Rượu quê – từ góc nhìn văn hóa làng xã

Nguyễn Thị Suối Linh<br /> <br /> Tạp chí KHOA HỌC & CÔNG NGHỆ<br /> <br /> 96(08): 181 - 185<br /> <br /> RƯỢU QUÊ - TỪ GÓC NHÌN VĂN HOÁ LÀNG XÃ<br /> Nguyễn Thị Suối Linh<br /> Trường Đại học Khoa học – ĐH Thái Nguyên<br /> <br /> TÓM TẮT<br /> Không được nhắc đến nhiều như cây đa, bến nước, sân đình, nhưng rượu quê chắc chắn là một<br /> phần kí ức khó phai của những người xa xứ khi nghĩ về quê xưa làng cũ. Nguyên liệu cất rượu gần<br /> gũi với người nông dân. Cách ủ men nấu rượu đơn giản, được thực hiện chủ yếu trong gia đình với<br /> quy mô nhỏ, phản ánh đúng tính chất tập quán sản xuất, sinh hoạt của người Việt Nam: nhỏ lẻ,<br /> manh mún, tự cấp tự túc. Người ta nấu rượu để thắp hương ngày lễ tết, để thăm biếu như một món<br /> quà quê, để đãi anh em họ hàng. Không chỉ để uống, để làm cái “cầu giao tiếp”, rượu còn được sử<br /> dụng với rất nhiều ý nghĩa tâm linh thiêng liêng khác. Tất cả những điều đó khiến nó trở thành thứ<br /> đồ uống không thể thiếu trong mọi gia đình Việt.<br /> Từ khoá: rượu, làng xã, giao tiếp, tâm linh, tự cấp tự túc<br /> <br /> Có rất nhiều yếu tố làm nên diện mạo văn hoá<br /> của một cộng đồng, từ nói năng, đi đứng, cưới<br /> hỏi, tang ma…đến những thứ trừu tượng hơn<br /> như tính cách, ứng xử, ngôn ngữ, tư duy,<br /> …Và tất nhiên, trong những yếu tố đó không<br /> thể ngoại trừ chuyện ăn, chuyện uống. Ăn<br /> uống là nhu cầu sinh lí của con người, cũng là<br /> một hành vi văn hoá. Có một thứ đồ uống gắn<br /> với không gian văn hoá làng quê, không phải<br /> mắt trâu, chè xanh, nụ vối nhân trần… mà đó<br /> là rượu trắng.*<br /> Dưới góc độ xã hội học, có những lúc, rượu<br /> bị coi là thủ phạm số một dẫn tới bạo lực gia<br /> đình và xung đột xã hội. Với các nhà kinh tế,<br /> rượu là một chủng loại hàng hoá nhiều lợi<br /> nhuận và sức tiêu thụ lớn mặc cho ngành y tế<br /> không ngừng khuyến cáo hạn chế sử dụng<br /> rượu bia và chất kích thích. Trong Văn học<br /> nghệ thuật, có lúc, rượu gắn với những hình<br /> ảnh bê tha nhếch nhác, khổ sở, bất lực: một<br /> Chí Phèo triền miên trong những cơn say của<br /> Nam Cao, một bà Thi điên tối nào cũng uống<br /> rượu để rồi lẩn vào bóng đêm trong tiếng cười<br /> khanh khách gai người trong Hai đứa trẻ của<br /> Thạch Lam… Nhưng cũng không hiếm khi<br /> rượu góp phần làm nên những bức tranh cực<br /> kì nên thơ, nên nhạc của làng quê Việt như<br /> Thu ẩm đã làm nên chùm thơ thu kiệt tác của<br /> Nguyễn Khuyến…<br /> Trên thế giới, có những thứ đồ uống đã trở<br /> thành “thương hiệu văn hoá” của một quốc<br /> *<br /> <br /> Tel: 0985 056063, Email: linhnts@tnu.edu.vn<br /> <br /> gia như rượu Vang đỏ của người Pháp, rượu<br /> Vodka của người Nga, rượu Sake – niềm tự<br /> hào của người dân dưới chân núi Phú Sĩ.<br /> Nghĩa là, rượu không phải chỉ của người Việt,<br /> nhưng dường như có một thứ rượu của riêng<br /> người Việt, ấy là rượu đế, thứ rượu trắng nút<br /> lá chuối giá chỉ bằng một phần nghìn những<br /> chai rượu ngoại nhưng có lúc, một nghìn chai<br /> rượu ngoại kia cũng không thay thế được.<br /> Rượu có thể dẫn đến cãi cọ, đổ vỡ nhưng<br /> thiếu rượu thì cũng mất hẳn đi sự trọn vẹn của<br /> những cuộc vui. Trong bài viết này, tôi muốn<br /> nói về rượu như một biểu tượng của văn hoá<br /> làng quê.<br /> Nguyên liệu chính để nấu rượu là sản<br /> phẩm của nền nông nghiệp làng xã<br /> Với người nông dân Việt thì lúa gạo là thứ<br /> nhiều nhất, sẵn nhất và cũng quý nhất. Đó là<br /> sản phẩm của nền nông nghiệp lúa nước đã có<br /> từ hàng ngàn năm, trước cả sự ra đời của nhà<br /> nước đầu tiên Văn Lang – Âu Lạc. Văn hoá<br /> Việt nói chung, văn hoá làng xã nói riêng<br /> cũng thuộc về loại hình văn hoá nông nghiệp<br /> gốc trồng trọt với những tính chất đặc trưng<br /> đã được định hình và phát triển trong một thời<br /> gian dài. Cơm tẻ được nấu từ lúa, thổi từ rơm<br /> (thân cây lúa khô) là thứ đồ ăn quan trọng<br /> nhất trong cơ cấu bữa ăn của người Việt. Nó<br /> quan trọng tới mức người ta gọi tên nó thay<br /> cho cả bữa ăn (ăn cơm = cơm + thức ăn<br /> khác), đôi khi vẫn gọi là ăn cơm trong khi<br /> trên mâm không hề có món cơm. Nói như<br /> vậy, song thực tế, ít có bữa ăn nào của nguời<br /> 181<br /> <br /> Nguyễn Thị Suối Linh<br /> <br /> Tạp chí KHOA HỌC & CÔNG NGHỆ<br /> <br /> Việt mà cơm lại không phải là món chủ đạo.<br /> Ngày lễ, dù mâm cao cỗ đầy nhưng vẫn phải<br /> có tí cơm lót dạ mới thành bữa, trẻ nhỏ thiếu<br /> sữa được bú nước cơm, người ra đồng mang<br /> theo nắm cơm ăn giữa buổi, về già răng yếu<br /> có khi phải thay cơm bằng cháo. Và, khi chết<br /> đi rồi, người Việt vẫn được con cháu gửi theo<br /> nắm gạo đi đường.<br /> Không chỉ để thổi cơm, từ lúa gạo, người<br /> nông dân Việt Nam còn làm ra nhiều món ăn<br /> khác nhau như bún, bánh cuốn, bánh đúc, bánh<br /> giò, xôi, bánh chưng, bánh dày…và rượu.<br /> Nếu như rượu Vang nổi tiếng khắp thế giới<br /> được nấu từ nho, từ táo, tức là những thứ trái<br /> cây nguồn gốc ôn đới thì bà con ở quê ta bao<br /> đời nay chỉ coi rượu nấu từ gạo mới là ngon,<br /> còn các loại rượu Tây, Tàu dù đắt tiền cũng<br /> không thể sánh bằng. Rượu ngon là rượu<br /> trong veo, sủi tăm, ngửi có mùi thơm nồng,<br /> uống vào không bị nhức đầu, choáng váng.<br /> Rượu nấu xong cất vào hũ. Muốn uống dần<br /> cần trút ra chai thuỷ tinh hoặc cút, nậm, nút<br /> bằng lá chuối khô mới đúng kiểu, chứ không<br /> đựng vào can hoặc bình nhựa vì sẽ mất mùi.<br /> Thứ gạo được dùng phổ biến nhất để nấu<br /> rượu là gạo tẻ. Dịp lễ tết thì dùng rượu nếp,<br /> sang trọng hơn có rượu cẩm màu đỏ tía, vừa<br /> thơm, vừa đẹp mắt. Đồng bào miền núi còn<br /> dùng ngô, sắn hay lá rừng để nấu rượu.<br /> Không phải người Thượng, uống rượu ngô<br /> lần đầu sẽ thấy rất nặng nên thường phải dùng<br /> kèm canh lá đắng để có cảm giác rượu bớt<br /> đắng hơn. Nhưng cái hay của rượu ngô là<br /> càng uống càng thấy ngon và đặc biệt, nếu có<br /> say thì khi tỉnh dạy cùng không hề đau đầu,<br /> mệt mỏi. Rượu ngô trở thành một thứ đặc sản<br /> của núi rừng, giống như “thuyền nâu, trâu<br /> mộng với bè nứa mai” vậy! Tuy nhiên, ở làng<br /> quê đồng bằng Bắc Bộ thì rượu trắng nấu từ<br /> gạo tẻ vẫn là thứ đồ uống phổ biến và được<br /> yêu thích hơn cả. Người ta yêu rượu trắng đến<br /> mức sáng tạo ra lời ca dao hài hước như sau:<br /> Rượu làm từ gạo mà ra<br /> Cho nên uống rượu cũng là ăn cơm<br /> Những người đàn ông hóm hỉnh vẫn nói thế<br /> khi muốn cùng anh em khề khà thêm dăm ba<br /> chén trong khi người phụ nữ thân thương bên<br /> 182<br /> <br /> 96(08): 181 - 185<br /> <br /> cạnh miệng cười mà mắt biếc vẫn lườm thay<br /> cho lời căn dặn: “Đủ rồi đấy anh, kẻo uống<br /> nữa lại say”<br /> Quy mô sản xuất nhỏ lẻ phản ánh đúng đặc<br /> trưng của một nền nông nghiệp tiểu nông<br /> tự cấp, tự túc.<br /> Ở phương Tây, những chai rượu vang được<br /> đóng gói từ xướng sản xuất lớn. Nhiều ông<br /> chủ giàu nên bởi các trang trại trồng nho bạt<br /> ngàn, những hầm chứa rượu khổng lồ với<br /> hàng trăm thùng lớn nhỏ. Và đương nhiên,<br /> rượu là một thứ hàng hoá khá xa xỉ (đối với<br /> họ, bia mới là thực là món đồ uống đồng quê,<br /> gắn với hình ảnh phiêu diêu của những chàng<br /> cowboy lãng tử. Phải chăng, vì thế mà hầu hết<br /> các ca sĩ dòng nhạc country người Mĩ đều<br /> chọn riêng cho mình một ca khúc viết về bia).<br /> Còn nông thôn đồng bằng Bắc bộ, trước kia,<br /> và cả bây giờ vẫn không giống như vậy. Một<br /> làng nhỏ chưa đầy một trăm hộ nhưng có thể<br /> có tới hàng chục nhà làm nghề nấu rượu. Đó<br /> là chưa kể đến rất nhiều gia đình khác tuy<br /> không thường xuyên nhưng đôi tháng một lần<br /> vẫn cất một mẻ rượu để uống với nhau, để<br /> biếu anh em họ hàng trong nhà, ngoài ngõ.<br /> Làm được điều đó bởi cái “xưởng rượu” của<br /> người Việt đơn giản lắm. Chỉ một chiếc lò tự<br /> đắp, một chiếc nồi nhôm đặt đúc trong làng,<br /> bể làm lạnh tự xây, vài ba cái thạp hay chum<br /> vại…, ấy là thành một mẻ rượu. Cũng không<br /> mấy gia đình phải mua gạo về để nấu rượu.<br /> Họ tận dụng thóc lúa của nhà, có khi chỉ để<br /> nấu chục lít, uống đến đâu, làm tới đó. Có nhà<br /> nấu rượu gọi là để bán nhưng mục đích chính<br /> lại là tận dụng chút “bỗng rượu” để chăn<br /> nuôi, thậm chí làm quà cho con trẻ, làm gia vị<br /> cho món cá chua ngày hè. Có thể thấy, chúng<br /> ta có cả một thứ văn hoá gọi là tận dụng: rơm<br /> rạ lợp nhà bện chổi, tro bếp bón cây, vỏ bưởi<br /> gội đầu, đến quả mít, thân cây đu đủ ăn xong<br /> cũng không nỡ vứt mà phải giữ lại làm rau,<br /> làm nộm…<br /> Quy mô sản xuất manh mún, nhỏ lẻ như vậy<br /> nên không mấy gia đình làm giàu nên từ nghề<br /> nấu rượu hay coi đó làm nghề chính. Họ vẫn<br /> thuỷ chung với vườn tược, ruộng đồng, vẫn<br /> coi đó chỉ là một thứ nghề tay trái phụ thêm<br /> <br /> Nguyễn Thị Suối Linh<br /> <br /> Tạp chí KHOA HỌC & CÔNG NGHỆ<br /> <br /> lúc nông nhàn đổi lấy đồng quà tấm bánh,<br /> quyển vở, cái bút… cho người già, con trẻ…<br /> Không chỉ để uống, rượu còn được sử dụng<br /> cho các mục đích tâm linh<br /> Đối với người Việt, thì từ say vừa bao hàm<br /> nghĩa xấu, vừa gói cả ý nghĩa tốt đẹp. Uống<br /> say để nghiện, để đánh thầy mắng bạn, để bán<br /> vợ đợ con thì không thể tha thứ. Nhưng có<br /> cuộc hội ngộ nào mà thiếu được chén rượu,<br /> có ngày vui nào người ta không nâng chén<br /> chúc nhau. Khi đó, ai cũng muốn say một<br /> chút để hưởng trọn vẹn niềm vui. Và nói gì<br /> thì nói, rượu vẫn là đồ uống không thể thiếu<br /> trong những nghi lễ quan trọng nhất của đời<br /> người và của cộng đồng.<br /> Trên bàn thờ gia tiên, ngày thường người ta<br /> đặt chén nước lã. Nhưng vào những ngày đặc<br /> biệt như lễ tết, giỗ chạp, mồng một hôm rằm,<br /> họ lại có thêm chén ruợu mời tiên tổ. Xôi gà<br /> có thể thiếu nhưng chén rượu thì không thể.<br /> Ngày chạm ngõ, ăn hỏi, xin dâu, trong mâm<br /> lễ của nhà trai cần phải có chai rượu. Lấy<br /> đuợc vợ về nhà nhưng anh rể mới vẫn phải<br /> thực hiện một nhiệm vụ quan trọng tỏ lòng<br /> biết ơn đối với bố mẹ vợ. Đó là lễ lại mặt với<br /> gà, gạo nếp và rượu thơm.<br /> Trong đêm động phòng hoa chúc, xưa có tục<br /> cô dâu chú rể uống chung chén rượu với ý<br /> nghĩa cầu mong tình cảm mãi mãi đươc mặn<br /> nồng. Phong tục ấy ta học từ Trung quốc, gọi<br /> là giao bôi. Ngày nay nghi thức đó dù không<br /> còn phổ biến nhưng trong ngày vui, trước<br /> bạn bè anh em, đôi trẻ cũng phải uống rượu,<br /> vừa để cảm ơn, vừa thầm cầu mong điều<br /> may mắn.<br /> Ngày thanh minh đi tảo mộ, trước khi ra về,<br /> người sống rảy những giọt rượu thơm lên mộ<br /> người thân - một hành động thể hiện lòng<br /> thành kính. Trong các nghi lễ tâm linh như<br /> Hầu bóng, giải hạn, cúng cơm, luôn có nghi<br /> thức mời rượu bậc thần thánh hay những<br /> người đã khuất. Đốt xong vàng mã, người ta<br /> cũng vẩy rượu lên đống tro bởi họ tin rằng, có<br /> như vậy, người thân của mình mới nhận được.<br /> Đi đám ma về, người vô tâm đến đâu cũng<br /> biết rửa mặt mũi chân tay, hơ người qua đống<br /> <br /> 96(08): 181 - 185<br /> <br /> lửa, và thận trọng hơn thì rửa tay bằng chút<br /> rượu gừng để xua đi hơi lạnh.<br /> Bữa cỗ của người Việt phải có rượu mới<br /> thành. Vì vậy, có cách nói hoán dụ như: Mời<br /> bác sang uống rượu (sang ăn cỗ), máy mắt<br /> trái có rượu thịt (có người mời ăn), Khi nào<br /> cho tôi uống rượu đây? (khi nào nhà có đám<br /> cưới)… Có thể nói, chén rượu trắng có mặt và<br /> chứng kiến tất cả những nghi thức quan trọng<br /> nhất trong cuộc đời một con người từ lúc<br /> cúng mụ, thôi nôi, đến khi trưởng thành cưới<br /> hỏi, rồi khao vọng, vinh quy, lên lão, mừng<br /> thọ, trăm tuổi, giỗ chạp, đoạn tang… Thậm<br /> chí, cho đến khi “thay áo”, người ta cũng<br /> dùng nước thơm và rượu trắng để tắm rửa cho<br /> người chết lần cuối cùng cho sạch sẽ xương<br /> thịt bụi trần…<br /> Rượu - vị thuốc của làng quê<br /> Ở nông thôn, không phải lúc nào cũng sẵn<br /> thuốc thang, bệnh viện. Cho đến nay, rất<br /> nhiều người vẫn tin tưởng vào những bài<br /> thuốc dân gian từ cây lá trong vườn, những<br /> mẹo chữa bệnh ông cha để lại. Rất nhiều bài<br /> thuốc quen thuộc có thành phần quan trọng là<br /> rượu. Phổ biến nhất là rượu ngâm gừng để<br /> đánh cảm, rượu ngâm tỏi xoa bóp chân tay.<br /> Người ta còn dùng rượu như một thứ thuốc<br /> bồi bổ sức khoẻ, từ những loại rượu thuốc<br /> quý học tập của người phương Bắc như rượu<br /> rắn, rượu bìm bịp, tắc kè cho đến những loại<br /> dân dã hơn như rượu ngâm mật ong, rễ đinh<br /> lăng, rượu trứng…<br /> Dùng rượu giải cảm có hai ý nghĩa. Về mặt<br /> khoa học thì đó là cách lấy nóng (rượu, gừng)<br /> để dung hoà cái lạnh (cơ thể). Về mặt tâm<br /> linh, người xưa vẫn tin rằng khi bị ốm là do<br /> gặp hồn lạ, vía dữ nên dùng rượu để xua đuổi<br /> chúng đi. Cùng bởi quan niệm trên mà sau khi<br /> đi đám ma về, người Việt thường bước qua<br /> đống lửa, hơ tay trên lửa hoặc xoa tay vào<br /> rượu để xua đuổi tà ma như phần trên chúng<br /> tôi đã nhắc tới.<br /> Cách ứng xử của người Việt trong khi<br /> uống rượu<br /> Tính cộng đồng thể hiện rõ trong những<br /> bữa rượu<br /> Một buổi tiệc rượu của người nước ngoài có<br /> thể gợi cho ta hình ảnh về những bộ vectông<br /> 183<br /> <br /> Nguyễn Thị Suối Linh<br /> <br /> Tạp chí KHOA HỌC & CÔNG NGHỆ<br /> <br /> sang trọng, những chiếc váy đầm, những bộ<br /> ly sáng bóng, tiếng nhạc du dương và lời nói<br /> lịch sự.<br /> Một bữa rượu của người Việt thì muôn hình<br /> vạn dạng, khách khí, lịch sự cũng có, nhưng<br /> dân dã, thiết thân thì phổ biến hơn. Bữa ăn<br /> trong gia đình sẽ kéo dài hơn khi người cha<br /> có thói quen “nhắm rượu”. Khi đó, người<br /> trong gia đình thường ăn uống chậm rãi để<br /> chờ đợi và có ý để phần thức ăn cho người<br /> mải nhâm nhi mà ăn chậm nhất. Ở phương<br /> Tây, mỗi người có suất riêng và coi việc nói<br /> chuyện khi ăn là mất vệ sinh sẽ không thể có<br /> cách ứng xử như vậy.<br /> Anh em họ hàng đi làm ăn xa ngày tết mới về<br /> có lẽ sẽ mong nhất giây phút được ngồi chụm<br /> lại bên mâm rượu. Bàn ăn có thể có sẵn<br /> nhưng người Việt, nhất là ở nông thôn thường<br /> chỉ “sủng ái” cái chiếu, bởi ăn bằng chiếu, nhắm<br /> rượu ngâm nga trên chiếu mới thoải mái, mới<br /> có thể sát vai bá cổ, chén chú chén anh.<br /> Người Việt không quá coi trọng thời gian,<br /> những ngày nông nhàn, đàn ông thường tụ tập<br /> trên chõng tre, gốc đa, quán nước để mời<br /> nhau chén rượu, uống bằng chén, bằng bát,<br /> uống chung một cốc hoặc uống trực tiếp từ<br /> chai, có khi chỉ lấy quả ổi, cái bánh đa làm<br /> thức ăn đưa đẩy. Bữa rượu làng không cần<br /> quần nọ áo kia, không cần không gian sang<br /> trọng, không cần lời lẽ xã giao bóng bảy. Nó<br /> thể hiện rất rõ tính chất cộng đồng của nông<br /> thôn Việt: trọng quan hệ và suồng sã trong<br /> giao tiếp.<br /> Cụng chén, nghi thức uống rượu phổ biến<br /> trên thế giới đã được “Việt hoá”<br /> Trừ khi uống rượu một mình, còn phàm cứ có<br /> hai người uống rượu là phải cụng chén. Nghi<br /> thức này không phải do người Việt sáng tạo<br /> ra. Nó có từ thời cổ đại ở phương Tây. Để<br /> đảm bảo với khách rằng trong rượu không có<br /> thuốc độc, người ta cụng ly theo nguyên tắc<br /> chủ ở dưới, khách ở trên để khi đập chén vào<br /> nhau thi rượu ở chén khách sẽ trộn lẫn vào<br /> rượu của chủ.<br /> Sang Việt Nam, nghi thức đó đã được tiếp<br /> biến. Không còn phải cảnh giác với thuốc<br /> độc, người Việt cụng chén cụng chén theo<br /> 184<br /> <br /> 96(08): 181 - 185<br /> <br /> thói quen chén của người lớn tuổi ở trên, chén<br /> của người ít tuổi hơn ở dưới hoặc sắp xếp<br /> theo thứ bậc, người có địa vị thấp hơn thường<br /> khiêm tốn để chén thấp. Đó là cách ứng xử<br /> của người Việt theo nguyên tắc quen thuộc là<br /> trọng tuổi tác và địa vị.<br /> Hai đặc trưng tính cách của người Việt thể<br /> hiện qua việc uống rượu: thích giao tiếp và<br /> trọng việc ăn uống<br /> Người Việt thích giao tiếp và coi trọng giao<br /> tiếp. Đó là hệ quả của tính cộng đồng trong<br /> văn hoá làng xã. Sống trong cộng đồng với vô<br /> số những mối quan hệ chằng chịt theo hàng<br /> ngang (láng giềng) và hàng dọc (huyết thống),<br /> người dân ở làng quê có nhu cầu giao tiếp rất<br /> cao. Rượu không chỉ là đồ uống, mà còn là<br /> một phương tiện hỗ trợ giao tiếp. Khi ngồi<br /> uống rượu, người ta mới có cảm hứng và dễ<br /> tâm sự những suy nghĩ thầm kín nhất, chân<br /> thật nhất. Cùng ngồi uống chè, người Việt<br /> còn ít nhiều giữ lễ nhưng khi đã ngồi xuống<br /> chiếu, nâng chén rượu thì mọi khoảng cách<br /> dường như bị xoá mờ. Trừ khi ai đó uống<br /> rượu một mình để giải sầu, còn hầu hết các<br /> cuộc rượu có đông người tham gia là phải ồn<br /> ào, phải huyên náo. Rượu trở thành cầu nối để<br /> mọi người gần gũi nhau hơn, cởi mở với nhau<br /> hơn. Người Việt uống chén rượu để thay lời<br /> chào, thay cho thủ tục làm quen kết bạn,<br /> mượn chén rượu để cảm ơn, xin lỗi, để tạm<br /> biệt cáo từ, để chia sẻ nỗi buồn niềm vui, để<br /> chỉ non hẹn biển, để tha thứ, bỏ qua…và rất<br /> nhiều lời muốn nói khác.<br /> Rượu phát huy tác dụng trong việc giao tiếp<br /> như vậy, một phần quan trọng bởi nó gắn với<br /> sự ăn uống - một thú vui ngàn đời của người<br /> Việt Nam. Dân tộc ta trọng sự ăn uống, có lẽ<br /> bởi nước ta có truyền thống nông nghiệp.<br /> Ngay trong sự yêu thích giao tiếp đã nói ở<br /> trên, người Việt cũng thể hiện thông qua sự<br /> ăn uống. Khách đến nhà thường lấy bánh trái,<br /> hoa quả làm quà cho chủ. Chủ cũng thể hiện<br /> sự mến khách bằng “cơm gà, cá gỡ”, “chén<br /> nước chè xanh”, “miếng trầu là đầu câu<br /> chuyện” dù có phải “nhịn miệng tiếp khách”.<br /> Ít người uống rượu suông, dù ít, dù nhiều vẫn<br /> cần có chút đồ nhắm làm “mồi”. Vừa uống<br /> rượu, vừa nhâm nhi chân gà, đầu cá, khúc<br /> <br /> Nguyễn Thị Suối Linh<br /> <br /> Tạp chí KHOA HỌC & CÔNG NGHỆ<br /> <br /> lòng lợn trắng tinh, béo ngậy là thú vui bình<br /> dị chốn làng quê. Ở thành phố, những quán<br /> nhỏ ven đường sẽ không bao giờ vắng<br /> khách khi tạo dựng một không khí làng quê<br /> với những món ăn và một vài chén rượu quê<br /> như thế.<br /> Đời Đường, nhà thơ Đỗ Mục có bài thơ nổi<br /> tiếng vẫn được dùng để dạy học trò:<br /> Thanh minh thời tiết vũ phân phân<br /> Lộ thượng hành nhân dục đoạn hồn<br /> Cố vấn tửu gia hà xứ hữu<br /> Mục đồng dao chỉ Hạnh Hoa thôn<br /> Dù không hiểu hết tiếng Hán, nhưng nhiều<br /> người Việt khi nghe bài thơ này vẫn mường<br /> tượng được phần nào cái không khí mùa xuân<br /> yên bình ở chốn thôn dã. Tác giả người Trung<br /> Quốc, quán rượu kia và cả thôn Hạnh Hoa<br /> yêu kiều cũng của người Trung Quốc mà sao<br /> vẫn thấy bài thơ kia, phong cảnh kia thân<br /> thuộc quá. Ngày thanh minh, giọt mưa xuân<br /> lất phất, trẻ chăn trâu, quán rượu nhỏ ven<br /> đường cũng có ở Việt Nam, cũng gắn với vẻ<br /> nên thơ, yên bình của bao nhiêu làng Việt.<br /> <br /> 96(08): 181 - 185<br /> <br /> Rượu Việt nói được rất nhiều điều về đặc<br /> trưng, tính cách, về phong tục tập quán, đời<br /> sống tâm linh, nếp sống cộng đồng của người<br /> Việt. Không cao như cây đa, không rộng như<br /> giếng làng, không linh thiêng như mái đình<br /> làng cổ, song rượu quê vừa ngọt vừa say sẽ<br /> mãi là một mảnh hồn không bao giờ vơi cạn<br /> của làng quê người Việt.<br /> TÀI LIỆU THAM KHẢO<br /> [1]. Phan Kế Bính, (2005), Việt Nam phong tục,<br /> Nxb Văn hoá thông tin.<br /> [2]. Nguyễn Từ Chi, (1984), Cơ cấu tổ chức của<br /> làng Việt cổ truyền ở Bắc bộ.<br /> [3]. Phan Đại Doãn, (2000), Mấy vấn đề về làng<br /> xã Việt Nam trong lich sử, Nxb Văn hoá thông tin.<br /> [4]. Phan Đại Doãn, (1992), Làng quê, thành thị,<br /> một thể thống nhất về kinh tế, xã hội, Nxb Khoa<br /> học xã hội.<br /> [5]. Bùi Xuân Đính, (1985), Lệ làng phép nước,<br /> Nxb Pháp lí. HN.<br /> [6]. Trần Ngọc Thêm, (2006),Tìm về bản sắc văn<br /> hoá Việt nam, Nxb Tổng Hợp TP HCM.<br /> [7]. Ngô Đức Thịnh, (2004), Văn hoá vùng và<br /> phân vùng văn hoá Việt Nam, Nxb Trẻ.<br /> <br /> SUMMARY<br /> COUNTRY WINE IN THE CUTURAL VIEWPOINT<br /> Nguyen Thi Suoi Linh*<br /> College of Sciences - TNU<br /> <br /> Although it is not mentioned as much as the banyan trees, ferry docks, or temple yards, country<br /> wine is definitely part of the unforgettable memories of expatriates when thinking about old<br /> villages. The raw materials used to make wine are close to farmers. The way to warm the wine’s<br /> ferment is simple and it is made in small-scale family businesses. This reflects the custom of<br /> Vietnamese production and living: small, scattered, and self-sufficient. Wine is used for<br /> worshipping or as a gift on the Tet holiday. Wine is not only used for drinking or as a means of<br /> communication, but it also has many other sacred spiritual meanings. For these reasons, wine has<br /> become an indispensable part of every Vietnamese family.<br /> Key words: wine, country, communication, spirituality, self-sufficiency<br /> <br /> *<br /> <br /> Tel: 0985 056063, Email: linhnts@tnu.edu.vn<br /> <br /> 185<br /> <br />