pq - chỉ số đam mê: phần 2 - nxb lao động xã hội

5. Năng lực sáng tạo<br /> Tư duy bên ngoài chiếc hộp<br /> Sáng tạo chính là làn hương của tự do cá nhân.<br /> - Osho (1931-1990), nhà thần bí, bậc thầy tâm linh Ấn Độ<br /> <br /> Niềm đam mê và sự sáng tạo<br /> Giữa niềm đam mê và khả năng sáng tạo có mối liên hệ trực tiếp. Những người sáng tạo<br /> trong một lĩnh vực nào đó đều rất yêu thích và thực sự đam mê công việc. Nhà văn sáng<br /> tạo yêu thích cảm giác viết, nhà soạn nhạc yêu âm nhạc, họa sĩ say mê tranh và hội họa.<br /> Trên thực tế, khả năng sáng tạo đòi hỏi niềm đam mê ở một mức độ nhất định.<br /> Trong chương này, chúng ta sẽ nhìn nhận về sự sáng tạo và sự đổi mới ở một tầm rộng lớn<br /> hơn. Để làm mới mẻ công việc hàng ngày ở văn phòng, bạn cũng phải chú tâm, bỏ nhiều<br /> công sức và thực sự đam mê nghề của mình. Trước tiên chúng ta hãy cùng tìm hiểu về khả<br /> năng sáng tạo.<br /> Sáng tạo là gì?<br /> Theo nghĩa từ điển, sáng tạo chính là: “Tạo ra, hình thành nên, đem đến sự tồn tại, làm<br /> xuất hiện lần đầu.” Hiểu theo cách đơn giản, sáng tạo chính là khả năng làm ra thứ gì đó.<br /> Định nghĩa trong từ điển có phần hơi cứng nhắc, tôi cho rằng nếu bạn làm điều gì đó khác<br /> lệ thường thì có thể coi đó là một hành động sáng tạo. Vì vậy, khả năng sáng tạo không<br /> phải là đặc quyền của nghệ sĩ, nhà khoa học, nhà soạn nhạc hay nhà thơ. Hiểu theo nghĩa<br /> rộng, tất cả chúng ta đều sáng tạo và tất cả chúng ta đều có khả năng sáng tạo. Chúng ta<br /> bộc lộ khả năng sáng tạo cả trong nhịp sống thường nhật. Thậm chí việc làm món trứng ốp<br /> lết theo cách khác biệt cũng là một hoạt động sáng tạo.<br /> Cách bạn sắp xếp tủ áo, bố trí các chậu cây trong vườn, xếp đặt nước hoa trên giá để mỹ<br /> phẩm hay pha chế Cocktail - tất cả đều được coi là hoạt động sáng tạo. Nhiều người mê<br /> mẩn công việc làm vườn, sắp xếp phòng ốc hay nấu ăn. Họ dồn hết tâm trí vào những<br /> công việc đó và bộc lộ khả năng sáng tạo lẫn tư duy mới mẻ. Bởi vậy, giữa khả năng sáng<br /> tạo, lòng nhiệt tình, tư duy mới mẻ và thái độ toàn tâm toàn ý có mối liên hệ trực tiếp.<br /> Những người có niềm đam mê đều sáng tạo, những người có khả năng sáng tạo thì đam<br /> mê thứ họ sáng tạo ra. Trên thực tế, nếu không có đam mê, loài người thậm chí còn không<br /> biết chạy đua là gì.<br /> Tầm nhìn lớn rộng hơn<br /> Khi bạn làm điều gì đó theo cách khác với lệ thường - tức là bạn sáng tạo - bạn đang thực<br /> hiện cùng lúc rất nhiều công việc khác nhau. Bạn đang vận dụng trí tưởng tượng, nghiền<br /> ngẫm ý tưởng, thử nghiệm, suy nghĩ theo lối mới, tư duy linh hoạt, ứng biến và hơn hết,<br /> bạn đang khám phá. Vậy còn việc làm món trứng ốp lết thì sao? Muốn nghĩ ra cách làm lạ<br /> thường nhất, bạn cũng phải vận dụng tất cả các hoạt động trên.<br /> Khi bạn giải quyết một vấn đề, bạn cũng đang sáng tạo. Trên thực tế, các nhà quản lý hầu<br /> như lúc nào cũng đều cố gắng tìm kiếm giải pháp cho những vấn đề khác. Người có thể<br /> nghĩ ra một giải pháp chưa từng được nhắc đến trong các tài liệu hoặc chưa từng được<br /> truyền dạy ở trường học chính là người có tư duy mới mẻ. Nếu có một người đang bừng<br /> bừng cơn giận xông thẳng vào căn phòng có ba người đang ngồi, chuỗi phản ứng sau đây<br /> có thể xảy ra.<br /> Một người trong phòng bộc lộ vẻ giận dữ không kém, bắt đầu mắng mỏ lại người vừa<br /> bước vào, một người khác rất sợ hãi và im lặng vì không biết làm gì. Người thứ ba trong<br /> <br /> phòng từ tốn nói chuyện với anh chàng mới vào, lắng nghe anh ta rồi cho anh ta lời<br /> khuyên có tình có lý, khiến cho anh ta bình tĩnh lại, bước ra khỏi phòng với vẻ thoải mái.<br /> Hành động của người thứ ba chính là dạng thức sáng tạo cao nhất. Anh ta đã sáng tạo ra<br /> một tình huống và một giải pháp nhằm làm thỏa mãn anh chàng đang ngùn ngụt lửa giận<br /> kia. Khả năng sáng tạo vượt lên trên tri thức. Cách ứng dụng tri thức chính là sự sáng<br /> tạo. Theo đó bạn mang đến cho tri thức một hình hài, một ý nghĩa nào đó. Bởi vậy, sáng<br /> tạo đồng nghĩa với tưởng tượng và hành động. Trí tưởng tượng còn quan trọng hơn tri<br /> thức.<br /> Sáng tạo chính là cuộc nổi loạn lớn nhất trong lịch sử nhân loại. - Osho<br /> Một người sáng tạo chắc chắn là một người khác biệt và để làm được điều đó, anh ta phải<br /> từ bỏ các phản xạ có điều kiện. Người tự thỏa mãn hiếm khi sáng tạo được, bởi họ chỉ<br /> bước theo con đường có sẵn, đó cũng là lý do người ta coi sự sáng tạo chính là một “cuộc<br /> nổi loạn”. Tất cả những người sáng tạo đều rất dũng cảm.<br /> Không phải E = mc2<br /> Hiểu theo nghĩa rộng, sáng tạo không có nghĩa là làm ra thứ gì đó hoàn toàn mới mẻ.<br /> Miễn sao bạn tạo ra sự khác biệt là đủ. Một bà mẹ sinh ra vài đứa con, trông bọn trẻ đều<br /> có những nét tương đồng nhưng chúng không hoàn toàn giống nhau. Bọn trẻ có khung cấu<br /> trúc cơ thể giống nhau nhưng mỗi đứa một vẻ. Cũng tương tự như thế, những người sáng<br /> tạo chỉ cần dùng trí tưởng tượng của họ vượt ra vốn tri thức thông thường - những điều<br /> hầu như chúng ta đã biết cả.<br /> Chúng ta dùng cụm từ “đại triết gia” khi nhắc đến Khổng Tử, Socrates hay Aristotle. Họ<br /> là những người nghĩ lớn, nói và làm những điều khác biệt. Họ cũng vô cùng dũng cảm khi<br /> trình bày các học thuyết, triết lý của mình mà không lấp liếm che giấu - đó chính là lý do<br /> cho đến ngày nay những lời dạy của họ vẫn được trân trọng. Osho xây dựng triết lý khác<br /> hẳn mọi người, ông dám nói những điều người khác không dám và ông dũng cảm bày tỏ<br /> suy nghĩ của mình.<br /> Điều thôi thúc các thiên tài, hay nói đúng hơn là điều truyền cảm hứng cho họ làm việc<br /> không phải là những ý tưởng mới mẻ mà là niềm đam mê của họ đối với ý nghĩ những gì<br /> đã có sẵn không bao giờ là đủ cả.<br /> - Engene Delacroix (1798-1863), họa sĩ người Pháp<br /> Việc tạo ra biến thể cũng chính là sáng tạo, trên thực tế, đây là cấp độ đầu tiên của sáng<br /> tạo. Khi bạn nhận một nhiệm vụ mới từ người tiền nhiệm và tạo ra những thay đổi tích<br /> cực ở công ty bạn đang sáng tạo ở một cấp độ cao hơn. Bạn đã tạo ra một môi trường mới<br /> cho công ty. Và những người làm nên sự thay đổi tích cực ở môi trường làm việc chắc<br /> chắn rất yêu thích công việc, nói cách khác, họ đam mê công việc của mình.<br /> <br /> Bạn có thể sáng tạo trong mọi nghề<br /> Với bất cứ nghề nghiệp nào, bạn cũng có thể sáng tạo. Khi hoàn thành công việc theo cách<br /> khác biệt, bạn đã chứng tỏ cho mọi người thấy bạn làm tốt hơn họ. Các luật sư, nhà quản<br /> lý, giáo viên, nhà cố vấn, huấn luyện viên đều có thể sáng tạo trong công việc thường<br /> ngày. Một tài xế Taxi, có thể làm điều gì mới mẻ? Công việc của anh ta nghe có vẻ tẻ nhạt.<br /> Chúng ta hãy thử tìm hiểu xem.<br /> Một tài xế Taxi ở Mumbai nhờ tài khéo léo đã rất thành công trong công việc. Anh ta<br /> thường đặt báo, tạp chí và danh bạ điện thoại lên ghế hành khách. Anh cũng cho thuê điện<br /> thoại gọi nột hạt, bán thêm thuốc lá, đồ uống nhẹ, sô-cô-la, khoai tây chiên và nước<br /> khoáng. Anh còn đặt bảng điều khiển âm nhạc trên xe, cạnh ghế hành khách. Dịch vụ Taxi<br /> của anh ta trở nên nổi tiếng đến nỗi suốt ngày anh nhận được điện thoại đặt xe. Đây chính<br /> là cách tư duy ngoài chiếc hộp.<br /> Một số người tận dụng ý tưởng mới để trộm cắp. Kẻ lừa bịp thường rất sáng tạo, thậm chí<br /> họ là những người sáng tạo nhất. Họ có thể tìm ra những lỗ hổng an ninh mà tự bản thân<br /> nhân viên an ninh không nhận biết được. Thực tế này được phản ánh trong nhiều bộ phim<br /> như Chuyến tàu trộm cắp vĩ đại, Aankhen (The Great Train Robbery) hay bộ phim nổi<br /> tiếng Điệp vụ bất khả thi (Mission Impossible). Bọn trộm làm những điều không ai có thể<br /> hình dung được. Cũng tương tự như thế, chẳng có gì đáng ngạc nhiên khi các kế toán viên<br /> gian lận sổ sách, đánh lừa cơ quan chức năng vẫn được coi là “nhân viên kế toán”<br /> IQ, EQ và khả năng sáng tạo<br /> IQ (chỉ số thông minh) không được dùng để đo mức độ sáng tạo. Một người có mức IQ<br /> trung bình vẫn có khả năng sáng tạo cực cao. Khả năng sáng tạo liên quan chủ yếu đến EQ<br /> (chỉ số cảm xúc), gắn liền với các yếu tố như động cơ, lòng quyết tâm, tính thuyết phục,<br /> sự linh hoạt, thậm chí ở chừng mực nào đó còn có cả tính thích cạnh tranh. Niềm khao<br /> khát thực hiện công việc theo cách khác biệt hoàn toàn và tỏ ra vượt trội so với người khác<br /> đã tiếp thêm năng lượng cho những suy nghĩ mới mẻ. Không cần là học sinh giỏi nhất lớp,<br /> cũng không cần đạt huy chương này nọ, bạn vẫn có thể sáng tạo. Nếu bạn hình thành<br /> được thói quen thực hiện công việc thường nhật theo cách khác biệt, bạn sẽ trở thành<br /> người sáng tạo. Đây cũng chính là bước đệm làm nên lòng hăng hái của bạn.<br /> Bạn phải đạt được những điều mà bạn nghĩ mình không thể.<br /> - Eleanor Roosevelt (1884-1962)<br /> Một vài cách hiểu sai lầm về khả năng sáng tạo<br /> Cách hiểu của chúng ta về khả năng sáng tạo đã rộng hơn so với trước đây. Tuy nhiên<br /> chúng ta vẫn thường mắc phải nhiều quan điểm sai lầm khi nói về chủ đề này. Tôi sẽ trình<br /> bày ngắn gọn về những sai lầm thường gặp.<br /> • Khả năng sáng tạo là bẩm sinh<br /> Đôi khi mọi người thường cho rằng: “Hoặc là bạn sáng tạo bẩm sinh, hoặc là bạn không<br /> có khả năng này”. Điều này không đúng bởi lẽ ai ai cũng sở hữu năng lực này. Một số<br /> người cố gắng làm nó bộc lộ, một số người thì không. Người sinh ra đã có năng khiếu hội<br /> <br /> họa là một họa sĩ tài năng bẩm sinh. Chúng ta thường đánh đồng khả năng trời phú với<br /> năng lực sáng tạo. Khi người họa sĩ tận dụng tài năng của mình, đó mới là sáng tạo.<br /> Ngược lại thì không.<br /> Tài năng là thứ có sẵn, việc bạn biến cải và vận dụng tài năng mới được coi là sự sáng<br /> tạo.<br /> • Sáng tạo là một việc rất dễ dàng<br /> Không hề. Bạn phải lao động cần mẫn mới sáng tạo được. Những người như Isaac Newton<br /> có phát kiến vĩ đại bởi họ luôn mải mê theo đuổi các ý tưởng trong tâm trí.<br /> Sáng tạo không phải là đặc quyền của nghệ sĩ hay nhà khoa học. Ở trên tôi đã nêu lên ví<br /> dụ về tài xế Taxi, kẻ chuyên lừa đảo hay các bà nội trợ, ai ai cũng có thể sáng tạo được.<br /> • Sáng tạo là điều gì đó hoàn toàn mới mẻ<br /> Với tính ứng dụng, bạn không phải tạo ra điều gì mới mẻ hoàn toàn. Tính chất độc đáo chỉ<br /> là một phương diện của sáng tạo. Mức độ khác biệt, lạ lẫm của ý tưởng, sản phẩm của bạn<br /> so với số đông chính là thước đo tính mới mẻ. Cách Picasso vẽ ngựa bằng một nét bút và<br /> cách M. F. Hussain vẽ một chú ngựa khác nhau hoàn toàn. Tất cả đều là ngựa, nhưng mỗi<br /> con có một phong thái riêng. Bởi vậy, cả hai họa sĩ đều sáng tạo.<br /> Một người có thể được coi là sáng tạo nếu anh ta có thể miêu tả tỉ mỉ, chi tiết về một sự<br /> vật, sự việc nào đó. Chẳng hạn người viết cả một bản trường ca về một hạt gạo. Người tạo<br /> ra nhiều biến thể chính là người sáng tạo. Người thợ thủ công làm ra hàng trăm chiếc bình<br /> gốm cũng chính là người sáng tạo. Thêm vào đó, sản phẩm càng có nhiều biến thể thì khả<br /> năng sáng tạo của bạn càng bộc lộ rõ rệt. Có hàng trăm cách khác nhau để làm ra một<br /> chiếc xích đu! Tất cả tùy thuộc vào sự khéo léo của bạn.<br /> • Khả năng sáng tạo phải được thể hiện dưới dạng sản phẩm hữu hình<br /> Việc giải quyết tình huống, dàn xếp với đối tác, đôi khi là dỗ dành vợ đều có thể coi là<br /> sáng tạo. Những ý tưởng, cách làm mới đều thể hiện sự mới mẻ và sáng tạo. Bởi vậy,<br /> không nhất thiết phải là tháp Eiffel, đền Taj Mahal hay bức tranh Mona Lisa mới được coi<br /> là sáng tạo.<br /> • Chỉ người trẻ mới có khả năng sáng tạo<br /> Tôi nghĩ khi càng lớn tuổi, bạn càng có nhiều kinh nghiệm. Bạn đã trải nghiệm nhiều, vì<br /> thế bạn có thể vận dụng vốn kinh nghiệm của mình để sáng tạo. Trên thực tế, tuổi tác<br /> không được dùng làm thước đo khả năng sáng tạo.<br /> • Những người sáng tạo đều điên khùng cả<br /> Lại thêm một kiểu kết luận vội vàng nữa. Bạn đừng găm ý tưởng kỳ quái kia trong đầu về<br /> sáng tạo. Nếu có, phải chăng đó là điểm thưởng? Những người sáng tạo đều có phần táo<br /> bạo, làm việc một cách khác biệt và chẳng buồn để tâm xem người khác nghĩ gì về họ và<br /> lý tưởng của riêng họ. Đôi khi đây chính là yếu tố ấn tượng khiến người khác cho rằng họ<br /> bị điên. Chỉ có vậy thôi.<br /> Bạn sẽ dễ dàng tỏa sáng nếu bạn không màng đến sự đúng sai. – Denis Healey<br /> <br />