Rối loạn điện giải, canxi, magie và phospho ở bệnh nhân xơ gan do rượu

Chia sẻ: Loan Loan | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:6

Thêm vào BST

Báo xấu

40
lượt xem 2
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Bài viết mô tả sự phổ biến và mối liên quan của rối loạn chất điện giải, chuyển hóa khoáng chất với một số yếu tố ở bệnh nhân xơ gan do rượu.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Rối loạn điện giải, canxi, magie và phospho ở bệnh nhân xơ gan do rượu

vietnam medical journal n02 - JANUARY - 2021 không có ý nghĩa thống kê với p>0.05. Trong TÀI LIỆU THAM KHẢO nghiên cứu của chúng tôi số bệnh nhân có tiền 1. Manini, E.Montomoli, 2018, “ Epidemiology and sử tiêm phòng HPV chỉ co 8 người, đều có kết prevention of Human Papillomavirus”, Ann Ig, 30, quả âm tính HPV. 28-32 2. Anna R. Giuliano et al, 2008, “Epidemiology of 4.4 Về phân bố genotype HPV trong Human Papillomavirus Infection in Men, in Cancers nhóm nghiên cứu. Về phân bố tỷ lệ các type other than Cervical and in Benign Conditions”, HHS trong nhóm dương tính HPV chúng tôi nhận Public Access, 26, 17-28. thấy, nhóm bệnh nhân có kết quả dương tính với 3. Renjie Wang et al, 2020, “Human papillomavirus vaccine against cervical cancer: Opportunity and 1 trong 12 type nguy cơ cao khác chiếm đa số là challenge”, Cancer Lett, 471, 88-102. 60.92%; trong khi số bệnh nhân chỉ dương tính 4. David Forman et al, 2012, “Global burden of với type 18 chỉ có 1 bệnh nhân. Trong khi đó số human papillomavirus and related diseases”, bệnh nhân có kết quả dương tính với cả 2 type Vaccin, 30, 12-23. nguy cơ cao chiếm phần lớn hơn so với nhiễm 5. Rong WaNG et al, 2015, “Nationwide prevalence of human papillomavirus infection and viral đồng thời cả 3 type nguy cơ cao trở lên. Kết quả genotype distribution in 37 cities in China”, BMC của chúng tôi giống với nghiên cứu của Vũ Văn Infect Dis, 15, 257 Tâm và cộng sự [6]: số bệnh nhân nhiễm 1 6. Vũ Văn Tâm và cộng sự, “ Nghiên cứu tỷ lệ trong 12 type là 66.7%, chiếm đa số trong các nhiễm HPV ở bệnh nhân có tổn thương cổ tử cung tại Bệnh viện Phụ Sản hải Phòng bằng kỹ thuật bệnh nhân có kết quả dương tính. Real-time PCR và Reverse Dot Blot Hybridization” 7. Lâm Đức Tâm, 2017, “Nghiên cứu tỷ lệ nhiễm V. KẾT LUẬN Human Papillomavirus, một số yếu tố liên quan và - Số người dưới 25 tuổi có kết quả nhiễm HPV kết quả điều trị các tổn thương cổ tử cung ở phụ dương tính là 45,8%. Trong đó các bệnh nhân nữ thành phố Cần Thơ” dương tính HPV dưới 35 tuổi cao hơn nhóm tuổi 8. Trần Thị Thanh Tuyền, Phạm Văn Hậu, 2020, “Tình trạng quan hệ tình dục trước hôn nhân và trên 35 tuổi. một số yếu tố liên quan của sinh viên một trường - Không có sự khác biệt có ý nghĩa thống kê cao đẳng tại thành phố Hồ Chí Minh”, Tạp chí Y về giới và địa dư trong nhóm nghiên cứu. học dự phòng, 30. - Số bệnh nhân nhiễm 1 trong 12 type nguy 9. Đỗ Thị Hạnh Trang và cộng sự, 2015, “Thực trạng quan hệ tình dục trước hôn nhân và một số cơ cao khác type-16 và type 18 cao hơn, chiếm yếu tố liên quan của sinh viên trường Đại học Nội 60,92%. vụ năm 2015” RỐI LOẠN ĐIỆN GIẢI, CANXI, MAGIE VÀ PHOSPHO Ở BỆNH NHÂN XƠ GAN DO RƯỢU Đồng Đức Hoàng1, Dương Thị Tuyết2 TÓM TẮT nhân thuộc Child A, trong khi 30 Child B và 30 Child C. Mẫu máu bệnh nhân được thu thập, xét nghiệm và ghi 18 Đặt vấn đề: Bệnh gan do rượu bao gồm nhiễm lại kết quả. Kết quả: Hạ natri máu được tìm thấy ở mỡ do rượu, viêm gan do rượu và xơ gan do rượu, 62,1% bệnh nhân (tối thiểu, tối đa: 118-141 mmol/L). theo thứ tự tăng mức độ nghiêm trọng. Có nhiều biến Tỷ lệ hạ kali máu: 30,3%, tăng kali máu: 9,1% (tối chứng của bệnh gan do rượu tiến triển, một trong số thiểu, tối đa: 1,8-5,8 mmol/L). Hạ clo máu là 39,4%, đó là rối loạn chuyển hóa. Mục tiêu: Mô tả sự phổ tăng clo máu: 16,7%, tối thiểu, tối đa (75-114). Hạ biến và mối liên quan của rối loạn chất điện giải, canxi máu rất phổ biến (75,8%), tối thiểu, tối đa chuyển hóa khoáng chất với một số yếu tố ở bệnh (1,34-2,54). Có tỷ lệ hạ magie máu cao (68,2%), tối nhân xơ gan do rượu. Phương pháp: Nghiên cứu thiểu, tối đa (0,33-1,09). Hạ phospho máu là 22,7%, được thực hiện trên 66 bệnh nhân bị xơ gan do rượu tăng phospho máu là 4,5%, tối thiểu, tối đa (0,40- (65 nam, 1 nữ; tuổi trung bình 55,98 ± 11,25). 6 bệnh 2,01). Trong số các chất điện giải, khoáng chất, K+ (Child A: 4,4 ± 0,8, Child B: 4,1 ± 0,8, Child C: 3,4 ± 1Trường 0,7; p = 0,002) và Ca++ TP (Child A: 2,2 ± 0,1, Child Đại học Y Dược Thái Nguyên 2Bệnh B: 2,1 ± 0,2, Child C: 1,9 ± 0,1; p = 0,01) giảm theo viện trung ương quân đội 108 mức độ mất bù của xơ gan, các chất khác thay đổi Chịu trách nhiệm chính: Đồng Đức Hoàng không có ý nghĩa thống kê. Kali huyết thanh trung Email: Drhoang85@gmail.com bình khi không có suy thận là 3,6 ± 0,7, tăng khi có Ngày nhận bài: 13.11.2020 suy thận 4.2 ± 1.1, p < 0,05, các chất khác thay đổi Ngày phản biện khoa học: 29.12.2020 không có ý nghĩa thống kê. Giá trị trung bình của Ngày duyệt bài: 6.01.2021 canxi huyết thanh là 2,13 ± 0,20, giảm xuống 2,01 ± 68
TẠP CHÍ Y HỌC VIỆT NAM TẬP 498 - THÁNG 1 - SỐ 2 - 2021 0,18 khi có cổ trướng, p < 0,05, các chất khác thay chức năng gan làm cho bệnh nhân thấy mệt mỏi, đổi mà không có ý nghĩa thống kê. Kết luận: Tỷ lệ giảm vị giác, khứu giác, buồn nôn và nôn làm giảm chất điện giải và khoáng chất là phổ biến nhất theo thứ tự Ca, Mg, Na, Cl, K, Pho. Hạ kali máu, hạ cho sự hấp thu thức ăn giảm sút. Thêm nữa tình canxi máu có mối quan hệ với mức độ xơ gan, tăng trạng tiêu hóa kém, hấp thu kém do giảm bài tiết kali khi suy thận, giảm canxi khi cổ trướng. dịch tụy, giảm acid mật; vi khuẩn phát triển quá Từ khóa: Bệnh gan do rượu, rối loạn điện giải, rối mức do giảm nhu động ruột, mất protein thứ loạn chuyển hóa khoáng chất. phát do tăng áp lực tĩnh mạch cửa, tình trạng SUMMARY kháng insulin và tổng hợp sút kém protein dẫn đến giảm khối lượng cơ, giảm cân nặng, thiếu DISORDERS OF ELECTROLYTES, CALCIUM, hụt dinh dưỡng trong cơ thể[2]. MAGNESIUM AND PHOSPHORUS IN Cơ thể bình thường sẽ duy trì nồng độ chất ALCOHOLIC CIRRHOSIS PATIENTS Background: Alcoholic liver disease includes khoáng và điện giải bình thường trong máu, alcoholic steatosis, alcoholic hepatitis, and alcoholic trong môi trường nội bào và thành phần tối ưu cirrhosis, in order of increasing severity. There are trong cấu trúc xương. Rượu sẽ làm biến đổi cấu many complications of advanced alcoholic liver trúc tế bào gan từ đó cũng làm thay đổi chức disease, one of those is disorders of metabolism. Aim: năng thông thường của gan đồng thời ảnh to describe the prevalence and association of hưởng đến hoạt động của các cơ quan khác như electrolytes, mineral metabolism disorder with some factors in alcoholic cirrhosis patients. Methods: The ruột, thận và xương ngoài ra còn ảnh hưởng đến study was performed on 66 patients with alcoholic hoạt động của hormone tuyến giáp và sự tổng cirrhosis (65 male, 1 female; mean aged 55.98 ± hợp vitamin D. Từ đó dẫn đến rối loạn chuyển 11.25 years). 6 patients belonged to Child A, while 30 hóa các chất khoáng và điện giải. Sự rối loạn này were in Child B and 30 in Child C. Patient’s blood đã được đề cập đến nhưng nguyên nhân gây ra samples were collected, tested and results recorded. Results: Hyponatremia was found in 62.1% of đến nay vẫn còn là một hiểu biết hạn chế và patients (min, max: 118-141 mmol/L). Rate of người ta cho rằng có liên quan đến sự tiến triển hypokalemia: 30.3%, hyperkalemia: 9.1% (min, max của bệnh xơ gan[3],[4]. Chúng tôi tiến hành 1.8-5.8 mmol/L). Hypochloremia was 39.4%, nghiên cứu này với mục tiêu là: hyperchloremia: 16.7%, min, max (75-114). - Mô tả tỉ lệ rối loạn điện giải, khoáng chất ở Hypocalcemia was highly prevalent (75.8%), min, max (1.34-2.54). There was a high incidence of bệnh nhân xơ gan. hypomagnesemia (68.2%), min, max (0.33-1.09). - Đánh giá mối liên quan giữa rối loạn điện Hypophosphatemia was 22.7%, hyperphosphatemia giải, khoáng chất với một số yếu tố. was 4.5%, min, max (0.40-2.01). Among electrolytes, mineral, K+ (Child A: 4.4 ± 0.8, Child B: 4.1 ± 0.8, II. ĐỐI TƯỢNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU Child C: 3.4 ± 0.7; p = 0.002) and total Ca++ (Child A: 2.1.Đối tượng nghiên cứu 2.2 ± 0.1, Child B: 2.1 ± 0.2, Child C: 1.9 ± 0.1; p = - Tiêu chuẩn chọn đối tượng nghiên cứu: 0.01) decreased follow with the decompensated + Bệnh nhân được chẩn đoán xơ gan do rượu degree of cirrhosis, other substances change without statistical significance. Serum potassium mean in no theo hướng dẫn của American College of kidney failure was 3.6 ± 0.7, increased when kidney Gastroenterology Faculty gồm: hội chứng tăng failure 4.2 ± 1.1, p < 0.05, other substances change áp cửa và hội chứng suy tế bào gan; uống rượu without statistical significance. Serum calcium mean trên ≥ 30 g/ ngày thời gian trên 5 năm[1],[ 5]. was 2.13 ± 0.20, decreased to 2.01 ± 0.18 when - Tiêu chuẩn loại trừ: bệnh nhân có bệnh ascites, p < 0.05, other substances change without khác gây rối loạn điện giải và khoáng chất. statistical significance. Conclusion: Prevalence of decreasing electrolytes and minerals is most common 2.2.Thời gian, địa điểm nghiên cứu in the order of Ca, Mg, Na, Cl, K, Pho. Hypokalemia, - Thời gian nghiên cứu: Từ tháng 11 năm hypocalcemia is relationship with cirrhosis degree, 2019 đến tháng 4 năm 2020. potassium increase when kidney failure, calcium - Địa điểm nghiên cứu: Bệnh viện Trung ương decreased when ascites. quân đội 108, Hà Nội. Keyword: Alcoholic liver disease, electrolytes 2.3.Phương pháp nghiên cứu disorder, mineral metabolism disorder. - Nghiên cứu mô tả. I. ĐẶT VẤN ĐỀ - Thiết kế tiến cứu. Bệnh gan do rượu là bệnh rất thường gặp ở 2.4.Cỡ mẫu và cách chọn mẫu các nước châu Á, nghiện rượu nặng trong thời * Công thức cỡ mẫu: sử dụng công thức tính gian dài làm tế bào gan bị nhiễm mỡ, các dải xơ cỡ mẫu ước tính 1 tỉ lệ của quần thể: hình thành dần dần dẫn đến bệnh xơ gan do rượu[1]. Ở bệnh nhân xơ gan do tình trạng suy 69
vietnam medical journal n02 - JANUARY - 2021 Trong đó: Z(1-α/2) : hệ số giới hạn tin cậy, chọn số các biến Frequencies, Descriptive. So sánh giá mức tin cậy 95% → Z(1-α/2) =1,96. d: độ chính trị trung bình nhiều nhóm bằng phân tích xác mong muốn, chọn d= 0,1. p = 0,15 (theo independent samples T test, one-way ANOVA, có nghiên cứu của Mann R.E, 15% số bệnh nhân ý nghĩa thống kê khi p
TẠP CHÍ Y HỌC VIỆT NAM TẬP 498 - THÁNG 1 - SỐ 2 - 2021 Min, max (0.33-1.09) Bình thường 20 30.3 Tăng 1 1.5 Giảm 15 22.7 Pho Bình thường 48 72.7 0.99 ± 0.28 Min, max (0.40-2.01) Tăng 3 4.5 Nhận xét: Pho giảm chiếm tỉ lệ cao 22.7%, chỉ tăng trong 4.5% các trường hợp. Giá trị trung bình của Pho trong máu là 0.99 ± 0.28 không giảm so với bình thường. Bảng 5: So sánh nồng độ trung bình các chất theo Child Pugh Các chất Child A (6) Child B (30) Child C (30) P Na 132.5 ± 8.1 133.1 ± 5.9 131.9 ± 3.8 0.6 K 4.4 ± 0.8 4.1 ± 0.8 3.4 ± 0.7 0.002 Cl 92.0 ± 11.1 99.4 ± 7.9 98.7 ± 6.7 0.1 CaTP 2.2 ± 0.1 2.1 ± 0.2 1.9 ± 0.1 0.01 Mg 0.65 ± 0.14 0.70 ± 0.17 0.66 ± 0.13 0.5 Pho 0.92 ± 0.29 1.05 ± 0.26 0.93 ± 0.29 0.2 Nhận xét: So sánh trung bình các chất thì K và CaTP giảm dần theo mức độ xơ gan, nồng độ K ở mức Child C là thấp nhất 3.4 ± 0.7, nồng độ CaTP ở mức Child C là thấp nhất 1.9 ± 0.1, những sự khác biệt này có ý nghĩa p
vietnam medical journal n02 - JANUARY - 2021 mạch cửa cũng góp phần làm sự rối loạn này Hơn nữa, hạ magie máu nặng gây ra suy trầm trọng thêm. Rối loạn điện giải và khoáng tuyến cận giáp chức năng. Các nghiên cứu in chất thường xảy ra ở bệnh nhân mắc bệnh gan vitro đã chứng minh rằng magie có thể điều giai đoạn cuối; các cơ chế bệnh sinh thường chỉnh sự tiết hormone tuyến cận giáp theo cách phức tạp, đấy là một thách thức trong chẩn đoán tương tự như canxi. Giảm nồng độ magie cấp và điều trị cho bác sĩ. Thông thường, những rối tính kích thích bài tiết PTH và tăng nồng độ cấp loạn này không phát triển ở những bệnh nhân xơ tính làm giảm bài tiết. Magie có khả năng đóng gan còn bù, nhưng với sự xuất hiện của các biến một vai trò quan trọng trong chuyển hóa vitamin chứng kinh điển của bệnh xơ gan như cổ trướng, D. Một số bệnh nhân bị hạ canxi máu và thiếu suy thận, viêm phúc mạc do vi khuẩn tự phát và magie kháng với liều vitamin D dược lý hoặc có chảy máu do giãn tĩnh mạch, nhiều chất điện giải thể có dạng còi xương kháng vitamin D phụ và khoáng chất bị rối loạn. Giảm natri máu ở thuộc magie. Sự suy giảm phospho đã được bệnh nhân xơ gan rất hay gặp, chúng tôi thấy có quan sát thấy đi kèm với sự gia tăng magiê và 62.1% số bệnh nhân có tình trạng giảm natri canxi trong nước tiểu. Giảm phospho là tình máu. Giảm natri có thể do giảm thể tích hoặc do trạng ít gặp khi chỉ chiếm tỉ lệ 22.7%. tăng thể tích. Trong nghiên cứu này tỉ lệ suy Khi phân tích mối liên quan giữa nồng độ các thận là 16/66, nên nguyên nhân gây giảm natri chất với một số yếu tố như mức độ xơ gan, tình rất có thể do giảm thể tích, hậu quả của mất trạng suy thận, tình trạng cổ trướng thì thấy dịch qua thận vì sử dụng thuốc lợi tiểu quá mức, rằng canxi máu là chất có sự suy giảm có ý bệnh nhân bị mất nước, suy thận trước thận. nghĩa nhất khi xơ gan tiến triển nặng. Kali máu Giảm natri cũng có thể do tăng thể tích do suy cũng giảm dần theo mức độ xơ gan, p < 0,05, yếu khả năng bài xuất nước tự do qua thận gây nhưng khi bệnh nhân xơ gan bị suy thận thì tình trạng ứ nước, thể tích dịch ngoại bào tăng nồng độ kali máu lại tăng lên. Nồng độ magie và hạ natri máu do pha loãng vì tỉ lệ cổ trướng máu thì giảm ngay cả khi xơ gan ở giai đoạn chúng tôi thấy ở 46/66 bệnh nhân. Giảm natri Child A không có cổ trướng, với bệnh nhân có cố máu làm cho tình trạng suy chức năng gan nặng trướng thậm chí nồng độ trung bình của magie hơn, tăng tỉ lệ biến chứng và tử vong. còn cao hơn. Nếu giảm natri máu nặng sẽ xuất hiện hội chứng gan thận. Suy thận mạn tính với việc giảm V. KẾT LUẬN mức lọc cầu thận xuống
TẠP CHÍ Y HỌC VIỆT NAM TẬP 498 - THÁNG 1 - SỐ 2 - 2021 5. Jaurigue M.M, Cappell M.S. (2014). Therapy 7. Schafer A.L, Shoback D.M. (2016). for alcoholic liver disease. World J Gastroenterol., Hypocalcemia: Diagnosis and Treatment. South 20(9): 2143-58. Dartmouth (MA): MDText.com, Inc. 2000-. 6. Mann R.E, Smart R.G, Govoni R. (2003). The 8. Chiba T, Okimura Y, Inatome T, et al. (1987). Epidemiology of Alcoholic Liver Disease. Alcohol Hypocalcemic crisis in alcoholic fatty liver: Research & Health., 27(3): 209-219. transient hypoparathyroidism due to magnesium deficiency. Am J Gastroenterol., 82(10):1084-7. BƯỚC ĐẦU ĐÁNH GIÁ KẾT QUẢ CỦA KỸ THUẬT CẮT U THẦN KINH NỘI TIẾT ĐƯỜNG TIÊU HOÁ QUA NỘI SOI ỐNG MỀM Đào Việt Hằng1,2,3, Trần Ngọc Minh2, Trần Thị Thu Trang1,4, Đào Văn Long1,2 TÓM TẮT (61.1%) and were less than 2cm (100%). All tumors had clear delineation and had no lymph nodes. The 19 Nghiên cứu thu thập 25 bệnh nhân với 26 khối u tumors were removed by snare resection assisted by có chẩn đoán u thần kinh nội tiết đường tiêu hóa qua submucosal injections of 1/10000 adrenaline (73.1%) kết quả mô bệnh học từ 01/01/2016 đến 31/07/2020. or by non-assisted snare resection (26.9%). The rate Chủ yếu các khối ở trực tràng (84,6%), xuất phát tại of complete removal was 100%. 24 patients (96.0%) lớp dưới niêm mạc (61,1%) và có kích thước dưới 2cm achieved good results, 1 patient (4.0%) had rectal (100%). Tất cả các khối u có ranh giới rõ và xung perforation after the intervention and had to undergo quanh không thấy có hạch. Các bệnh nhân được cắt laparoscopic surgery for closure. On histopathology, all khối u bằng snare có tiêm phồng adrenalin 1/10000 tumors had typical characteristics of NET. On (73,1%) hoặc theo phương pháp cắt polyp không tiêm immunohistochemistry, 8/25 patients showed adrenalin (26,9%). Tỷ lệ cắt hết toàn bộ các khối u expressions of several CD56 makers, Chromogranin, đạt 100%. Mức độ thực hiện kỹ thuật đạt kết quả tốt CK10, HE, Ki67, Neuron-specific enolase, là 24 bệnh nhân (96,0%), có 1 bệnh nhân không đạt synaptophysin. Our preliminary study showed that (4,0%) do sau cắt xảy ra tai biến thủng trực tràng endoscopic resection was effective and safe in the phải phẫu thuật nội soi qua ống hậu môn để khâu treatment of neuroendocrine tumors đóng. Tất cả các khối u đều có kết quả mô bệnh học Keywords: Neuroendocrine tumors, NET, của NET điển hình và có 8/25 bệnh nhân có kết quả carcinoid, endoscopic resection, endoscopic mucosal hóa mô miễn dịch đối với một số maker CD56, resection, EMR Chromogranin, CK10, HE, Ki67, Neuron-specific enolase, synaptiphysin. Nghiên cứu bước đầu cho thấy I. ĐẶT VẤN ĐỀ kỹ thuật cắt u qua nội soi ống mềm là kỹ thuật có hiệu quả và an toàn trong điều trị u thần kinh nội tiết U thần kinh nội tiết (neuroendocrine tumors – đường tiêu hoá. NETs) là khối u có nguồn gốc từ các tế bào thần Từ khoá: u thần kinh nội tiết, carcinoid, cắt u qua kinh nội tiết, hiếm gặp và có đặc điểm lâm sàng nội soi, cắt hớt niêm mạc qua nội soi đa dạng, không điển hình. Tỷ lệ mắc trên thế SUMMARY giới được ghi nhận tăng dần trong những năm gần đây dao động từ 1,09/100000 (năm 1973), PRELIMINARY RESULT OF 5,25/100000 (năm 2004) và 6,98/100000 (năm NEUROENDOCRINE TUMOUR RESECTION 2012) [1]. NET có thể xuất hiện ở nhiều cơ quan USING FLEXIBLE ENDOSCOPY trên cơ thể như đường tiêu hoá, buồng trứng, From January 1, 2016 to July 31, 2020, our study collected 25 patients which had 26 tumors with a phổi, tinh hoàn, thanh quản...Trong đó, đường histological diagnosis of gastrointestinal tiêu hoá, cụ thể là ruột non và trực tràng là vị trí neuroendocrine tumors (NET). Most tumors located in thường gặp nhất. Các khối u này có thể được the rectum (84.6%), originated from the submucosa phát hiện tình cờ trong quá trình nội soi sàng lọc hoặc khi người bệnh có một số triệu chứng như 1ViệnNghiên cứu và đào tạo Tiêu hóa, gan mật, chảy máu, tiêu chảy. 2Trường Đại học Y Hà Nội Theo khuyến cáo của một số Hiệp hội ung 3Bệnh viện Đại học Y Hà Nội, thư trên thế giới, nguyên tắc quản lý chung đối 4Trường Đại học Y Dược, Đại học Quốc gia Hà Nội với NET là xác định vị trí, giai đoạn, đặc điểm mô Chịu trách nhiệm chính: Đào Việt Hằng bệnh học, độ biệt hoá, từ đó cân nhắc lựa chọn Email: hangdao.fsh@gmail.com điều trị phương pháp tại chỗ (cắt qua nội soi, Ngày nhận bài: 16.11.2020 phẫu thuật, nút mạch, đốt sóng cao tần) hoặc sử Ngày phản biện khoa học: 29.12.2020 dụng các liệu pháp toàn thân (hoá trị liệu, miễn Ngày duyệt bài: 7.01.2021 73