Quản trị công nghệ - Chương 6

Chia sẻ: Nguyen Nhi | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:19

Thêm vào BST

Báo xấu

247
lượt xem 135
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Tài liệu tham khảo bài giảng Quản trị công nghệ gồm 6 chương được biên soạn nhằm cung cấp một số kiến thức cơ bản về quản trị công nghệ cho sinh viên chuyên ngành quản trị kinh doanh - Chương 6 quản lý công nghệ

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Quản trị công nghệ - Chương 6

CHƯƠNG 6: QU N LÝ CÔNG NGH GI I THI U 1- M c ích- yêu c u: Chương 6 gi i thi u v qu n lý công ngh .Sau khi h c xong chương này h c viên c n t ư c m t s các yêu c u sau: - Hi u ư c vai trò c a qu n lý công ngh trong s nghi p công nghi p hóa, hi n i hóa. - Khái ni m v qu n lý công ngh . - Bi t ư c m c tiêu và ph m vi c a qu n lý công ngh . - Bi t ư c vai trò, ch c năng c a Nhà nư c trong qu n lý khoa h c – công ngh . - Công tác qu n lý công ngh t i Vi t nam. 2- N i dung chính. - Khái ni m chung v qu n lý công ngh . - M c tiêu qu n lý công ngh . - Ph m vi qu n lý công ngh . - Qu n lý nhà nư c v công ngh . N I DUNG 6.1. QU N LÝ CÔNG NGH 6.1.1. Vai trò c a qu n lý công ngh Qu n lý là m t ho t ng thi t y u, nó ph i h p nh ng n l c cá nhân nh m thu ư c hi u qu , mà n u m i ngư i ho t ng riêng l thì không th t ư c. Như v y m t cách t ng quát có th hi u qu n lý là t p h p các ho t ng có hư ng ích n i tư ng nh m t ư c m c tiêu ã nh. T i sao ph i qu n lý công ngh ? Th nh t: Không ph i t t c m i i m i công ngh u mang l i l i ích cho xã h i. T t c m i công ngh u có hai m t c a nó, bên c nh m t tích c c như nâng cao hi u qu s n xu t, d ch v là khía c nh tiêu c c như làm suy thoái tài nguyên, hu ho i môi trư ng. Ngoài ra vi c s d ng công ngh sai m c ích, dùng quá m c c n thi t s mang l i tai h a cho t nhiên, cho xã h i. Th c ra, nh ng nh hư ng x u c a công ngh không ph i do công ngh gây ra, mà do con ngư i ã l m d ng nó. Vì v y qu n lý công ngh ch ng l i s l m d ng công ngh . Th hai: Theo t ng quan c a Liên h p qu c năm 1984 thì: “s cung c p ti n b c và công ngh cho các nư c ang phát tri n ã không mang l i s phát tri n. Nguyên nhân là các nư c này thi u năng l c qu n lý công ngh ”. Tháng 1/1985 chương trình phát tri n Liên h p qu c (UNDP) cùng Trung tâm chuy n giao công ngh châu á - Thái Bình Dương (APCTT) ã th c hi n chương trình “Tăng cư ng năng l c qu n lý công ngh ”. Như v y qu n lý công ngh là khâu y u kém c a các nư c ang phát tri n, không qu n lý công ngh t t, không th thành công trong vi c phát tri n t nư c d a trên công ngh . 127
Th ba: Kinh nghi m c a các qu c gia trên th gi i cho th y: phát tri n t nư c, m t s qu c gia chú tr ng xây d ng n n kinh t hi n i, phát tri n nhanh d a trên cơ ch th trư ng t do, d n n kinh t phát tri n song khía c nh văn minh công b ng xã h i b xem nh . M t s qu c gia khác l i chú tr ng xây d ng n n kinh t theo cơ ch k ho ch hoá t p trung nh m mang l i l i ích cho t t c m i ngư i, song các qu c gia này có bi u hi n s trì tr trong n n kinh t . kt h p c hai y u t hi n i và văn minh trong quá trình công nghi p hoá ng th i có th i t t ti p c n nhanh các công ngh tiên ti n, c n qu n lý t t quá trình phát tri n công ngh . Vì v y qu n lý công ngh là công c có th th c hi n thành công quá trình công nghi p hoá, hi n i hoá. Th tư: ph m vi cơ s , qu n lý công ngh là qu n lý ti n b k thu t cơ s . Qu n lý công ngh cơ s thông qua các ho t ng như phân tích u vào, phân tích th trư ng, phân tích kh thi v công ngh , kinh t , xã h i, pháp lý… làm cơ s cho các quy t nh c a lãnh o trong vi c u tư cơ s v t ch t, tìm ki m, m r ng th trư ng, phát tri n s n ph m m i… Nh nh ng ho t ng này, qu n lý công ngh là phương ti n áp ng tho áng l i ích c ngư i s n xu t và ngư i tiêu dùng. 6.1.2. Các m c tiêu c a qu n lý công ngh Ngh quy t i h i i bi u toàn qu c l n th IX, ng C ng s n Vi t Nam ã xác nh: “Coi phát tri n giáo d c và ào t o, khoa h c và công ngh là n n t ng và ng l c c a s nghi p công nghi p hoá hi n i hoá”. Ngh quy t cũng nêu ra m c tiêu c th cho t ng công ngh , ó là khoa h c - công ngh t p trung vào áp ng yêu c u nâng cao năng su t, ch t lư ng s n ph m, kh năng c nh tranh và hi u qu kinh doanh, b o v môi trư ng và m b o an ninh qu c phòng; coi tr ng phát tri n và ng d ng công ngh thông tin, công ngh sinh h c công ngh v t li u m i, công ngh t ng hoá. t ư c các m c tiêu c a công ngh , qu n lý công ngh c n t ư c các m c tiêu c th sau: 1- Nâng cao m t b ng khoa h c và dân trí ti p thu và v n d ng các thành t u khoa h c, ti n b k thu t trong t t c các lĩnh v c c a i s ng xã h i, t ư c nh ng chuy n bi n rõ nét v các m t sau: - L a ch n, ti p thu và làm ch các công ngh nh p t nư c ngoài, k t h p v i c i ti n và hi n i hoá công ngh truy n th ng, nâng cao trình công ngh trong lĩnh v c s n xu t, d ch v t o bư c chuy n bi n v năng su t, ch t lư ng, hi u qu c a s n xu t; c bi t là ch t lư ng các s n ph m xu t kh u có s c c nh tranh trên th trư ng khu v c và th gi i. - t trình công ngh trung bình trong khu v c. 2- Phát tri n ti m l c khoa h c công ngh : - Xây d ng i ngũ trí th c giàu lòng yêu nư c, yêu ch nghĩa xã h i, có chí khí và hoài bão l n, quy t tâm ưa t nư c lên nh cao m i. - Tăng cư ng m t bư c cơ b n v cơ s v t ch t, k thu t cho khoa h c và công ngh . 6.1.3. Ph m vi c a qu n lý công ngh Có r t nhi u y u t nh hư ng n s phát tri n công ngh . Qu n lý công ngh ph i bao quát ư c t t c các y u t có liên quan n h th ng sáng t o, thu nh n và khai thác công ngh . Có th chia các y u t này thành sáu nhóm y u t . 1- M c tiêu phát tri n công ngh Các m c tiêu phát tri n công ngh s p x p theo trình t cao d n như sau: 128
- Phát tri n công ngh nh m áp ng nhu c u thi t y u c a xã h i - Phát tri n công ngh tăng năng su t lao ng xã h i. - Phát tri n công ngh nh m tăng cư ng kh năng c nh tranh trên th trư ng trong nư c và qu c t . - Phát tri n công ngh m b o t l c v công ngh nghĩa là t ưa ra các quy t nh v chi n lư c phát tri n d a trên công ngh ch không ph i t cung c p công ngh . - c l p v công ngh Trong ph m vi qu c gia, có th cùng m t th i gian có nhi u m c tiêu c n t, ng th i cùng m t lúc có th có nhi u m c tiêu khác nhau cho các công ngh khác nhau. 2- Các tiêu chu n ch n l a công ngh Có hai lo i tiêu chu n l a ch n công ngh - T i a l i ích c a công ngh - T i thi u b t l i c a công ngh . Trên th c t thư ng k t h p c hai tiêu chu n l a ch n công ngh . Ví d : Vi t Nam l y hi u qu t ng h p v kinh t , tài chính, xã h i, môi trư ng, qu c phòng và an ninh làm cơ s ánh giá. 3- Th i h n k ho ch cho các công ngh Các th i h n k ho ch thư ng dùng trong phát tri n công ngh là: K ho ch ng n h n 1 - 3 năm; K ho ch trung h n 3 - 5 năm; K ho ch dài h n 7 - 10 năm và các k ho ch tri n v ng trên 10 năm. Tuỳ thu c t ng lo i công ngh , các th i h n ư c ch n l p k ho ch cho phù h p. 4- Các ràng bu c phát tri n công ngh Xác nh y các ràng bu c là yêu c u quan tr ng i v i phát tri n công ngh . Các nư c ang phát tri n g p ph i m t lo t khó khăn trong phát tri n công ngh . Các khó khăn ó là: - S thi u th n các ngu n l c (tài chính, nhân l c, nguyên, v t li u, phương ti n, năng lư ng). - Y u kém v trình khoa h c, thi u thông tin, năng l c qu n lý nói chung và qu n lý công ngh nói riêng không áp ng ư c yêu c u. - Các ràng bu c v b t u công nghi p hoá mu n. Có nh ng l i th và b t l i trong các lĩnh v c công ngh , kinh t , xã h i, môi trư ng sinh thái… Các nư c ang phát tri n c n tìm ra nh ng l i th t n d ng, phát huy, ng th i xác nh nh ng b t l i ngăn ng a, h n ch , kh c ph c . 5 - Cơ c h phát tri n công ngh T o ra môi trư ng thu n l i cho phát tr n công ngh là m t nhi m v quan tr ng c a qu n lý công ngh , m t s y u t liên quan n cơ ch như: - T o d ng n n văn hoá công ngh qu c gia. - Xây d ng n n giáo d c hư ng v công ngh . - Ban hành các chính sách v khoa h c và công ngh . - Xây d ng t ch c, cơ s h tr cho phát tri n công ngh . 6- Các ho t ng công ngh 129
Các ho t ng công ngh có liên quan n qu n lý công ngh có th chia thành b n nhóm: 1) ánh giá và ho ch nh; 2) Chuy n giao và thích nghi; 3) Nghiên c u và tri n khai và 4) Ki m tra và giám sát. Sáu nhóm y u t trên có m i quan h tương h v i nhau. Qu n lý công ngh úng c n xem xét m t cách h th ng t t c các y u t này. ph m vi qu c gia, qu n lý công ngh thư ng chú tr ng vào vi c xây d ng các chính sách t o i u ki n cho các công ngh ang ho t ng m b o s tăng trư ng kinh t b n v ng, ng th i ngăn ng a tác ng x u c a công ngh có th gây ra cho con ngư i cũng như môi trư ng t nhiên. ph m vi doanh nghi p, qu n lý công ngh liên quan n b n lĩnh v c, m i lĩnh v c g m m t s ch c năng mà m i ch c năng có th s d ng m t hay m t s công ngh : - M t là s n sinh s n ph m (t o ra hay i m i các s n ph m), g m: nghiên c u, tri n khai, thi t k và ch t o. - Hai là phân ph i, g m: marketing, bán hàng, phân ph i s n ph m và d ch v khách hàng. - Ba là qu n tr , g m: qu n tr ngu n nhân l c, tài chính và k toán, thông tin, b n quy n và pháp lý, quan h xã h i, mua s m nguyên, v t li u và qu n tr chung. - B n là các ho t ng h tr , g m: m i quan h v i các khách hàng và các nhà cung c p. 6.2. CÔNG NGH VÀ PHÁT TRI N KINH T XÃ H I 6.2.1. Lư c s v k thu t và cách m ng công ngh ương i Ngày nay m i ngư i u th a nh n k thu t là do con ngư i t o ra t th i ti n s . D a vào bàn tay và kh i óc c a mình con ngư i th a sơ khai ã bi t t o ra nh ng d ng c m b o cho s sinh t n và phát tri n c a mình. Vai trò c a k thu t i v i s ti n hoá c a xã h i lo i ngư i ã ư c các nhà nghiên c u l ch s th a nh n. Trong ph n này, tài li u s tóm t t quá trình phát tri n k thu t qua các th i i như m t d n ch ng cho vai trò c a k thu t i v i s phát tri n kinh t - xã h i. Do gi i h n c a tài li u nên s ch nêu v n t t s phát tri n các k thu t quan tr ng nh t trong b n th i kỳ: c i, trung i, c n i và ương i. 1- K thu t th i kỳ c i (ti n s n năm 500) Bu i ban u c a các n n văn minh c i g n li n v i nh ng ti n b trong nông nghi p. Nhi u lo i k thu t khác nhau l n lư t xu t hi n áp ng các nhu c u c a s n xu t nông nghi p như: K thu t c p nư c cho tr ng tr t như các g u múc nư c b ng da thú c a ngư i Ai C p kéo lên b ng c n v t t 2000 năm trư c công nguyên, các gu ng nư c c a ngư i Ba Tư 500 năm trư c công nguyên, các vít vô t n c a Aschimede 300 năm trư c công nguyên… cho phép cung c p nư c cho nh ng di n tích r ng l n. Cày chìa vôi xu t hi n 4000 năm trư c công nguyên và 600 năm trư c công nguyên b t u dùng súc v t kéo cày do m t sáng ch quan tr ng c a ngư i Trung Hoa th k th nh t và dùng phân súc v t và phân xanh bón ru ng. Ngư i Trung Hoa bi t cào c và tr ng thành lu ng t 600 năm trư c công nguyên. ph c v s n xu t nông nghi p kho ng 400 năm trư c công nguyên, ngư i Ai C p v i s phát minh âm l ch r i dương l ch ã c ng hi n m t phát minh quan tr ng cho n n văn minh th gi i. 130
Nhu c u c a s n xu t nông nghi p và xã h i nông nghi p òi h i các ngành s n xu t khác cũng ph i có s phát tri n theo. V v t li u, ti n b quan tr ng nh t là s ra i c a k thu t luy n kim. Kho ng 4000 năm trư c công nguyên ngư i ta ã bi t dùng vàng, b c, ng, chì làm trang s c và v t d ng hàng ngày. Kho ng 1000 năm trư c công nguyên, s t và dùng b ng s t xu t hi n. Kho ng 3000 năm trư c công nguyên ã xu t hi n nhi u lo i d ng c và “máy ơn gi n”. òn b y m t nghiêng (t th i á cũ), bánh xe, tr c, cánh bu m. Kho ng 300 năm trư c công nguyên ã xu t hi n Hy L p vít thu l c, palăng, máy bơm, neo thuy n ngoài bi n… Nh ng d ng c và “máy ơn gi n” ó ã cho phép t o ra các công trình nguy nga s , t kim t tháp cho n lâu ài, lăng t m nguy nga Ai C p, Lư ng Hà, Hy L p, La Mã. Th i c Hy L p ã có nh ng máy d t ơn gi n, ngư i Hy L p ã d t nhi u lo i v i b ng len, lanh. Năm 100 ngh d t l a ã phát tri n. Ngư i Trung Hoa phát hi n ra sơn t 1300 năm trư c công nguyên “ ây có l là ch t d o công nghi p u tiên mà con ngư i làm ra”. Y h c cũng phát tri n r t s m, c bi t các n n văn minh phương ông ( n , Trung Qu c…). Các k thu t thương m i cũng b t u xu t hi n, quan tr ng nh t là t 300 năm trư c công nguyên ngư i La Mã ã b t u dùng ti n b ng ng thau, vàng và b c. Vi c cho vay có lãi các nhà băng tư nhân xu t hi n t th i Hy L p và La Mã c i. Kho ng 600 - 500 trư c công nguyên xu t hi n Hy L p m t nhóm ngư i có cái nhìn sáng s a, có nh ng sáng ki n táo b o, vư t qua m i nh ki n. ó là nh ng nhà thám hi m, nhà buôn ã tr thành nh ng nhà a lý và thiên văn, ó là nh ng ngư i ham mu n hi u bi t t t c , gi i thích các hi n tư ng, xây d ng nên các lý thuy t. Nh ng ngư i Hy L p trên ã làm nên s th n kỳ Hy L p. Có th nói ngư i Hy L p ã phát minh ra k thu t t ng quát c a m i k thu t ó là toán h c, ngư i m c a các nhà khoa h c và ng d ng khoa h c. Nh toán h c, t v trí ngư i h c trò, nh lý lu n và tư duy khoa h c, k t h p khoa h c v i k thu t, Hy L p nhanh chóng tr thành trung tâm c a n n văn minh c i. Các nhà sáng ch Hy L p d a vào nh ng nguyên lý khoa h c t o ra nh ng k thu t nh m vào nh ng m c tiêu th c hành ã ư c xác nh. Tác d ng quan tr ng nh t c a các ý tư ng k thu t là trong lĩnh v c s n xu t các công c . Các lo i bơm hút, bơm y, máy dùng vít a d ng, c i xay b t dùng s c ã ư c s d ng t 200 năm trư c công nguyên. Gi a th k th hai trư c công nguyên, La Mã xâm chi m Hy L p ã ti p thu n n văn minh Hy L p, bi n nó thành n n văn minh c a mình, áp d ng các thành t u k thu t c a Hy L p trên qui mô r ng l n hơn v i tài t ch c phi thư ng. Nh ng thành t u trong k thu t c a h góp ph n t o nên ch La Mã hùng m nh. M c dù có nh ng tài năng sáng t o kỳ di u c a ngư i Hy L p, năng l c t ch c vô song c a ngư i La Mã, n n văn minh La Mã - Hy L p v n không phát tri n ư c do nh ng nguyên nhân c a b n thân h th ng k thu t không ng b , v xã h i và văn hoá, trong ó n i b t là ch nô l th nh hành ây, ã ch m d t trong th i kỳ c i. 2- K thu t th i kỳ trung i (th k 6-15) Sau th i kỳ r c r c a n n văn minh La Mã - Hy L p, Châu Âu rơi vào th i kỳ en t i kéo dài su t 5 th k . Trong khi các n n văn minh Trung Hoa, n , R p, Trung Nam M v n ti p t c phát tri n, nhưng nh ng thành t u và ti n b k thu t này l i không ư c ưa vào s n xu t, không t o ư c bi n i l n trong l c lư ng s n xu t nên không ưa ư c các xã h i ó vư t kh i n n văn minh nông nghi p ã kéo dài m y ngàn năm. 131
Các dân t c c a các nư c Tây Âu b t u gư ng d y t th k 11, t o ra nh ng ti n b k thu t m i, nh ng l c lư ng s n xu t m i, nh ng t phá quan tr ng vào ý th c h truy n th ng, t o i u ki n cho phong trào ph c hưng vào u th k 16 và ti n lên cách m ng công nghi p vào n a sau th k 18. Nh ng thành t u k thu t ó có th tóm t t như sau: Ngành k thu t phát tri n nhanh nh t là k thu t s i và d t. Xu t hi n các lo i s i m i như s i bông, s i gai d t ư c v i bông có lông m n. Ngành luy n kim có nh ng ti n b áng k , ã có lò cao s n xu t gang, công su t n 800 kg/ngày. K thu t hóa ch t ã t o ư c nhi u hoá ch t cơ b n như axit nitơric, c n… c bi t là ch t o ư c thu c súng, ư c áp d ng ch t o vũ khí t th k 14. Sáng ch quan tr ng nh t giai o n này là k thu t in, ư c hoàn thành vào năm 1440-1455, ánh d u bư c chuy n bi n t k thu t trung i sang k thu t c n i. Nh ng k thu t ti n b nói trên ã ưa l i nh ng bi n i kinh t - xã h i sâu s c. Th công nghi p phát tri n t o ra s phân công lao ng ngày càng chuyên sâu gi a các ngành và các ngh . S phân c p xã h i ã hình thành m t t ng l p nhà buôn. Xu t hi n nh ng nhà kinh doanh l n, hình thành các “h t nhân tư b n ch nghĩa”. Nói n k thu t trung i không th không nh c n k thu t Trung Hoa trong giai o n này. Th i kỳ trung i phương Tây ng v i các tri u i nhà ư ng (618-907), nhà T ng (960- 1279), Tri u Nguyên (1279 - 1368) và n a u tri u Minh (1368 - 1644). Nư c Trung hoa dư i tri u i nhà ư ng là nư c l n nh t, văn minh nh t th gi i. Dư i tri u T ng ngh in b t u xu t hi n, th k 10 ã in ư c trên gi y. S n xu t s ư c coi là ti n b nh t th i kỳ b y gi . Y khoa ã phát tri n, có trư ng d y y khoa. Nhà tri t h c ngư i Anh th k 16, Francio Bacon có nói “Ba sáng ch quan tr ng nh t c a Tây Âu làm o l n th gi i là thu c súng, la bàn nam châm và ngh in”. Nhưng trư c khi nh m m t ông v n chưa bi t r ng ba sáng ch ó u c a ngư i Trung Hoa. Th nhưng h th ng k thu t c a ngư i Trung Hoa l i không ti n xa ư c vì thi u s h u thu n c a khoa h c, c a tư duy khoa h c duy lý và th c nghi m. Bên c nh ó nh ng nguyên nhân v ý th c h , v th ch xã h i ã h n ch vi c l i d ng các sáng ch c a mình, không ưa n cách m ng khoa h c và công nghi p. B máy phong ki n b t tài song l i kiêu căng, không th a nh n ti n b c a nư c ngoài và khiêm t n h c h i nh ng ti n b ó, ã khi n n n văn minh có m t th i r c r c a Trung Hoa ã th t b i trư c s t n công v kinh t và quân s c a các nư c Phương Tây t cu i th k 17. 3- K thu t th i kỳ c n i (th k 16 n gi a th k 20). T cu i th 15, Tây Âu bư c vào phong trào ph c hưng. Trong th i kỳ này v trí c a k thu t ư c nâng cao trong b c thang xã h i, m i quan h gi a kinh t và khoa h c ngày càng g n bó hơn. Trong phong trào ph c hưng, c i ti n máy móc và thúc y vi c s d ng máy móc trong các ngành kinh t là khâu t phá vào vòng lu n qu n c a th i kỳ trung i là d a vào nư c và g . 132
có máy móc các nhà k thu t ã gi i quy t ư c ba y u t cơ b n: K t c u máy móc, v t li u ch t o và ng l c ch y máy. - V m t k t c u, vi c sáng ch ra cơ c u biên - maniven chuy n ng t nh ti n thanh quay tròng và ngư c l i, cùng v i bánh à ã ư c s d ng r ng rãi cho nhi u lo i máy móc. - V m t v t li u, ã có nh ng ti n b áng k trong khai thác m và luy n kim. - V năng lư ng hư ng vào c i ti n các k thu t s n có: bơm nư c, c i xay gió. Trong nông nghi p, ti n b ch y u là ã phát tri n ư c t p àon gi ng cây tr ng a d ng và phong phú. Trong giao thông v n t i, xe b n bánh ã ư c hoàn thi n, h th ng ư ng sá phát tri n, các k thu t i bi n giúp ngành v n t i bi n phát tri n. T th k 17, b t u xu t hi n xu hư ng i t khoa h c n k thu t, nhưng m i d ng vi c lý gi i các k thu t và c i ti n k thu t cũ ch chưa ph i t thành t u khoa h c t o ra s n ph m k thu t như sau này. Th k 18 v i s ph c h i kinh t , tăng trư ng dân s , m r ng th trư ng th gi i và s truy n bá tư duy m i ã t o ra nh ng i u ki n m i r t thu n l i cho ngành kinh t ưa n cu c cách m ng công nghi p Anh vào cu i th k này. Máy hơi nư c là sáng ch công ngh quan tr ng nh t, cơ b n nh t trong quá trình phát tri n k thu t hình thành cách m ng công nghi p Anh. Công lao c a J. Watt, nhà sáng ch tài năng, là ã có nh ng c i ti n r t cơ b n cho phép v n chuy n v n ng t nh ti n c a pít tông thành chuy n ng xoay tròn n nh, nh ó máy hơi nư c thâm nh p ư c vào m i ngành kinh t . Sau ngành năng lư ng, k thu t luy n kim cũng có nh ng thành t u r t quan tr ng, Anh là nư c có nhi u c g ng trong s d ng than á thay cho than c i trong luy n kim, tránh ư c n n phá r ng, nh ó gang và s t ư c s n xu t v i kh i lư ng ngày càng l n. Nh ng thành t u v máy hơi nư c, v luy n kim ã thúc y m nh m cơ khí hoá các ho t ng s n xu t, kh ng nh tư th công nghi p c a nư c Anh. Các lo i máy m i xu t hi n trong ngành d t, trong giao thông v n t i (tàu thu ch y b ng ng cơ hơi nư c, tàu ho ch y trên ư ng ray b ng gang). c bi t, vi c hoàn thi n và phát tri n các máy công c (máy ti n năm 1751, máy bào năm 1761, máy khoan năm 1774 và máy phay bánh răng 1795…) ã ánh d u bư c ti n cơ b n c a ti n trình cơ khí hoá trong n a sau th k 18. V i m t lo t các máy công c , l n u tiên công c ra kh i tay con ngư i sau m y v n năm g n bó nh p thân vào máy móc, v i nh ng kh năng m i h t s c t o l n. Trong i u ki n nư c Anh cu i th k 18, các th ch pháp lý ã khuy n khích các ti n b k thu t m nh m và ng b , ã nhanh chóng t o ra s phát tri n c a h u h t các ngành công nghi p, các ngành này cũng tác ng n nhau t o nên s phát tri n vư t b c c a toàn b kinh t , ư c g i là "cách m ng công nghi p" di n ra trư c h t nư c Anh t nh ng năm 1780 - 1785 r i sau ó lan sang các nư c Tây Âu khác vào n a u th k 19. T u th k 19, các thành t u k thu t cu i th k 18 ã liên ti p ư c c i ti n không ch Anh mà còn các nư c Tây Âu khác và B c M . Trong lĩnh v c năng lư ng, bên c nh máy hơi nư c xu t hi n ng cơ tua bin v i hi u su t r t cao. Cùng v i máy phát i n xoay chi u, các tua bin nư c, ngư i ta nghĩ n s d ng năng lư ng kh ng l c a các dòng sông, thác nư c t o ra các nhà máy thu i n công su t c c l n. Tua 133
bin nư c v n còn tác d ng cho n t n ngày nay. V i dòng i n xoay chi u ba pha có kh năng truy n d n i xa m t cách d dàng và kinh t 1891, các m ng i n, h th ng i n hình thành. i ôi v i k thu t năng lư ng, k thu t luy n kim cũng t n m c tương i hoàn ch nh nh gi m su t tiêu hoa nhiên li u (t 11 t n than/1 t n gang năm 1811 xu ng 2,5 t n/1 t n gang năm 1833), tăng năng su t t 8 t n/ngày lên 20 t n/ngày. K thu t v n t i có nh ng bi n i to l n k c v n t i thu (năm 1938 tàu Ironside v s t, ch y b ng hơi nư c u tiên vư t i Tây Dương), v n t i ư ng s t (1829 ã có u máy hơi nư c kéo ư c 13 t n v i t c 22km/h ch y gi a Liverpool - Manchester). V n t i ư ng s t ư c xem như "y u t ch y u c a s phát tri n tư b n hi n i” Các thành t u k thu t n a u th k 19, không th không nói n phát minh c a Morse v i n tín năm 1832, ư c áp d ng Anh vào năm 1842, Pháp 1854, ư ng c p thông tin u tiên qua eo bi n Manche năm 1851. Cho n gi a th k 19, h th ng k thu t d a vào máy hơi nư c, than á và s t ã t n d ng n t i a ti m năng c a mình. Công nghi p mu n ti n xa hơn ph i d a vào nh ng y u t k thu t khác có hi u qu cao hơn. T nh ng năm 70 c a th k 19, nh ng k thu t m i ã d n xu t hi n. H th ng k thu t m i ch y u d a vào năng lư ng i n và d u m , ưa ti n trình cơ gi i hoá chuy n lên trình t ng hoá, m r ng kh năng gi i quy t các nhu c u v t li u, làm thay i h th ng giao thông v n t i và ưa n n công nghi p t bi n sang m t giai o n m i. Vi c s n xu t, truy n t i năng lư ng i n v i kh i lư ng l n, kho ng cách xa sau sáng ch máy bi n áp i n l c 1885 là m t cu c cách m ng năng lư ng có ý nghĩa sâu xa i v i vi c hình thành h th ng k thu t m i c a giai o n th hai c a cách m ng công nghi p, làm thay i b m t i s ng kinh t và xã h i. i n năng v n còn là d ng năng lư ng ưu vi t nh t, là cơ s k thu t không th thi u ư c c a các ngành khoa h c tiên ti n và các công ngh cao c a cu c cách m ng công ngh ương i và ch c ch n còn ti p t c gi v trí ó trong tương lai. Vi c khai thác d u m l n u tiên M năm 1859 ã d n n ý tư ng s d ng nó vào s n sinh năng lư ng cơ h c, năm 1862 ã xu t hi n ng cơ dùng d u ho , sau ó dùng xăng. ng cơ xăng vư t h n ng cơ hơi nư c v kích thư c và hi u su t s d ng, nó xâm nh p nhanh chóng vào m i ngành kinh t - k thu t, c bi t là xu t hi n máy bay. Năm 1895, ng cơ Diesel ra i, hi u su t s d ng nhiên li u cao hơn các lo i ng cơ khác (Diesel: 30 - 35%, ng cơ xăng 25 - 30%, máy hơi nư c hi n i cao nh t 20%). Sáng ch này còn quan tr ng ch nó s d ng các lo i d u n ng, trư c ó là ph th i b i. S ra i c a ng cơ t trong làm k thu t giao thông v n t i b o l n. N i b t nh t trong giao thông v n t i th i kỳ này s xu t hi n và phát tri n c a máy bay và ngành hàng không. K thu t thông tin liên l c cũng bi n i v ch t. Năm 1876 sáng ch máy i n tho i, 1897 có th coi m u k nguyên thông tin vô tuy n v i vi c s d ng sóng i n t liên l c gi a hai b bi n Manche. Năm 1936, máy phát và máy thu vô tuy n tru n hình xu t hi n Anh, kh i u cho quá trình phát tri n h t s c phong phú c a k thu t sóng i n t trong cách m ng công ngh hi n i . 4- Cu c cách m ng khoa h c - k thu t hi n i (gi a th k 20 - n nay). T gi a nh ng năm 1940 (sau chi n tranh th gi i th II), xu t hi n nh ng d u hi u m i ó là s bi n i khoa h c thành l c lư ng s n xu t tr c ti p, m u cho m t giai o n m i: giai o n cách m ng khoa h c, k thu t hi n i. 134
Cách m ng khoa h c k thu t là s bi n i t n g c c a l c lư ng s n xu t v i s d n ư ng c a khoa h c. Cu c cách m ng này là m t hi n tư ng hoàn toàn m i trong l ch s khoa h c và k thu t th gi i và là c i m l n nh t trong th i i chúng ta. Xu t phát i m c a cu c cách m ng này là nh ng phát minh trong khoa h c t nhiên vào cu i th k 19 u th k 20. Nh ng phát minh này ã làm thay i m t cách căn b n các quan ni m c a chúng ta v th gi i v t ch t, cho phép con ngư i hi u sâu hơn v b n ch t th gi i và t ó có th i u khi n th gi i v t ch t m t cách có l i hơn cho các m c tiêu phát tri n c a xã h i loài ngư i. Có th nêu ra ba lĩnh v c quan tr ng nh t t o ra ti n c a cu c cách m ng khoa h c - k thu t hi n i: ó là khám phá c u trúc bên trong c a v t ch t và vũ tr t ng th , khám phá tr ng thái s ng và nh ng phát hi n v trái t. Khám phá c u trúc bên trong c a v t ch t: Cho n nay các nhà khoa h c ã i n b c tranh g n như hoàn ch nh v c u trúc v t ch t m c sâu th năm (phân t , nguyên t , h t nhân và i n t , proton và nơtron và h t quark - 6 h t nhân pepton). S nghiên c u v c u trúc bên trong c a v t ch t th y xu t hi n các h t, mà các h t này chúng ta s nh n th y khi i ngư c l i quá trình ti n hoá trong th i gian c a vũ tr . Nh ng phát minh này t o ra nh ng sáng ch công ngh trong các lĩnh v c bán d n, ng v phóng x , laze, năng lư ng h t nhân. Nh ng phát minh khoa h c này ã i trư c r t xa so v i nhu c u ho c kh năng s d ng chúng vào m c ích th c t . i u này có nghĩa con ngư i có m t d tr ki n th c vô cùng to l n gi i quy t các v n c a mình. Khám phá tr ng thái s ng: T nh ng năm 1950, ã có s h i t c a m t lo t b môn sinh h c mà trư c ó c l p v i nhau. Các b môn sinh lý h c t bào, sinh hóa h c, vi sinh h c, vi rút h c ã ư c k t h p v i s hình thành cái lõi chung c a chúng, ó là sinh h c phân t . B môn sinh h c này tìm cách gi i thích các ch c năng c a v t th s ng qua c u trúc c a các phân t c u t o nên chúng. Nh làm sáng t c u trúc c a các i phân t sinh h c chính, các prôtêin và các axít nuclêic, s hi u bi t c a chúng ta v tính k th a, các cơ ch t bào và s liên k t c a chúng ã hoàn toàn i m i. S ra i c a b môn sinh h c phân t và nh ng phát minh khoa h c c a h c ng v i nh ng ti n b công ngh khác ã t o ra các ngành công ngh như: công ngh vi sinh hi n i, công ngh di truy n (AND tái t h p), công ngh t bào và công ngh enzim. S ra i c a sinh h c phân t có th xem như m t k t qu c a áp d ng khoa h c v c u trúc bên trong c a v t ch t vào m t i tư ng c th và m i m c sâu u tiên. Nh ng khám phá trái t: Thành t u n i b t trong lĩnh v c này là lý thuy t ki n t o m ng, theo ó trái t ư c coi như m t hành tinh v i nh ng i dương ang r ng ra hay co l i, nh ng l c a ang di chuy n dù h t s c ch m ch p, nh ng áy bi n tr hơn l c a. Nh ng phát hi n này giúp chúng ta có th hi u rõ hơn v trái t c a chúng ta ang s ng, mang l i nh ng hi u bi t m i, quan tr ng. Nh các máy móc vũ tr (t v tinh nhân t o, tr m qu o…), con ngư i ã quan sát toàn c u v trái t và có ư c bư c ti n kh ng l trên con ư ng làm ch hành tinh c a mình. Nh ng hi u bi t m i cùng v i các công ngh hi n i giúp con ngư i gi i quy t nhi u v n có ý nghĩa kinh t - xã h i to l n như: ánh giá ti m năng kho ng s n dư i bi n, d báo ng t, d báo th i ti t dài h n, ánh giá h u qu nh ng ho t ng c a con ngư i i v i khí h u… s ư c gi i quy t v i k t qu cao hơn. Nh ng thành t u c a cách m ng công ngh ương i. T kho ng gi a nh ng năm 1970, cu c cách m ng khoa h c - k thu t hi n i b t u có nh ng c i m và xu hư ng phát tri n m i, có th coi là giai o n th hai c a cách m ng này, ó 135
là cu c cách m ng v công ngh . Nguyên nhân xu t hi n cu c cách m ng công gnh này là do vào gi a nh ng năm 1970, th gi i xu t hi n nh ng v n nghiêm tr ng làm toàn th gi i ph i lo l ng. ó là s bùng n dân s trong khi m c tăng s n xu t lương th c, th c ph m không tương x ng trên ph m vi th gi i, trong khi ó các nư c phát tri n, t l ngư i trong tu i lao ng gi m, s c n ki t tài nguyên thiên nhiên do phát tri n kinh t di n ra quá nhanh, ch y u theo chi u r ng, môi trư ng s ng c a loài ngư i b hu ho i nghiêm tr ng, s ô nhi m không khí và các ngu n nư c ã n m c báo ng. Chính do nh ng v n nghiêm tr ng như v y, n n kinh t th gi i ã rơi vào m t cu c kh ng ho ng sâu s c. thoát kh i cu c kh ng ho ng này, loài ngư i ã bư c vào m t cu c cách m ng v công ngh . B n ch t c a cu c cách m ng công ngh là thay th giai o n ti n b k thu t mà n i dung ch y u là b sung cho b máy s n xu t hi n hành nh ng k thu t hoàn ch nh hơn b ng m t giai o n m i trong ó b máy s n xu t hi n hành ư c i m i trên cơ s s d ng nh ng phương pháp và công ngh m i h n v nguyên t c. Cu c cách m ng công ngh di n ra nhanh chóng và sâu r ng kh p m i lĩnh v c. V m t năng lư ng, năng lư ng i n v n là ngu n năng lư ng ch o trong h th ng công ngh , nhưng các ngu n năng lư ng sơ c p s n xu t ra năng lư ng i n ã có nh ng phát tri n quan tr ng. Năng lư ng h t nhân, các d ng năng lư ng tái t o như nư c, gió, m t tr i, khí sinh v t… ang m ra các tri n v ng to l n, cùng các phương pháp thăm dò, khai thác d u khí có nh ng ti n b vư t b c, m b o nhu c u năng lư ng cho nhân lo i trong tương lai. Song song v i vi c t o ngu n năng lư ng, vi c ti t ki m năng lư ng cũng mang l i k t qu h t s c to l n. Trong lĩnh v c i n t và công ngh tin h c, s thâm nh p c a i n t và tin h c vào m i lĩnh v c s n xu t và trong i s ng là c i m n i b t c a cách m ng công ngh . Sau chi n tranh th gi i th hai, sáng ch transito năm 1947 có th coi là s t phá quan tr ng c a k nguyên i n t và tin h c hi n i. s phát c a công ngh bán d n cho ra i nh ng m ch t h p ch a r t nhi u linh ki n i n t trên m t phi n vi m nh, n năm 2000 ã n 10 tri u linh ki n trên m t phi n k t qu c a thành t u này là m c t h p tăng cao thì th tích càng bé, tính n nh càng cao, tiêu th năng lư ng càng ít và giá thành càng gi m nhanh. Trên cơ s các m ch t h p, máy tính i n t phát tri n r t nhanh theo hai hư ng: máy tính c c l n có t c tính toán, n năm 2000, ã là 10 t phép tính trong m t giây máy vi tính dùng cho cá nhân nhưng có th liên k t thành m ng lư i toàn c u. Máy vi tính cá nhân dùng cho nh ng ngư i không có chuyên sâu v tin h c cũng có th s d ng, v i giá ngày càng nh . Công ngh sinh h c hi n i mang l i nh ng bi n i có tính ch t cách m ng trong các lĩnh v c t o gi ng, phân bón, thu c tr sâu và công nghi p ch bi n nông s n. Trong y t , công ngh gen ang t o ra nh ng bi n i r t l n trong ch n oán, phòng b nh và i u tr . Công ngh sinh h c cũng ư c s d ng ch ng ô nhi m môi trư ng do ph th i công, nông nghi p t o ra. Trong lĩnh v c v t li u, khoa h c và công ngh ã t o ra ư c các lo i áp ng ư c t t c các nhu c u trong m i lĩnh v c ho t ng. Các nhà luy n kim ã áp d ng các công ngh m i k t h p v t li u v i phương pháp gia công, v a nâng cao ch t lư ng v t li u, v a nâng cao ch t lư ng s n ph m. S t thép có xu th gi m d n v kh i lư ng nhưng l i tăng nhanh v ch t lư ng. Công ngh và công nghi p ch t d o phát tri n r t nhanh. ang có xu hư ng k t h p vi c ch t o v i vi c gia công ch t d o thành m t quá trình th ng nh t, không tr i qua khâu trung gian. S phát tri n c c kỳ a d ng và sôi ng c a v t li u ang nh hư ng sâu s c n quá trình công ngh trong s n xu t công nghi p và phong cách tiêu dùng. 136
1970 Vi x lý; K t h p AND 1950-1969 máy in 1940-1949 V tinh; Laze;Máy quét Tivi màu; M ch tích MRI Tàu con 1901-1939 bom nguyên h p; Laze; thoi; i u hoà 1830-1900 t ; bán d n; Robot Microcop không khí; i n tín; Máy bay Ôtô; máy tính s ; ng cơ t Camera; Máy Tên l a; 1793-1829 trong; i n bay ph n l c Radio FM; V i bông; tho i; Ch p ng cơ thuy n có nh; Rada ph n l c ng cơ hơi nư c Hình 6.2. Các i m i công ngh quan tr ng 6.2.2.Các nh hư ng và tác ng c a công ngh i v i kinh t - xã h i. 1- Vai trò c a công ngh - Nh ng i u ã trình bày trong ph n li n k trên là d n ch ng v vai trò c a công ngh i v i s phát tri n c a xã h i loài ngư i. H u h t nh ng bư c ngo t trong l ch s kinh t th gi i u g n v i các sáng ch công ngh . ã có lu n i m cho r ng ti n b công ngh là ng l c m nh m nh t thúc y s phát tri n xã h i loài ngư i. - Trong n n kinh t th trư ng, công ngh ư c coi là vũ khí c nh tranh m nh m nh t. Nh công ngh tiên ti n hơn, ch t lư ng s n ph m s t t hơn, năng su t cao hơn, chi phí s n xu t gi m d n n h ư c giá thành s n ph m, t o ra ưu th c nh tranh trên th trư ng. - Công ngh là m t trong ba y u t t o ra s tăng trư ng kinh t : Tích lu tư b n, dân s và l c lư ng lao ng và ti n b công ngh . Ti n b công ngh thông qua i mói công ngh t o ra năng su t cao. - Công ngh là phương ti n h u hi u nh t ê nâng cao các ch tiêu ph n ánh s phát tri n c a m t qu c gia, ví d ch tiêu phát tri n nhân l c HDI. 2- Tác ng c a công ngh - Các sáng ch công ngh t o ra các ngnàh ngh m i ng th i làm m t i m t s ngành ngh cũ. - Quan sát quá trình phát tri n c a các nư c công nghi p hoá, ã ghi nh n ư c s bi n i v cơ c u ngư i lao ng trong xã h i dư i s tác ng c a công ngh . th trên hình 6.3 mô t s thay i t l lao ng trong các lĩnh v c nông nghi p, công nghi p, d ch v và thông tin các nư c này khi chuy n t n n kinh t nông nghi p sang công nghi p hoá, phát tri n và phát tri n cao. 137
Lao ng (%) Nông Công nghi p nghi p Thông tin D ch v Nông Công Phát Phát tri n N n kinh t nghi p nghi p tri n cao Hình 6.3. Bi n i cơ c u lao ng dư i tác ng c a công ngh T i m t trình công ngh nh t nh, t nư c vư t qua ngư ng ói nghèo, m c tiêu th tài nguyên s cân b ng, sau ó nh thành t u c a khoa h c và công ngh , các tài nguyên này có th ph c h i . M i quan h gi a phát tri n công ngh v i tài nguyên thư ng ư c mô t b ng thì là ư ng cong ch U. th hình 6.3, nêu m i quan h gi a tài nguyên là r ng v i phát tri n công ngh minh ho . Tài nguyên Ngư ng ói nghèo Ngư ng sinh thái Th p Cao R t cao Phát tri n côngngh Hình 6.3. ư ng cong ch U ( ư ng cong S.Kuznet) M t s nhà khoa h c ã phát hi n m i quan h gi a chu kỳ phát tri n kinh t v i các sáng ch công ngh . K t cách m ng công nghi p t i nay n n kinh t tr i qua nh ng chu kỳ phát tri n 50 - 55 năm, sau th i kỳ phát t n suy thoái r i suy thoái n ng sau ó ph c h i. Quan sát các chu kỳ 138
các nhà khoa h c (N. Kondrat ieff, Schumpeter, Kuznets, Van Duijn) ã k t lu n r ng các i m i công ngh quan tr ng thư ng xu t hi n t i các kho ng th i gian có tính chu kỳ, t i các th i i m n n kinh t suy thoái ho c trì tr . 3- M i quan h gi a công ngh và kinh t - xã h i là quan h tương h . Hình 6.4. mô t m i quan h tương h gi a công ngh và h th ng kinh t , văn hoá, xã h i. Chính sách M mang Tăng trư ng H t h ng Năng su t chính tr , kinh H t h ng t văn hoá, xã công ngh hi Ngu n l c Phát tri n B n v ng Phương ti n tiên ti n n nh nh hư ng phát tri n Hình 6.4. M i quan h tương h gi a công ngh và h th ng chính tr Ban u các chính sách phát tri n công ngh úng n t o i u ki n m mang công ngh . Công ngh m mang t o ra c a c i d i dào, nh s a d ng công ngh giúp kinh t tăng trư ng. Nh kinh t tăng trư ng, xã h i lành m nh có ngu n l c d i dào hơn cùng c p cho phát tri n công ngh . S phát tri n cao c a công ngh s cung c p cho xã h i nhi u phương ti n, công c tiên ti n, y m nh s n xu t xã h i, c ng c s c m nh an ninh qu c phòng. Xã h i phát tri n òi h i ch t lư ng s ng cao, b n v ng, hài hoà sinh thái, nhân văn, s nh hư ng phát tri n công ngh b ng kinh t , pháp lý. Như v y các v n công ngh không th tách r i y u t môi trư ng xung quanh công ngh . 6.3. QU N LÝ NHÀ NƯ C V CÔNG NGH 1- Vai trò, ch c năng c a Nhà nư c trong qu n lý khoa h c – công ngh . a/ Vai trò, ch c năng c a nhà nư c. Lý thuy t và th c t v vai trò c a Nhà nư c trong qu n lý phát tri n các qu c gia trên Th gi i trong l ch s ã tr i qua nhi u thay i. Ngày nay xu hư ng chung trên th gi i là ngư i ta ngày càng coi tr ng s tác ng c a qu n lý Nhà nư c l n s tác ng c a th trư ng vào n n kinh t. Nhà nư c thông qua cơ ch , lu t pháp, các chính sách và các gi i pháp t o i u ki n cho t nư c có s phát tri n, n nh, b n v ng. b/ Vai trò và ch c năng c a Nhà nư c trong qu n lý khoa h c công ngh . 139
Vai trò c a Nhà nư c trong qu n lý khoa h c và công ngh tương t như trong qu n lý kinh t - xã h i n i chung. Nhà nư c có ba ch c năng chính trong qu n lý khoa h c công ngh , ó là ch c năng nh hư ng, t ch c; ch c năng thúc y, kích thích; ch c năng hành chính , i u ch nh. Tuỳ thu c vào m c tiêu chi n lư c, m c tiêu ng n h n, hay gi i quy t nh ng v n cp bách, Nhà nư c có th th c hi n các ho t ng như sau: - Ch c năng nh hư ng , t ch c: m b o khoa h c và công ngh là cơ s phát tri n kinh t - xã h i, An ninh qu c phòng, thông qua: Ho ch nh chi n lư c; thi t l p ưu tiên qu c gia v công ngh ; Xây d ng h th ng giáo d c qu c gia hư ng v khoa h c – công ngh ; T ch c ào t o nhân l c khoa h c – công ngh , hay c u vãn v tài chính cho các d án hay t ch c nghiên c u và tri n khai… - Ch c năng thúc y, kích thích: m b o s phát tri n n nh và liên t c c a khoa h c cơ b n, khoa h c ng d ng và phát tri n công ngh , thông qua: Xây d ng cơ s h t ng kinh t ; u tư xây d ng và phát tri n năng l c công ngh , s d ng hi u qu ngu n l c có s n; Xây d ng và phát tri n th trư ng công ngh , thúc y chuy n giao công ngh qu c t và trong nư c và xây d ng các d án công ngh chi n lư c. - Ch c năng hành chính, i u ch nh : Th c hành ch c năng công quy n i v i các ho t ng phát tri n công ngh như: Ban hành lu t pháp; ki m soát nh ng thay i có th gây nh ng bi n i sinh h c; b o v s c kho c ng ng; ki m soát các tác ng t i môi trư ng s ng; B o v quy n l i ngư i tiêu dùng; S d ng pháp lu t hi n hành và bi n pháp tăng cư ng trong trư ng h p kh n c p. 2- Các c trưng c a qu n lý khoa h c công ngh . a/ M i quan h gi a qu n lý KH&CN v i qu n lý phát tri n công ngh - Trong th c t ba giai o n: nghiên c u khoa h c, phát tri n công ngh và ti n hành s n xu t luôn có s tương tác và l ng ghép, an xen. 140
NGHIÊN C U Nghiên c u Nghiên c u cơ b n ng d n g NGHIÊN C U TRI N KHAI Nghiên c u Tri n khai Tri n khai ng d n g th c nghi m hoàn thi n S N XU T THƯƠNG M I HOÁ Tri n khai S n xu t Ti p n h n hoàn thi n i trà th trư ng PHÁT TRI N CÔNG NGH Hình 6.5 Chu trình NCKH - PTCN - SX, TMH - Nghiên c u khoa h c cơ b n nh m khám phá b n ch t ho c phát hi n ki n th c m i dư i d ng nguyên lý, lý thuy t ho c quy lu t có giá tr t ng quát. - Nghiên c u khoa h c ng d ng nh m khai thác k t qu c a nghiên c u khoa h c cơ b n vn d ng vào th c ti n ho c tìm gi i pháp m i gi i quy t m t nhi m v nh t nh. - Tri n khai th c hi n là v n d ng các quy lu t (c a NCCB) và các nguyên lý (c a NCƯD) ưa ra các hình m u kh thi v k thu t, v kinh t , v môi trư ng, v tài chính, v xã h i… - Tri n khai hoàn thi n (hay s n xu t th c nghi m) nh m m c ích n m v ng k năng thu n ph c công ngh ho c hoàn thi n s n ph m m i trên m t quy mô bán công nghi p, chu n b sn xu t hàng lo i có hi u qu . Trên ây là khâu cu i cùng nh m hoàn thi n công ngh và dây truy n s n xu t m u thương m i hoá ho c m r ng s n xu t sau này. Nghiên c u ng d ng, tri n khai th c nghi m và tri n khai hoàn thi n t o thành kh i các ho t ng phát tri n công ngh . Phát tri n công ngh khác v i nghiên c u khoa h c ch phát tri n công ngh g n v i doanh nghi p và th trư ng hơn. b/ Trong n n kinh t phân ngành, qu n lý Nhà nư c v công ngh không ch n m trong ph m vi m t B chuyên trách. Nh ng ho t ng phát tri n công ngh có t t c các lĩnh v c ho t ng c a xã h i, t t c các c p t công ty t i ngành kinh t . Nh ng nơi có ho t ng phát tri n công ngh này có th n m dư i s qu n lý Nhà nư c c a các cơ quan khác nhau (t Qu c phòng, Công an, Công nghi p, Nông nghi p, Giao thông, Xây d ng, Lâm nghi p, Th y s n, Thương m i n Lao ng - Thương binh và Xã h i, Y t …) 141
TÓM T T. 1- Khái ni m qu n lý công ngh . - góc vĩ mô: Qu n lý công ngh là m t lĩnh v c ki n th c liên quan n thi t l p và th c hi n các chính sách v phát tri n và s d ng công ngh , v tác ng c a công ngh i v i xã h i , v i các t ch c, các cá nhân và t nhiên, nh m thúc y i m i, t o tăng trư ng kinh t và tăng cư ng trách nhi m trong s d ng công ngh i v i l i ích c a nhân lo i. - góc cơ s : Qu n lý công ngh là m t b môn khoa h c liên ngành, k t h p khoa h c - công ngh và các tri th c qu n lý ho ch nh, tri n khai và hoàn thi n các năng l c công ngh nh m xây d ng và th c hi n các m c tiêu trư c m t và lâu dài c a m t t ch c 2- M c tiêu c a qu n lý công ngh . - Nâng cao m t b ng khoa h c và dân trí. - Phát tri n ti m l c khoa h c công ngh 3- Ph m vi c a qu n lý công ngh . - M c tiêu phát tri n công ngh . - Các tiêu chu n l a ch n công ngh . - Th i h n k ho ch cho các công ngh . - Các ràng bu c phát tri n công ngh . - Cơ c h phát tri n công ngh . - Các ho t ng công ngh . 4- Qu n lý nhà nư c v công ngh . - Vai trò, ch c năng c a Nhà nư c trong qu n lý khoa h c – công ngh . - Các c trưng c a qu n lý khoa h c – công ngh . CÂU H I ÔN T P. 1- Qu n lý công ngh là gì theo quan i m vi mô, vĩ mô ? T i sao c n ph i qu n lý công ngh , c bi t là giai o n u c a quá trình công nghi p hoá ? Qu n lý công ngh khác qu n lý s n xu t như th nào ? 2- Trình bày các y u t nh hư ng n phát tri n công ngh trong qu n lý công ngh ? 3- Các c trưng cơ b n c a qu n lý khoa h c – công ngh . 142
TÀI LI U THAM KH O. 1- Giáo trình Công ngh và qu n lý công ngh . B môn Qu n lý công ngh , Trư ng i h c Kinh t Qu c dân. NXB i h c Kinh t qu c dân – 2006. 2- Qu n tr Công ngh - Tr n Thanh Lâm; Nhà xu t b n Văn hóa Sài gòn – 2006. 3- ESCAP. “Technology Atlas Project” (B n d ch ) năm 1997. 143
M CL C L I NÓI U........................................................................................................................... 1 CHƯƠNG 1: CÔNG NGH VÀ QU N TR CÔNG NGH . ............................................. 2 GI I THI U ........................................................................................................................... 2 1- M c ích – yêu c u : ...................................................................................................... 2 2- N i dung chính:.............................................................................................................. 2 N I DUNG ............................................................................................................................ 2 1.1. CÔNG NGH .............................................................................................................. 2 1.2. QU N TR CÔNG NGH ........................................................................................ 31 TÓM T T ............................................................................................................................ 35 CÂU H I ÔN T P .............................................................................................................. 37 CHƯƠNG 2 : ÁNH GIÁ CÔNG NGH VÀ NĂNG L C CÔNG NGH .................... 38 GI I THI U ......................................................................................................................... 38 1- M c ích, yêu c u ........................................................................................................ 38 2- N i dung chính. ............................................................................................................ 38 N I DUNG .......................................................................................................................... 38 2.1. ÁNH GIÁ CÔNG NGH ....................................................................................... 38 2.2. ÁNH GIÁ NĂNG L C CÔNG NGH . ................................................................ 49 TÓM T T ............................................................................................................................ 63 CÂU H I ÔN T P .............................................................................................................. 64 CHƯƠNG 3: D BÁO VÀ HO CH NH CÔNG NGH ............................................... 65 GI I THI U ......................................................................................................................... 65 1- M c ích, yêu c u ........................................................................................................ 65 2- N i dung chính. ............................................................................................................ 65 N I DUNG .......................................................................................................................... 65 3.1. D BÁO CÔNG NGH .......................................................................................... 65 3.2. HO CH NH CÔNG NGH ................................................................................. 70 TÓM T T ............................................................................................................................ 71 CÂU H I ÔN T P .............................................................................................................. 72 CHƯƠNG 4: L A CH N VÀ I M I CÔNG NGH .................................................. 73 GI I THI U ......................................................................................................................... 73 1- M c ích, yêu c u. ....................................................................................................... 73 2- N i dung chính :........................................................................................................... 73 N I DUNG .......................................................................................................................... 73 4.1. L A CH N CÔNG NGH ...................................................................................... 73 144
4.2. I M I CÔNG NGH ........................................................................................... 83 TÓM T T .......................................................................................................................... 104 CÂU H I ÔN T P ............................................................................................................ 105 CHƯƠNG 5: CHUY N GIAO CÔNG NGH .................................................................. 106 GI I THI U ....................................................................................................................... 106 1- M c ích- yêu c u:..................................................................................................... 106 2- N i dung chính. .......................................................................................................... 106 N I DUNG ........................................................................................................................ 106 5.1. KHÁI NI M CHUNG............................................................................................. 106 5.2. CÁC Y U T NH HƯ NG N CHUY N GIAO CÔNG NGH .................. 111 5.3. S H U TRÍ TU VÀ CHUY N GIAO CÔNG NGH ..................................... 113 5.4. QUÁ TRÌNH CHUY N GIAO CÔNG NGH ...................................................... 115 5.5. KINH NGHI M CHUY N GIAO CÔNG NGH CÁC NƯ C ANG PHÁT TRI N ............................................................................................................................ 119 TÓM T T .......................................................................................................................... 125 CÂU H I ÔN T P ............................................................................................................ 126 CHƯƠNG 6: QU N LÝ CÔNG NGH ............................................................................ 127 GI I THI U ....................................................................................................................... 127 1- M c ích- yêu c u:..................................................................................................... 127 2- N i dung chính. .......................................................................................................... 127 N I DUNG ........................................................................................................................ 127 6.1. QU N LÝ CÔNG NGH ....................................................................................... 127 6.2. CÔNG NGH VÀ PHÁT TRI N KINH T XÃ H I ........................................... 130 6.3. QU N LÝ NHÀ NƯ C V CÔNG NGH .......................................................... 139 TÓM T T. ......................................................................................................................... 142 CÂU H I ÔN T P. ........................................................................................................... 142 TÀI LI U THAM KH O.................................................................................................... 143 M C L C ............................................................................................................................. 144 145