QUỐC GIA PHÙ NAM

Chia sẻ: Do Van Dung | Ngày: | Loại File: DOC | Số trang:16

Thêm vào BST

Báo xấu

258
lượt xem 79
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

1.Vị trí địa lý: 2. Nằm ở khu vưc hạ lưu sông Mê Công. Có cội nguồn sông là nền văn hóa Đồng Nai. Được phát sinh và phát triển ở sông Đồng Nai. Hiện nay theo các nhà nghiên cứu 3.Nằm ở khu vực hạ lưu sông Mê Công. Địa bàn chủ yếu là châu thổ đồng bằng sông Cửu Long bao gồm nhiều địa hình sinh thái khác nhau, tỉnh An Giang (Óc Eo-Ba Thê), tỉnh Kiên Giang (Đá Nổi-Nền Chùa-Tân Long), vung ven biển Tây Nam, U Minh Hạ vươn ra tận biển Đông....

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: QUỐC GIA PHÙ NAM

QUỐC GIA PHÙ NAM 1. Vị trí địa lý: 2. Nằm ở khu vưc hạ lưu sông Mê Công. Có cội nguồn sông là nền văn hóa Đồng Nai. Được phát sinh và phát triển ở sông Đồng Nai. Hiện nay theo các nhà nghiên cứu 3. Nằm ở khu vực hạ lưu sông Mê Công. Địa bàn chủ yếu là châu thổ đồng bằng sông Cửu Long bao gồm nhiều địa hình sinh thái khác nhau, tỉnh An Giang (Óc Eo-Ba Thê), tỉnh Kiên Giang (Đá Nổi-Nền Chùa-Tân Long), vung ven biển Tây Nam, U Minh Hạ vươn ra tận biển Đông. 4. Quốc gia Phù Nam cổ được hình thành ở vùng khí hậu cận xích đạo nên nơi đây có khí hậu khô nóng, thời tiết trong năm chia thành hai mùa rõ rệt là mùa mưa và mùa khô, không có mùa đông lạnh. Khí hậu đã có ảnh hưởng rất lớn đến đời sống của cư dân nơi đây.
5. Địa hình khá là bằng phẳng, có độ cao so với mực nước biển từ 200-400 mét, trong vùng có hệ thông sông ngòi chằng chịt tạo điều kiện thuận lợi cho sự phát triển kinh tế. 6. Quốc gia Phù Nam cổ có vị trí địa lí rất thuận lợi so với các nước trong vùng, hiện nay vùng này thuộc khu vực Nam bộ của nước Việt Nam, phía Băc giáp với Trung Bộ,phía Tây giáp với Campuchia, phía Nam giáp với vịnh Thái Lan, phía Đông giáp với biên Đông, là nơi giữ vị trí trung chuyển của con đường giao thông đường biển quốc tế nên từ xa xưa Phù Nam là nơi có vị trí rất quan trọng với các nước trong khu vực. Do có vị trí địa lí thuận lợi như vậy nên quốc gia cổ Phù Nam từ xa xưa đã có một nền kinh tế rất phát triển, đăc biệt là nền kinh tế ngoại thương với các nước trong khu vực thông qua đường thủy và đường bộ. Nền kinh tế ngoại thương đó có mối quan hệ chặt chẽ với quan hệ ngoại giao giữa các nước với nhau, mối quan hệ ngoại giao giữa các nước tốt đẹp chính là điều kiện thuận lợi cho sự hát triển kinh tế thương nghiệp. 2. Vài nét về sự hình thành quốc gia Phù Nam. Các quan niệm về sự ra đời của quốc gia Phù Nam. Theo sự ghi chép của Khang Khái một quan lại người Trung Hoa đến Phù Nam vào giữa Thế kỷ thứ III kể lại : có người nước ngoài tên là Hỗn Điền có thể từ Ấn Độ hay các đảo phía Nam đến đảo này. Đã đánh bại được nữ chúa có tên là Lá Liễu. Sau ông đã cưới làm vợ và lập ra một triều đại ở đây đến khi ông chết. Con cháu của ông tiếp tục cai trị khu vực này. Phù Nam ra đời vào khoảng thế kỷ thứ I có thể sớm hoặc muộn hơn một chút. Cùng thời gian này ở phía Nam Đông Nam Á cũng xuất hiện nhiều tiểu quốc khác trong đó Phù Nam nổi lên là một quốc gia mạnh nhất. Do vậy Phù Nam đã thu hút được nhiều quốc gia có trình độ kinh tế - xã hội khác nhau. Trong đó, Phù Nam giữ địa vị là tôn chủ mà các quốc gia khác phải thuần phục và cống nạp.
Đến đời vua Phạm Sư Man vào khoảng đầu thế kỷ thứ III cương vực Phù Nam mở rộng ra rất nhiều và tiến hành nhiều cuộc chiến tranh xâm lược xung quanh và trở thành cường quốc của Đông Nam Á, hạ lưu sông Mê Kông và cả Nam Bộ ngày nay. Phía Bắc vươn tới tận Cam Ranh và có thể mở rộng hơn nữa. Phạm Sư Man từng được coi là người chinh phục vĩ đại cũng vì cuộc viễn chinh xuống phía Nam có tên gọi là Chin Lin và ở đây Phạm Sư Man đã qua đời. Sự thành đạt của Phù Nam dưới thời kỳ của Phạm Sư Man đã lên đến đỉnh điểm. Sau khi ông mất các vị vua kế nghiệp đã không thực hiện được sự nghiệp của ông. Sự thất bại của liên minh Phù Nam đã mất trong các cuộc chiến tranh, cướp bóc Giao Châu từ năm 270 đã chứng tỏ điều đó. Phù Nam mất dần đi khí thế một cường quốc Đông Nam Á. Suốt cả ở thế kỷ thứ IV và sau này. Cho đến nay chưa có lý giải xác đáng nào về nguy cơ tiêu vong của vương quốc Phù Nam. Một vương quốc đã từng là một cường quốc trong khu vực. 3. Quan hệ giao lưu và buôn bán thương mại với các nước trong khu vực. Mét trong sè con ch¸u kÕ nghiÖp cña Hçn §iÒn lµ Hån Ban Huèng t×m c¸ch reo s¾c nghi kþ, chia rÏ c¸c thµnh bang, mé qu©n ®i chinh phôc c¸c tØnh råi cho con ch¸u m×nh cai trÞ riªng rÏ mçi ngêi mét thµnh bang. Nh÷ng ngêi nµy gäi lµ tiÓu v- ¬ng. Ngoµi 90 tuæi th× Hån Bµn Huèng chÕt, ngêi con thø cña «ng lµ Hçn Bµn Bµn ®îc lªn kÕ vÞ. Vua nµy tin cËy vµ hÕt viÖc triÒu chÝnh cho viªn ®¹i so¸i Ph¹m S Man. Hån Bµn ë ng«i vua ®îc 3 n¨m th× mÊt. TÊt c¶ triÒu thÇn t«n Ph¹m S Man lªn lµm vua, niªn hiÖu lµ Suryarman (trÞ v× 225 – 230). ¤ng lµ ngêi can ®¶m vµ thao lîc, ®em qu©n ®i ®anh c¸c níc l©n bang lµm ch hÇu vµ xng lµ Phï Nam §¹i V¬ng.
Sau ®ã «ng cßn ®ãng thuyÒn lín vît biÓn ®¸nh chiÕm thªm ®¬c h¬n 10 níc, më réng bê cái ®Õn n¨m, s¸u ngµn dÆm. Trong lóc ®ang dù tÝnh ®¸nh Kim L©n, Ph¹m S Man l©m bÖnh, «ng chØ ®Þnh con trai trëng lµ Th¸i tö Kim Dinh kÕ vÞ. Lóc ®ã, con trai cña ngêi bÞ chÞ Ph¹m S Man tªn Ph¹m Chiªn ®ang chØ huy 2000 qu©n lÝnh dïng mu ®o¹t quyÒn bÝnh, h¹ s¸t Kim Sinh,råi tù xng lµ vua, niªn hiÖu Pharanindra-varman. Mét ngêi con trai kh¸c cña Ph¹m S Man tªn lµ Ph¹m Trêng luc ®ã ®ang cßn bó, ph¶i sèng Èn nÊu trong quÇn chóng. §Õn 20 tuæi,hoµng tö Ph¹m Trêng chiªu mé dòng sÜ trong níc, næi dËy giÕt chÕt Ph¹m Chiªn giµnh l¹i ng«i b¸u nhng ch¼ng bao l©u viªn ®¹i tíng Ph¹m T©m l¹i h¹ s¸t Ph¹m Trêng tù xng lµ vua. Nh÷ng sù kiÖn trªn ®©y diÔn ra tõ n¨m 225 ®Õn n¨m 280. Trong thêi gian ®ã díi triÒu ®¹i Ph¹m Chiªn, Phï Nam ®· ®Æt quan hÖ ngo¹i giao víi Ên §é vµ Trung Hoa. Theo truyÖn cña Khang Th¸i: Khi xa díi triÒu Ph¹m Chiªn lµ ngêi níc §µm D¬ng tªn Gia Têng Lª tõ Ên §é, ®i tõng chÆng ®Õn bu«n b¸n ë Phï Nam. Ngêi Êy kÓ víi vua Ph¹m Chiªn vÒ nh÷ng tËp qu¸n, vÎ huy hoµng vµ trï phó cña cña Ên §é. Ph¹m Chiªn ph¸i T« VËt ®i sø sang Ên §é. T« vËt xuèng thuyÒn ë §Çu C©u Lîi (cã thÓ lµ Takkola trªn bê biÓn phÝa t©y b¸n ®¶o M· lai). Ph¸i bé ®Õn cöa s«ng H»ng (Gange), ®i ngîc dßng s«ng ®Õn tËn triÒu ®×nh Muninda. Quèc v¬ng cho ngêi ®a ph¸i bé ®i th¨m thó trong níc vµ khi hä vÒ ¤ng göi tÆng vua Phï Nam 4 con ngùa cña xø NguyÖt Chi (Indoseythe) vµ cho mét ngêi Ên tªn TrÇn Tèng th¸p tïng ph¸i bé ®Õn Phï Nam.Cuéc hµnh tr×nh tõ Ên §é ®Õn Phï Nam kÐo dµi 4 n¨m.
N¨m 243, díi thêi Tam Quèc, Ph¹m Chiªn ph¸i sø bé qua triÒu ®×nh nhµ §«ng Ng«. T« vËt tõ Ên §é vÒ níc díi triÒu ®aôi Ph¹m TÇn( kho¶ng 250 – 290).Còng díi triÒu ®¹i nµy, trong khoang nh÷ng n¨m 245 – 250,díi thêi T«n QuyÒn, triÒu ®×nh nhµ §«ng Ng« ph¸i Khang Th¸i( chøc trung lang) vµ Chu øng(chøc tuyªn hãa tïng sù ®i sø Phï Nam). Hai sø gi¶ Trung Hoa ®· gÆp TrÇn Tèng cïng ph¸i bé, vµ ®· hái cÆn kÎ vÒ xø së vµ phong tuc tËp qu¸n cña níc Ên §é. Nh÷ng sù kiÖn trªn ®©y diÔn ra tõ n¨m 225 ®Õn n¨m 280. Trong thêi gian ®ã díi triÒu ®¹i Ph¹m Chiªn, Phï Nam ®· ®Æt quan hÖ ngo¹i giao víi Ên §é vµ Trung Hoa. Theo truyÖn cña Khang Th¸i: Khi xa díi triÒu Ph¹m Chiªn lµ ngêi níc §µm D¬ng tªn Gia Têng Lª tõ Ên §é, ®i tõng chÆng ®Õn bu«n b¸n ë Phï Nam. Ngêi Êy kÓ víi vua Ph¹m Chiªn vÒ nh÷ng tËp qu¸n, vÎ huy hoµng vµ trï phó cña cña Ên §é. Ph¹m Chiªn ph¸i T« VËt ®i sø sang Ên §é. T« vËt xuèng thuyÒn ë §Çu C©u Lîi (cã thÓ lµ Takkola trªn bê biÓn phÝa t©y b¸n ®¶o M· lai). Ph¸i bé ®Õn cöa s«ng H»ng (Gange), ®i ngîc dßng s«ng ®Õn tËn triÒu ®×nh Muninda. Quèc v¬ng cho ngêi ®a ph¸i bé ®i th¨m thó trong níc vµ khi hä vÒ ¤ng göi tÆng vua Phï Nam 4 con ngùa cña xø NguyÖt Chi (Indoseythe) vµ cho mét ngêi Ên tªn TrÇn Tèng th¸p tïng ph¸i bé ®Õn Phï Nam.Cuéc hµnh tr×nh tõ Ên §é ®Õn Phï Nam kÐo dµi 4 n¨m. N¨m 243, díi thêi Tam Quèc, Ph¹m Chiªn ph¸i sø bé qua triÒu ®×nh nhµ §«ng Ng«. T« vËt tõ Ên §é vÒ níc díi triÒu ®aôi Ph¹m TÇn( kho¶ng 250 – 290).Còng díi triÒu ®¹i nµy, trong khoang nh÷ng n¨m 245 – 250,díi thêi T«n QuyÒn, triÒu ®×nh nhµ §«ng Ng« ph¸i Khang Th¸i( chøc trung lang) vµ Chu øng(chøc tuyªn hãa tïng sù ®i sø Phï Nam). Hai sø gi¶ Trung
Hoa ®· gÆp TrÇn Tèng cïng ph¸i bé, vµ ®· hái cÆn kÎ vÒ xø së vµ phong tuc tËp qu¸n cña níc Ên §é. Nh÷ng tµi liÖu trªn ®©y cho thÊy tõ triÒu ®¹i Ph¹m Chiªn, Phï Nam ®· ph¸t triÓn ¶nh hëng cña m×nh ®Õn Ấn §é vµ gi÷ vai trß trung gian cña con ®êng giao th¬ng hµng h¶i vµ ngo¹i th¬ng gi÷a Ên §é vµ miÒn §«ng Nam ¸. Sau nh÷ng sø bé ®Çu tiªn cña Phï Nam cña nhµ Ng«, sù bang giao cña Phï Nam vµ phÝa Nam Trung Hoa diÔn ra ®Òu ®Æn. Trong nh÷ng n¨m 268, 285, 286, 287, ®Òu cã sø bé cña triÒu ®×nh Phï Nam ®Õn nhµ TÊn (265- 419). Ba sø bé liªn tiÕp tõ 285 ®Õn 287 hiÓn nhiªn lµ hiÖu qu¶ cña sù ph¸t triÓn th¬ng nghiÖp hµng h¶i sau khi nhµ TÇn thèng nhÊt Trung Hoa vµ gia t¨ng nhu cÇu cña ph¬ng B¾c vÒ s¶n vËt xa xØ phÈmtõ c¸c níc phÝa Nam. N¨m 357, ng«i vua Phï Nam r¬i vµo tay cña mét ngêi tªn lµ Tróc Chiªn §µn. Thêi k× tõ 287 ®Õn 356 kh«ng ®Ó l¹i vÕt tÝch nµo trong sö liÖu. Cã lÏ ®ã lµ mét giai ®oan lo¹n l¹c, v× theo TÊn th, n¨m 357 Tróc Chiªn §µn tù xng lµ vua. Ngay trong n¨m ®ã, Chiªn §µn ®· ph¸i sø bé ®em theo mét tê biÓu vµ voi thuÇn qua cèng triÒu ®×nh nhµ TÊn. TÊn Môc §Õ kh«ng nhËn lÔ vËt, ra chiÕu chØ: “ Ngµy xa c¸c ®Êng tiªn v- ¬ng ®«i khi cho r»ng cÇm thó lµ ë c¸c níc ph¬ng xa mang tíi lµ nguyªn nh©n g©y ra nh÷ng ®iÒu kh«ng lµnh cho d©n chóng (...), cã thÓ tr¶ chóng vÒ xø (...). Tæn phÝ cho c¸c vËt nh thÕ kh«ng ph¶i lµ nhá, kh«ng nªn göi qua n÷a”. §ã lµ mét lÝ do tõ chèi kh¸ bÊt thêng ®èi víi mét sø bé ngo¹i giao. Cã lÏ ®ã la th¸i ®é cña triÒu ®×nh nhµ TÊn ®èi víi mét ngêi so¸n
vÞ cha ®¬c c«ng nhËn vÒ mÆt ngo¹i giao. Tróc Chiªn §µn hay Thiªn Chóc Chiªn §µn cã lÏ lµ mét ngêi xuÊt ph¸t tõ Ên §é. N¨m 357, díi thêi hoµng ®Õ Samudragupta, tÊt c¶ vïng phÝa B¾c Ên §é ®Òu thÇn phôc triÒu ®¹i Gópta, c¸c téc NguyÖt Chi ®Òu bÞ ®Èy lïi. Cã thÓ mét nh¸nh cña téc Kushan bÞ ®Èy ra khái lu vc s«ng H»ng ®· t×m c¬ may ë miÒn Suvarnabhunri ( xø Kim L©n) vµ xa vÒ phÝa §«ng. TriÒu ®¹i Tróc Chiªn §µn ®¸nh dÊu mét bíc chuyÓn tiÕp trong lÞch sö Phï Nam. Nh÷ng chinh phôc cña triÒu ®¹i Gupta ®· thóc ®Èy nhiÒu ®ît di c cña ngêi Ên §é vÒ c¸c vïng ®Êt phÝa §«ng vÞnh Bengal, c¸c vïng h¶i ®¶o vµ néi ®Þa §«ng Nam ¸. Vua kÕ vÞ Tróc Chiªn §µn lµ KiÒu TrÇn Như, nguyªn lµ mét gi¸o sÜ ®¹o Bµlam«n ë Ên §é, «ng qua ®êi n¨m 424. Vua kÕ vÞ lµ Tr× Lª §µ B¹t Ma tiÕp tôc nèi l¹i quan hÖ ngo¹i giao vµ th¬ng m¹i víi Trung Hoa díi thời nha Tống (420-478), phai cac sứ bộ đến triều cống những phẩm vật địa phương vao cac năm 434, 435, 438. Va o khoảng năm 431- 432 nứơc Lâm Áp muốn đánh chiếm đất Giao Chau, ngỏ ý mượn quan của Phu Nam. Phù Nam khước từ yeu cầu đã. Kiều Trần Như - Đồ Da Bạt Na lên ngôi vào khoảng năm 475. Ông đã phái các thương gia sang Quảng Châu buôn bán vào cuối thời nhà Tống (420-478). Dưới triều đại Nam Tề (409-501), vào năm 484, vua Phù Nam uy nhiệm hoà thượng Ấn Độ Sakya Nagasena (Sa Kỳ Na Già Tiên) đi sứ triều đình Nam Tề, dâng một bản thỉnh cầu dài gồm mấy đoạn sau: - Bày tỏ sự ngưỡng mộ và sụ thần phục của nhà vua đối với vua Nam Tề.
- Phàn nàn việc Lâm Ấp cướp thuyền buôn bán của Phù Nam- Phàn nàn về việc một bầy tôi của Phù Nam là Cưu Thù La đánh chiếm Lâm Ấp, tự xưng là vua, không chịu sự thần phục của triều đình Trung Hoa. Và đề nghị: Triều đình Nam Tề trực tiếp cầm quân đi đánh vị vua soán ngôi, quân Phù Nam sẽ phồi hợp hành động. Nếu triều đình Nam Tề muốn chủ định người khác lên làm vua Lâm Ấp, vua Phù Nam sẽ tuân theo chiếu chỉ đó. Nếu triều đình không muốn trực tiếp hành động binh thì xin cho Phù Nam mượn quân để dẹp quân phản nghịch. Khi bình định được giặc sẽ có cống phẩm xứng đáng. Đồ Da Bạt Ma còn gửi tặng vua Nam Tề một số lễ vật. Vua Phù Nam từ chối lời thỉnh cầu một cách khéo léo: “Trẫm chỉ lấy việc giáo hoá và ân đức để thu phục các dân tộc ở xa, không muốn dùng đến quân lực.Vì nhà vua đã có lòng trung, từ nơi xa xôi đến cầu viện, trẫm cho chuyển lời thỉnh cầu đó sang toà tam pháp để nơi đây kịp thời ứng phỏ trừng trị kẻ phản nghịch và xử ôn hoà với những kẻ đã quy phục.” Năm 503, Bồ Da Bạt Ma lại phái sứ bộ đem cống phẩm triều đình nhà Lương (502-556). Nhân dịp này, vua nhà Lương đã phong Đồ Da Bạt Ma tước An Nam Tướng Quân Phù Nam Vương. Các sứ bộ được tiếp tục phái sang triều đình Trung Hoa vào những năm 511 và 514. Triều đại Đồ Da Bạt Ma đánh dấu một thời kỳ huy hoàng của Phù Nam, đặc biệt trong lĩnh vực ngoại giao và thương mại với Trung Hoa. Đồ Da Bạt Ma qua đời năm 514. Người kế nhiệm của ông là thài tử Gunavarman, con chánh cung hoàng hậu Kulaprabharati.Theo minh văn Prasát Pram Loren tìm thấy ở Đồng Tháp Mười thì thái tử là người dù còn nhỏ tuổi, đã được chỉ định lãnh đạo một địa phương sùng đạo chinh phục từ đầm lầy, nhờ người là
người anh cùng cha khác mẹ giết chết để cướp ngôi. Đó là Lưu Đà Bạt Ma, con của một thứ phi. Đây là thời kỳ u tối trong hoàng gia Phù Nam. Hoàng hậu Kulaprabhavati hình như bị thất sủng đã đi tu. Hoạt động thương mại và ngoại giao của Phù Nam và Trung Hoa vẫn được duy trì trong thời gian này. Lưu Đà Bạt Ma tiếp tục phái sứ bộ qua triều đình nhà Lương vào những năm 517, 519, 520, 530, 535 và 53 ThÆng d n«ng phÈm nhiÒu s¶n phÈm thñ c«ng nghiÖp phong phó ®· t¹o ®iÒu kiÖn cho sù ph¸t triÓn nhanh chãng cña th¬ng nghiÖp néi ®Þa còng nh víi bªn ngoµi. s¸ch L¬ng Tø C«ng tö kÝ (kho¶ng ®Çu thÕ kØ VI) chÐp: “Mét chiÕc thuyÒn lín cña Phï Nam ®Õn tõ miÒn T©y Ên §é vµo b¸n mét c¸i kÝnh b»ng pha lª xanh, ®- êng kÝnh mét hä n¨m ngãn, nÆng 40 c©n...”54. VÞ trÝ cña Phï Nam trªn th¬ng trêng §«ng Nam ¸ ®· ®îc chuẩn bÞ tõ l©u. C¸c c d©n ven biÓn ch©u thæ s«ng Mª C«ng ®· tiÕp xóc víi th¬ng nh©n bªn ngoµi tõ nhiÒu thÐ kØ TCN. C¸c tµu thuyÒn cña ngêi nãi tiÕng Malayo- polynesien xuÊt ph¸t t §«ng Nam ¸ ®· tiÕn sang phÝa T©y ®Õn tËn bê biªn ch©u Phi vµ phÝa B¾c ®Õn tËn trung Hoa. Hä ®em b¸n nh÷ng s¶n phÈm rÊt ®îc a chuéng trªn thÞ trêng Ên §é nh gia vÞ, h- ¬ng liÖu vµ thÞ trªn thÞ trêng Trung Hoa nh xµ cõ, ®åi måi, ngäc trai, san h«, mËt vµ s¸p ong, tæ yÕn... Vµo nh÷ng thÕ kØ II vµ III, miÒn Nam Sumatra trë thµnh mét n¬i héi tô c¸c luång th¬ng m¹i trong vïng biÓn Java. Tõ ®ã M· lai l¹i chuyÓn hµng ®Õn Oc Eo ®Ó gia nhËp vµo thÞ trêng quèc tÕ. Phï Nam ®îc biÕt ®Õn trong lÞch sö nh mét cừ¬ng quèc thư- ¬ng nghiÖp tõ gi÷a thÕ kØ thø III ®Õn ®Çu thÕ kØ VI. Nh÷ng chinh phôc ë b¸n ®¶o M· lai ®· hè trî viÖc kiÓm so¸t c¸c lé giao th¬ng gi÷a Ên §é vµ vïng §«ng Nam ¸, c¶ ®¬ng thuû lÉn ®ưêng bé. Vai trß cêng quèc kinh tÕ cña Phï Nam tõ khi trung t©m thư¬ng nghiÖp trong vïng ®îc chuyÓn tõ Oc Eo qua vïng biÓn Malacca ë phÝa Nam b¸n ®¶o M· lai tõ cuèi thÕ kØ V vÒ sau.
B - VÀI NÉT VỀ SỰ HÌNH THÀNH VÀ PHÁT TRIẾN CỦA QUỐC GIA CHAM PA (Theo sử sách Trung Quốc, Lãnh thổ vương quốc Chăm Pa (Campa) vào khoảng thế kỷ 11. Lúc đó có tên Đại Việt, Lưu Cầu và Nhật Bản) Cham Pa được hình thành trên dải đông bằng miền trung các nhà khoa học tìm thấy dấu vết một nền văn hoá đặc trưng. gọi chung là nền văn hoá Sa huỳnh. chủ nhân của của văn hoá sa huỳnh thuộc tiểu chủng Mã lai- đa đảo. định cư trên châu thổ các sông thu Bồn, Trà Khúc các vùng núi, ven rừng, Trung Bộ và Bắc Trung Bộ.
Sự thống nhất của hai bộ lạc Cau ở Phú yên đến Phan thiết và Bộ lạc Dừa từ Quảng ngãi đến Bình định. Tù trưởng của hai bộ lạc đó là KHu LIên. Đó là hai bộ lac sinh sống vào cuối thế kỷ II nhân lúc thời cơ thuận lợi đó là nhà hán ở Trung Quốc suy yếu thì nhân dân Giao chỉ Cửu Chân liên tục khởi nghĩa. Nhân dân Tượng Lâm dưới sự lãnh đạo của Khu Liên đã dành quyền tự chủ vào năm 192. Từ đây Tượng Lâm trở thành 1 quốc Gia hoàn toàn độc lập và sau đó Khu Liên lên làm Vua. Sau nhiều thế kỉ tồn tại và phát triển vương triều Gangara tên Lâm Ấp được đổi gọi là Chăm pa. Từ đây lịch sử của vương quốc cham pa bước vào thời kì phát triển. Chăm Pa có nhiều điều kiện thuận lợi cho sự phát triển kinh tế do nằm ở miền Trung và Trung Nam Bộ nơi có nhiều sản vật và khí hậu thuận lợi cho sự phát triển kinh tế và giao lưu trao đổi buôn bán với các nước trong khu vực vơi các ngành nông nghiệp trồng lúa, Chăn nuôi, đánh bắt thuỷ hải sản và các ngành thủ công nghiệp rất phát triển như kéo tơ dệt lụa, làm gốm. tài liệu xưa có chép Chăm Pa có một loại vải quý đó là vải Cát bố:” Cát bố là tên môt loại cây , hoa nở ra giống như lông ngỗng, Rút lấy sợi , dệt thành một loại vải trắng muốt chắng khác gì vải đay, còn dệt được năm sắc. Địa bàn định cư của người Chăm sinh sống còn là một vùng có nhiều loại gỗ quý như gỗ Trầm. Bên cạnh đó nghề chế tác đá và làm vật liệu xây dựng rất phát triển, trạm trổ và trang trí Với những điều kiện thuận lợi đó tạo ra những điều kiện cho sự phát triển kinh tế. II. MỐI QUAN HỆ THƯƠNG MẠI CỦA VƯƠNG QUỐC CHĂM PA VỚI CÁC NƯỚC TRONG KHU VỰC. “Trong những điều kiện như trên. Vương quốc chăm pa cón nền ngoại thương không phát triển mấy. Nền ngoại thương đó nếu có cũng không phát triển mấy và các nhà nghiên cứu không tìm thấy những cơ sở vững chắc nào của nó trong tình trạng hầu như hoạt động nội
thương không phát triển và sản phẩm thủ công nghiệp nghèo nàn và gạo không xuất ra ngoài”. (Thuỷ Kinh Chú) Tuy có những đặc điểm trong đời sống là gắn liền với biển bằng cách mở cửa biển mở rộng quanm hệ trao đổi buôn bán vơi bên ngoài. Tuy nhiên những nơi được gọi là cảng thì cũng là những bờ biển không sâu, có khi phải vào một khúc sông không lớn lắm : Sa Huỳnh, Pandủanga, Trà Kiệu.. Trước thế kỉ XI hoạt động trao đổi buôn bán với bên ngoài chưa nhiều, nhất là bằng đường biển, do điều kiện lúc bấy giờ còn hạn chế. Quan hệ trao đổi với thuyền bè bên ngoài nếu có thì chắc rằng chỉ buôn bán trong phạm vi cung cấp cho họ nước uống, thực phẩm và bán lâm sản nhất là gỗ Trầm để đổi láy nhưng thứ ưa thích hoặc cần dùng trong sinh hoạt hàng ngày của họ như: Gốm, vàng bạc, đá quý,........ .nhưng những việc buôn bán trao đổi nay không phải do thương nhân mua mà lại chính là do Nhà nước thực hiện và vì mục đích đáp ứng nhu cầu của Vua và Quý tộc, quan lại,... 1, Quan hệ thương mại với các nước trong khu vực từ thế kỉ X – XV: a, Sự phát triển của mạng lưới buôn bán gốm Champa. + Gốm Chăm Pa: Về đồ gốm thì hầu như tất cả các ghi chép về Champa trong Chufanchi (1225), Dauyi Zhilue (giữa thế kỷ XIV) và Yingua Shenglan (1416) đều chỉ nói đến việc nhập các đồ sứ Trung Quốc. Những tài liệu trên hầu như không nhắc đến những sản phẩm gốm ở Đông Nam Á. Dù rằng việc sản xuất gốm để xuất khẩu ở Đông Nam Á ,đặc biệt là ở Đại Việt và Xiêm, phát triển khá mạnh mẽ vào thế kỷ XIV – XV, thường là với sự khởi đầu bất ngờ của kỹ thuật Trung Quốc và kết thúc với kỹ thuật bản địa. Tuy nhiên, lịch sử hải thương của khu vực Đông Nam Á, kết hợp với những kết quả trong nghiên cứu khảo cổ học ở các quốc
gia Đông Nam Á trong thời gian gần đây, đã phần nào bổ sung cho chúng ta những tư liệu quan trọng về sự xuất hiện của những sản phẩm gốm thương mại có nguồn gốc Đông Nam Á . Buôn bán gốm từ Trung Quốc bị hạn chế lớn trong thời kỳ này. Gốm Thái Lan, Việt Nam và Champa xuất hiện ở các vùng bờ biển xung quanh biển nam Trung Quốc như để thay thế đồ gốm Trung Quốc. Di chỉ tiêu biểu của thời kỳ này là tàu đắm ngoài khơi đảo Palawan, được khai quật năm 1995. Đồ gốm Champa bao gồm đĩa celadon, bát men nâu với thân chiết yêu và các vò men nâu của lò Gò Sành. Trong những năm gần đây, tại các lò gốm Gò Sành và một vài lò gốm khác, tất cả đều ở quanh thủ đô Vijaya thuộc tỉnh Bình Định ngày nay, các nhà khảo cổ học đã tìm thấy những đồ gốm xuất khẩu như đĩa men và bát men celadon và các hũ sành được sản xuất trong những thế kỷ XIV-XVII mà không hề có sự phát triển trước đó của kỹ thuật bản địa. Những mảnh vỡ của đồ gốm Gò Sành đã được khai quật thấy ở Ai Cập, đảo Tioman ở Ma-lai-xia; Santa Ana và Calatagan ở Phi-lip-pin... và thường được tìm thấy cùng với những đồ sứ Trung Quốc. Có tiếng vang nhất là việc tìm thấy hàng trăm đồ gốm tráng men celadon của Gò Sành trong con tàu đắm gần hòn đảo Pandaran ở Phi-lip-pin. Không nghi ngờ gì nữa, những sản phẩm này bắt đầu có trước khi Đại Việt đánh chiếm Vijaya, thế nhưng những người thợ thủ công thuộc tộc người nào thì còn chưa rõ. Chắc hẳn Champa cũng đã bị cuốn vào trào lưu sản xuất đồ gốm thương mại chung ở Đông Nam Á lục địa vào thời kỳ cuối Nguyên (1260- 1368) và đầu Minh (1368-1644), khi mà việc xuất khẩu đồ sứ Trung Quốc bị giảm mạnh vì khủng hoảng kinh tế và do lệnh cấm buôn bán với nước ngoài. Với việc phân phối rộng khắp bằng đường biển qua Ấn Độ Dương, đồ gốm Champa được khai quật từ địa điểm A1-Từ trên bán đảo Sinai ở Hy Lạp, từ thành phố cảng thời trung cổ của Julfar trong phạm vi của Ras al -Khaimab ở tiểu vương quốc Arập, từ di chỉ Juara trên đảo Tioman ở đảo Ma-lai-xia và từ di chỉ mộ táng ở bán đảo Calatagan và tàu đắm ở ngoài biển khơi của đảo Pandanan, Phi-lip-pin. Đồ gốm Champa được xuất khẩu ra nước ngoài vào khoảng thế kỷ XV và việc sản xuất đồ
gốm ở Gò Sành phát triển rất rực rỡ vào thời gian ấy. Trong bất kỳ trường hợp nào, thì rõ ràng là kinh đô Champa đã có một mạng lưới buôn bán vào thế kỷ XV, bao gồm cả Hy Lạp, Các Tiểu vương quốc Arập, Ma-lai-xia, quần đảo Phi-lip-pin. Thực tế này đã xác nhận sự rộng lớn của mạng lưới buôn bán của vương quốc Champa trên biển. Đồ gốm không giống với vải lụa, vẫn tồn tại trong các di chỉ mà không bị phân hủy và biến mất, thậm chí ngay cả khi chúng bị vỡ thành từng mảnh nhỏ. Khi các khu vực (lò) và niên đại sản xuất của một số đồ gốm khai quật đã được xác định, chúng sẽ là tư liệu quý giá để làm rõ niên đại và đặc trưng của chính các di chỉ + Vải lụa Lệnh cấm hoàn toàn các chuyến đi và buôn bán vải hải ngoại được ban hành năm 1371 (năm thứ 3 niên hiệu Hồng Vũ) trong thời kỳ đầu thời nhà Minh. Sau đó, nó lại được tái ban hành vài lần và cuối cùng bị bãi bỏ năm 1471 (năm thứ 6 niên hiệu Long Khánh). Nó ngăn cấm nghiêm ngặt những chuyến đi và buôn bán hải ngoại của người Trung Quốc. + Với Đại Việt: Hàng xuất cảu Đại Việt thường là lâm thổ sản và hàng nhập là các giấy, bút, tơ lụa, vải. Đại Việt mua trầm hương của Chăm Pa rồi mang về chế biến sau đó bán sang Trung Quốc . Như vậy thương nhân Đại Việt và thương nhân Chăm Pa đã trao đổi buôn bán với nhau. Như vậy: Nằm ở vị trí trung độ trên con đường giao lưu quốc tế đông- tây, Trung Quốc với Ấn Độ và xa hơn, tới Địa Trung Hải, Đông Nam Á sớm trở thành một đầu mối mậu dịch hàng hải quốc tế. Từ đầu công nguyên, những con thuyền của cư dân trong vùng, thuyền của người Ấn, người Hoa cùng với nền văn hóa của họ đã thường xuyên qua lại vùng Đông Nam Á. Trên con đường giao lưu đó, Champa chiếm lĩnh một trong những vị trí quan trọng và thuận lợi nhất. Các cảng của Champa đóng vai trò như
những cảng cuối cùng trước khi những con thuyền vượt qua vịnh Bắc Bộ vào vùng biển Trung Hoa và là nơi dừng chân đầu tiên khi từ Trung Quốc đến Malacca, Vịnh Thái Lan hay gần hơn là tới vùng hạ lưu châu thổ sông Mê Kông mà 7 thế kỷ đầu công nguyên thuộc vương quốc Phù Nam. Có thể thấy hầu hết các tuyến đường biển đến Trung Hoa hay từ Trung Hoa đi qua Ấn Độ đều rẽ qua các cảng biển Champa. Từ một đầu mối giao thông quan trọng, bờ biển Champa đã sớm trở thành một đầu mối giao thương, nơi trao đổi sản vật và sản phẩm với những thuyền bạn bè qua lại. Cũng như phần lớn các quốc gia Đông Nam Á khác trong lịch sử, Champa đã chủ động dự nhập mạnh mẽ vào hệ thống thương mại khu vực để bù lấp những thiếu hụt của nền kinh tế nước mình, biến tiềm năng kinh tế bên ngoài thành bộ phận kinh tế quan trọng của mình. Có thể thấy rằng Champa có những mặt hàng có giá trị, đáp ứng được nhu cầu của các thị trường Trung Quốc và Tây Á. Champa với các thế mạnh của mình về vị trí địa lý, cũng như những mặt hàng thương mại có giá trị, không những đã trở thành một trạm trung chuyển hàng hóa (Entrepôt) cho các thị trường lớn trên thế giới, mà còn là một nguồn cung cấp hàng hóa quan trọng cho nền thương mại khu vực và thế giới. Hoạt động thương mại thực sự trở thành một thế mạnh và là nền tảng cho toàn bộ nền kinh tế Champa. Với việc khai thác tối đa những nguồn lợi vốn là thế mạnh của mình, cùng với việc dự nhập mạnh mẽ vào luồng thương mại khu vực và quốc tế, Champa trong một thời gian dài trở thành một cường quốc thương mại trong khu vực, đóng vai trò là một trung tâm liên vùng - trung tâm thu gom và phân phối hàng hóa với chức năng trung chuyển giữa trung tâm liên thế giới với các vùng.