố chất<br /> giáo trình chia thành 2 phần chính, bao gồm phần cần thiết để lĩnh hội những kỹ năng, kỹ xảo của<br /> lý thuyết, rèn luyện kỹ năng riêng lẻ và phần thực dịch nói, rèn giũa những kỹ năng, kỹ xảo cụ thể<br /> hành rèn kỹ năng dịch nói tổng hợp. Phần lý thuyết của dịch nói và cuối cùng là hình thành những kỹ<br /> nên thiết kế với khoảng 40% dung lượng của giáo năng phối hợp các thao tác và hành động riêng lẻ<br /> trình và không đi sâu mô tả các kỹ năng dịch nói thành một quá trình hoạt động thống nhất. Nguyên<br /> dưới góc độ bản thể luận mà chủ yếu giới thiệu kỹ tắc thứ ba nhằm xây dựng hệ thống bài tập có liên<br /> năng và phương pháp tập thành kỹ năng đó. Phần quan đến việc lựa chọn thời gian xử lý từng bài tập<br /> <br /> <br /> KHOA HỌC NGOẠI NGỮ QUÂN SỰ<br /> 74 Số 2 - 3/2018<br />  NGHIÊN CỨU - TRAO ĐỔI v<br /> <br /> <br /> <br /> và việc phát huy với cơ sở vật chất như màn hình vấn đề thuộc bình diện ngôn ngữ. Trên thực tế, tất<br /> chiếu, phòng hội đàm, phòng dịch cabin... cả những bài tập chuẩn bị và bài tập luyện đầu tiên<br /> đều có thể được biên soạn trên cơ sở 5-6 bài phát<br /> Ngoài những yêu cầu trên thì giáo trình dịch biểu của diễn giả, mỗi bài kéo dài từ 5 đến 10 phút.<br /> nói tiếng Trung Quốc cũng cần đảm bảo các yêu Trong ngữ liệu sử dụng ở giai đoạn hai của giai<br /> cầu của giáo trình ngoại ngữ thông thường như nội đoạn luyện tập thực hành dịch nói, cần có nhiều<br /> dung được trích dẫn có nguồn gốc và chú thích rõ chủ đề đa dạng hơn và lớp từ phong phú hơn.<br /> ràng, đáp ứng đầy đủ các yêu cầu về quyền tác giả<br /> theo quy định hiện hành; hình thức và cấu trúc của - Xác định qui mô giáo trình: Giáo trình thực<br /> giáo trình đảm bảo tính đồng bộ và tuân thủ các hành dịch nói tiếng Trung Quốc được biên soạn<br /> quy định cụ thể của các cấp có liên quan. theo chương trình học phần. Xét theo độ dài tăng<br /> dần của các bài và để tiện cho việc triển khai giảng<br /> 3.2. Định hướng phương án kết cấu giáo trình dạy và thi kiểm tra cũng như việc in ấn, mượn tài<br /> liệu học tập của học viên, giáo trình nên chia thành<br /> Xác định phương án kết cấu giáo trình là một<br /> 2 cuốn, cuốn dành cho học viên và cuốn dành cho<br /> trong những bước không thể thiếu của công tác<br /> giảng viên, trong đó cuốn của giảng viên có trích<br /> thiết kế giáo trình. Tất cả các yếu tố đã được xác<br /> định như mục tiêu biên soạn, nguyên tắc biên soạn, dẫn nguyên văn các tư liệu dịch nói được thực hiện<br /> ý tưởng biên soạn đều được thể hiện ở kết cấu giáo trên lớp và yêu cầu về đáp án.<br /> trình. Việc xác định phương án kết cấu giáo trình<br /> - Phương thức kết cấu của giáo trình: Giáo<br /> dịch nói tiếng Trung Quốc bao gồm một số công<br /> trình thực hành dịch nói được thiết kế kết hợp giữa<br /> việc cụ thể sau:<br /> lý thuyết với thực hành, giữa rèn kỹ năng độc lập<br /> - Định vị giáo trình: Giáo trình dịch nói tiếng với rèn kỹ năng tổng hợp. Xuất phát từ hai loại<br /> Trung Quốc là giáo trình phục vụ cho công tác hình cơ bản của dịch nói là dịch đuổi và dịch cabin<br /> giảng dạy môn Dịch nói tiếng Trung Quốc, nằm nên nội dung giáo trình sẽ phải đề cập đến cả hai<br /> trong hệ thống giáo trình Thực hành dịch tiếng loại hình này, tuy nhiên hai loại hình này có chung<br /> Trung Quốc. Trước khi vào học học phần dịch nói, một số kỹ năng, các kỹ năng này được trình bày<br /> học viên đã học các học phần tương ứng với các ở phần dịch đuổi, nội dung phần dịch cabin chỉ<br /> giáo trình Thực hành dịch tổng hợp 1, 2, 3, 4 và giới thiệu các kỹ năng riêng biệt của loại hình dịch<br /> một phần giáo trình Thực hành dịch tiếng Trung nói này. Giáo trình ngoài phần nhập môn, nên chia<br /> Quốc quân sự. Nói cách khác, giáo trình dịch nói thành hai phần: phần giới thiệu lý thuyết và rèn kỹ<br /> tiếng Trung Quốc cần kế thừa và tiếp tục các giáo năng độc lập; phần thực hành tổng hợp.<br /> trình thực hành dịch tổng hợp và thực hành dịch<br /> tiếng Trung Quốc quân sự, đảm bảo các nội dung - Xác định kết cấu từng bài: Ở phần lý thuyết<br /> có lôgic hệ thống và không bị trùng lặp. và rèn các kỹ năng độc lập, mỗi bài được chia<br /> thành 3 phần cơ bản: giới thiệu lý thuyết, bài thực<br /> - Xác định dung lượng của giáo trình: Dung hành rèn kỹ năng trên lớp và phần bài tập. Ở phần<br /> lượng của giáo trình được thể hiện ở số trang, số thực hành tổng hợp, mỗi bài được chia thành 3<br /> bài, độ dài các đoạn video... Đối với giáo trình thực phần: phần chuẩn bị, bài khóa để luyện tập trên<br /> hành dịch, tùy theo nội dung chủ đề và thể loại văn lớp và phần bài tập. Phần chuẩn bị cung cấp nội<br /> bản đơn giản hay phức tạp để xác định dung lượng dung liên quan đến bối cảnh hoặc có liên quan về<br /> của một bài. Thông thường ở những bài đầu, các ngôn ngữ đến bài khóa chính giúp người đọc có<br /> văn bản và băng hình được lựa chọn nên có độ khó sự chuẩn bị về kiến thức nền và ngôn ngữ phục vụ<br /> ngôn ngữ vừa phải để hướng người học tập trung cho công việc dịch bài khóa chính. Bài khóa chính<br /> nỗ lực chính vào việc hình thành những phẩm không trùng lặp với phần chuẩn bị được lựa chọn<br /> chất, tâm lý cần thiết và tạm thời quên đi những để người học thực hành trên lớp.<br /> <br /> <br /> KHOA HỌC NGOẠI NGỮ QUÂN SỰ<br /> Số 12 - 3/2018 75<br /> v NGHIÊN CỨU - TRAO ĐỔI<br /> <br /> <br /> 3.3. Định hướng phương án lựa chọn và tổ đặc biệt là chất lượng âm thanh. Yêu cầu âm thanh<br /> chức ngữ liệu phải rõ ràng, đảm bảo người nghe phải nghe được.<br /> Tùy theo yêu cầu của từng nội dung rèn luyện mà<br /> 3.3.1. Nguyên tắc lựa chọn ngữ liệu người biên soạn phải biên tập lại các file âm thanh<br /> và hình ảnh này như điều chỉnh tốc độ nói, cho<br /> Ngữ liệu được lựa chọn đưa vào giáo trình phải<br /> thêm tạp âm… Trong dịch đuổi, với nội dung dịch<br /> có tính chính xác cao, có nguồn gốc rõ ràng, chính<br /> diễn thuyết, người nói thường nói liền trong một<br /> thống. Đặc biệt về nội dung, ngữ liệu chủ yếu đề<br /> khoảng thời gian khá dài, người biên tập phải tách<br /> cập đến vấn đề quân sự nhưng không được liên<br /> ra thành các đoạn nhỏ và có khoảng thời gian dừng<br /> quan đến các bí mật quân sự, bí mật quốc gia, hoặc<br /> để cho người học tập dịch. Việc biên tập thành các<br /> các ngữ liệu có quan điểm trái với đường lối chủ đoạn nhỏ này phải dựa trên cơ sở mạch ý hoặc<br /> trương của Đảng và nhà nước, đặc biệt các chủ lôgic của người nói, cần tách thành những đoạn<br /> trương về đối ngoại quân sự, không liên quan đến nhỏ có ý trọn vẹn, phù hợp với tư duy của người<br /> các vấn đề nhạy cảm chính trị, quân sự... nói, đồng thời phải phù hợp với khả năng nghe, ghi<br /> nhớ, chuyển đổi ngôn ngữ của đối tượng người học.<br /> Ngữ liệu dùng để rèn luyện cho kỹ năng dịch<br /> nói riêng lẻ thì phải có tính điển hình và tính minh Ngữ liệu nên mang tính thời sự, nên là các nội<br /> họa cao cho kỹ năng đó. Ví dụ, khi lựa chọn ngữ dung có liên quan đến các vấn đề “nóng” đang diễn<br /> liệu minh họa cho kỹ năng ghi nhớ bằng hình ảnh ra, có lợi cho việc thu nhận và phân tích thông tin<br /> thì nên chọn ngữ liệu giàu hình ảnh, khi lựa chọn của người học, đặc biệt là với việc khởi động công<br /> ngữ liệu minh họa cho kỹ năng nghe bắt ý người năng tri nhận và sử dụng kiến thức ngoài ngôn ngữ<br /> nói thì nên sử dụng ngữ liệu có lôgic và tầng bậc ý để lý giải thông tin. Tính thời sự ở đây không hẳn<br /> nghĩa chặt chẽ... là thời gian đưa ra thông tin mà chủ yếu chỉ đây là<br /> vấn đề nóng thu hút nhiều sự quan tâm, người học<br /> Ngữ liệu có độ khó vừa sức với đối tượng<br /> ít nhiều cũng đã có những hiểu biết nhất định làm<br /> người học. Để làm được điều này thì đầu tiên phải<br /> bối cảnh cho việc dịch thông tin.<br /> phân tích kỹ trình độ và nhu cầu của người học.<br /> Không lựa chọn ngữ liệu ở lĩnh vực quá chuyên Ngữ liệu cần thể hiện tính hoàn chỉnh của nội<br /> sâu có nhiều thuật ngữ chuyên ngành, hoặc lĩnh dung phát ngôn. Đa số các ngữ liệu sẽ được biên<br /> vực quá mới mẻ với người học. Một biện pháp soạn lại tạo độ ngừng cho người dịch, việc ngừng<br /> nữa để xác định độ khó cho phù hợp và thông qua ngắt không được tạo ra trở ngại cho việc lý giải.<br /> việc làm đáp án. Trong quá trình làm đáp án, người Do đó nên lựa chọn các ngữ liệu có nội dung mạch<br /> biên soạn có thể phát hiện ra những điểm khó, lạc, các tầng bậc ý nghĩa có cấu trúc rõ ràng, các<br /> thách thức cao với người học. Đối với các điểm đơn vị diễn ngôn trọn vẹn.<br /> khó ngôn ngữ mang tính thách thức với người học<br /> trong nguyên văn cần được xuất hiện trong các Ngữ liệu cần phục vụ trực tiếp cho công việc<br /> phần mang tính phụ trợ để người học có thể chuẩn của người học sau khi tốt nghiệp. Học viên Học<br /> bị trước. Đối với các điểm khó về tư duy song ngữ, viện Khoa học Quân sự sau khi ra trường, nếu có<br /> tư duy chuyển đổi cần trở thành các điểm trọng làm công việc liên quan đến dịch nói thì chủ yếu<br /> tâm giảng giải trên lớp. là dịch nói cho hoạt động đối ngoại, thăm viếng<br /> quốc phòng, các hoạt động tuần tra chung, giao<br /> Ngữ liệu dùng cho dịch nói đa số là các file lưu biên phòng, các buổi hội thảo, hội đàm, bồi<br /> hình ảnh và âm thanh. Một yêu cầu đặt ra cho việc dưỡng nghiệp vụ… Do đó cần ưu tiên lựa chọn<br /> lựa chọn là chất lượng của âm thanh và hình ảnh, ngữ liệu về các nội dung này.<br /> <br /> <br /> KHOA HỌC NGOẠI NGỮ QUÂN SỰ<br /> 76 Số 2 - 3/2018<br />  NGHIÊN CỨU - TRAO ĐỔI v<br /> <br /> <br /> <br /> 3.3.2. Nguyên tắc tổ chức ngữ liệu 2009). Như vậy, có ba điểm cần lưu ý trong khái<br /> niệm về giao tiếp: thứ nhất, đó là sự trao đổi hai<br /> Có thể phân ngữ liệu thành bốn hình thức chính chiều; thứ hai, có ít nhất hai đối tượng tham gia<br /> là ngữ liệu phục vụ cho việc minh họa các kỹ năng, vào quá trình giao tiếp; thứ ba, thông tin phải<br /> ngữ liệu phục vụ cho thiết kế bài tập, ngữ liệu phục được hai bên hiểu rõ. Nếu thiếu một trong ba<br /> vụ cho việc cung cấp bối cảnh và kiến thức ngôn yếu tố này thì việc giao tiếp chưa hoàn chỉnh.<br /> ngữ liên quan đến bài dịch chính, ngữ liệu phục vụ<br /> cho việc biên soạn bài dịch chính. Để người học trên vai trò người dịch có thể chủ<br /> động điều hành giao tiếp với tư cách là nhân vật<br /> Ngữ liệu còn có thể phân thành ngữ liệu dưới trung gian, ngữ liệu đưa ra cần có đầy đủ các yếu<br /> dạng băng hình, ngữ liệu dạng viết và ngữ liệu tố người nói, người nghe và quá trình truyền đạt<br /> “sống”. Ngữ liệu dưới dạng băng hình cần được tổ thông tin. Ngữ liệu này có thể là một bài phát biểu<br /> chức trước các ngữ liệu dạng viết, ngữ liệu dạng hay một kịch bản đàm phán được thể hiện ngay<br /> viết cần đưa vào giai đoạn cuối cùng. Lý do là vì trên lớp. Ngữ liệu này có thể giao cho người học<br /> các kỹ năng nghe, hiểu và biểu đạt là kỹ năng cơ sưu tầm và chuẩn bị trước trong vai trò người phát<br /> bản nhất của dịch nói, người học khi bắt đầu vào ngôn, cũng có thể giao cho người học viết kịch<br /> học dịch nói, khi còn chưa nhận thức được đầy bản. Trong giáo trình, dạng ngữ liệu này sẽ được<br /> đủ quy trình dịch nói cũng như các bước nghe lấy trình bày dưới các nội dung mang tính chất hướng<br /> thông tin, phân tích để hiểu thông tin, biểu đạt lại dẫn về chủ đề và các nội dung liên quan, như kịch<br /> thông tin sang ngôn ngữ đích mà đã tiếp xúc với bản buổi đàm phán về hợp tác giáo dục giữa một<br /> hình thức dịch nói văn bản sẽ hình thành nên thói trường đại học của Việt Nam và một trường đại học<br /> quen ỷ lại vào văn bản, dẫn đến kiểu dịch từng câu của Trung Quốc thì đầu tiên phải là các nội dung<br /> từng chữ hoàn toàn khác với bản chất của dịch nói. chào mời, giới thiệu đại biểu, tiếp đến là các nội<br /> Ngữ liệu dạng viết lại được chia thành hai dạng, dung giới thiệu về trường, đặc biệt là các thế mạnh<br /> dạng thứ nhất là công cụ phụ trợ, người dịch vẫn của từng trường, tiếp đến đi tới bàn bạc về một vài<br /> phải theo sát lời nói của người nói, bởi rất có thể lĩnh vực có thể hợp tác, bàn bạc về phương án hợp<br /> người nói sẽ đi sâu phân tích một ý nào đó, thậm tác và cuối cùng là thống nhất để đi đến ký kết văn<br /> chí bỏ qua một vài chỗ nào đó, hoặc nói không theo bản hợp tác... Trên thực tế rất khó có thể tìm được<br /> bài đã được chuẩn bị. Còn một hình thức nữa đó một kịch bản đã viết bằng hai thứ tiếng nên việc<br /> là nói lại văn bản, tức không có người nói, người chỉ đạo cho người học tự viết là khâu vô cùng quan<br /> dịch dịch trực tiếp các nội dung đọc được từ văn trọng. Việc sử dụng ngữ liệu “sống” này có vai trò<br /> bản. Ngữ liệu phục vụ cho hình thức dịch này cũng rất lớn trong việc kéo gần hoạt động “kiểu dịch<br /> được tổ chức vào dạng ngữ liệu dịch dạng viết. học đường” với hoạt động dịch trong thực tiễn, do<br /> Ngữ liệu băng hình là chủ yếu song cũng không đó nên đưa vào các bài rèn luyện tổng hợp.<br /> nên chiếm toàn bộ dung lượng giáo trình, chỉ nên<br /> để ở mức khoảng 60%, ngữ liệu dạng viết khoảng 4. KẾT LUẬN<br /> 20%, số còn lại là ngữ liệu “sống” khoảng 20%.<br /> Cơ sở lý luận cho việc biên soạn giáo trình<br /> Ngữ liệu “sống” còn được gọi là ngữ liệu mở, dịch nói tiếng Trung Quốc được xây dựng trên 3<br /> là phần ngữ liệu đảm bảo cho tính chất giao tiếp nền tảng: lý luận về dịch nói, lý luận giảng dạy<br /> của dịch nói được thể hiện rõ nhất. Bản chất của dịch nói và lý luận biên soạn giáo trình ngoại ngữ.<br /> dịch nói là hoạt động giao tiếp, mà “giao tiếp là Bài viết đi sâu nghiên cứu lý luận về dịch nói, lấy<br /> sự truyền đạt điều muốn nói từ người này sang thuyết Cảm ý và trường phái coi phiên dịch là quá<br /> người khác để đối tượng có thể hiểu những thông trình động là nền tảng quan trọng, có tính khả thi<br /> điệp được truyền đi, nó không chỉ đơn thuần là cao trong việc chỉ đạo công tác biên soạn giáo<br /> việc truyền thụ ý muốn nói mà còn bao hàm cả trình dịch nói. Trên cơ sở lý luận đã được chắt lọc<br /> việc hiểu được những ý đó nữa” (Bùi Anh Tuấn, và phân tích, bài viết đã đưa ra các định hướng<br /> <br /> <br /> KHOA HỌC NGOẠI NGỮ QUÂN SỰ<br /> Số 12 - 3/2018 77<br /> v NGHIÊN CỨU - TRAO ĐỔI<br /> <br /> <br /> cho việc biên soạn giáo trình dịch nói tiếng Trung dịch Trung - Việt đối ngoại, Học viện Ngoại giao,<br /> Quốc tại Học viện Khoa học Quân sự, bao gồm: Hà Nội.<br /> xác định mục tiêu, yêu cầu của việc biên soạn; đưa<br /> ra các định hướng về cấu trúc giáo trình, về lựa 2. Nguyễn Quốc Hùng (2007), Hướng dẫn kỹ<br /> chọn và tổ chức ngữ liệu... Việc xác định phương năng phiên dịch Anh – Việt & Việt – Anh, NXB<br /> pháp biên soạn hợp lý không chỉ có vai trò quan Tổng hợp TP. Hồ Chí Minh.<br /> trọng quyết định đến chất lượng của giáo trình,<br /> phù hợp với đối tượng dạy học, mà còn góp phần 3. Hồ Đắc Túc (2012), Dịch thuật và tự do,<br /> bảo đảm tính khoa học, hiện đại và bắt kịp xu thế NXB Hồng Đức, Hà Nội.<br /> phát triển của giáo trình./.<br /> 4. Bùi Anh Tuấn (2009), Hành vi tổ chức, NXB<br /> Ghi chú: Đại học Kinh tế Quốc dân, Hà Nội.<br /> 1. Thuyết Cảm ý (Theory of Sense) còn được 5. 刘和平（2003），口译技巧—思维科学<br /> gọi là thuyết Dịch thuật diễn giải (Interpretive 与口译推理教学法，中国对外翻译出版公司，<br /> Theory of Translation, hay La theorie interpretative 北京。<br /> de la traduction, nguyên văn trong Pháp ngữ, 释意<br /> 理论 trong tiếng Trung Quốc) 6.吕俊（2002），翻译学应该从解构主义<br /> 那里学些什么，外国语，第5期。<br /> 2. Bell, R. T (1991), Translation and translating<br /> theory and practice, London and New York:<br /> 7.赛 莱 丝 科 维 奇 著 , 黄 为 沂 ， 钱 慧 杰 译<br /> Longman. Dẫn theo 吴爱俊（2011），从过程<br /> （1992），口译技艺：即席口译与同声传译经<br /> 化视角探索口译教材新编写模式，北京第二外<br /> 国语学院。 验谈，上海翻译出版公司，上海。<br /> <br /> Tài liệu tham khảo: 8. 王瑞昀（2004），口译的认知与口译教<br /> 材的编写—跨学科口译理论在《英语口译教<br /> 1. Phan Vũ Tuấn Anh (2013), Giáo trình Phiên 程》编写中的应用，中国翻译，第7期。<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> METHODS FOR COMPILING CHINESE INTERPRETING TEXTBOOKS<br /> AT MILITARY SCIENCE ACADEMY<br /> TONG VAN TRUONG<br /> Abstract: Developments in interpreting theories and requirements of reality have proved that<br /> the work of compiling Chinese interpreting textbooks cannot any longer result from existing<br /> models but should be based on convincing theories, new models and directing methods. For that<br /> reason, this article focuses on analyzing interpreting theories and claims that the Theory of Sense<br /> and the school considering interpreting as an active process are important basis for compiling<br /> interpreting textbooks. The article then suggests method directions for compiling Chinese<br /> interpreting textbooks at Military Science Academy including: defining aims and requirements of<br /> the compilation; specifying strutures of textbooks; collecting and collocating linguistic data… to<br /> make sure that completed textbooks are well scientific and qualified.<br /> Keywords: Chinese interpreting textbooks, compiling method(s), direct<br /> Received: 04/01/2018; Revised: 06/02/2018; Accepted for publication: 28/02/2018<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> KHOA HỌC NGOẠI NGỮ QUÂN SỰ<br /> 78 Số 2 - 3/2018<br />