Sáng kiến kinh nghiệm Mầm non: Kể chuyện cổ tích thần kỳ theo quan điểm tích hợp cho trẻ 5-6 tuổi nghe

Chia sẻ: Bobietbo | Ngày: | Loại File: DOC | Số trang:32

Thêm vào BST

Báo xấu

28
lượt xem 7
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Mục tiêu nghiên cứu của sáng kiến kinh nghiệm là dựa trên cơ sở lý luận của các khoa liên ngành và thực tiễn, đề tài nhằm xây dựng một số biện pháp“Kể chuyện cổ tích thần kỳ theo quan điểm tích hợp cho trẻ 5-6 tuổi nghe”.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Sáng kiến kinh nghiệm Mầm non: Kể chuyện cổ tích thần kỳ theo quan điểm tích hợp cho trẻ 5-6 tuổi nghe

PHÒNG GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO HUYỆN ĐÔNG TRIỀU TRƯỜNG MẦM NON KIM SƠN SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM CHIẾN SĨ THI ĐUA CẤP CƠ SỞ Đề tài BIỆN PHÁP KỂ CHUYỆN CỔ TÍCH THẦN KỲ THEO QUAN ĐIỂM TÍCH CHO TRẺ 5 6 TUỔI NGHE NĂM HỌC 2013 2014 Họ và tên: Dương Thị Thu Hương Chức vụ: Giáo viên Đơn vị công tác: Trường Mầm non Kim Sơn
Đông Triều,tháng 3 năm 2014 I/ Phần mở đầu 1. Lý do chọn đề tài Văn học là suối nguồn của tri thức, là kinh nghiệm sống mà con người cần tiếp thu và phát triển. Văn học có vị trí quan trọng trong sự nghiệp giáo dục nói chung và giáo dục trẻ em mầm non nói riêng, nó là phương tiện để giáo dục con người. Trong chương trình văn học Việt Nam truyện là món ăn tinh thần không thể thiếu đối với trẻ mầm non. Truyện giúp các em hiểu được cuộc sống hiện thực của cha ông ta. Truyện có ý nghĩa giáo dục lớn, giáo dục về tư tưởng tình cảm, trân trọng những con người lao động, yêu quê hương đất nước, sống trung thực, chăm chỉ, ghét cái ác, yêu cái thiện, ở hiền gặp lành. Truyện được trẻ em rất yêu thích và nó góp phần phát triển toàn diện nhân cách trẻ. Những câu chuyện cổ tích có một vai trò rõ ràng trong việc khơi mở trí tưởng tượng của trẻ nhỏ, chúng cũng có ích bấy nhiêu khi giúp trẻ nhỏ đối mặt với các lo sợ mà các bé chưa thể diễn đạt được. Nhà nghiên cứu nổi tiếng về tâm lý học trẻ em Bruno Bettelheim tin rằng những câu chuyện cổ tích đóng vai trò quan trọng với sự phát triển của trẻ nhỏ bởi nhân vật chính trong các câu chuyện nhiều trong số đó chính là trẻ em giống như 1 hình tượng mô phỏng khả năng vượt qua hay thậm chí dành được thành công lớn khi đối mặt với những tình huống khó khăn. Kết quả kiểm nghiệm tốt nhất cho sự thành công của một câu chuyện cho trẻ em không phải là chúng có những bài học sâu xa không hay chúng có nguồn gốc từ đâu, mà là liệu chúng có làm trẻ thích thú và đòi được nghe thêm nữa hay không. Hầu hết các chuyện cổ tích đem lại cho trẻ sự thích thú, dễ chịu, khuyến khích trí tưởng tượng của chúng theo những cách riêng mà những tác giả hiện đại chỉ có thể mơ ước đến chứ không làm nổi. Văn học giữ vai trò to lớn trong việc hình thành và phát triển toàn diện nhân cách trẻ. Dẫn dắt trẻ vào thế giới văn học là việc quan trọng của trường mẫu giáo đó là sự mở cho con người đi những bước chập chững đầu tiên vào thế giới các giá trị phong phú chứa đựng trong tác phẩm văn học, sự tiếp xúc thường xuyên của trẻ mẫu giáo với tác phẩm văn học được chọn lọc sẽ kích thích ở trẻ sự nhạy cảm thẩm mỹ,sự phát triển trí tuệ. Ở lứa tuổi mẫu giáo, việc hình thành và phát triển hoạt động văn học là một hình thức quan trọng để phát triển tích cực, cá nhân, tính độc lập sáng tạo của trẻ. Truyện cổ tích thần kỳ là một loại hình văn học rất phù hợp với lứa tuổi mầm non, với đặc trưng là phản ánh thực tại một cách độc đáo, các yếu tố của 2
truyện cổ tích thần kỳ đó thực sự lôi cuốn trẻ. Ở đó các em nhận thấy những nét thân thuộc, thấy sự thân thương, bầu bạn với thế giới động vật sinh động trong truyện đồng thời củng cố và mở rộng những hiểu biết của trẻ. Những câu truyện ngộ nghĩnh ấy đã mang đến cho các em những ước mơ bay bổng, gây cho các em những xúc động trong tâm hồn. Văn học rất giàu tưởng tượng nhất là truyện cổ tích thần kỳ và truyện cổ tích, đây chính là tiền đề cho mọi hoạt động sáng tạo giúp trẻ. Biết khám phá, phát hiện ra cái mới lạ, hình dung, mơ ước ra cái sẽ có và mong muốn làm những điều tốt lành, đúng như Lê Nin đã nói: “Trí tưởng tượng là một phẩm chất vô cùng quý giá” trí tưởng tượng vốn là nét đẹp trong tâm hồn trẻ thơ, làm tràn đầy thêm tình cảm của tuổi nhỏ và chính văn học đã kích thích cho trí tưởng tượng của các em một tâm hồn giàu sức sáng tạo. Văn học còn chứa đựng trong đó có giá trị đạo đức cao cả, đó là những bài học làm người, và không dừng lại ở đấy mỗi tác phẩm mẫu mực về ngôn ngữ nên nó có giá trị ngôn từ rất cao và có ý nghĩa rất lớn trong giáo dục ngôn ngữ cho trẻ. Chính những giá trị phong phú này đã làm cho văn học có ý nghĩa rất lớn trong giáo dục toàn diện nhân cách trẻ, đặc biệt là giáo dục nghệ thuật và giáo dục ngôn ngữ. Theo như bác Phạm Văn Đồng thì “Dạy văn là một quá trình rèn luyện toàn diện” tức là “Dạy văn là dạy ngôn ngữ văn và văn học” Bác nhấn mạnh sự tích hợp giữa ngữ và văn, sự tích hợp các nội dung giáo dục toàn diện. Quán triệt quan điểm đó PGS TS Hà Nguyễn Kim Giang một lần nữa khẳng định ở trường mầm non đã tích hợp dạy văn, dạy tiếng khi trẻ làm quen với các tác phẩm văn học. Quá trình làm quen với tác phẩm văn học bằng phương pháp cơ bản nhà sư phạm không chỉ “Hướng dẫn trẻ cảm thụ sâu sắc nội dung tư tưởng tác phẩm văn học mà còn giúp trẻ cảm nhận vẻ đẹp óng ánh kim cương của ngôn ngữ nghệ thuật, tích luỹ vốn từ văn học nghệ thuật, những hình tượng nghệ thuật, những khái niệm và rèn các thao tác tư duy sáng tạo... tổ chức cho trẻ làm quen với tác phẩm văn học, giúp trẻ trải nghiệm nghệ thuật, phát triển ngôn ngữ mạch lạc, tính tích cực cá nhân, tính độc lập, sáng tạo, liên kết các từ các câu theo một chủ đề”. Ngoài ra trong quá trình cho trẻ làm quen với các tác phẩm văn học, các nhà giáo dục phải chú ý hình thành các kỹ năng cho trẻ như kỹ năng nghe, kỹ năng thể hiện suy nghĩ của mình, kỹ năng tái tạo lại tác phẩm... Như vậy có thể nói Văn học là một phương tiện để giáo dục trẻ một cách toàn diện, nhất là được thực hiện theo hướng tích hợp. Hiện nay thế giới cổ tích đang bị mai một, thế giới cổ tích là của trẻ thơ vậy mà bây giờ ở một số trường đã bỏ qua những câu truyện cổ tích, trẻ không còn nằm mơ thấy cô Tấm nữa, đó là những thiếu hụt trong cuộc sống trẻ thơ. Thực tiễn hiện nay các cô giáo thường dồn 2 quá trình sư phạm vào một tiết học nên hiệu quả không cao. Các cô giáo mới chỉ chú ý phương pháp kể theo hình thức cải cách, họ chưa hiểu tác phẩm,chưa tìm ra được cái hay của tác 3
phẩm và biện pháp dạy cho phù hợp nên hiệu quả không cao.Vì lý do trên tôi đã chọn đề tài “Kể chuyện cổ tích thần kỳ theo quan điểm tích hợp cho trẻ 56 tuổi nghe” để nghiên cứu và hi vọng góp tiếng nói nhỏ của mình vào thực tiễn dạy học để cho trẻ nghe chuyện đạt kết quả cao hơn. 2, Mục đích nghiên cứu Dựa trên cơ sở lý luận của các khoa liên ngành và thực tiễn, đề tài nhằm xây dựng một số biện pháp“Kể chuyện cổ tích thần kỳ theo quan điểm tích hợp cho trẻ 56 tuổi nghe” 3,Thời gian địa điểm Do thời gian không cho phép tôi chỉ nghiên cứu về biện pháp “Kể chuyện cổ tích thần kỳ theo quan điểm tích hợp cho trẻ 56 tuổi nghe” ở trường mầm non kim sơn. Thời gian bắt đầu năm học 2013 đến cuối năm học 2014 Địa điểm tại lớp mẫu giáo 56 tuổi trường mầm non kim Sơn –Đông Triều Quảng Ninh 4, Đóng góp mới về mặt thực tiễn Đề tài này thể hiện sự quan tâm thiết thực đến với trẻ em, tôn trọng quyền của trẻ được sống và phát triển, quyền được học tập tiếp thu nền giáo dục tiến bộ, được hưởng nền văn hóa của dân tộc mình. Trên cơ sở tiếp thu và vận dụng những thành tựu liên ngành, thì đề tài này góp phần làm sáng tỏ, đúng đắn các vấn đề lý luận và học tập, vui chơi của trẻ em với phương châm “ Trẻ học mà chơi, chơi mà học” trong trường mầm non làm phong phú hơn về cách hiểu và cách nhìn trẻ em hiện nay trong giáo dục mầm non. Đóng góp một số giải pháp giúp trẻ học tốt môn kể chuyện sáng tạo. Qua môn làm quen văn học giúp trẻ biết và thuộc các thể loại truyện kể, thơ. Tạo cho trẻ hoạt động thông qua các hoạt động học tập, vui chơi để trẻ nắm được nội dung của tác phẩm và thuộc tác phẩm. Tuyên truyền cho các bậc phụ huynh tạo điều kiện cho trẻ học tập làm quen với văn học đặc biệt về thể loại kể chuyện . Nâng cao nhận thức cho giáo viên bằng cách vận động giáo viên sáng tác truyện để bổ sung vào các chủ điểm. Đề tài này thể hiện được sự quan tâm thiết thực đến chất lượng dạy và học của cô và trò trường Mầm non Kim Sơn, trang bị kiến thức kinh nghiệm trong việc giúp trẻ học tốt môn văn học. Trên cơ sở tiếp thu và vận dụng những thành tựu mới, góp phần làm sáng tỏ tính đúng đắn về vấn đề nghiên cứu trên. Bên cạnh đó còn nhằm nâng cao chất lượng giảng dạy và cách sử dụng đồ dùng khi áp dụng vào bài học mới cho trẻ mầm non ngày một tốt hơn. Điều tra được thực trạng vấn đề “ Kể chuyện cổ tích thần kỳ theo quan điểm tích hợp cho trẻ 56 tuổi nghe” 4
Thiết kế một số biện pháp giải pháp “ Kể chuyện cổ tích thần kỳ theo quan điểm tích hợp cho trẻ 56 tuổi nghe” II. Phần nội dung 1. Chương 1: Tổng quan 1.1. Cơ sở lý luận * Khái niệm truyện cổ tích thần kỳ: Truyện cổ tích thần kỳ phản ánh một hiện thực trong mơ ước của nhân dân, tràn trề niềm tin hy vọng. Truyện cổ tích thần kỳ mang tính chất giáo huấn. Tính chất giáo huấn không chỉ là rút ra những bài học luân lý đạo nghĩa làm người cũng như việc ứng xử trong xã hội cổ tích thần kỳ đem lại vẻ đẹp của thế giới xa lạ đầy khát khao, đem lại niềm tin vững vàng, sự xoa dịu và niềm an ủi cho con người về những gì cao hơn hiện thực đang sống. Cũng từ sự hư cấu nghệ thuật tưởng tượng táo bạo không biết đến giới hạn của kinh nghiệm và lôgíc mà con người khẳng định được khả năng kỳ diệu của mình là bay cao xa lên. Cổ tích thần kỳ giúp con người phá bỏ khoảng cách giữa con người với thiên nhiên, giữa con người với thần linh. Có thể nói truyện cổ tích thần kỳ vừa rộng vừa hẹp đủ để chuyên chở hồn người và tình cảm nhân đạo nhân gian. Chỉ riêng một thế giới cỏ cây hoa lá chim muông, mây trời. Sông núi diễm lệ và thiên nhiên hoang vu hiểm trở vừa gần gũi vừa thách thức con người cũng đã tạo ra vẻ đẹp hiện thực trong thế giới thần kỳ hoang đường với biết bao điều mới lạ. *Ý nghĩa của truyện cổ tích thần kỳ “ Cây táo thần” với giáo dục trẻ mẫu giáo: Truyện cổ tích thần kỳ có nghĩa rất lớn trong giáo dục trẻ mẫu giáo, trước hết truyện nói về thế giới động vật, giải thích hiện tượng thiên nhiên gần gũi nên nó cung cấp cho trẻ những tri thức về môi trường tự nhiên. Trẻ biết tên gọi đặc điểm vô vàn các loại động vật của chúng. Trẻ còn hiểu một số hiện tượng tự nhiên hết sức thú vị... Tất cả những kiến thức này càng thôi thúc trí tò mò, lòng ham hiểu biết của trẻ; kích thích nhu cầu muốn khám phá thế giới tự nhiên xung quanh. Không chỉ cung cấp cho trẻ những kiến thức tình cảm con người ở truyện cổ tích thần kỳ “ Cây táo thần” còn giúp trẻ nhận ra ước mơ và tưởng tượng con người mong muốn được sống hạnh phúc được mọi người yêu mến biết giúp đỡ người khác trong lúc khó khăn. Câu chuyện giàu ước mơ, khơi gợi trí tưởng tượng của con người, giải thích khát vọng tình cảm của con người đem lại cuộc sống thanh bình cho mọi người. Đúng với một nhà nghiên cứu đã nhận xét: Thần kỳ cổ tích thần kỳ “ Cây táo thần” không phải là cái gì khác hơn sự thần thánh hoá con người... Tất nhiên những hiểu biết nông cạn và ấu trĩ của người xưa không đủ để giải quyết chính xác những gì mà họ khao khát, họ liều gán nhận thức sự sai lạc ấy cho các vị thần và tô thêm cho nhân vật thần, những câu chuyện hấp dẫn. 5
Truyện cổ tích thần kỳ “ Cây táo thần” ra đời khám phá những bí ẩn xung quanh mình, lý giải nó một cách thơ mộng bằng trí tượng tượng và mơ ước. Truyện còn giúp trẻ nhận ra tình cảm gắn bó với bạn bè. Trẻ hiểu ra tình thương đem đến cho con người sức tạo nên những hành động phi thường, là nguồn sưởi ấm, đem lại đến cho con người những niềm vui trong cuộc sống. Tất cả tình cảm này là những cơn gió mát lành thổi vào tâm hồn trẻ thơ làm nên những tấm lòng hồn hậu không thờ ơ với số phận con người, làm cháy bừng lên ngọn lửa yêu thương trong trái tim non trẻ. Nó chính là tiền đề để giáo dục lòng nhân ái, tinh thần nhân văn cao cả cho trẻ, tạo dựng cho các em thái độ, tình cảm đúng đưa trong cuộc sống. Truyện cổ tích tuy không có thật, chỉ là ước mơ của con người nhưng nhà văn đã thổi vào con người cũng như các vị thần linh một linh hồn sống, một tình cảm làm cho các vị thần có đầu óc suy nghĩ, biết hành động theo mơ ước của con người, có tiếng nói của con người đây chính là phép thần thánh hoá tạo nên chất mơ tưởng của truyện cổ tích. Chất mơ tưởng ấy đã kích thích mạnh mẽ vào trí tưởng tượng của các em làm tràn đầy thêm suy nghĩ, làm đẹp thêm tình cảm của tuổi nhỏ, phát triển ở trẻ yếu tố sáng tạo. Trẻ bị lôi cuốn vào những điều thần bí của các nhân vật trong truyện cổ tích thần kỳ trẻ hoà mình vào khung cảnh nơi sống của con người, với những phép lạ, được miêu tả trong truyện. Trẻ cảm nhận cái đẹp và những điều thần bí ấy đã gây cho trẻ những xúc động trong tâm hồn, hình thành ở trẻ những xúc cảm, tình cảm thẩm mỹ, làm tăng khả năng phán đoán, tăng khả năng nhạy cảm của cái đẹp, yêu cái thiện, có ước muốn tạo ra cái thiện, bồi dưỡng ở trẻ năng lực cảm thụ văn học tạo sự say mê ngay từ tấm bé. Hình tượng trong cổ tích mang những nét nguyên sơ của sự sáng tạo nghệ thuật, nó vừa hồn nhiên mộc mạc, vừa kỳ lạ phóng khoáng, nó không có thực nhưng vẫn đầy hấp dẫn, kết cấu của truyện cổ tích khá đơn giản, ít tình tiết chính vì điều đó nên câu truyện cáo thỏ và gà trống trẻ dễ hiểu được nội dung và nhớ được những lời đối thoại của nhân vật trong truyện, ngôn ngữ trong truyện ngắn gọn nên giúp trẻ em trau dồi lời ăn tiếng nói hàng ngày, nó cung cấp cho các em những vốn từ đầy đủ cơ cấu từ loại, giúp trẻ nhận ra tính chính xác của từ, sự hoàn hảo của các câu với những mẫu mực của lời nói giản dị. * Đặc điểm tiếp nhận truyện cổ tích của trẻ: Tiếp nhận văn học gián tiếp: Trẻ mẫu giáo chưa biết đọc, biết viết nên trẻ chưa thể tự đọc mà phải nghe nhờ qua người khác đọc, tức là phải phụ thuộc vào việc đọc, kể của cô giáo, do đó không phát huy được khả năng tri giác phối hợp giữa chữ viết và âm thanh, giữa ký hiệu và nghĩa, phần nào giảm hết năng lực ghi nhớ và liên tưởng của trẻ. Cho nên việc phát triển tính tập trung nghe của trẻ là một trong những nhiệm vụ quan trọng, giúp trẻ biết nghe đến cùng một câu truyện mà không bị phân tán. Để duy trì hứng thú nghe, giáo viên cần duy trì việc đọc, kể diễn cảm và phải sử dụng phối hợp nhiều biện pháp. Khả năng hiểu biết cùng với hứng 6
thú nghe tác phẩm sẽ nâng cao trình độ nghe tác phẩm của trẻ, điều quan trọng là làm sao trong quá trình nghe, xúc cảm của trẻ ngày càng bộc lộ phong phú hơn, hoạt động tư duy được hoàn thiện dần và ở trẻ xuất hiện các câu hỏi “ Do đâu?” “ Vì sao?” “ Để làm gì?”. Sự tiếp nhận mang mầu sắc xúc cảm: Bản chất giàu xúc cảm, tình cảm cùng với cái nhìn hồn nhiên, ngây thơ trước cuộc sống, giúp trẻ nhanh chóng biểu lộ cảm xúc của mình khi nghe đọc, kể tác phẩm trẻ rất nhạy cảm, rất dễ rung cảm những điều mà người lớn thấy rất bình thường, nhất là đối với thế giới thiên nhiên. Đây chính là khả năng giao cảm ở trẻ, trẻ có thể hoà mình vào câu chuyện theo lối “ Vật ngã đồng nhất” trẻ thấy mình là một nhân vật trong truyện, hoà mình vào các ánh tiết, các sự kiện trong truyện. Trẻ có thể thêm thắt vào câu truyện, đưa ra các ý kiến của mình, biểu lộ sự tức giận hoặc xúc động, đôi khi chúng có thể khóc cảm thương. Truyện cổ tích thần kỳ được sáng tác không phải dưới ánh sáng của ý thức sáng tạo nghệ thuật mà xuất phát từ niềm tin của con người vào sự tồn tại của các đấng siêu nhân thần thánh con người mơ ước chiến thắng cái ác mang đậm chất mơ tưởng nên có ưu thế đặc biệt trong việc hình thành xúc cảm, tình cảm ở trẻ khơi gợi ở trẻ những cảm xúc đạo đức, thẩm mỹ, tinh thần đoàn kết, biết hợp tác giúp đỡ nhau của con người từ thính giả thụ động thành một người tham gia tích cực vào các sự kiện phản ánh của trẻ thường tương đồng với nội dung tác phẩm và nó thay đổi cùng với sự biểu thị của cô giáo. Vì vậy trong quá trình cho trẻ tiếp xúc với truyện cổ tích, giáo viên phải biết kết hợp các môn học khác nhau để giáo dục và phát triển tình cảm thẩm mỹ cho trẻ. Tiếp nhận với trí tưởng tượng phong phú: Cảm xúc thẩm mỹ của trẻ mẫu giáo luôn luôn quan hệ chặt chẽ với hoạt động tưởng tượng, ở trẻ tưởng tượng hoang đường chiếm ưu thế, tuy nhiên nó hoà quyện với tưởng tượng về cái thực. Thế giới tưởng tượng và thế giới thực hoà quyện tư duy của trẻ và chính tưởng tượng là cầu nối giữa hai thế giới đó, trẻ thường bị cuốn hút bởi những hình tượng ngộ nghĩnh, đáng yêu của các nhân vật trong truyện cổ tích thần kỳ, thấy được ước mơ của con người trong cuộc đời thường và hình dung ra hình ảnh của cuộc sống. Khi tiếp xúc với truyện cổ tích, trẻ mẫu giáo thường dùng trí tưởng tượng phối hợp trẻ không chỉ gán tình cảm và cảm xúc của con người cho sự kiện, hình tượng mà còn sống với nó. Trí tưởng tượng được trẻ vận dụng trong tiếp nhận văn học là để đi sâu, mở rộng và thanh lọc đời sống cảm xúc của mình và nhận ra cái mới trong các quan hệ tưởng như khó gắn chúng lại với nhau, từ đó làm này sinh khát vọng và kỹ năng sáng tạo của trẻ. Khi đọc kể truyện cổ tích thần kỳ, làm rung động ở trẻ những tình cảm thực, tạo cho trẻ một ấn tượng mạnh mẽ với tác phẩm, chắp cánh cho những ước mơ hồn nhiên của chúng càng thêm bay bổng. Tiếp nhận ngây thơ và triệt để: 7
Trẻ mẫu giáo luôn khát khao biết tất cả những gì xảy ra trong môi trường xung quanh cũng như trong lĩnh vực nghệ thuật bởi nhu cầu nhận thức của trẻ trong giai đoạn này rất lớn, vì thế khi nghe kể chuyện thán thoại trẻ thường đặt ra rất nhiều câu hỏi: “ Vì sao? Tại sao?” nhưng tâm hồn của trẻ còn quá ngây thơ, kinh nghiệm sống của trẻ còn quá ít ỏi nên trẻ vẫn tiếp nhận sự giải thích không đầy đủ khoa học của người lớn, miễn là sự giải thích đó phải hợp lý tình cảm tưởng khuôn khổ hạn hẹp của trẻ. Nhưng giải thích cho trẻ cần phải nhất quán để tạo niềm tin, thoả mãn khát vọng tìm ra chân lý của trẻ. 1.2. Cơ sở thực tiễn * Cơ sở sinh lý học: Trẻ em ngày nay phát triển nhanh hơn so với trẻ em ngày trước, hiện tượng này biểu hiện rừ nhất trong lĩnh vực phát triển thể lực,ở lứa tuổi mầm non phát triển của cơ thể, đặc biệt là hệ thần kinh trung ương, hệ vận động, các cơ quan phân tích của trẻ em diễn ra mạnh. Trẻ 5 6 tuổi chức phận của các cơ quan được dần dần hoàn thiện, hoàn thiện được nhiều hay ít sẽ phụ thuộc vào sự rèn luyện của người lớn. Hệ thần kinh phát triển tốt, tốc độ hình thành phản xạ cú điều kiện tương đối nhanh, số lượng phản xạ có điều kiện ngày càng nhiều, trí tuệ của trẻ phát triển nhanh, lúc đầu nói được câu ngắn, sau đó dần dần nói được câu dài, biết hát, kể chuyện, sự tiếp thu về kiến thức ngày một tăng nhanh, lúc này trẻ đó có thể hiểu được về ngôn ngữ, hiểu được những lời giải thích, phân tích của cô giáo .Đây là giai đoạn cuối cùng để hoàn thiện bộ máy phát âm để trở thành một cơ quan sản sinh ngôn ngữ, trẻ bước đầu biết sử dụng tương đối thành thạo tiếng mẹ đẻ trong sinh hoạt và giao tiếp hàng ngày, đặc biệt là sự xuất hiện của lời nói mạch lạc.Toàn bộ những thành tựu này bắt đầu mở rộng khả năng giao tiếp, sử dụng ngôn ngữ, nó vừa tạo cơ hội cho trẻ, vừa đòi hỏi trẻ có những cơ hội nhất định phát huy những âm thanh lời nói.Trẻ đã biết sử dụng ngữ điệu trong giao tiếp, đây chính là cơ sở để trẻ thực hiện hoạt động tư duy, phán đoán, suy luận,trẻ bắt đầu tò mò để ý đến thuộc tính bên trong của sự vật bằng các câu hỏi “ Tại sao” trẻ bắt đầu có khả năng thu nhận và phân biệt âm thanh ngày càng tốt. Trẻ thích nghe và bắt đầu hiểu được những câu truyện bài thơ cô đọc,kể... Như vậy ở trẻ 5 6 tuổi các chức năng và bộ phận trong cơ thể hoàn thiện dần đặc biệt là chức năng phối hợp của vỏ não tương đối hoàn thiện. Đây chính là điều kiện giúp các nhà giáo dục đưa ra các biện pháp đọc, kể tác phẩm văn học mà cụ thể là truyện cổ tích thần kỳ phù hợp với trẻ. * Cơ sở tâm lý học: Tư duy , xúc cảm, tình cảm, ngôn ngữ. Từ lọt lòng đến 6 tuổi là giai đoạn phát triển đầu tiên của cuộc đời, nó có tầm quan trọng đặc biệt trong quá trình phát triển chung của trẻ em. Trẻ 56 tuổi có sự thay đổi hoạt động chủ đạo, xuất hiện trò chơi đóng vai theo chủ đề nhằm thỏa mãn nhu cầu của trẻ muốn được sống và làm việc 8
như người lớn ,hoạt động vui chơi đó cũng mang tính chất của việc chơi một mình *Đặc điểm ngôn ngữ của trẻ. Ngôn ngữ là một trong những phương tiện giáo dục toàn diện cho trẻ, nó bao gồm cả sự phát triển về đạo đức, chuẩn mực hành vi văn hóa. Ngôn ngữ phát triển giúp trẻ mở rộng giao tiếp, từ đó trẻ học được những điều tốt đẹp xung quanh mình, ngôn ngữ phát triển giúp trẻ tiếp thu những giá trị thẩm mỹ trong thơ ca, truyện kể ,đó là những tác phẩm nghệ thuật ngôn từ đầu tiên mà người lớn có thể đem đến cho trẻ ngay từ nhỏ. Giai đoạn 56 tuổi trẻ hoàn thiện dần về mặt ngữ âm, các phụ âm đầu, âm cuối, âm đệm, thanh điệu dần dần được định vị. Trẻ phát âm đúng hết các âm vị của tiếng mẹ đẻ, kể cả các âm, các vần khó trẻ đó biết (Điều chỉnh nhịp điệu, cường độ của giọng nói khi giao tiếp để phù hợp với từng hoàn cảnh, lời nói của trẻ rừ ràng, dứt khoát hơn. Khả năng điều chỉnh về phát âm của trẻ được tăng dần theo từng độ tuổi, nhanh chóng định vị được các âm vị của tiếng mẹ đẻ. Khi trẻ 56 tuổi là giai đoạn quan trọng nhất trong sự phát triển ngôn ngữ của đứa trẻ, cô giáo cần dạy trẻ hiểu lời nói của người lớn, mở rộng vốn từ, phát triển giao tiếp ngôn ngữ với người lớn và những trẻ khác, ở giai đoạn này vốn từ của trẻ có khoảng từ 800 đến hơn 1.000 từ (Theo nghiên cứu của E.A.Ar kin) trẻ đó từng bước sử dụng xung quanh, đặc biệt trẻ rất thích nghe truyện cổ tích, cổ tích thần kỳ..biết biểu lộ cảm xúc tích cực, vui buồn khi giao tiếp với những người xung quanh, với những nhận vật trong truyện kể. Trẻ mẫu giáo biết nói ngôn ngữ đối thoại trước, những kỹ năng hội thoại đầu tiên xuất hiện ở trẻ mẫu giáo bé khi trẻ cố gắng kể lại một sự kiện nào đó, một câu truyện nào đó, ở trẻ đó phát triển kỹ năng nhận xét lời nói và câu trả lời nói và câu trả lời của bạn, trẻ có thể phân biệt được ngôn ngữ của của người kể và ngôn ngữ của các nhân vật trong truyện.Với khả năng ngôn ngữ như vậy, trẻ hoàn toàn có khả năng lĩnh hội các truyện cổ tích thần kỳ qua giọng kể của cô giáo. Ngôn ngữ trong truyện cổ tích thần kỳ là ngôn ngữ thơ ca, dựng lại diện mạo và quá trình phát triển của dân tộc, tạo thành sử thi cổ tích thần kỳ. Truyện cổ tích thần kỳ tuy không có thật nhưng khi kể chuyện cho trẻ đòi hỏi cô giáo phải kể sao cho hấp dẫn, huyền bí, làm nổi bật niềm tin của con người vào các đấng siêu thánh. * Đặc điểm tư duy của trẻ. Tư duy là quá trình nhận thức phản ánh thuộc tính bản chất, những mối quan hệ có tính chất quy luật của sự vật hiện tượng trong hiện thực khách quan mà ta chưa biết Tư duy của trẻ mẫu giáo 56 tuổi phát triển đi từ khái quát trên cơ sở ( những dấu hiệu bên ngoài của đồ vật) đến khái quát (Những dấu hiệu bản chất của đồ vật). Ở trẻ đó xuất hiện một số dạng suy đoán, suy lý đơn giản 9
gắn liền với các sự kiện, hiện tượng mà trẻ tri giác được, gắn với hoàn cảnh cụ thể. Tư duy của trẻ 56 tuổi cũng mang tính cụ thể, hình ảnh cảm xúc, ở giai đoạn này loại hình tư duy của trẻ chủ yếu là bằng hành động trực quan, gắn liền với sự vật, đồ vật mà hằng ngày trẻ tiếp xúc trực tiếp bằng hành động,đồng thời với phát triển tư duy bằng hành động trực quan, mầm mống tư duy từ ngữ logic xuất hiện đó đạt tới ranh giới của tư duy trực quan hình tượng, nhưng các hình tượng và biểu tượng bên trong vẫn cũng gắn liền với hành động vật chất bên ngoài. Chỉ ở cuối tuổi mẫu giáo bé và trong những trường hợp thật đơn giản thì trẻ mới dùng kiểu tư duy trực quan hình tượng,nhưng trong nhiều trường hợp tư duy trực quan hành động vẫn lấn át tư duy trực quan hình tượng mới được hình thành. Tư duy của trẻ cũng gắn liền với xúc cảm và ý muốn chủ quan, đặc biệt tư duy của trẻ cũng bị tình cảm chi phối rất mạnh, thể hiện ở chỗ trẻ chỉ suy nghĩ về những điều mà chúng thích và dùng suy nghĩ thường bị cuốn hút vào ý thích của riêng mình. Những động cơ nhằm làm cho người lớn vui lòng và yêu mến cũng bắt đầu xuất hiện và đóng vai trò quan trọng trong việc thúc đẩy trẻ thực hiện những hành động tích cực. Vì vậy việc giáo dục phát triển tư duy cho trẻ ở thời điểm này giúp trẻ tích lũy biểu tượng bằng cách quan sát, tiếp xúc, va chạm với sự vật đồng thời rèn luyện các giác quan để tăng cường khả năng thu nhận những ấn tượng bên ngoài nhằm làm cho thế giới biểu tượng của trẻ ngày một phong phú, đây cũng là điều kiện thuận lợi để cô giáo kích thích hoạt động nhận thức tích cực của trẻ trong quá trình kể chuyện cổ tích thần kỳ cho trẻ, cô giáo cho trẻ vừa tiếp xúc, vừa nghe vừa quan sát sự vật hiện tượng một cách đa dạng,tăng cường thu nhận ấn tượng từ bên ngoài với các giác quan, làm cho thế giới biểu tượng của trẻ ngày càng trở lên chính xác. Điều đó càng đòi hỏi giáo viên khi tổ chức hoạt động làm quen với tác phẩm văn học nói chung và kể chuyện cổ tích thần kỳ nói riêng cần phải có những biện pháp dạy học theo quan điểm tích hợp *Đặc điểm xúc cảm,tình cảm. Trẻ mẫu giáo rất giàu cảm xúc, ở giai đoạn này trẻ phát triển tất cả các sắc thái xúc cảm, trẻ phản ứng với những người xung quanh, các sự kiện bằng các sắc thái vui, buồn, hờn, giận,...Qua lời nói và sự vận động điệu bộ hành vi của trẻ khá chính xác, phù hợp với đối tượng, hoàn cảnh.Tình cảm trí tuệ của trẻ bắt đầu xuất hiện, qua truyện kể trẻ thích thú lắng nghe và kể lại nội dung truyện một cách hứng thú, trẻ xúc động thực sự đối với các nhân vật yếu ớt, bị ma quỷ tấn công,tự hào thích thú muốn noi gương các nhân vật anh hùng, nhiều đối tượng mới lạ, động vật, chim muông, cây cỏ đều gây sự chú ý tò mò ham hiểu biết đối với trẻ. Trẻ biết kể truyện khi đến thăm vườn bách thú,bắt chước hành vi của khỉ, voi, gấu...một cách say xưa, cùng với cái hồn nhiên ngây thơ trước cuộc sống,giúp trẻ nhanh chóng biểu lộ những tình cảm, xúc cảm qua nghe đọc, kể và dễ dàng nhận thấy được sự thể hiện đầy xúc động của cô giáo. 10
Như vậy có thể thấy đời sống tình cảm của trẻ chưa ổn định, dễ xao động và mang tính chất tình huống. Như vậy truyện cổ tích thần kỳ với những đối tượng thân thuộc, gần gũi, động vật, thực vật, với những ước mơ chân thực của con người, sẽ dễ dàng lôi cuốn trẻ, đem đến cho trẻ sự say mê hứng thú, gợi cho trẻ những rung cảm nghệ thuật, hững tình cảm yêu thương, gợi sự cảm thông của trẻ đối với sự gần gũi, giúp trẻ làm quen với thiên nhiên sống động...hình thành ở trẻ tình cảm, cảm xúc chân thành, gieo mầm xanh nuôi dưỡng tâm hồn trẻ. * Đặc điểm tưởng tượng của trẻ. Một điểm quan trọng nhất trong tâm lý trẻ mẫu giáo là trí tưởng tượng. Tưởng tượng là quá trình nhận thức phản ánh những cái chưa có trong kinh nghiệm bằng cách xây dựng nên hình ảnh mới dựa trên cơ sở những hình ảnh đã có. Ở lứa tuổi 56 tưởng tượng của trẻ phát triển mạnh mẽ và đa dạng các mức độ phong phú của hình ảnh tưởng tượng.Tưởng tượng của trẻ được phát triển trên nền tảng của trí nhớ hình ảnh, tư duy mang màu sắc biểu tượng. Do vậy hình ảnh tưởng tượng trong hoàn cảnh cụ thể giới hạn bởi kinh nghiệm tích lũy dược ở trẻ, lúc này xuất hiện tính tự chủ và sáng tạo hơn so với trẻ trước tuổi lên 5.Vai trò của ngôn ngữ có nghĩa rất lớn kích thích ý tưởng của trẻ phát triển, một truyện cổ tích thần kỳ trẻ có thể kể lại và tưởng tượng các vị thần tiên có phép lạ xuống cứu giúp và chơi với trẻ thật. Trẻ giàu tưởng tượng, dùng tưởng tượng để nhận thức tự nhiên, tưởng tượng của trẻ cũng bị hạn chế và một mặt có tính chất tái tạo thụ động, mặt khác có tính chất không phủ định. Tưởng tượng của trẻ ở tuổi mẫu giáo không những có tính chất tái tạo mà cũng có tính chất sáng tạo, phần nào có tính mục đích, có chủ đích rõ rệt. Trẻ 56 tuổi tưởng tượng phụ thuộc rất nhiều vào sự vật và hiện tượng đang tri giác, chính vì vậy mà giáo viên phải tổ chức ra hoàn cảnh tương ứng, khi kể chuyện cần có phương pháp thể hiện ngữ điệu giọng kết hợp làm điệu bộ, cho trẻ quan sát đồ dùng trực quan trong các giờ học nhất là trong các giờ dạy làm quen với văn học. *Đặc điểm phát triển trí nhớ Chú ý: Là xu hướng, là sự tập trung tư tưởng và một số đối tượng xác định, chú ý là quá trình tổ chức định hướng cho các hoạt động tâm lý khác: Tư duy, tưởng tượng, xúc cảm... Ở trẻ 56 tuổi nhiều phẩm chất chú ý của trẻ được hình thành và phát triển mạnh, do có sự tiếp xúc với nhiều dạng đồ vật, nhiều loại âm thanh, màu sắc độ dài rộng khác nhau, kích thích phản xạ định hướng của trẻ, khối lượng chú ý của trẻ tăng lên dưới tác động của ngôn ngữ, nhất là các chức năng ngôn ngữ trẻ gọi tên đồ vật, tên câu truyện đó được nghe, đánh giá được hành vi của trẻ và hành vi của nhân vật trong truyện và sức bền vững của chú ý được tăng lên, trẻ 56 tuổi chú ý được khoảng 27 phút nếu đối tượng hấp dẫn, chính vì 11
vậy trẻ có thể vừa lắng nghe cô, kể truyện vừa quan sát cô chỉ vào tranh trong quá trình nghe cô kể và có thể kể lại được truyện Trí nhớ: Là quá trình tâm lý phản ánh những kinh nghiệm cá nhân dưới hình thức biểu tượng, nó bao gồm sự ghi nhớ, tái tạo trong ký ức cái mà con người đó từng tri giác, từng suy nghĩ. Trí nhớ của trẻ ở độ tuổi này phát triển rất nhanh ở tất cả các quá trình trí nhớ, trẻ ghi nhớ những dấu hiệu bên ngoài phong phú đa dạng về hình dáng, thời gian...trẻ giữ gìn được thông tin mang tính chất trực quan, hình ảnh, nếu sự kiện đồ vật...cần nhớ gắn liền với cảm xúc thì trẻ nhớ được lâu Trẻ bắt đầu nhớ được ý nghĩ đơn giản của đồ vật, sự kiện gắn liền với niềm vui, nỗi buồn, sự đau đớn, những sự kiện, con người, đồ vật gắn liền với niềm vui, nỗi buồn, sự đau đớn, những sự kiện, con người, đồ vật gắn liền với cảm xúc hành động trẻ nhớ nhanh và đúng, trẻ thường ghi nhớ những điều làm cho nó thích thú, gây hấp dẫn. Với những đặc điểm chú ý, ghi nhớ như trên, muốn trẻ chú ý và ghi nhớ tốt nội dung bài học, đòi hỏi giáo viên phải đưa ra các biện pháp thích hợp, kết hợp nội dung hài hòa có tác dụng thật sự lôi cuốn trẻ. Theo PGS.TS Nguyễn Thạc, Nguyễn Xuân Thực thì giáo viên phải cố gắng diễn đạt nội dung, tài liệu trẻ cần chú ý, ghi nhớ bằng trực quan gần gũi với cuộc sống và gắn bó với xúc cảm trẻ..và cuối cùng khi học phải chú huy động sự tham gia của nhiều giác quan, Bằng cách đó không những giúp trẻ ghi nhớ nhanh, nhiều và bền vững đối tượng nhớ, mà còn phát triển ở trẻ cách ghi nhớ một công cụ mà trẻ con vẫn dựng nó làm phương tiện lĩnh hội tri thức. Như vậy khi kể chuyện cổ tích thần kỳ cho trẻ nghe giáo viên phải thể hiện được giọng điệu huyền bí đầy mơ tưởng...chính điều đó sẽ lôi cuốn sự chú ý của trẻ, tạo ra ấn tượng, biểu tượng giúp trẻ ghi nhớ, đồng thời vần phải cung cấp các hình tượng trực quan sinh động, giúp trẻ huy động các giác quan để lĩnh hội tác phẩm, làm cơ sở vững chắc cho chú ý –ghi nhớ ngôn ngữ và cảm thụ tác phẩm tốt hơn. Sự hình thành ý thức bản thân cũng gọi là ý thức bản ngã đó được nảy sinh. Chính vì vậy, dạy học theo quan điểm tích hợp nói chung và cho trẻ làm quen với tác phẩm văn học trong đó có truyện cổ tích thần kỳ theo quan điểm này nói riêng rất phù hợp với đặc điểm tâm lý của trẻ, đáp ứng với nhu cầu phát triển con người mới trong thời kỳ công nghiệp hóa, hiện đại hóa. Hiện nay trong chương trình giáo dục mâm non, các câu chuyện cổ tích đã được thực hiện, nhà trường và giáo viên mầm non đã lên tiết dạy trẻ. Tuy nhiên theo như bản thân tôi thấy các phương pháp dạy trẻ của giáo viên chưa đạt kết quả cao. * Tóm lại: Việc hiểu rõ các đặc điểm tâm sinh lý này của trẻ sẽ giúp giáo viên xây dựng hệ thống các biện pháp kể chuyện cổ tích thần kỳ cho trẻ nghe một cách có hiệu quả theo hướng tích hợp. 2. Chương 2. Nội dung vấn đề nghiên cứu 12
2.1. Thực trạng kể chuyện cổ tích thần kỳ theo quan điểm tích hợp cho trẻ 56 tuổi. * Mục đích điều tra: Chúng tôi tiến hành điều tra thực trạng việc kể chuyện cổ tích thần kỳ cho trẻ 56 tuổi theo quan điểm tích hợp để làm cơ sở thực tiễn cho đề tài. * Địa bàn điều tra: Trường mầm non kim Sơn –Đông Triều Quảng Ninh * Nội dung điều tra: Thăm dò ý kiến của giáo viên mầm non về việc tổ chức hoạt động kể chuyện cổ tích thần kỳ cho trẻ nghe theo quan điểm tích hợp. Điều tra việc lập kế hoạch và tổ chức một số hoạt động cho trẻ làm quen với truyện cổ tích thần kỳ. * Phương pháp điều tra: Thăm dò ý kiến và nhận thức của giáo viên bằng phiếu an két. Để thăm dò, dùng phương án kép Dự giờ quan sát sư phạm: Xem cách thức tổ chức Ghi chép dự giờ và phân tích kết quả. Trao đổi trò chuyện đàm thoại với trẻ. * Kháo sát đầu năm Điều tra bằng phiếu an két: Đối với giáo viên Tôi xây dựng phiếu điều tra trong đó hầu hết là những câu hỏi mở để giáo viên đưa ra các ý kiến cá nhân. Tôi điều tra giáo viên đang dạy trực tiếp các lớp mẫu giáo lớn ở trường mầm non Kim Sơn, sau khi tổng hợp các phiếu điều tra chúng tôi thu được kết quả như sau: Việc thăm dò ý kiến bằng phiếu điều tra nhằm mục đích tìm hiểu nhận thức và đánh giá của giáo viên mầm non về vấn đề kể truyện cho trẻ nghe. Khi điều tra tôi sử dụng hệ thống câu hỏi sau? 1, Chị có thích tổ chức hoạt động kể chuyện cho trẻ nghe không? Vì sao? 34/40= 85% giáo viên thích kể truyện cho trẻ nghe vì trẻ chăm chú lắng nghe cô kể chuyện. 6/40= 15% giáo viên không thích kể chuyện cho trẻ nghe vì lý do chủ quan của bản thân như: Kể chuyện cho trẻ nghe cô phải có giọng kể tốt kết hợp với yếu tố hình thể khác mà bản thân cô giáo không làm được điều đó. 2, Chị có cảm nhận gì về truyện cổ tích ? Truyện có phù hợp với trẻ 5 – 6 tuổi không? 40/40 (100%) giáo viên cho rằng phù hợp với trẻ 5 – 6 tuổi 3, Chị đã chuẩn bị những gì khi kể truyện cổ tích cho trẻ nghe. 30/40 =75% giáo viên cho rằng để tiết học đạt kết quả cao cô giáo cần thuộc truyện, hiểu nội dung truyện, chuẩn bị giáo án, tìm mục đích yêu cầu của bài và chuẩn bị đồ dùng dạy học. Nhìn chung giáo viên đã xác định được công việc chuẩn bị cho tiết dạy nhưng chưa ai nhắc đến việc giáo viên cần phải tìm hiểu 13
tư tưởng chủ đề, thể loại truyện gì? Ngoài ra để tiết học được hấp dẫn trẻ không thấy nhàm chán khi phải nghe lại nhiều lần thì giáo viên phải chuẩn bị cả hình thức biện pháp sẽ áp dụng thực hiện tư thế khi học. Tất cả những điều này cần phải chuẩn bị từ trước. 4, Chị đã sự dụng những phương pháp gì, biện pháp gì khi tổ chức tiết học này? 35/40= 87,5% giáo viên áp dụng các phương pháp: Phương pháp trực quan. Phương pháp đọc kể diễn cảm. Phương pháp đàm thoại, trao đổi. Tất cả các giáo viên khi được hỏi câu này đều xác định được phương pháp cơ bản. Tuy nhiên đây chỉ là phương pháp chung, chỉ có 5/40=12,5% giáo viên chỉ ra được đâu là phương pháp quan trọng nhất, đó là phương pháp đọc kể diễn cảm. 5, Chị gặp những khó khăn và thuận lợi gì khi tổ chức tiết học này? Thuận lợi: 35/40 = 75% giáo viên cho rằng kể chuyện cổ tích nằm trong chủ để có sẵn, có gợi ý thực hiện điều này rất thuận lợi cho giáo viên xây dựng nội dung tích hợp khi dạy trẻ. Và hấu hết các giáo viên cho rằng dạy quá trình đọc kể cho trẻ nghe truyện rất quan trọng, những giáo viên này có giọng đọc kể rất tốt. Khó khăn: 20/40 =50% giáo viên cho rằng trẻ dễ bị phân tán mất tập chung bởi nhiều yếu tố như chuyện này trẻ đã được nghe từ rất lâu, ông, bà, bố, mẹ kể nên trẻ không còn hứng thú khi nghe truyện nữa. 35/20 =57% giáo viên cho rằng chuẩn bị tiết dạy ngoài tranh chuyện để thu hút trẻ hơn cần giáo án điện tử power point mất nhiều thời gian và một số cô không thành thạo máy tính. 6, Chị có đọc, nghiên cứu tài liệu gì để xây dựng tiết học kể truyện cổ tích cho trẻ nghe không? 33/40 =82,5% giáo viên khi được hỏi đến tài liệu đều cho rằng tài liệu cho giáo viên mầm non ít, chủ yếu là cuốn Chương trình chăm sóc và hướng dẫn thực hiện của Trần Thị Trọng và Phạm Thị Sửu. và cuốn Hướng dẫn thực hiện chương trình đổi mới của Nhà xuất bản giáo dục. Điều tra trẻ Đầu năm tôi nhận trẻ vào lớp tôi khảo sát 37 trẻ ở lớp 5B Trường mần non kim sơn Chỉ có 8/37 = 21,6% trẻ biết kể chuyện sáng tạo do vốn từ của trẻ còn ít, ngôn ngữ nói chưa mạch lạc. 17/37= 45,9% trẻ nói được câu phức. 15/37= 40,5% trẻ hứng thú tham gia kể chuyện cổ tích. 23/37= 62,1% trẻ phát âm rõ rang mạch lạc. Bảng 1: Khảo sát việc trẻ nghe chuyện cổ tích thần kỳ. Kết quả năm 2013 14
STT Nội dung Nhận Trẻ thể thức hiện Số trẻ Tỷ lệ % 1 Phát âm rõ ràng mạch lạc 16 43,2 2 Phát âm câu phức 14 37,8 3 Hứng thú tham gia kể chuyện sáng tạo 19 51,3 4 Biết thể hiện ngôn ngữ hoàn cảnh (kể 12 32,4 chuyện sáng tạo) * Nhận xét: Ngay đầu năm học tôi đã khảo sát trên trẻ, tôi thấy trẻ rất ham thích các câu chuyện đặc biệt là truyện cổ tích. Như vậy nhìn vào kết quả trên cho thấy đa số trẻ cảm nhận được nội dung của tác phẩm, phát âm rõ ràng mạch lạc, thích các nhân vật trong câu chuyện, nhưng kết quả chưa cao. Đánh giá * Ưu điểm + Về phía giáo viên: Nhìn chung Giáo viên đã có những nhận thức nhất định về dạy học theo quan điểm tích hợp. Các giáo viên đã tạo được không khí học tập gây được sự chú ý của trẻ. Một số giáo viên có giọng kể hay, thể hiện được giọng điệu chung của tác phẩm và giọng điệu của từng nhân vật. + Về phía trẻ: Trẻ mầm non rất thích nghe truyện cổ tích thần kỳ nên có hứng thú với giờ học và trả lời khá tốt các câu hỏi cô đưa ra và biết bộc lộ cảm xúc của mình trong quá trình nghe kể chuyện. * Nhược điểm: Giáo viên chưa thực sự chú ý đến việc soạn giáo án và đồ dùng dạy học, việc này hoàn toàn mang tính thụ động. Qua điều tra chúng tôi thấy việc lập kế hoạch của giáo viên còn có những hạn chế sau: Giáo viên có lập kế hoạch chung cho một chủ đề mà cụ thể ở đây là chủ đề thế giới thực vật trong đó có đưa chuyện cổ tích thần kỳ “Cây táo thần” nhưng có giáo viên không lập kế hoạch chi tiết cho từng hoạt động kể chuyện tức là không , chuẩn bị đồ dùng Đồ dùng chuẩn bị: thì giáo viên đều chỉ dùng bộ tranh minh họa có sẵn. Điều đó dẫn đến việc không gây hứng thú dẫn đến sự nhàm chán của trẻ. Trong phần nội dung tiết dạy: chưa có giáo án nào nhắc tới việc sử dụng phương pháp, biện pháp gì trong tiết dạy, chưa đề cập đến việc giáo dục thẩm mĩ cho trẻ và chưa đề cập và đặt ra yêu cầu kể chuyện cho trẻ nghe theo hướng tích hợp. Các bươc tiến hành: còn tồn tại nhiều vấn đề, nhiều giáo viên áp dụng máy móc tích hợp các môn học nên nội dung chính cần truyền đạt cho trẻ không rõ ràng. 15
Một số giáo viên chưa đề ra những mục đích yêu cầu cần đạt tới ở trẻ, có giáo viên chỉ quan tâm đến việc kể sao cho thật hay chứ chưa kết hợp hài hoà với các phương pháp, biện pháp khác, các cô giáo đã có chú ý đến việc tạo môi trường để dạy truyện cổ tích nhưng đặc biệt chưa giáo viên nào sử dụng biện pháp tạo môi trường để dạy truyện cổ tích thần kỳ cho trẻ nghe. Một số giáo viên khác lại lạm dụng việc sử dụng đồ dùng trực quan mà chưa thật chú ý đến vai trò của giọng kể diễn cảm. Kỹ năng sử dụng đồ dùng trực quan còn có nhiều hạn chế nên đôi khi làm gián đoạn quá trình kể. Đa số các giờ học chưa thể hiện được tính tích hợp trong giờ kể chuyện giáo viên chưa biết sử dụng linh hoạt và khoa học các biện pháp để khai thác triệt để các giá trị của câu chuyện, chưa biết phối hợp với kiến thức của các môn học khác. Khi lồng ghép nội dung tích hợp, nhiều giáo viên đưa vào các phần cứng nhắc.. Nguyên nhân: Giáo viên đã có ý thức am hiểu về thể loại truyện nhưng lại chưa thấy được vẻ đẹp đặc trưng và giá trị nghệ thuật của truyện cổ tích thần kỳ nên chưa xác định được giọng điệu kể phù hợp, chưa đưa ra được phương pháp, biện pháp hợp lý. Các tài liệu tham khảo về phương pháp cho trẻ làm quen với tác phẩm văn học nói chung và hoạt động của truyện cổ tích nói riêng còn chưa được cung cấp đầy đủ Có những giáo viên đặc biệt là giáo viên ở nông thôn giọng nói còn tiếng địa phương, còn ngọng khi kể và không sửa được lỗi sai của trẻ. Đồ dùng trực quan minh hoạ, mô hình tuy đã có nhưng chưa nhiều, một số đồ dùng chưa có tính thẩm mỹ và phù hợp. Qua điều tra này ta có thể nhận biết được rằng giáo viên vẫn còn chưa nắm rõ đâu là phương pháp, biện pháp và phương pháp quan trọng nhất khi tiến hành thực hiện mỗi tiết học cụ thể. Từ những kết luận nêu trên, chúng tôi nhận thấy sự cần thiết phải có một hệ thống các biện pháp kể chuyện cổ tích thần kỳ thích hợp để giáo viên có thể vận dụng trong tổ chức hoạt động này đạt hiệu quả cao, thực sự kích thích sự phát triển toàn diện nhân cách trẻ, đáp ứng mục tiêu giáo dục theo quan điểm tích hợp 2.2 Các giải pháp: Kể chuyện cổ tích thần kỳ theo quan điểm tích hợp cho trẻ 56 tuổi nghe. * Khái niệm giải pháp: Là cách làm, cách giải quyết vấn đề cụ thể vậy kể cho trẻ nghe truyện chính là cách làm, cách tiến hành các hoạt động nhằm giúp trẻ hình thành và phát triển năng lực cảm thụ, nhận biết về cái hay cái đẹp trong truyện từ đó nhà sư phạm thực hiện mục đích giáo dục. 16
Các biện pháp kể chuyện cổ tích theo quan điểm thích hợp phải đảm bảo mục tiêu giáo dục mầm non nói chung và mục đích hoạt động cho trẻ làm quen với tác phẩm văn học. Các biện pháp đề xuất phải phù hợp với những đặc trưng của truyện cổ tích thần kỳ và khả năng tiếp nhận của trẻ. Các biện pháp đề xuất phải nhằm phát huy cao độ tính tích cực nhận thức, trí tưởng tượng, khả năng tập trung chú ý, ghi nhớ có chủ định của trẻ. Các biện pháp đề xuất phải định hướng lên “Vùng phát triển gần nhất của trẻ” * Các giải pháp Giải pháp 1: Tạo môi trường hoc tập để bồi dưỡng nâng cao nhận thức cho trẻ Hiện nay, nếu cô tạo được môi trường cho trẻ hoạt động tốt thì sẽ kích thích trẻ phát triển ngôn ngữ, tham gia vào các hoạt động và kết quả đạt được rất cao. Vì thế ngay từ đầu năm học tôi đã đi sâu vào tạo môi trường bằng cách đưa hình ảnh nhân vật của các câu chuyện nổi bật vào góc văn học và một số góc trong và ngoài lớp học thể hiện trên các mảng tường. Vẽ và sưu tầm một số bộ truyện tranh ngoài chương trình để đưa vào giảng dạy, vận động phụ huynh đóng góp truyện tranh đưa vào góc văn học cho trẻ hoạt động thường ngày. Những câu chuyện được thể hiện trên các mảng tường trong không gian to đã giúp trẻ dễ tri giác, trẻ được thảo luận, bàn bạc về câu chuyện đó. Từ đó trẻ biết vận dụng những kiến thức đó vào kể chuyện sáng tạo một cách dễ dàng. Ngoài việc tạo những bức tranh trên mảng tường, những tập truyện tranh chữ to tôi còn đi sâu làm một số đồ dung trực quan cho trẻ hoạt động như: một số con rối dẹt có bánh xe, có cử động tay chân và tận dụng những truyện tranh cũ, những sản phẩm vẽ của trẻ, cắt dán bồi bìa cứng cho trẻ ghép tranh kể chuyện sáng tạo hoặc cắt dời các con vật cho trẻ tự chọn các con vật đó để kể chuyện sáng tạo theo ý tưởng của mình. Điều đặc biệt hơn nữa tôi đầu tư suy nghĩ và làm ra các loại rối tay cho trẻ hoạt động. Thực tế tôi nhận thấy đồ dùng làm bằng rối tay hầu như ở các lớp không có cho trẻ hoạt động, qua nghiên cứu tìm tòi tôi đã vận dụng làm từ các quả bóng, chổi rơm, đĩa nhựa đồ chơi…để làm mặt con rối sau đó dùng vải hoặc len móc làm váy, thân tay để khi trẻ sử dụng không bị thô và cứng. Các khuôn mặt có thể thay đổi tuỳ theo nội dung, nhân vật của câu chuyện trẻ kể. Qua cách nghĩ và làm như vậy tôi đã tạo ra một góc văn học với đầy đủ chủng loại về đồ dùng trực quan đa dạng phong phú, đã giúp trẻ hứng thú tham gia vào hoạt động và nhiều ý tưởng hay khi trẻ kể chuyện sáng tạo. Bên cạnh đó trong giờ hoạt động ngoài trời tôi còn tận dụng những bức tranh tường ở trong trường bằng cách gợi mở cho trẻ cùng nhau kể chuyện về những bức tranh đó hoặc có các con vật trong sân trường tôi cũng gợi mở cho trẻ thi nhau kể chuyện về các con vật đó…hình thức này đã giúp trẻ em có nhiều ý tưởng sáng tạo hay và có ý thức thi đua để đạt kết quả tốt. 17
Tạo môi trường cho trẻ kể chuyện sáng tạo là một việc làm vô cùng quan trọng bởi nó là chỗ dựa, là cơ sở vững chắc cho trẻ kể chuyện sáng tạo. Đòi hỏi cô giáo phải biết tạo cảm xúc cho trẻ bằng các con vật ngộ nghĩnh, đáng yêu, đồng thời cũng phải biết hướng lái, gợi mở cho trẻ có cảm xúc tích cực khi tham gia hoạt động kể chuyện sáng tạo. Qua nội dung các bức tranh, các nhân vật, các con rối trẻ được xem và nói lên nhận xét của mình về các đồ dùng đó. Như vậy ngôn ngữ của trẻ được phát triển một cách phong phú và đa dạng.Theo chúng tôi khi tổ chức kể chuyện cổ tích thần kỳ “Tấm cám” thì cái cần làm đầu tiên là tạo môi trường cổ tích thần kỳ, tức là giáo viên dựng lại không gian câu chuyện trong lớp học ngoài sân, biện pháp này sẽ tăng cường “Sức nghe” và “Trường lắng nghe” của trẻ, góp phần nâng cao năng lực cảm thụ văn học của trẻ. Biện pháp này nhằm cuốn hút trẻ vào môi trường nghệ thuật của câu truyện, kích thích trí tưởng tượng, bay bổng diệu kỳ của trẻ. Chẳng hạn như khi kể chuyện, kích thích trí tưởng tượng, bay bổng diệu kỳ của trẻ. Chẳng hạn như khi kể truyện “Cóc kiện trời” cần tạo ra không gian của một khu rừng có cây cối héo khô, sông suối không có nước, mọi vật như thiếu sự sống, hoặc cảnh nhà “Trời” mây mù và không gian huyền ảo... khi đó trẻ sẽ có cảm giác như mình đang ở trong khu rừng và đang được sống với cuộc sống của các nhân vật. Giải pháp 2: Luyện kỹ năng thực hành cho trẻ sử dụng nhân vật phù hợp với ngôn ngữ lời kể sáng tạo kết hợp với các bậc phụ huynh tăng cường cơ sở vật chất. Khi kể chuyện cổ tích cho trẻ nghe tôi đã chuẩn bị cho trẻ những tập truyện tranh sưu tầm bằng cách đọc kể cho trẻ nghe ở các giờ đón, giờ trả trẻ và giờ chơi hàng ngày. Đây là hình thức cho trẻ làm quen với tác phẩm văn học, là cơ sở cho trẻ có kiến thức vững vàng khi thực hiện kể chuyện sáng tạo. Qua cách làm quen như vậy trẻ biết đánh giá, nhận xét về đặc điểm tính cách của các nhân vật thong qua ngôn ngữ nói của mình. Ví dụ: Gà con xinh đẹp đáng yêu, sói già gian ác, bà tiên ông bụt thì tốt bụng còn phù thuỷ thì độc ác. Bên cạnh đó tôi còn định hướng cho trẻ quan sát các tranh chuyện, cho trẻ xem qua đĩa hình các câu chuyện. Đồng thời kết hợp tri giác với đàm thoại giữa cô và trẻ, giúp trẻ nhận xét đánh giá nội dung truyện một cách chính xác và nói lên ý tưởng của mình qua sự nhận thức. Tôi kể chuyện cho trẻ nghe theo từng nhóm, theo thời gian thực hiện một tuần hoặc hai tuần, kết hợp lồng ghép các môn học khác, các trò chơi để củng cố và khắc sâu kiến thức, mở rộng vốn hiểu biết về thế giới xung quanh cho trẻ. Khi kể chuyện cho trẻ nghe tôi còn dạy trẻ sử dụng đồ dùng trực quan. Dạy trẻ ghép tranh kể chuyện: Chọn những tranh mà trẻ thích ghép thành một dải câu chuyện sau đó kể từng tranh kết hợp với lời nói chỉ dẫn thông qua các nhân vật trong tranh. 18
Dạy trẻ ghép các nhân vật kể chuyện: chọn những nhân vật mà trẻ thích, sau đó ghép các nhân vật với nhau tạo thành một câu chuyện theo ý tưởng của trẻ. Dạy trẻ kể chuyện bằng sa bàn: Chọn những nhân vật mà trẻ thích kết hợp di chuyển các nhân vật đó trên sa bàn. Nói đến đâu đưa nhân vật ra đến đó, lời kể đi theo nhân vật sử dụng. Qua cách dạy trẻ tôi đã tiến hành tổ chức một giờ hoạt động có chủ đích kể chuyện cổ tích tôi chọn câu chuyện “ Nàng bạch tuyết và bảy chú lùn” chủ điểm “ Gia đình” như sau: Bước 1: Trò chuyện theo chủ đề Bước 2: Nghe cô kể mẫu chuyện cô sử dụng rối kể 1 lần. Đàm thoại với trẻ về câu chuyện của cô (tên nhân vật, đặc điểm nhân vật, đặt tên cho câu chuyện). Bước 3: Trẻ đi chọn đồ dùng trực quan mà trẻ yêu thích. Cô gợi mở ý tưởng cho trẻ bằng cách mượn một nhân vật mà trẻ đã chọn và kể ngắn gọn vài câu để trẻ biết cách kể chuyện sáng tạo. Hoặc cho trẻ kể chuyện theo tranh ( Hình ảnh Nàng Bạch tuyết và bảy chú lùn) Bước 4 : Trẻ kể chuyện sáng tạo theo nhóm, cá nhân. Cô cho trẻ đánh giá và nhận xét câu chuyện của bạn kể. Theo dõi cách sử dụng đồ dùng trực quan của trẻ để cô góp ý nhận xét Hoặc cô Kể chuyện theo hình thức Trò chuyện đầu tiết học 19
Cô giáo đưa ra một vài tình huống để trò chuyện với trẻ. Mục đích của biện pháp này là gây hứng thú, gợi sự chú ý tập trung của trẻ vào tiết học. Cô có thể đưa ra một bức tranh, đồ chơi… có liên quan đến nội dung truyện sau đó cô và trẻ trò chuyện hoặc đầu tiết học cô có thể trò chuyện với trẻ kể về nội dung truyện, tên các nhân vật trong truyện. Ví dụ: Cô đưa cho trẻ xem bức tranh Tấm cho cá bống ăn và hỏi trẻ: Hình ảnh trong bức tranh thể hiện câu chuyện nào mà chúng ta đã được nghe? Trò chuyện kết hợp với lời kể. Cô vừa kể chuyện vừa trò chuyện với trẻ về nội dung, nghệ thuật của truyện. Ở cách thứ nhất là kể trích dẫn kết hợp với trò chuyện, cô kể từng đoạn rồi hỏi trẻ. Sau đó cô khái quát câu trả lời. Cách hai cô có thể trò chuyện với trẻ khi trẻ nghe hết câu chuyện. Cô sử dụng những câu hỏi về các tình tiết trong truyện, giúp trẻ nhớ cốt truyện, nắm được nội dung truyện. Trong lời kể cô kết hợp trò chuyện và giải thích các từ ngữ miêu tả. Ví dụ: Tấm trèo lên cây hái cau, ở dưới gốc cây mụ dì ghẻ đã làm gì? Câu hỏi văn vần nhằm tăng cường sự chú ý, tăng hứng thú để trẻ ghi nhớ về nội dung của truyện, về các hình tượng nhân vật, nó phải liên quan đến cốt truyện và tư tưởng của truyện. Ví dụ: Giặt áo chồng tao. Thì giặt cho sạch. Giặt mà không sạch. Tao rạch mặt ra. Đó là lời nói của nhân vật nào trong câu chuyện nào? Những câu hỏi gợi mở cho trẻ đánh giá và bộc lộ suy nghĩ, tình cảm và cách đánh giá nhân vật về nội dung, các nhân vật, tình tiết của truyện. Ví dụ: Các con thấy Tấm là người như thế nào? Trong truyện Tấm Cám con thích nhân vật nào hơn? Vì sao? Ví dụ: Dạy trẻ sử dụng rối tay: dạy trẻ sử dụng từng con một, kết hợp với lời nói, ngôn ngữ biểu cảm cùng với cách diễn rối qua cử động các con rối đi lại. Truyện “ Tấm cám” 1 cháu đóng là cô tấm.1 cháu là cô cám ......Ở câu chuyện này các cháu sử dụng rối rất tốt. Các cháu đã biết kết hợp với nhau sử dụng các nhân vật phù hợp ăn khớp với lời kể. Ngôn ngữ của các cháu được thể hiện một cách rất tự nhiên và phong phú. Trong quá trình nghiên cứu và tiến hành kể chuyện cổ tích đến nay ở lớp tôi đa số trẻ đã kể chuyện cổ tích theo ý tưởng của mình mà không cần sự gợi ý của cô. Từ những việc làm đó không những trẻ sử dụng thành thạo đồ dùng trực quan về các con vật mà còn biết vận dụng sử dụng đồ dùng trực quan ở các chủ đề khác. Thông qua các câu truyện cổ tích của trẻ, trẻ sử dụng các ngữ điệu, ngắt nghỉ để truyền đạt thái độ, tình cảm của mình đối với tác phẩm. Trẻ bắt chước giọng kể diễn cảm của cô, trẻ có thể hiểu được một từ đúng với đồ vật này lại 20