Quan hệ Australia - ASEAN trong những năm đầu thế kỉ XXI

TAÏP CHÍ ÑAÏI HOÏC SAØI GOØN Soá 8 - Thaùng 2/2012<br /> <br /> <br /> QUAN HỆ AUSTRALIA - ASEAN<br /> TRONG NHỮNG NĂM ĐẦU THẾ KỈ XXI<br /> <br /> NGUYỄN ĐỨC HOÀ(*)<br /> <br /> TÓM TẮT<br /> Australia sớm nhận ra các nước châu Á và các nước ASEAN có ý nghĩa chiến lược và<br /> sống còn về kinh tế đối với mình. Điều đó dẫn tới các mối quan tâm của Australia với các<br /> nước châu Á, đặc biệt là đối với các nước ASEAN. Cả Australia và ASEAN đều nhất trí<br /> rằng các mối quan hệ giữa hai bên diễn ra tốt đẹp trên nhiều lĩnh vực, đặc biệt là an ninh<br /> chính trị và kinh tế thương mại kể từ khi Australia thi hành chính sách hướng về châu Á<br /> một cách độc lập. Bài viết điểm lại chính sách đối ngoại hướng về châu Á của Australia và<br /> những thành tựu hợp tác trên lĩnh vực an ninh chính trị và kinh tế thương mại giữa<br /> Australia và ASEAN.<br /> <br /> ABSTRACT<br /> Australia soon realizes that Asian and ASEAN countries have economically vital and<br /> strategic significance to it, which leads to Australia's concerns in Asian countries,<br /> especially in ASEAN ones. Both Australia and ASEAN countries agree that the relations<br /> between the two sides have been fared well in a lot of fields, especially in political security<br /> and trading economy since the time Australia independently implemented Asian-oriented<br /> policy. This paper summarizes Australia's policies of foreign affairs towards Asia and the<br /> co-operative achievements in political security and trading economy between Australia<br /> and ASEAN.<br /> <br /> 1. ĐẶT VẤN ĐỀ (*) học Việt Nam và quốc tế. Bài viết chủ yếu<br /> Thế giới ngày nay đang trong quá trình đề cập quá trình hội nhập của Australia và<br /> toàn cầu hoá, xu hƣớng liên kết khu vực và những kết quả hợp tác trên một số lĩnh vực<br /> quốc tế đang diễn ra ngày càng mạnh mẽ giữa Australia và ASEAN.<br /> và Australia cũng không nằm ngoài quy 2. SƠ LƢỢC LỊCH SỬ VÀ ĐỊA VĂN<br /> luật đó. Australia đang thi hành chính sách HOÁ CỦA AUSTRALIA<br /> hƣớng về châu Á, bởi đây là khu vực có Danh từ chỉ nƣớc Australia trong tiếng<br /> các nền kinh tế năng động nhất hiện nay, Việt có nguồn gốc từ Hán-Việt (Úc Đại<br /> lại rất gần gũi với Australia về địa lí. Chính Lợi Á), tên tiếng Anh Australia bắt nguồn<br /> sách hội nhập của Australia với các nƣớc từ chữ Australis trong tiếng Latinh có<br /> châu Á có lợi cho sự phát triển kinh tế và nghĩa là phương Nam. Vào năm 1638,<br /> hợp tác an ninh trong khu vực. Nghiên cứu công ty Đông Ấn Hà Lan ở Batavia sử<br /> sự hội nhập, mối quan hệ hợp tác giữa dụng từ Australische trên giấy tờ để chỉ<br /> Australia với các nƣớc châu Á có ý nghĩa vùng đất mới đƣợc khám phá ở phía Nam<br /> thời sự, thu hút sự quan tâm từ giới khoa Indonesia. Ngay từ năm 1824, Bộ Hải quân<br /> Anh đã chính thức dùng tên Australia để<br /> (*)<br /> chỉ lục địa này1. Liên bang Australia<br /> TS, Trƣờng Đại học Sài Gòn<br /> QUAN HỆ AUSTRALIA - ASEAN TRONG NHỮNG NĂM ĐẦU THẾ KỈ XXI<br /> <br /> <br /> (Commonwealth of Australia) là nƣớc lớn Wales và ngày này đã trở thành Quốc khánh<br /> thứ sáu trên thế giới nằm ở Nam bán cầu của Australia2. Ngày 1 tháng 1 năm 1901,<br /> và cũng là nƣớc lớn nhất trong khu vực sáu thuộc địa liên kết trở thành Liên bang<br /> châu Đại Dƣơng. thống nhất Australia, thủ đô đặt tại Canberra<br /> Vào thời cận đại, qua các cuộc thám (Canberra theo tiếng th dân Ngunnawal có<br /> hiểm, ngƣời châu Âu phát hiện ra vùng đất nghĩa là nơi gặp mặt) và Liên bang<br /> này. Vào năm 1522 nhà thám hiểm Bồ Đào Australia nằm trong Khối Thịnh vượng<br /> Nha Cristóvão de Mendonça có lẽ là ngƣời chung (The Common Wealth) thuộc Anh.<br /> châu Âu đầu tiên đặt chân tới đây. Các nhà Sau chiến tranh thế giới lần thứ hai,<br /> thám hiểm Hà Lan cũng đến đây rất sớm: Australia lại tiếp nhận thêm làn sóng di dân<br /> Willem Jansz (1606), Jan Carstensz (1623), mới từ châu Âu tới. Đến năm 2000, có hơn<br /> Dirk Hartog và Abel Tasman (1642). Tên 6 triệu ngƣời nhập cƣ mới đã tới Australia,<br /> A. Tasman sau này đƣợc đặt cho đảo nghĩa là cứ 7 ngƣời Australia thì có 2<br /> Tasmania, nhƣng vào lúc đó ông đặt tên ngƣời sinh ra ở nƣớc ngoài3. Những ngƣời<br /> cho nó là Van Diemensland. Nhà thám nhập cƣ này đã có nhiều đóng góp cho<br /> hiểm Anh là Willem Dampier đã từng đến Australia, làm khởi sắc nền kinh tế đồng<br /> bờ Tây lục địa này vào năm 1688. Vào năm thời tạo nên sự đa dạng văn hoá của đất<br /> 1770, thuyền trƣởng James Cook đi suốt nƣớc này. Do ảnh hƣởng của các dòng di<br /> dọc bờ biển phía Đông lục địa này và có dân lớn từ châu Á, châu Âu tới, nên cƣ dân<br /> ghé vào vịnh Botany. Ngay sau đó, James các thành phố Australia mang đặc điểm<br /> Cook tuyên bố 2/3 phía Đông của lục địa hoà trộn văn hoá, ngôn ngữ của nhiều dân<br /> Australia thuộc chủ quyền Vƣơng quốc tộc khác nhau4. Theo số liệu thống kê hiện<br /> Anh và đặt tên là New South Wales. Ông nay có khoảng 1/5 số dân Australia đƣợc<br /> báo về Luân Đôn rằng ở Australia không có sinh ra ở nƣớc ngoài, số còn lại có hơn 1/5<br /> ngƣời sinh sống, điều đó thúc đẩy ngƣời có cha hoặc mẹ là ngƣời nƣớc ngoài.<br /> Anh thiết lập một thuộc địa lƣu đày tù Nếu nhƣ trƣớc đây, phần lớn dân di cƣ<br /> nhân. Bắt đầu từ năm 1770, Australia đã trở sang Australia là dân đến từ châu Âu thì<br /> thành thuộc địa của nƣớc Anh. trong thập kỉ gần đây số ngƣời di cƣ từ<br /> Đến thập niên 1850, cơn sốt vàng châu Á tăng mạnh hơn. Từ những năm<br /> (Australian gold rushes) đã kéo theo làn 2000 trở đi, trong số 23,1% ngƣời<br /> sóng di dân lớn tới Australia và d n đến Australia sinh ở nƣớc ngoài, chiếm số<br /> nhiều thay đ i ở lục địa này. Việc khám phá lƣợng đông đảo nhất là ngƣời Anh, New<br /> ra các m vàng lớn đã góp phần thúc đẩy Zealand, Italia và Việt Nam. Trong những<br /> kinh tế phát triển, cũng nhƣ làm thay đ i cơ năm 2005, 2006 có hơn 131.000 ngƣời tới<br /> cấu xã hội thuộc địa Australia. Trong thế kỉ định cƣ ở Australia, những ngƣời này chủ<br /> XIX, trên cơ sở dân số ngày càng gia tăng yếu đến từ các nƣớc châu Á và châu Đại<br /> và thêm nhiều vùng đất mới đƣợc khám Dƣơng5. Dân di cƣ mang đến Australia<br /> phá, năm thuộc địa Hoàng gia tự trị đƣợc những nét văn hoá và truyền thống của họ<br /> thành lập ở Australia. Ngày 26 tháng 1 năm và kết hợp với những thành tố văn hoá ở<br /> 1788, Hạm đội đầu tiên dƣới sự chỉ huy của đây có từ thời thực dân Anh.<br /> thuyền trƣởng Arthur Phillip cập vịnh Sau khi bãi b chính sách Australia da<br /> Sydney, lập nên thuộc địa New South trắng (White Australia policy) vào năm<br />  NGUYỄN ĐỨC HÒA<br /> <br /> <br /> 1973, Chính phủ nƣớc này có nhiều sáng châu Á nói chung và ASEAN nói riêng -<br /> kiến nhằm tạo sự hài hoà chủng tộc dựa khu vực này thành trọng tâm trong chính<br /> vào chính sách đa văn hoá6. Theo con số sách đối ngoại của nƣớc này những năm<br /> thống kê, Australia mở cửa đón 300.000 đầu thế kỉ XXI. Ngƣời ta cho rằng<br /> ngƣời di trú mới trong hai năm 2008 và Australia đang đặt ra mục tiêu phấn đấu trở<br /> 2009, đây là con số lớn nhất từ sau chiến thành một cƣờng quốc châu Á – Thái Bình<br /> tranh thế giới lần thứ hai khi mà Bộ Nhập Dƣơng thực thụ9. Trong bối cảnh suy thoái<br /> cƣ đƣợc thành lập7. Trong công luận kinh tế toàn cầu, sự hồi phục nhanh chóng<br /> Australia n i lên các vấn đề tranh cãi nhƣ của kinh tế châu Á và sự tăng trƣởng ấn<br /> sự di cƣ của ngƣời Anh, chính sách tội ác tƣợng của ASEAN trở nên rất có ý nghĩa<br /> đối với th dân châu Úc và đối xử bất công với Australia.<br /> đối với ngƣời nhập cƣ gốc châu Á. Nền 3.1. Australia<br /> văn hoá của th dân dần đƣợc tôn trọng Australia có diện tích đứng thứ bảy<br /> hơn trong nỗ lực tạo nên sự đa dạng văn trên thế giới, tài nguyên thiên nhiên phong<br /> hoá của Australia ngày nay và là cơ sở để phú với các ngành công nghiệp đạt trình độ<br /> đất nƣớc này hƣớng đến khu vực châu Á- phát triển rất cao nhƣ khai khoáng, thiết bị<br /> Thái Bình Dƣơng, đặc biệt là các nƣớc công nghiệp, hoá chất, thép và chế biến<br /> Đông Nam Á. thực phẩm. Theo con số thống kê của Quỹ<br /> 3. QUAN HỆ HỢP TÁC AUSTRALIA tiền tệ quốc tế IMF (International<br /> VÀ ASEAN Monetary Fund), GDP thực tế của<br /> Một số vấn đề trong quá khứ đã cản trở Australia năm 2010 đạt 1.235,539 tỉ USD<br /> không nh quan hệ giữa Australia và (số liệu thống kê của Mĩ là 1.220,000 tỉ<br /> ASEAN (đặc biệt là các nƣớc Đông USD và của World Bank là 924,843 tỉ<br /> Dƣơng) nhƣ nƣớc này đƣa quân tham gia USD)10. Và thu nhập bình quân theo đầu<br /> chiến tranh Việt Nam8. Những năm gần ngƣời vào năm 2010 của Australia đứng<br /> đây, sự liên quan của Australia vào những vào hàng thứ 7 trên thế giới: 55.590 USD<br /> vấn đề nóng b ng trên thế giới nhƣ tham (cao hơn cả Hoa Kì - 47.284 USD)11.<br /> gia chiến tranh vùng Vịnh, gửi quân Australia thực sự trở thành một đối tác có<br /> tới Apganixtan, cho đến sự can dự của nƣớc tiềm năng to lớn đối với các nƣớc ASEAN<br /> này vào sự kiện ở Aceh, Đông Timo và Fuji trong hợp tác kinh tế, kĩ thuật, đầu tƣ vốn<br /> đã làm dấy lên quan ngại của các nƣớc và chuyển giao công nghệ - những yếu tố<br /> ASEAN đặc biệt là từ nƣớc Indonesia mà các nƣớc ASEAN đang rất cần.<br /> láng giềng. Australia là bạn hàng lớn thứ 6 của<br /> Cuối thế kỉ XX, cả Mĩ, Trung Quốc, ASEAN. Với hơn 600 triệu dân, ASEAN là<br /> Ấn Độ và Nhật Bản đều muốn tăng cƣờng khu vực kinh tế thƣơng mại rất quan trọng<br /> các mối quan hệ với ASEAN để có vai trò với Australia. Các nƣớc ASEAN cũng đã<br /> to lớn hơn trong khu vực. Ấn Độ đã công nhận thức đƣợc lợi ích của sự hợp tác đa<br /> bố một chính sách "Hƣớng Đông" nhằm phƣơng trong bối cảnh khủng hoảng kinh<br /> thúc đẩy vị trí của họ ở Đông Nam Á. Sự tế toàn cầu hiện nay. Việc liên kết kinh tế<br /> gần gũi về địa lí cùng với những lợi ích giữa ASEAN với Australia và New<br /> kinh tế thiết thực và an ninh khu vực đã Zealand là rất cần thiết và cũng có lợi cho<br /> thúc đẩy chính sách của Australia hƣớng về chính các nƣớc ASEAN.<br /> QUAN HỆ AUSTRALIA - ASEAN TRONG NHỮNG NĂM ĐẦU THẾ KỈ XXI<br /> <br /> <br /> 3.2. ASEAN Trong quá trình hợp tác với ASEAN,<br /> Hiệp hội các Quốc gia Đông Nam Á - Australia tích cực hoạt động để đảm bảo vị<br /> ASEAN (Association of Southeast Asia thế nhƣ là thành viên châu Á trên nhiều<br /> Nations) là một liên minh chính trị, kinh tế, phƣơng diện. Liên đoàn Bóng đá châu Á<br /> văn hoá và xã hội của các quốc gia trong (AFC) đã nồng nhiệt tiếp nhận Australia<br /> khu vực Đông Nam Á thành lập ngày 8 làm thành viên 46 và cho phép nƣớc này<br /> tháng 8 năm 1967, nay đã phát triển đủ 11 đƣợc tham dự các giải của Liên đoàn từ<br /> thành viên. ASEAN có diện tích là 2006. Đó là cách thức giúp Australia gắn<br /> 4.464.322 km² với dân số khoảng 577 triệu bó, gần gũi với châu Á hơn.<br /> ngƣời. Các nƣớc ASEAN có nguồn tài Australia tích cực tham gia vào các cơ<br /> nguyên thiên nhiên phong phú và hiện nay chế đối thoại tại châu Á – Thái Bình<br /> đang đứng hàng đầu thế giới về cung cấp Dƣơng nhƣ Diễn đàn An ninh khu vực<br /> một số nguyên liệu cơ bản nhƣ: cao su ASEAN (ARF) và APEC. Nhiều cơ quan<br /> (90% sản lƣợng cao su thế giới); thiếc và hoặc t chức chính trị, xã hội của Australia<br /> dầu thực vật (90%), gỗ xẻ (60%), gỗ súc đã bắt đầu tham gia vào các cơ chế dành<br /> (50%), cũng nhƣ gạo, đƣờng, dầu thô, cho các nƣớc châu Á hơn là của châu Đại<br /> dứa... Công nghiệp của các nƣớc thành Dƣơng. Australia hợp tác chặt chẽ hơn với<br /> viên ASEAN cũng đang trên đà phát triển, các các cơ quan của ASEAN nhƣ Hội đồng<br /> đặc biệt trong các lĩnh vực: dệt, hàng điện điều phối ASEAN, các Hội đồng Cộng<br /> tử và các loại hàng tiêu dùng. Những sản đồng ASEAN (gồm Hội đồng Chính trị-An<br /> phẩm này đƣợc xuất khẩu với khối lƣợng ninh ASEAN, Hội đồng Kinh tế ASEAN,<br /> lớn và đang thâm nhập một cách nhanh Hội đồng Xã hội-Văn hoá ASEAN) và các<br /> chóng vào thị trƣờng thế giới. Vào năm cơ quan cấp bộ trƣởng của ASEAN.<br /> 2010, ASEAN có GDP khoảng 1844,819 tỉ Mốc quan trọng đánh dấu hợp tác<br /> USD12 và t ng kim ngạch xuất khẩu xấp xỉ ASEAN - Australia diễn ra tại Hội nghị<br /> gần 800 tỉ USD. ASEAN là khu vực có tốc Thượng đỉnh chính thức ASEAN lần thứ<br /> độ tăng trƣởng kinh tế cao so với các khu 11(12 – 14/12 năm 2005) tại Kuala<br /> vực khác trên thế giới và đƣợc coi là t Lumpur, Malaysia. Hội nghị cấp cao Đông<br /> chức khu vực thành công nhất của các Á lần thứ nhất (EAS-1) là bƣớc phát triển<br /> nƣớc đang phát triển. mới góp phần thúc đẩy xu thế đối thoại và<br /> 3.3. Hợp tác an ninh chính trị giữa hợp tác vì phát triển ở khu vực, thể hiện<br /> Australia và ASEAN tính năng động của ASEAN. Nội dung thảo<br /> Australia đã bắt đầu thử nghiệm cho sự luận tập trung vào những vấn đề lớn (an<br /> hợp tác chiến lƣợc gần gũi hơn với các ninh, kinh tế) mà các bên cùng quan tâm.<br /> nƣớc Đông Nam Á trong những năm cuối Các nhà lãnh đạo 16 nƣớc tham dự EAS-1<br /> thế kỉ XX và đầu thế kỉ XXI, bắt đầu với (10 nƣớc thành viên ASEAN, Australia,<br /> Indonesia và sau đó là xây dựng các quan Trung Quốc, Ấn Độ, Nhật Bản, Hàn Quốc<br /> hệ thân thiện hơn với Việt Nam. Thủ tƣớng và New Zealand) đã kí Tuyên bố về EAS để<br /> Paul Keating nhấn mạnh: Australia và Việt xác định phƣơng hƣớng và khuôn kh cho<br /> Nam có thể hàn gắn những vết thƣơng của EAS, xác định EAS là diễn đàn để đối<br /> quá khứ, để các thế hệ tƣơng lai không còn thoại và hợp tác về các vấn đề lớn cùng<br /> phải trả giá cho sự thù địch trƣớc đây13. quan tâm về chính trị - an ninh, kinh tế và<br />  NGUYỄN ĐỨC HÒA<br /> <br /> <br /> văn hoá - xã hội; coi đây là tiến trình mở hơn một nửa đầu tƣ thƣơng mại toàn cầu.<br /> với ASEAN đóng vai trò chủ đạo. Điều đó khẳng định ASEAN sẽ trở thành<br /> Quyết định b nhiệm bà Gillian Bird trung tâm mới của sự thu hút đầu tƣ và<br /> làm Đại sứ đầu tiên của Australia tại tăng trƣởng toàn cầu và Australia cũng đã<br /> ASEAN (5/9/2008) cho thấy Chính phủ nhận thấy chính sách hƣớng Đông của<br /> Australia rất coi trọng quan hệ với ASEAN mình là một sự lựa chọn khôn ngoan.<br /> trong thế kỉ XXI. Việc b nhiệm đại sứ tại Với chủ đề "Hƣớng tới cộng đồng<br /> ASEAN sẽ tăng cƣờng khả năng của ASEAN: từ tầm nhìn đến hành động", Việt<br /> Australia trong việc hợp tác chặt chẽ với Nam đã chủ trì thành công các Hội nghị<br /> ASEAN để giải quyết các vấn đề hợp tác cấp cao ASEAN 16 và 17, Đại hội đồng<br /> toàn diện về chính trị và kinh tế khu vực. Liên nghị viện ASEAN (AIPA), Cấp cao<br /> Các quan hệ song phƣơng v n sẽ là nền Đông Á (EAS), Diễn đàn Khu vực ASEAN<br /> tảng của an ninh Đông Nam Á và Australia (ARF), Hội nghị những ngƣời đứng đầu<br /> chú trọng vào việc củng cố những quan hệ các cơ quan an ninh ASEAN (MACOSA)<br /> này14. Một cuộc họp riêng đƣợc gọi là và nhiều hoạt động quan trọng khác. Lần<br /> ASEAN-CER đƣợc t chức cho các lãnh đầu tiên trong lịch sử, 18 Bộ trƣởng Quốc<br /> đạo của ASEAN với Australia, New phòng của ASEAN và 8 nƣớc đối tác đối<br /> Zealand vào tháng 6 năm 2009 càng góp thoại bao gồm: Australia, Trung Quốc, Ấn<br /> phần làm phát triển mối quan hệ hợp tác, Độ, Nhật Bản, New Zealand, Hàn Quốc,<br /> đối thoại giữa hai bên. Nga và Mĩ đã tham dự Hội nghị Bộ trƣởng<br /> ASEAN có sáng kiến thành lập các Ủy Quốc phòng ASEAN mở rộng (ADMM+)<br /> ban đối ngoại ở các nƣớc Australia, vào ngày 2-7-2010, xác định tiềm năng và<br /> Canada, EU, Nhật Bản, Hàn Quốc, New định hƣớng hợp tác, tìm ra một cấu trúc<br /> Zealand, Mĩ và UNDP. Ủy ban này gồm thích hợp nhất cho việc giải quyết an ninh<br /> trƣởng các đoàn ngoại giao của các nƣớc chính trị tại châu Á. Thông qua đó, đã ghi<br /> ASEAN tại các nƣớc sở tại, hiện có 11 Ủy đậm dấu ấn Hà Nội- Việt Nam trong việc<br /> ban ASEAN tại các bên, trong đó có Ủy triển khai Hiến chƣơng ASEAN và Lộ<br /> ban tại Canberra (Australia). trình xây dựng Cộng đồng ASEAN trên cả<br /> Vị thế của ASEAN đƣợc nâng lên tầm ba trụ cột chính trị - an ninh, kinh tế và văn<br /> cao mới qua việc kết nạp cả Nga và Mĩ hoá – xã hội cũng nhƣ các kế hoạch quan<br /> trong cơ chế cao cấp Đông Á lấy ASEAN trọng khác, nhất là về kết nối ASEAN. Là<br /> làm trung tâm. Việc kết nạp cả Nga và Mĩ một bên đối thoại của ASEAN, Australia<br /> nằm trong lợi ích chung của ASEAN bởi hết sức ủng hộ vai trò trung tâm của<br /> các nƣớc này đã có sự hiện diện ở khu vực ASEAN trong tiến trình hợp tác khu vực.<br /> mà Australia rất quan tâm. Theo các nhà Chuyến xuất ngoại châu Á đầu tiên<br /> lãnh đạo ASEAN thì cách tốt nhất là cả (9/2010) của tân Thủ tƣớng Australia Julia<br /> Nga và Mĩ có sự hiện diện trong ngôi nhà Gillard là Việt Nam. Bà có mặt tại Hà Nội<br /> ASEAN. Thủ tƣớng Australia Julia Gillard vào tháng 10 để dự Hội nghị thƣợng đỉnh<br /> khẳng định rằng Australia rất phấn chấn vì khối ASEAN. Thủ tƣớng Julia Gillard và<br /> có thêm Mĩ và Nga tham gia vào Cấp cao ngoại trƣởng Kevin Rudd (vốn là cựu Thủ<br /> Đông Á15. Cơ chế này đã làm cho cho t ng tƣớng Australia) tuyên bố sẽ tăng cƣờng<br /> GDP cả khối lên tới 30.000 tỉ USD chiếm mối quan hệ với các nƣớc châu Á nói<br /> QUAN HỆ AUSTRALIA - ASEAN TRONG NHỮNG NĂM ĐẦU THẾ KỈ XXI<br /> <br /> <br /> chung và khối ASEAN nói riêng trong hợp tác kinh tế với các nước châu Á và<br /> nhiệm kì 2010-2013. Đây là lần đầu tiên ASEAN. Trong năm 2007, t ng giá trị trao<br /> Australia đƣợc mời họp Thƣợng đỉnh với đ i thƣơng mại toàn cầu của Australia đạt<br /> 10 nƣớc thành viên khối ASEAN, cho thấy hơn 350 tỉ USD, trong đó hơn 200 tỉ USD<br /> vai trò ngày càng quan trọng hơn của là buôn bán với châu Á. Hiện nay, bạn<br /> Australia ở khu vực Châu Á-Thái Bình hàng lớn nhất của Australia không phải là<br /> Dƣơng trong bối cảnh trao đ i mậu dịch Mĩ mà chính là Nhật với kim ngạch khoảng<br /> giữa Australia và ASEAN đang tăng lên 40 tỉ USD.<br /> nhanh chóng. Về phía ASEAN, bạn hàng lớn nhất<br /> Thủ tƣớng Julia Gillard nói đến vai trò của các nƣớc này v n là Mĩ. Theo Hội<br /> của Australia trong việc hình thành Cộng đồng Kinh doanh Mĩ - ASEAN, các thành<br /> đồng Châu Á-Thái Bình Dƣơng – vốn viên Hiệp hội ASEAN là đối tác thƣơng<br /> đƣợc sự tán đồng của cựu Thủ tƣớng Kevin mại lớn thứ năm của Mĩ với kim ngạch<br /> Rudd trƣớc đây. Theo bà, Australia có thể tăng mạnh từ 161 tỉ USD năm 2006 lên<br /> dựa vào khối ASEAN để thúc đẩy sáng khoảng 180 tỉ USD năm 2008. Năm 2008,<br /> kiến thành lập cộng đồng Châu Á-Thái Mĩ xuất khẩu sang ASEAN trị giá 68,4 tỉ<br /> Bình Dƣơng, ASEAN trở thành đối tác lớn USD, tƣơng đƣơng kim ngạch xuất sang<br /> của Australia. Trung Quốc và gấp ba lần kim ngạch xuất<br /> Ngày 29 và 30/10/2010, Thủ tƣớng sang Ấn Độ16. Điều đó không hề cản trở sự<br /> Julia Gillard dự hai cuộc họp đa phƣơng hợp tác kinh tế giữa Australia với ASEAN,<br /> đánh dấu mốc phát triển mới trong quan hệ mà trái lại nó phù hợp với ngoại giao kinh<br /> Australia – ASEAN. Đầu tiên là Diễn đàn tế của Australia vốn luôn coi Mĩ là đồng<br /> An ninh Đông Á bàn về phƣơng cách giải minh quan trọng hàng đầu. Trao đ i mậu<br /> quyết những thách thức an ninh truyền dịch hai chiều giữa Australia và khu vực<br /> thống giữa ASEAN và sáu đối tác an ninh ASEAN đạt 16,7 tỉ AUD (1994 – 1995),<br /> hàng đầu. Nhóm nƣớc tham gia đối thoại trong đó xuất khẩu của Australia sang<br /> hàng năm cùng với ASEAN gồm Trung ASEAN đạt 10,3 tỉ AUD. Nhƣ vậy,<br /> Quốc, Nhật, Hàn Quốc, Ấn Độ, Australia, ASEAN đã vƣợt cộng đồng châu Âu để trở<br /> New Zealand và Mĩ. Sau đó là Hội nghị thành thị trƣờng lớn thứ hai của Australia<br /> thượng đỉnh ASEAN - Australia (Asean – (chỉ sau Nhật Bản)17.<br /> Australia Summit) bàn về an ninh, mậu ASEAN đã lớn mạnh, trở thành một t<br /> dịch, hợp tác thƣơng mại. Đây là Hội nghị chức khu vực thành công và đang mở rộng<br /> cấp cao ASEAN - Australia đầu tiên sau 35 vai trò của khối này với tƣ cách là một nền<br /> năm thiết lập quan hệ đối thoại giữa kinh tế hợp nhất, cũng nhƣ một động lực<br /> ASEAN và Australia. Bên cạnh chính trị, duy trì hoà bình và n định khu vực và trên<br /> Australia cho rằng hợp tác kinh tế với thế giới. Các nƣớc ASEAN đã nhất trí<br /> ASEAN sẽ đem lại nhiều lợi ích cho nƣớc thành lập một khối chính trị chặt chẽ hơn<br /> này trong thế kỉ XXI. cùng với việc thành lập một khu vực tự do<br /> 3.4. Hợp tác kinh tế ASEAN – thƣơng mại cùng với các đối tác hàng đầu<br /> Australia vào năm 2015. Viện Chính sách Chiến<br /> Thực hiện chính sách ngoại giao kinh lƣợc Australia (ASPI) cuối tháng 2/2011<br /> tế, Australia ngày càng tăng cường làm ăn, công bố tập tài liệu mới (Changing pace:<br />  NGUYỄN ĐỨC HÒA<br /> <br /> <br /> ASPI’s strategic assessment 2011) đánh giá New Zealand (CER) đƣợc t chức hàng<br /> về mô hình chiến lƣợc toàn cầu đang thay năm đã trở thành diễn đàn cấp cao nhất,<br /> đ i, trong đó có phần nhận định về môi nơi các chính sách thƣơng mại và các sáng<br /> trƣờng an ninh Đông Nam Á và những kiến hỗ trợ cho quan hệ đối tác chặt chẽ<br /> hành động, chính sách của Australia với giữa ASEAN và Australia đƣợc khởi<br /> Đông Nam Á. Các nƣớc ASEAN rất khác xƣớng và thảo luận. Các quan chức kinh tế<br /> nhau về hệ thống chính trị và những hoàn cấp cao ASEAN (SEOM) cũng thƣờng<br /> cảnh chiến lƣợc, nhƣng khu vực này đã xuyên gặp gỡ các đồng nhiệm CER.<br /> đƣợc hƣởng lợi nhiều từ cơ hội phát triển Bộ trƣởng Thƣơng mại Australia Simon<br /> và 30 năm tƣơng đối hoà bình. Nếu 10 nền Crean tuyên bố Hiệp định thƣơng mại tự do<br /> kinh tế ASEAN gộp lại với nhau, với t ng (FTA) ASEAN - Australia - New Zealand là<br /> dân số trên 600 triệu ngƣời, khu vực này sẽ hiệp định thƣơng mại toàn diện nhất mà<br /> có GDP (PPP) là 3.076 tỉ AUD và lớn hơn Canberra từng đàm phán. Hiệp định thành<br /> quy mô kinh tế của nƣớc Đức18. lập khu vực mậu dịch tự do ASEAN-<br /> Năm 2007, ASEAN kỉ niệm lần thứ 40 Australia-New Zealand (AANZFTA) đã<br /> ngày khởi đầu và 30 năm quan hệ ngoại đƣợc các Bộ trƣởng kinh tế ASEAN,<br /> giao với Hoa Kì. Ngày 26 tháng 8 năm Australia và New Zealand kí kết bên lề Hội<br /> 2007, ASEAN đặt các mục tiêu hoàn thành nghị thƣợng đỉnh ASEAN lần thứ 14 (vào<br /> mọi thoả thuận tự do thƣơng mại của T ngày 27/2/2009) tại Cha-am/Hua Hin, Thái<br /> chức này với Trung Quốc, Nhật Bản, Hàn Lan. Đây là th a thuận kinh tế riêng lẻ toàn<br /> Quốc, Ấn Độ, Australia và New Zealand diện nhất ASEAN tham gia từ trƣớc đến<br /> vào năm 2013, cùng với việc thành lập nay, bao gồm thƣơng mại về hàng hoá và<br /> Cộng đồng Kinh tế ASEAN vào năm dịch vụ (gồm các dịch vụ tài chính và viễn<br /> 201519. Đến nay, ASEAN có 11 nƣớc và t thông), đầu tƣ, thƣơng mại điện tử, di<br /> chức đối thoại, hợp tác kinh tế quan trọng chuyển lao động, quyền sở hữu trí tuệ, chính<br /> là: Trung Quốc, Nhật Bản, Hàn Quốc, sách cạnh tranh và hợp tác kinh tế. Đây là<br /> Australia, New Zealand, Ấn Độ, Nga, EU, th a thuận liên khu vực đầu tiên của<br /> Mĩ, Ca-na-đa và UNDP. ASEAN và hiệp định thƣơng mại tự do đầu<br /> Australia là một đối tác thƣơng mại tiên có Australia và New Zealand cùng<br /> quan trọng của ASEAN. T ng kim ngạch tham gia đàm phán.<br /> thƣơng mại của ASEAN và Australia tăng Hiệp định AANZFTA có vai trò rất<br /> từ 41,9 tỉ USD năm 2007 lên 51,5 tỉ USD quan trọng trong việc thúc đẩy quan hệ<br /> trong năm 2008. T ng số vốn đầu tƣ trực kinh tế, thƣơng mại và đầu tƣ giữa ASEAN<br /> tiếp (FDI) từ Australia vào ASEAN cũng và Úc, New Zealand vì đây là hiệp định đa<br /> tăng từ 303 triệu USD (2006) lên 973,3 phƣơng đầu tiên giữa ASEAN với<br /> triệu USD năm 2008. Số lƣợng khách du Australia. Sau khi Hiệp định AANZFTA<br /> lịch cùng các doanh nhân từ Australia đến đƣợc kí kết, các bên đang chuẩn bị tiến tới<br /> ASEAN tìm cơ hội làm ăn, đầu tƣ tăng từ thông qua và thực thi Hiệp định. Khi<br /> 2,4 triệu ngƣời năm 2007 lên 2,9 triệu AANZFTA có hiệu lực, rất nhiều mặt hàng<br /> ngƣời năm 200820. Các cuộc hội nghị tham của các nƣớc ASEAN nhƣ: cá, ngũ cốc,<br /> vấn Bộ trƣởng kinh tế ASEAN (AEM) – trái cây, rau củ, giày da, may mặc.... sẽ<br /> với Khu vực Quan hệ kinh tế Australia – đƣợc hƣởng mức thuế suất 0% khi xuất<br /> QUAN HỆ AUSTRALIA - ASEAN TRONG NHỮNG NĂM ĐẦU THẾ KỈ XXI<br /> <br /> <br /> khẩu sang Australia. Hiệp định quy định Bộ trƣởng Ngoại giao Australia S. Smith<br /> việc xóa b tất cả các loại thuế của cho biết: Australia sẽ cung cấp 1,2 triệu<br /> Australia đánh vào các hàng nhập khẩu từ đô la Australia để hỗ trợ thúc đẩy thƣơng<br /> các nƣớc tham gia AANZFTA, tạo cơ chế mại dọc theo các hành lang giao thông<br /> giải quyết tranh chấp giữa Nhà nƣớc và khu vực quan trọng trong Tiểu vùng<br /> nhà đầu tƣ và các cam kết mở cửa thị Mekong mở rộng23.<br /> trƣờng trong lĩnh vực đầu tƣ. Chính phủ Australia cam kết sẽ dành<br /> Ngày 27 tháng 2 năm 2009 Thoả thuận khoản ngân sách viện trợ phát triển trị giá<br /> tự do thương mại giữa 10 quốc gia thành 105,9 triệu AUD (gần 85 triệu USD) cho<br /> viên khối ASEAN và New Zealand cùng Việt Nam trong tài khoá của Australia kéo<br /> đối tác thân cận của ASEAN là Australia dài từ 1/7/2009 đến 30/6/2010. Trong năm<br /> đã đƣợc kí kết, ƣớc tính rằng Thoả thuận tự tài khoá này, Australia sẽ cung cấp 28 triệu<br /> do Thƣơng mại này sẽ làm tăng GDP của AUD hỗ trợ các dự án giao thông trọng<br /> 12 quốc gia lên thêm hơn 48 tỉ USD trong điểm và xây mới các tuyến đƣờng trong<br /> giai đoạn 2000 - 202021. khu vực nhằm kết nối các vùng nông thôn<br /> Thƣơng mại hai chiều giữa Australia nghèo với các tuyến giao thông chính và<br /> và ASEAN hiện vào khoảng 80 tỉ AUD hành lang kinh tế trọng điểm của khu vực,<br /> hàng năm. Hiện có trên 18.000 công ty đặc biệt là lƣu vực sông Mekong.<br /> Australia đang làm ăn với nhiều bạn hàng 3. KẾT LUẬN<br /> tại ASEAN. Hiệp định thƣơng mại tự do Trải qua những thăng trầm của lịch sử,<br /> Australia - ASEAN chính thức có hiệu lực dù có tồn tại những dị biệt, nhƣng nhìn<br /> từ ngày 1/1/2010 vốn là hiệp định thƣơng chung xu hƣớng hợp tác giữa Australia với<br /> mại lớn nhất từ trƣớc đến nay của các nƣớc Đông Nam Á là tốt đẹp. Chính<br /> Australia. Qua đó các công ty Australia những yếu tố giao lƣu gần gũi về lịch sử và<br /> đƣợc hƣởng các điều kiện xuất khẩu hàng văn hoá đã tạo ra nét đặc biệt trong quan hệ<br /> hoá và dịch vụ dễ dàng hơn sang một trong Australia với châu Á và ASEAN. Với GDP<br /> các thị trƣờng lớn nhất ở châu Á (có 600 khoảng hơn một nghìn tỉ USD, dân số 30<br /> triệu ngƣời tiêu dùng, GDP hàng năm hơn triệu ngƣời, Australia vốn đã có một lịch sử<br /> ba nghìn tỉ AUD). Bộ Ngoại thƣơng hợp tác bền chặt và thân thiện với ASEAN.<br /> Australia cho biết giao dịch thƣơng mại Australia là đối tác đối thoại đầu tiên của<br /> giữa Australia với ASEAN sẽ còn lớn hơn ASEAN. Việc duy trì một nền kinh tế mở<br /> trao đ i hàng hoá giữa Australia với Trung và tiếp tục hội nhập sâu vào thị trƣờng toàn<br /> Quốc hay giữa Australia và Nhật Bản22. cầu sẽ là những yếu tố quan trọng giúp nền<br /> Hợp tác Australia –ASEAN trở nên đa kinh tế thị trƣờng của cả Australia và<br /> dạng hơn, qua việc nƣớc này tham gia tích ASEAN phát triển. Chính sách hƣớng về<br /> cực vào sự phát triển kinh tế Tiểu vùng châu Á mở ra hợp tác hiệu quả trên nhiều<br /> Mekong. Vào năm 2009, chính phủ lĩnh vực, đặc biệt là về chính trị, kinh tế<br /> Australia công bố một khoản trợ giúp trị giữa Australia và các nƣớc châu Á nói<br /> giá 13 triệu đô la Australia cho Ủy ban chung và khu vực Đông Nam Á nói riêng,<br /> sông Mekong nhằm hỗ trợ quản lí nguồn trong đó có Việt Nam.<br /> nƣớc tốt hơn trong lƣu vực sông Mekong.<br /> Chú thích:<br /> 1<br /> http://vi.wikipedia.org/wiki/L%E1%BB%8Bch_s%E1%BB%AD_Australia<br /> 2<br /> “Lịch sử và ý nghĩa của ngày Quốc khánh Australia”<br /> http://www.mofahcm.gov.vn/vi/tintuc_sk/tulieu/nr060208110833/nr060504144221/ns0701<br /> 24094152#Pn3wBhHFePgU<br /> 3<br /> Australian Bureau of Statistics. Year Book Australia 2005.<br /> 4<br /> Nguyễn Tiến Đạt (2006), Kinh nghiệm và thành tựu phát triển giáo dục và đào tạo trên<br /> thế giới, Nxb Giáo dục, tr.147<br /> 5<br /> “Background note: Australia”. US Department of State. 2007.<br /> 6<br /> “The Evolution of Australia's Multicultural Policy”. Department of Immigration and<br /> Multicultural and Indigenous Affairs (2005).<br /> 7<br /> Inflow of foreign-born population by country of birth, by year, Australian Immigration<br /> Fact Sheet 20. Migration Programme Planning Levels and Immigration intake to rise to<br /> 300.000, 11/06/2008.<br /> 8<br /> Gareth Evans & Bruce Grant, 1999, “Đông Dƣơng”, tr. 272<br /> 9<br /> Đỗ Thị Hạnh (1999), Quan hệ của Australia với Đông Nam Á từ sau chiến tranh thế giới<br /> thứ II, Nxb Giáo Dục, tr.174.<br /> 10<br /> International Monetary Fund, World Economic Outlook Database, April 2011: Nominal<br /> GDP list of countries. Data for the year 2010<br /> 11<br /> http://en.wikipedia.org/wiki/List_of_countries_by_GDP_(nominal)_per_capita<br /> 12<br /> http://en.wikipedia.org/wiki/List_of_ASEAN_countries_by_GDP_(nominal)<br /> 13<br /> Vũ Tuyết Loan (2004), Chính sách của Australia đối với Asian (từ 1991 – nay) hiện<br /> trạng và triển vọng, Nxb KHXH, tr.121.<br /> 14<br /> http://nghiencuubiendong.vn/nghien-cuu-asean/1318-vai-tro-cua-dong-nam-a-trong-<br /> chien-luoc-cua-australia<br /> 15<br /> Anh Phƣơng (2010), “Hội nghị nâng cao vị thế của ASEAN- Bƣớc phát triển đột phá về<br /> mọi mặt”, Giáo dục & Thời đại, (157), Thứ Ba 2-11-2010, tr.10.<br /> 16<br /> http://vietbao.vn/The-gioi/ASEAN-va-My-cam-ket-tang-cuong-quan-he-doi-<br /> tac/10934913/159/<br /> 17<br /> Đỗ Thị Hạnh (1999), Quan hệ của Australia với Đông Nam Á Sđd … tr.198<br /> 18<br /> http://www.aspi.org.au/publications/publication_details.aspx?ContentID=282&pubtype=-1<br /> 19<br /> Ong, Christine. “ASEAN confident of concluding FTAs with partners by 2013”, Channel<br /> NewsAsia, 27/ 8/ 2007.<br /> 20<br /> http://www.trungtamwto.vn/cachiepdinhkhac/doi-thoai-ASEAN-Australia<br /> 21<br /> “ASEAN, Australia and New Zealand Free Trade Agreement - NZ Ministry of Foreign<br /> Affairs and Trade”. Mfat.govt.nz.<br /> 22<br /> http://www.bayvut.com.au/s%E1%BB%B1-ki%E1%BB%87n/th%E1%BB%A<br /> 23<br /> http://www.baomoi.com/Australia-ho-tro-tai-chinh-cho-Uy-ban-song-<br /> Mekong/122/2977452.epi<br />  TÀI LIỆU THAM KHẢO<br /> <br /> 1. http://vi.wikipedia.org/wiki/L%E1%BB%8Bch_s%E1%BB%AD_Australia<br /> 2. “Lịch sử và ý nghĩa của ngày Quốc khánh Australia”<br /> http://www.mofahcm.gov.vn/vi/tintuc_sk/tulieu/nr060208110833/nr060504144221/ns<br /> 070124094152#Pn3wBhHFePgU<br /> 3. Australian Bureau of Statistics. Year Book Australia 2005.<br /> 4. Nguyễn Tiến Đạt (2006), Kinh nghiệm và thành tựu phát triển giáo dục và đào tạo<br /> trên thế giới, Nxb.GD, tr.147.<br /> 5. “Background note: Australia”. US Department of State. 2007.<br /> 6. “The Evolution of Australia's Multicultural Policy”. Department of Immigration and<br /> Multicultural and Indigenous Affairs (2005).<br /> 7. Inflow of foreign-born population by country of birth, by year, Australian Immigration<br /> Fact Sheet 20. Migration Programme Planning Levels and Immigration intake to rise<br /> to 300.000, 11/06/2008.<br /> 8. Gareth Evans & Bruce Grant (1999), Đông Dương, tr. 272.<br /> 9. Đỗ Thị Hạnh (1999), Quan hệ của Australia với Đông Nam Á từ sau chiến tranh thế<br /> giới thứ II, Nxb Giáo dục, tr.174, 182.<br /> 10. Vũ Tuyết Loan (2004), Chính sách của Australia đối với Asean (từ 1991 đến nay) hiện<br /> trạng và triển vọng, Nxb KHXH, tr. 35-36, 121.<br />