Quan niệm về “cái chết” của người Nhật

Chia sẻ: _ _ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:3

Thêm vào BST

Báo xấu

42
lượt xem 2
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Bài nghiên cứu này làm rõ bản chất của sự sống - cái chết, và những yếu tố ảnh hưởng đến suy ngh trong tâm thức người Nhật khi tự sát đang trở nên ngày một nhiều và nghiêm trọng, trở thành một vấn nạn trong xã hội hiện đại.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Quan niệm về “cái chết” của người Nhật

QUAN NIỆM VỀ “CÁI CHẾT” CỦA NGƢỜI NHẬT Cù Thị Thanh Nga, Nguyễn Đình Cẩm Tú, Ngô Thị M Linh, Trần Thị Bích Trâm, Trần Thị M Vy Khoa Nhật Bản học, trường Đại học Công nghệ thành Phố Hồ Chí Minh T M TẮT Là một phần trong nền văn hóa phương Đông, văn hóa Nhật Bản có một chiều dài lịch sử, độc đáo và phong phú. Trong đó, “quan niệm về sự sống – cái chết” trong tâm thức của con người Nhật Bản rất khác biệt và mang nhiều tầng ngh a đằng sau đó: cái chết “không hề mang vẻ bi ai mà thay vào đó là một cách đón nhận nhẹ nhàng”, dù là quá khứ hay hiện tại hay tương lai, khí chất của một samurai kiên cường, trách nhiệm đã đi vào dòng máu của các thế hệ, điều đó khiến họ mạnh mẽ hơn khi đối diện với cái chết, thứ mà biết bao người phải khiếp sợ. Bài nghiên cứu này làm rõ bản chất của sự sống - cái chết, và những yếu tố ảnh hưởng đến suy ngh trong tâm thức người Nhật khi tự sát đang trở nên ngày một nhiều và nghiêm trọng, trở thành một vấn nạn trong xã hội hiện đại. Từ khóa: Cái chết, tự tử, mổ bụng tự sát, seppuku. ABSTRACT As part of Eastern culture, Japan has a unique and diverse history and culture. Since ancient times, Japanese people have very different notions about life - death, and the meaning behind it. The notion of death in Japanese people's mind is not so dramatic, but a gentle way when it comes. Whether past or present or future, the temperament of a resilient, responsible Samurai has merged into blood of generations, which strengthens them when facing death, which freaking tons of humans. This paper clarifies the nature of life - death, and the factors that influence the thoughts of Japanese people when suicide is becoming more and more serious problem in modern society. Keyword: The Death, suicide, suicide abdomen, seppuku. 1. KHÁI NIỆM VỀ SỰ SỐNG – CÁI CHẾT 1.1. Khái niệm về cái chết Theo Từ điển tiếng Nhật thì “chết được định ngh a là hơi thở không còn, không thể chuyển động, sức mạnh và các chức năng ban đầu không được đáp ứng hoặc không còn sử dụng tốt nữa” Với cuốn: “Từ Điển Tiếng Việt”, NXB Từ Điển Bách Khoa (2014) trang 209, thì chết được định ngh a là mất, qua đời, trạng thái con người hay động vật hết thở hết cử động, mất cảm giác do tim hết đập, máu hết chạy. Phật giáo quan niệm sự sống và cái chết chỉ là quá trình diễn tiến liên tục, xoay vòng hay biến cố trên dòng tiếp nối của sự sống. Quan niệm đó khác hẳn với các quan niệm của các tôn giáo thần khải khi các tôn giáo này xem mỗi sự sống là “duy nhất” và mỗi cái chết cũng là “duy nhất” Trong các tác phẩm văn học của Nhật Bản, cái chết là một điều tất yếu và cũng là cái đẹp mang tính chất tuyệt đối, nhờ có cái chết mà cuộc sống mới trở nên đẹp và quý giá hơn Những nhà văn hiện đại Natsume Soseki trong tác phẩm Mười Đêm Mộng đã không sử dụng hình ảnh cái chết để nói về cái đẹp theo như quan niệm của 912
người Nhật mà ông còn nói lên quan điểm của mình là “Cái chết không phải chỉ là cái đẹp tuyệt đỉnh hay v nh cửu mà nó c n mang trong đó những ngh a khác về sự luân hồi, về nhân quả và về cái vô thường của cuộc đời” 1.2. Khái niệm về sự sống Dù có rất nhiều định ngh a về cái chết nhƣng trong giới y học thì chƣa tìm được một định ngh a nào phù hợp nói về sự sống. Tuy nhiên, trong giới Phật giáo thì định ngh a sóng là một động từ chỉ một con người, động vật và những sự vật còn chuyển động Con người còn hơi thở ra vào, còn đi còn đứng, còn trò chuyện, còn hiểu biết đấy gọi là sự sống. 2. “CÁI CHẾT” TRONG VĂN HỌC Tác phẩm kinh điển của nhà văn Haruki Murakami, cuốn tiểu thuyết rừng Nauy, một cuốn tiểu thuyết tái hiện rõ bối canh đất nước Nhật Bản tăm tối qua giọng tường thuật của nhân vật chính Watanabe, các nhân vật trong truyện đại diện cho tầng lớp thanh niên bấy giờ. Các vấn đề chính trị - xã hội, rượu chè, tình dục, cái chết. Haruki murakami viết cái chết theo hiệu ứng lan truyền, một cái chết như bẫng như lông hồng. Một cuốn tiểu thuyết ám ảnh người đọc từ những trang đầu, bắt nguồn từ việc tự sát trong xe oto của Kizuki, kế tiếp là Naoko. Naoko, cô gái mang trong mình một tâm tư hỗn loạn sau cái chết của Kizuki, mối tình duy nhất tồn tại mãnh liệt đối với Naoko, nỗi đau ấy như ám ảnh trong tâm trí Cô tìm đến trị liệu tại một bệnh viện "Không thể tự mình cất giấu nỗi đau đớn, khổ sở do những méo mó này gây ra, bọn mình đến đây để trốn tránh chúng. Khi nào còn ở đây, bọn mình có thể tiếp tục sống mà không làm người khác tổn thương hoặc bị họ làm tổn thương bởi lẽ tất cả đều biết là mình méo mó như nhau cả." nhưng cũng chỉ là vô ích, Naoko không thể vượt qua nỗi mất mát ấy, cô tìm đến cái chết. Việc các nhân vật tự sát như một con virus vô hình như một lời cảnh tỉnh đến với Nhật Bản. Và cũng thật đau đớn cho nhân vật chính Watanabe, những thứ anh yêu thương giờ đây đã không còn trên thế gian Cái chết là một phần của sự sống, nỗi đau không phải để trốn tránh, chúng ta nên tìm cách sống chung với nó, Watanabe đã nhận ra điều này từ cái chết . Trong toàn bộ diễn biến câu chuyện của các nhân vật, họ phải vận lộn cùng với những rắc rối và biến cố xảy ra trong cuộc đời mình. Hầu hết họ đều chọn cách giải quyết một mình mà không có sự giúp đỡ của người thân bên cạnh, ủng hộ, động viên hay một chỗ dựa tinh thần cho họ. Midrori cô lại nhận được sự quan tâm quá mức đến nỗi cô cảm thấy bị kìm kẹp khi không được làm những gì mình thích. Cô vẫn luôn ám ảnh cái cảm giác kinh khủng khi mặc cái xu-chiêng ướt nhiều ngày liền để có tiền mua một cái chào rán trứng. Khi mẹ cô mất cô cảm thấy thấy như trút bỏ đi được thứ gì đó đè nẵng bây lâu nay để rồi thốt lên một cách ngỡ ngàng với Watanabe rằng “Tôi biết nhẽ ra không được nói thế này nhưng quả thật tớ thấy nhẹ cả người khi mẹ tớ chết” Cùng hành động cởi hết quần áo, trần truồng trước di ảnh của cha khi cha mất. Tất cả những hành động đó đã minh chứng cho sự giải thoát, sự tự do của Midori. Cuối cùng cô đã được làm chủ cuộc đời của chính mình. 3. “CÁI CHẾT” TRONG XÃ HỘI CŨ Khi nhắc về xã hội của thời kì Tokugawa ở Nhật Bản, người ta thường nhắc về thời kì phong kiến có chế độ lưỡng đầu chế : Thiên Hoàng tồn tại song song cùng Tướng quân nhưng mọi quyền điều hành đất nước đều thuộc về Tướng quân. Từ đó “Võ s đạo” với tinh thần được thể hiện qua bảy đức tính cao quý như bảy nếp gấp trên chiếc quần hakama mà họ mặc: Yuki – dũng cảm, Jin - nhân ái, Gi – công bằng, Rei – lịch thiệp, Makoto – trung thực, Chugi – trung thành, Meiyo – danh dự. Nghi thức mổ bụng “Seppuku” hay “Harakiri” được diễn ra theo nghi thức với trình tự vô cùng long trọng, được thực hiện khi các samurai không thể bảo vệ được chủ, để không rơi vào tay quân địch, hoặc khi tự người samurai đó đã phạm lỗi nghiêm trọng khiến chính bản thân mình hổ thẹn.Suy cho cùng, dù có nhiều nguyên nhân dẫn đến việc người samurai phải tự kết liễu cuộc đời mình, mục đích cuối cùng cũng 913
là để bảo vệ danh dự của người chủ nhân, thể hiện dũng khí, lòng trung thành và lấy lại niềm tự trọng cho chính mình. Người Nhật thường có câu “Khi sống hãy sống như hoa anh đào, khi chết đi hãy chết như một người samurai” Sở d có sự ví von trong câu nói này là vì hoa anh đào là loài hoa biểu tượng khi người ta nhớ đến đất nước mặt trời mọc Cũng như người võ s đạo sẽ không chùn bước trước cái chết, mà cái chết đó phải là cái chết vinh quang nhất. Tinh thần võ s trở thành một đặc trưng, một nét văn hóa của giai cấp được đào tạo và giáo dục vô cùng khắc nghiệt và đòi hỏi lòng trung thành vô đối. Có thể thấy, trong xã hội cũ lúc giai cấp samurai đang cực thịnh, cái chết đã mang tính chất vô cùng quan trọng. Vì ngoài việc cống hiến hết mình cho gia chủ, chỉ có cái chết mới là minh chứng rõ nét nhất cho ý chí kiên định, sự ngay thẳng và lòng tự tôn của một người võ s Cái chết vinh dự nhất đối với họ chính là được chết tự nguyện, tự chính tay mình sẽ mổ bụng mình, nghi lễ phải vô cùng trang trọng. Dù rằng chế độ phong kiến đã kết thúc, thế nhưng quan niệm về những sự hy sinh vinh quang vẫn còn lưu truyền mãi về sau. 4. CÁI CHẾT TRONG XÃ HỘI HIỆN NAY 4.1. Thực trạng Theo thống kê của chính phủ Nhật, năm 2014, trên đất nước này có tổng cộng 250 nghìn người tự sát, tức là trung bình, cứ mỗi ngày ở Nhật lại có 70 người tự tìm đến cái chết, trường hợp xảy ra tự sát nhiều nhất chính là ngày 1/9 hằng năm, vì đây là ngày trở lại trường và tình trạng bị bắt nạt lại tiếp tục xảy ra nên tự tử là con đường cuối cùng Năm 2017 số trường hợp tự tử có mức giảm so với các năm trước là 21 321 người. Thời Edo ngoài sự tự sát của đế chế samurai, còn có thêm một khái niệm nói về cái chết đó là “shinjuu” - tự sát để thể hiện hoặc chứng minh tình cảm của đôi trai gái, để được toại nguyện cho tình yêu của họ. Tư tưởng đó đã đi sâu vào lối kịch kabuki và kịch hát joururi. 4.2. Nguyên nhân Nguyên nhân dẫn tới việc tự sát thường do stress, áp lực công việc hoặc gia đình, nợ nần, cảm thấy có lỗi về việc làm sai, tình cảm . Tại nơi công sở áp lực phải hoàn thành công việc và quan hệ với sếp hoặc đồng nghiệp không được tốt. Bản tính khá rụt rè, họ ít khi mở lời nhờ vả nhưng lại không dám từ chối, họ cũng không hay nói ra tâm tư của mình nên chẳng thể giải tỏa nỗi lòng. Áp lực của việc học hoặc định kiến xã hội, cộng thêm vấn nạn bạo lực học đường thường xuyên xảy ra. Ở một đất nước phát triển như Nhật Bản thì một khoản hỗ trợ từ bảo hiểm nhân thọ là cơ hội tốt cho người có hoàn cảnh khó khăn Người Nhật vốn có nền văn hóa tự sát đó là võ s đạo. Họ thà chọn tự sát để thể hiện ngh a cử cao đẹp hơn là một cuộc sống vô ích, không có ý ngh a . Họ không theo một tôn giáo nhất định nào nên việc tự vẫn không làm cho họ cảm thấy tội lỗi mà còn gánh trách nhiệm cho người ở lại, trái với Thiên Chúa giáo và Phật giáo cho rằng tự sát là tội lỗi. 5. KẾT LUẬN Chốt lại, vấn đề tự sát trong xã hội hiện nay đã trở thành mối quan tâm lớn không chỉ cho Chính phủ Nhật mà cả người dân Ai cũng muốn sống hết mình, không muốn chết oan uổng nhưng chỉ có cái chết mới giải tỏa được tâm hồn họ, đặc biệt với những người mắc bệnh trầm cảm Trong tương lai, liệu vấn đề này có được giải quyết hay không, vẫn là một dấu chấm hỏi lớn. Việc chúng ta có thể làm đó chính là san sẻ bớt những nỗi lo với mọi người xung quanh để giảm thiểu tối đa sự cô đơn, áp lực và ngược lại, lắng nghe tâm sự của những người xung quanh, vì biết đâu được họ sẽ có thể tìm lại chính mình, bớt đi gánh nặng và những sự ra đi oan uổng sẽ giảm bớt. 914