Sáng kiến kinh nghiệm Mầm non: Một số biện giúp phát huy tính tích cực của trẻ khi làm quen với tác phẩm văn học

Chia sẻ: Bobietbo | Ngày: | Loại File: DOC | Số trang:28

Thêm vào BST

Báo xấu

32
lượt xem 5
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Mục tiêu nghiên cứu của sáng kiến kinh nghiệm là khi nghe kể những câu chuyện có tính hài hước đã biểu hiện hành động điệu bộ cho thấy chúng hiểu không chỉ nội dung mà cả sự bất bình thường của những tình tiết có tính hài hước của tác phẩm. Qua quan sát, người ta nhận thấy trẻ ở độ tuổi này rất thích xem chèo và chúng khoái trí cười theo khi xuất hiện những nói hóm hỉnh, sâu sắc của các nhân vật hề. Người lớn thấy cảnh đó chắc là ngạc nhiên vì sao một cô, cậu bé lại hiểu được những truyện khôi hài, khó hiểu dến như vậy. Nhưng rõ ràng là các em có khả năng bẩm sinh hiểu được sự hài hước. Như vậy trí tưởng tượng phát triển sớm ở trẻ mẫu giáo là một thứ của trời cho, có tính chất tiên nhiên, là tiền đề để cô giáo thực hiện tốt hoạt động đọc và kể tác phẩm.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Sáng kiến kinh nghiệm Mầm non: Một số biện giúp phát huy tính tích cực của trẻ khi làm quen với tác phẩm văn học

“Một số biện pháp giúp phát huy tính tích cực của trẻ khi làm quen với tác phẩm văn học” UỶ BAN NHÂN DÂN HUYỆN GIA LÂM TRƯỜNG MẦM NON LỆ CHI =====  ===== s¸ng kiÕn kinh nghiÖm Đề tài: “Một số biện giúp phát huy tính tích cực của trẻ khi làm quen với tác phẩm văn học.” Tên tác giả: Phạm Thị Dung Lĩnh vực/ môn: Giáo dục mẫu giáo Cấp học : Mầm non Năm học 20172018 MỤC LỤC 1
“Một số biện pháp giúp phát huy tính tích cực của trẻ khi làm quen với tác phẩm văn học” Stt NỘI DUNG Trang 1 Phần I: đặt vấn đề 2 Phần II. Giải quyết vấn đề 3 1. Cơ sở lý luận 4 2. Cơ sở thực tiễn 5 2.1. Đặc điểm tình hình 6 2.2. Thuận lợi khó khăn 7 3. Đề xuất một số kinh nghiệm 8 3.1. Kinh nghiệm khảo sát trên trẻ 9 3.2. Kinh nghiệm xây dựng môi trường ngôn ngữ theo nguyên tắc đổi mới nhằm phát huy tính tích cực cho trẻ 10 3.3. Kinh nghiệm lựa chọn tác phẩm cho chủ đề. Đưa dân ca, bài hát, trò chơi lồng ghép vào trong hoạt động 11 3.4. Kinh nghiệm đổi mới các phương pháp cho trẻ làm quen với tác phẩm truyện, dậy trẻ kể lại chuyện, đóng kịch hay dạy trẻ kể chuyện sáng tạo 12 3.5. Kinh nghiệm ứng dụng công nghệ thông tin trong hoạt động dạy trẻ 13 3.6. Kinh nghiệm cho trẻ làm quen văn học ở mọi lúc mọi nơi và phối hợp cùng phụ huynh 14 3.7. Gợi ý một số hình thức kể chuyện sáng tạo cho trẻ 15 4. Kết quả thực hiện 16 PHẦN III Kết luận 17 1. Kết luận, bài học kinh nghiệm. 18 2. Ý kiến đề xuất. 19 2.1. Đối với Phòng Giáo dục. 20 2.2. Đối với Ban Giám hiệu. 21 2.3. Đối với giáo viên. 22 Phần IV: Phụ lục 23 Tư liệu tranh ảnh A / ĐẶT VẤN ĐỀ 2
“Một số biện pháp giúp phát huy tính tích cực của trẻ khi làm quen với tác phẩm văn học” Trẻ em là hạnh phúc của mọi gia đình, là những Mầm non tương lai của đất nước. Đất nước có giàu mạnh, phồn vinh là nhờ vào thế hệ trẻ. Chính vì vậy phải chăm sóc giáo dục trẻ thật tốt ngay từ khi trẻ còn ở độ tuổi Mầm non. Thông qua hoạt động dạy và học dưới hình thức như tạo hình, hoạt động với đồ vật, môi trường xung quanh, sẽ giúp trẻ phát triển trí tuệ, sự sáng tạo, nhân cách con người. Đặc biệt trong thời đại công nghiệp hoá, hiện đại hoá đất nước bên cạnh việc phát triển khoa học công nghệ để đất nước ta phát triển lớn mạnh hơn, chúng ta không thể quên được rằng: “Giáo dục là cốt sách hàng đầu nhằm nâng cao dân trí đào tạo nhân lực bồi dưỡng nhân tài và phát huy nguồn nhân lực con người để xây dựng đất nước và bảo vệ tổ quốc.” Vì vậy chúng ta càng cần phải chú trọng tới việc giáo dục và đào tạo con người ngay từ thủa ấu thơ. Hướng tích cực của việc đổi mới đó là sự tiến bộ và phát triển hiệu quả chăm sóc giáo dục được cao hơn. Để đạt được mục tiêu đó, yêu cầu mỗi Giáo viên phải có phương pháp chủ đạo“Lấy học sinh làm trung tâm”, song song với việc ấy cũng rất cần sự phát triển đồng đều đối với trẻ trong lớp học và yêu cầu cần đạt được ở mỗi cháu của từng hoạt động mà nhất là hoạt động làm quen văn học. Thông qua các hoạt động làm quen với các tác phẩm văn học nhằm phát triển ngôn ngữ bao gồm việc làm giầu vốn từ, tập cho trẻ phát âm chính xác, diễn đạt rõ ràng có ngữ điệu, đúng ngữ pháp tạo điều kiện cho trẻ có khả năng sử dụng ngôn ngữ để giao tiếp.Truyện và thơ giúp cho trẻ làn quen dần với ý hay lời đẹp hình tượng trong sáng. Đặc biệt nó rất gần gũi với trẻ thơ, từ buổi đầu thơ ấu trẻ đã sống tran hòa trong không khí lời ru “ầu ơ” đầy yêu thương tận tình của mẹ, bà… và đó cũng là cánh cửa mở ra chân trời nhận thức cho trẻ. Văn học là một loại hình nghệ thuật mà trẻ được tiếp xúc từ rất sớm. Ngay từ tuổi ấu thơ các em đã được làm quen với những giai điệu nhẹ nhàng, êm ái, thiết tha của những câu hát ru. Lớn hơn một chút các em lại được biết tới những câu chuyện dân gian, các tác phẩm thơ, văn. Các tác phẩm này đã reo vào lòng trẻ tình cảm yêu mến thế giới xung quanh và giúp trẻ có thêm kiến thức hiểu biết về truyền thống dân tộc, nảy sinh ở trẻ lòng nhân ái, mở rộng nhận thức về thiên nhiên xã hội.Ngoài ra, văn học còn giúp trẻ yêu thích hào hứng và có nhu cầu tham gia vào các hoạt động nghệ thuật góp phần phát triển ngôn ngữ của trẻ, dạy trẻ phát âm chính xác các âm tiết của tiếng mẹ đẻ, văn học còn giúp trẻ rèn luyện và phát triển khả năng sử dụng ngôn ngữ mạch lạc khi tham gia giao tiếp. Việc cho trẻ làm quen văn học có ý nghĩa rất lớn đối với 3
“Một số biện pháp giúp phát huy tính tích cực của trẻ khi làm quen với tác phẩm văn học” trẻ, thông qua bài thơ, câu chuyện thì trẻ cảm nhận được về thế giới xung quanh, về vẻ đẹp trong thiên nhiên, trong cuộc sống . Văn học là phương tiện phát triển ngôn ngữ cho trẻ đủ vốn từ để nói năng lưu loát, diễn đạt gãy gọn, biết sử dụng từ đúng lúc, đúng chỗ. Từ đó giúp trẻ mở rộng sự hiểu biết , bồi dưỡng cho trẻ tình cảm lành mạnh và ước mơ cao đẹp, trẻ cảm nhận được vẻ đẹp trong mối quan hệ xã hội và nhất là vẻ đẹp ngôn ngữ tiếng mẹ đẻ của dân tộc Việt Nam.Cho trẻ làm quen văn học góp phần làm giàu vốn từ, phát triển khả năng diễn đạt mạch lạc, sử dụng ngôn ngữ biểu cảm , biết thể hiện tác phẩm dưới các hình thức khác nhau, tác phẩm văn học còn giúp trẻ cảm nhận được vẻ đẹp trong mối quan hệ giữa con người cới con người, vẻ đẹp trong các hành động cao thượng của các nhân vật trong tác phẩm.Thông qua những những tác phẩm viết về lịch sử thì giúp trẻ hiểu biết về cuộc đấu tranh chống ngoại xâm của ông cha ta ngày trước, biết được bản chất và truyền thống tốt đẹp của dân tộc ta, thông qua tác phẩm mang tính chất đề tài sinh hoạt thì giúp trẻ hiểu biết về một số quy định chuẩn mực cư xử của con người trong cuộc sống hàng ngày. Thông qua chuyện cổ tích giáo dục lòng nhân ái, thái độ bênh vực, đồng tình với cái thiện, lên án cái ác, điều bất công.Tác phẩm viết về gương người tốt việc tốt, viết về lãnh tụ thì giáo dục cho trẻ những phẩm chất tốt đẹp của con người mới, giáo dục lòng kính yêu và biết ơn vị lãnh tụ. Qua việc cho trẻ làm quen văn học chính là hình thành ở trẻ những tình cảm đạo đức tốt đẹp, những cảm xúc thẫm mỹ, phát triển trí tưởng tượng như: Lòng yêu thiên nhiên cây, hoa, lá, lòng kính trọng yêu thương gần gũi và giúp đỡ những người thân xung quanh trẻ như ông bà, bố mẹ, cô giáo, anh chị em. Thông qua sự hiểu biết, trí tưởng tượng của trẻ. Đồng thời trẻ đọc thuộc thơ, kể lại chuyện được. Từ khi lọt lòng cho đến khi chập chững biết đi, biết viết , biết đọc thì văn học là chiếc cầu nối , là phương tiện dẫn dắt trẻ trở thành con người mới , trẻ được nghe , được xem và được nhập vai vào những nhân vật , được nói lên cảm xúc của mình qua nhân vật hay tác phẩm. Trẻ mẫu giáo hầu như chưa biết đọc, biết viết chính vì vậy các em tiếp nhận các tác phẩm văn học thường phải qua trung gian là cô giáo(ở trường) và người lớn ở nhà như: ông, bà, bố mẹ. Tác phẩm văn học là một bản nghệ thuật ngôn ngữ nên việc cảm thụ tác phẩm văn học đối với trẻ gặp nhiều khó khăn. Là 1 người giáo viên được phân công dạy lớp MGB 34 tuổi nhiều năm tôi nhận thấy các cháu chưa thể tự học, tự sinh hoạt, tự điều khiển một số hoạt động dưới sự gợi mở khéo léo của người lớn nhưng 4
“Một số biện pháp giúp phát huy tính tích cực của trẻ khi làm quen với tác phẩm văn học” việc học tập, sinh hoạt, vui chơi, tiếp thu của các cháu cũng có hạn. Nhận thức rõ trách nhiệm to lớn của người giáo viên mầm non trong giai đoạn phát triển hiện nay. Chính vì thế mà tôi đã mạnh dạn chọn đề tài “Một số biện pháp giúp phát huy tính tích cực của trẻ khi làm quen với tác phẩm văn học” để làm đề tài sáng kiến kinh nghiệm thực hiện trong năm học này. PHẦN II GIẢI QUYẾT VẤN ĐỀ. I.Cơ sở lý luận: Văn học là môn rất quan trọng đối với trẻ mầm non, là phương tiện phát triển ngôn ngữ cho trẻ có đủ vốn từ để nói năng lưu loát, diễn đạt gãy gọn biết sữ dụng từ đúng lúc, đúng chỗ, không những thế mà việc dạy trẻ làm quen với những từ ngữ nghệ thuật như từ tượng hình, từ tượng thanh giúp trẻ phát triển trí tưởng tượng, óc quan sát, khả năng tư duy độc lập trong suy nghĩ.Thông qua nội dung các tác phẩm giáo dục trẻ biết yêu quý người hiền lành, biết ơn và kính yêu ông bà, bố mẹ, anh chị, bạn bè, biết nhường nhịn em nhỏ. Xuất phát từ những vai trò cụ thể đó cho nên hoạt động dạy trẻ làm quen với văn học là môn học không thể thiếu trong trương trình chăm sóc giáo dục trẻ. Ví vậy việc nâng cao chất lượng dạy trẻ làm quen với tác phẩm văn học là vấn đề quan trọng trong đỗi mới hình thức tổ chức giáo dục mầm non.Làm quen với tác phẩm văn học chỉ ra mức độ, giới hạn, yêu cầu của việc cho trẻ tiếp xúc với tác phẩm văn học qua nghệ thuật đọc và kể chuyện của cô giáo. Hoạt động này nhằm dẫn dắt, hướng dẫn trẻ cảm nhận những giá trị nội dung, nghệ thuật phong phú trong tác phẩm, khơi gợi ở trẻ sự rung động, hứng thú dối với văn học, có ấn tượng về những hình tượng nghệ thuật, cái hay cái đẹp của tác phẩm và thể hiện sự cảm nhận đó qua các hoạt động mang tính chất văn học nghệ thuật như đọc thơ. Kể chuyện, chơi trò chơi đóng kịch; Cao hơn là tiến tới sáng tạo ra những vần thơ, câu chuyen5 theo tưởng tượng của mình, góp phần hình thành và phát triển toàn diện nhân cách trẻ.Trong mỗi tác phẩm văn học, thề giới mới của cuộc sống thực tại bao gồm thiên nhiên, xã hội, con người được diển tả, biểu đạt, truyền đạt trong những hình thức đa dạng độc đáo. Tác phẩm văn học là một chỉnh thể nghệ thuật, cấn giúp trẻ nhận biết các mối quan hệ biểu hiện giữa hoàn cảnh, trạng thái, tình huống và nhân vật; giữa lời kể, lời thuật, lời bạch trữ tình và ngôn ngữ nhân vật; Giữa không khí, âm sắc, giọng điệu chung của tác phẩm văn học và hành động văn 5
“Một số biện pháp giúp phát huy tính tích cực của trẻ khi làm quen với tác phẩm văn học” học. Chưa yêu cầu trẻ phải nhớ hết mối quan hệ phức tạp và chưa đòi hỏi trẻ phân biệt quan hệ chính phụ trong truyện mà chỉ nhằm giúp trẻ nhận ra tính liên tục của cốt truyện trong các mối liên quan đến nhân vật trung tâm của tác phẩm. Với truyện kể, ta hãy giúp trẻ nhận ra, nhớ được sắc thái cơ bản trong giọng kể, lời thuật, phân biệt ngữ điệu lời nói các loại nhân vật, giúp trẻ nhận ra ngôn ngữ đời thường (khẫu ngữ) và ngôn ngữ thơ giàu nhạc tính. Qua tác phẩn văn học, trẻ quen dần tính chất nhiều ý nghĩa và tinh luyện của ngôn ngữ văn hoá, dần dần tiến tới hiểu được nghĩa thực đến nghĩa bóng, từ nghĩa văn cảnh đến ý tưởng nhà văn muốn truyền đạt. Khi cho trẻ làm quen với tác phẩn văn học góp phần mở rộng nhận thức, phát triển trí tuệ, giáo dục đạo đức, giáo dục thẩm mĩ, phát triển ngôn ngữ, phát triển ở trẻ hứng thú “đọc sách” kỷ năng đọc và kể tác phẩm. Trẻ 34 tuổi trong khi nghe kể những câu chuyện có tính hài hước đã biểu hiện hành động điệu bộ cho thấy chúng hiểu không chỉ nội dung mà cả sự bất bình thường của những tình tiết có tính hài hước của tác phẩm. Qua quan sát, người ta nhận thấy trẻ ở độ tuổi này rất thích xem chèo và chúng khoái trí cười theo khi xuất hiện những nói hóm hỉnh, sâu sắc của các nhân vật hề. Người lớn thấy cảnh đó chắc là ngạc nhiên vì sao một cô, cậu bé lại hiểu được những truyện khôi hài, khó hiểu dến như vậy. Nhưng rõ ràng là các em có khả năng bẩm sinh hiểu được sự hài hước. Như vậy trí tưởng tượng phát triển sớm ở trẻ mẫu giáo là một thứ của trời cho, có tính chất tiên nhiên, là tiền đề để cô giáo thực hiện tốt hoạt động đọc và kể tác phẩm. II. Cơ sở thực tiễn. 1.Đặc điểm tình hình: Trường Mầm Non Lệ Chi được biết đến là một trường ở nông thôn. Trường vẫn còn khu lẻ. Trường có tổng số 70 cán bộ, giáo viên, nhân viên, trong đó: có 3 cán bộ, 45 giáo viên, 15 nhân viên. Trường có tổng số: gần 700 trẻ được chia về 16 lớp, trong đó có: 3 lớp nhà trẻ, 4 lớp mẫu giáo bé, 5 lớp mẫu giáo nhỡ, 4 lớp mẫu giáo lớn. Năm học này tôi được nhà trường phân công dạy ở lớp mẫu giáo bé C2 gồm 55 cháu. 2.Thuận lợi, khó khăn: * Thuận lợi: Được ban giám hiệu nhà trường nhiệt tình quan tâm giúp đỡ tạo mọi điều kiện thuận lợi như: Trường đầu tư đầy đủ các trang thiết bị tối thiểu phục 6
“Một số biện pháp giúp phát huy tính tích cực của trẻ khi làm quen với tác phẩm văn học” vụ cho các hoạt động của trẻ ở lớp như: máy tính, màn hình tivi lớn, đầu, đài, và rất nhiều các trang thiết bị khác, luôn tận dụng thời gian giúp giáo viên giao lưu học hỏi kinh nghiệm khi có thể. Giáo viên có trình độ chuyên môn vững chắc, nhiều năm dạy lớp mẫu giáo, và đạt giáo viên dạy giỏi cấp huyện, cấp trường. Giáo viên nhiệt tình yêu nghề, mến trẻ, tích cực học hỏi kinh nghiệm qua các chị em đồng nghiệp, qua sách báo, internet… Bản thân cũng đã được kiến tập, kiến tập một số tiết mẫu của trường, của quận nên cũng đã học tập được một số kinh nghiệm trong phương pháp giảng dạy bộ môn làm quen với văn học *Khó khăn: Bên cạnh những thuận lợi đáng kể chúng tôi cũng còn gặp không ít những khó khăn trở ngại trong việc cho trẻ làm quen với tác phẩm văn học như: Trường vẫn còn khu lẻ nên việc học hỏi kinh nghiệm, trao đổi chuyên môn, tuyên truyền... còn hạn chế. Nhiều giáo viên chưa thực sự ngiên cứu đi sâu để hiểu rõ chương trình giáo dục mầm non, mục tiêu, kết quả mong đợi, để lựa chọn nội dung, hoạt động và đổi mới hình thức tổ chức hoạt động theo hướng trải nghiệm, học mà chơi. Giáo viên thường trú trọng đặt mục tiêu phát triển ngôn ngữ chủ yếu qua hoạt động làm quen văn học, làm quen chữ viết, hoạt động nhận biết, chưa nhận thức đượctầm quan trọng của việc phát triển ngôn ngữ cho trẻ trong cuộc sống hằng ngày, ở mọi hoạt động. Hầu hết giáo viên mầm non kiêm nhiệm 1 lúc quá nhiều việc thời gian dành cho việc làm đồ dùng còn ít. Việc dạy trẻ còn có nhiều hạn chế. Chưa có sáng tạo trong việc chuyển thể từ chuyện kể sang kịch bản sân khấu, không tạo ra được tính kịch sự kiện sự biến, lời thoại còn dài dòng khó hiểu, giáo viên còn nặng nề trong việc dẫn chuyện làm cho kịch bản trở nên rời rạc kém hấp dẫn. Giáo viên chưa chủ động linh hoạt trong việc tổ chức các hoạt động đóng kịch cho trẻ hoặc kể chuyện sáng tạo, nếu có thì chủ yếu là trong tiết học. Còn trong các giờ chơi, các buổi sinh hoạt thì hầu như chưa có.Bên cạnh đó khả năng cảm nhận các tác phẩm văn học của một số giáo viên còn hạn chế: giọng đọc và cách phối hợp ánh mắt, cử chỉ, điệu bộ, minh họa chưa bộc lộ cảm xúc nên chưa hấp dẫn cuốn hút trẻ, phương pháp lồng ghép tích hợp chưa linh hoạt sáng tạo, sử dụng đồ dùng dạy học chưa khoa học, dẫn đến 7
“Một số biện pháp giúp phát huy tính tích cực của trẻ khi làm quen với tác phẩm văn học” giờ học trẻ ít tập trung chú ý, trẻ chưa thực sự say mê, hào hứng, hiệu quả trên tiết học và kết quả trên trẻ chưa cao. Hơn nữa hầu hết các vở kịch còn thiếu các yếu tố phụ trợ như: Âm thanh, cảnh trí, trang phục… làm cho hoạt động đóng kịch không thu hút được sự chú ý của trẻ. Lớp học có số trẻ trong lớp vượt quá so với quy định, løa tuæi nµy phát âm của trẻ chưa rõ ràng, rÊt hiÕu ®éng nên khi tổ chức hoạt động còn lúng túng khoảng không gian cho trẻ hoạt động đồng thời hạn chế phần nào giáo viên quan tâm đến cá nhân trẻ, sửa câu từ, ngữ điệu, sửa giọng, phát triển lời nói, giao lưu xúc cảm trong các hoàn cảnh, ngữ cảnh, tình huống thực tế. Mặt khác giáo viên chưa tư duy đổi mới khuyến khích trẻ động não, còn dập khuôn nhiều câu hỏi, phần lớn giáo viên cho trewr ngồi học theo chữ U. Việc đầu tư tài liệu tham khảo cho giáo viên khai thác, học tập tại nguồn internet, bộ nghe nhìn giúp trẻ phát triển ngôn ngữ,, sách tranh chuyện cho trẻ tự đọc, xem tranh…. Một số phụ huynh còn coi nhẹ việc học tập của con, thường cho con nghỉ học tuỳ tiện nên ít nhiều cũng làm ảnh hưởng tới kết quả học tập của lớp. Họ chưa nhận thức hết được tầm quan trọng của việc cho trẻ làm quen với tác phẩm văn học . Môi trường gia đình, xã hội thiếu lành mạnh ít nhiều cũng ảnh hưởng đến việc giáo dục trẻ. Vì chưa quan tâm, nên việc tạo điều kiện cho con mình được tham gia theo yêu cầu của giáo viên không được theo yêu cầu. Khả năng tiếp thu của trẻ còn chưa đồng đều, một số trẻ còn chưa qua lớp nhà trẻ. Một số cháu còn nhút nhát và thụ động trong các hoạt động, chưa tự giác nhận vào vai của mình, chưa mạnh dạn phát biểu cho dù trẻ hiểu và nhận ra nội dung của tác phẩm. III. Biện pháp 1. Biện pháp 1: Khảo sát trên trẻ. Con người sinh ra không phải ai cũng đã có sẵn trong mình những năng khiếu về văn học như kể chuyện diễn cảm, ngâm thơ..., cũng không ai cũng có những tài năng bên mình, mà phải đòi hỏi thông qua giáo dục và hoạt động thì từ đó những tài năng và khả năng đó mới được bộc lộ và phát triển. Nhất là đối với trẻ nhỏ, việc học của trẻ không phải đơn thuần là đưa trẻ vào một khuôn phép chặt chẽ, mà học của trẻ ở đây thông qua chơi, "trẻ chơi mà học, học mà chơi". 8
“Một số biện pháp giúp phát huy tính tích cực của trẻ khi làm quen với tác phẩm văn học” Kể từ đó tôi bắt đầu thấy băn khoăn và lo lắng, tìm tòi mình phải làm như thế nào để tạo hứng thú cho trẻ, lôi cuốn trẻ vào hoạt động này. Tôi trò chuyện và nắm bắt tâm lý của từng cháu, liệt kê số trẻ không thích hoạt động này với lý do gì? Tại sao? Qua một thời gian ngắn tôi đã có kết quả điều tra như sau Tổng số trẻ khảo sát: 25 trẻ Kết quả (%) STT Nội dung tiêu chí khảo sát Đạt CĐ 1 Nhớ tên tác phẩm, hiểu nội dung thơ, truyện 35 65 2 Thể hiện được ngữ điệu giọng các nhân vật 40 60 3 Trả lời các câu hỏi của cô, kể truyện, đọc thơ chưa đủ 40 60 ý. 4 Trẻ thuộc tác phẩm và đọc, kể diễn cảm 25 75 5 Biết nhập vai và đóng kịch theo vai, biết kể chuyện 30 70 sáng tạo. 6 Cô kể chưa hấp dẫn, hình thức chưa phong phú. 30 70 7 Đồ dung trực quan chưa hấp dẫn, truyện không hay, 30 70 chưa phù hợp. Nhìn vào bảng khảo sát trên tôi thấy những biện pháp thông thường, bài soạn dập khuôn, cứng nhắc chưa có biện pháp mới tác động thì chất lượng đạt được trên trẻ còn thấp, tôi cần phải suy nghĩ làm thế nào để dạy trẻ đạt hiệu quả cao và tạo cho trẻ không khí học một cách thoải mái, tự tin, không gò bó, luôn hứng thú trong giờ học Vì vậy tôi đã áp dụng thêm một số kinh nghiệm sau: 2. Biện pháp 2: Xây dựng môi trường ngôn ngữ theo nguyên tắc đổi mới nhằm phát huy tính tích cực cho trẻ: Đảm bảo an toàn vè mặt tâm lý cho trẻ thường xuyên giao tiếp, thể hiện mối quan hệ than thiện giữa trẻ với trẻ, giữa trẻ với người xung quanh. Hành vi cử chỉ, lời nói, thái độ của giáo viên đối với trẻ và những người ung quanh luôn mẫu mực để trẻ noi theo Môi trường vật chất trong và ngoài lớp đáp ứng nhu cầu hứng thú chơi của trẻ, tạo điều kiện cho trẻ chơi mà học, học bằng chơi phù hợp với điều kiện thực tế Các khu vực trong nhà trường được quy hoạch theo hướng tận dụng các không dan cho trẻ hoạt động phù hợp, linh hoạt, đa dạng, phong phú, có các 9
“Một số biện pháp giúp phát huy tính tích cực của trẻ khi làm quen với tác phẩm văn học” góc hoạt động trong và ngoài lớp mang tính mở, tạo điều kiện cho trẻ dễ dàng tự lựa chọn và sử dụng sự vật, đồ vật, đồ chơi để thực hành, trải nghiệm, khám phá dưới nhiều hình thức khác nhau, phát triển toàn diện. Tạo những điều kiện, cơ hội, tận dụng hoàn cảnh, tình huống thật cho trẻ trải nghiệm, khám phá trong môi trường an toàn. * Khi chuẩn bị môi trường học tập, giáo viên phải kiểm soát và loại bỏ các mối nguy hiểm như đồ vật nhọn, sắc, hạt nhỏ… để đảm bảo môi trường an toàn cho trẻ. Tận dụng môi trường, học liệu sẵn có, thế mạnh tại vùng miền để giúp trẻ học hiệu quả. Sắp xếp các đồ vật trong và ngoài lớp học cần giúp trẻ có hứng thú, tích cực trải nghiệm và sáng tạo. Khuyến khích và tạo cơ hội cho trẻ được tham gia vào việc tạo ra đồ dùng, đồ chơi và trẻ được tham gia vào việc sắp sếp môi trường hoạt động. * Xây dựng môi trường phát triển ngôn ngữ trong nhóm, lớp. Tạo môi trường ngôn ngữ đa dạng, sinh động, tạo sự hấp dẫn lôi cuốn trẻ, phù hợp với độ tuổi.Tận dụng không gian, vị trí hợp lý để tạo ra môi trường ngôn ngữ cho trẻ. + Môi trường trong lớp: Sử dụng chữ cái trong môi trường lớp để trẻ có nhiều cơ hội tiếp xúc với chữ. + Môi trường ngoài lớp: Tận dụng các vị trí, khu vực hợp lý để gắn các biển chỉ dẫn kèm hình ảnh minh họa giúp trẻ hiểu ý nghĩa của các kí hiệu. Ví dụ: Lập một bảng gồm những bức ảnh hoặc vẽ những nhiệm vụ mà trẻ cần phải thực hiện trong ngày và có thể cho điểm đối với mỗi việc mà trẻ hoàn thành được.Trẻ được khuyến khích đọc sách và kích thích sự phát triển đọc viết, tương tác với các chữ viết trong môi trường, trong các trò chơi và các phương tiện chơi như trong các tấm card, thẻ thư viện, tờ quảng cáo poster, ký hiệu, các nhãn dán mác phù hợp ở trong lớp Như chúng ta đã biết, ngay từ nhỏ trẻ đã có phản xạ với cái đẹp bằng những biểu hiện như: hướng mắt về ánh sáng, thích ngắm những vật có màu sắc loè loẹt nổi bật, trẻ bắt đầu có ý thích ngắm nhìn các bức tranh, những hình thù ngộ nghĩnh và đa dạng, tuy nhiên chúng chưa thể nhận biết, phát hiện ra cái đẹp của những tác phẩm ấy. Điều đó có thể nói rằng, trẻ luôn có những xúc cảm rất đặc biệt với những sự vật hình tượng xung quanh, nó mang lại cảm xúc và ấn tượng mạnh đối với trẻ thôi thúc trẻ muốn khám phá và muốn sáng tạo ra cái đẹp vì vậy mỗi một chủ đề tôi trang trí tạo môi trường khác nhau nhằm giúp trẻ làm 10
“Một số biện pháp giúp phát huy tính tích cực của trẻ khi làm quen với tác phẩm văn học” quen với các câu từ, các tình tiết qua tranh ảnh, giúp cho trẻ có sự tưởng tưởng về tác phẩm đó.Tạo môi trường ngôn ngữ đa dạng, sinh động, tạo sự hấp dẫ lôi cuốn trẻ, phù hợp với độ tuổi. Tận dụng không gian, vị trí hợp lý để tạo môi trường ngôn ngữ cho trẻ, để trẻ có cơ hội tiếp cần với tranh ảnh, từ ngữ, cùng với các biển chỉ dẫn, các kí hiệu tranh ảnh minh họa để trẻ hiểu ý nghĩa của nó. ( Ảnh minh họa góc cùng bé đọc sách) VD: Ở chủ đề “Gia đình” tôi dán bài thơ “bó hoa tặng cô” và cho trẻ làm quen với tác phẩm bất kỳ lúc nào tôi thấy phù hợp. Ở chủ đề “Phương tiện giao thông” tôi cho trẻ làm quen với câu chuyện “Xe lu xe ca” tôi dán những tranh có trình tự theo câu chuyện và kể chuyện theo tranh cho cháu nghe. Tôi luôn tận dụng diện tích phòng học, chú ý bố trí sắp xếp các học cục, đội hình để tạo môi trường học tốt và thoải mái cho trẻ . Tôi luôn khuyến khích trẻ mang những cuốn sách hay từ nhà đến để cùng chia sẻ với bạn bè. Hay đặt một chiếc đài ở góc đọc sách có băng đĩa, đọc chuyện và những quyển chuyện tương ứng ở góc đó. Hoặc đặt hộp bút màu, giấy, tranh nhân vật cho trẻ tô màu. Một cái ghế đệm , con thú đặt vào góc sẽ tạo cho trẻ cảm giác ấm cúng, gần gũi với trẻ. Để giúp trẻ nâng cao khả năng cảm thụ văn học thì việc tạo cơ hội cho trẻ làm quen với tác phẩm văn học phải thường xuyên. Ngay từ đầu năm học BGH nhà trường đã trang bị cho lớp nhiều quyển truyện, tạp chí. Ngoài ra tôi còn sưu các sách văn học, các hoạ báo, tập chí, lịch cũ, nguyên liệu cho trẻ tự làm sách để xây dựng một “Góc thư viện” mang nội dung văn học, tại “Góc thư viện” trẻ được xem các tranh truyện, tạp chí, hoạ báo. Sau đó cô kể truyện cho trẻ nghe về nội dung những câu chuyện như “Món quà của cô giáo”, “Thỏ con đi học”… hướng dẫn trẻ cách tri giác các tranh truyện đó dần dần trẻ có thể tự đọc. Tất nhiên có thể lúc đầu trẻ đọc theo trí nhớ, trẻ nhớ về nội dung câu chuyện cô đã kể rồi tự kể khớp với nội dung câu chuyện mà trẻ tri giác. Bản thân tôi trước khi tổ chức hoạt động cũng phải tự luyện giọng kể, cách sử dụng tranh, sách tranh, rối mô hình… để giúp trẻ cảm thụ được tác phẩm văn học đó là một cách tốt nhất. Các loại tranh ảnh sách truyện do cô và trẻ làm không chỉ được sử dụng trong giờ học văn học mà còn được tôi sử dụng để trang trí lớp, làm đồ dùng đồ chơi trong góc thư viện .Như vậy trẻ 11
“Một số biện pháp giúp phát huy tính tích cực của trẻ khi làm quen với tác phẩm văn học” sẽ được ôn luyện, củng cố kiến thức về các câu truyện bài thơ ở mọi lúc, mọi nơi, trong các thời điểm khác nhau . Không những tạo môi trường học tập trong lớp mà tôi còn tạo cho trẻ môi trường hoạt động ngoài lớp học như xây dựng cho trẻ “Góc thiên nhiên” ở ngoài hiên với nhiều loại cây hoa khác nhau. Qua đó giúp trẻ nhận biết được màu sắc quen thuộc trong cuộc sống và trẻ sẽ học và liên tưởng đến những câu chuyện liên quan đến những loài cây, loài hoa….. từ đó trẻ tham gia giúp cô chăm sóc góc thiên nhiên. Ngoài ra tôi còn tận dụng những gì có sẵn trên sân trường để trẻ tiếp thu được kiến thức và kĩ năng theo yêu cầu của ch ương trình đề ra. ( Ảnh góc thư viện của bé) 3. Biện pháp: Lựa chọn tác phẩm cho chủ đề. Đưa dân ca, bài hát, trò chơi lồng ghép vào trong hoạt động. Việc thực hiện theo chủ đề đã tạo điều kiện cho giáo viên được tự chọn tác phẩm , chính vì vậy việc chọn sao cho phù hợp với lứa tuổi, với tình hình trẻ trong lớp, với thời gian, với kiến thức, kỹ năng của trẻ, với nội dung giáo dục mà giáo viên cần truyền đạt đến trẻ là điều rất quan trọng. Trong một chủ đề giáo viên tạo điều kiện cho trẻ được tiếp xúc với nhiều câu chuyện ở những thời điểm khác nhau. Những tác phẩm mà tôi chọn cho cháu làm quen ở các chủ đề cần phải phản ánh được các hiện thực của cuộc sống thông qua những hình tượng nghệ thuật được xây dựng bằng ngôn ngữ, có sự thống nhất giữa nội dung và hình thức.nVà một điều lưu ý mà tôi không thể bỏ qua, đó là tác phẩm phải mang tính vừa sức, số lượng từ trong một tác phẩm phải phù hợp với lứa tuổi, nội dung phản ánh quen thuộc , gần gũi với trẻ, không sử dụng biện pháp tu từ ẩn ý cao siêu mà làm cho trẻ không hiểu được. Ngôn ngữ phải trong sáng, nhân vật được xây dựng một cách hồn nhiên, ngộ nghĩnh. Đặc biệt là tác phẩm đó phải mang ý nghĩa giáo dục về đạo đức cho trẻ, thông qua tác phẩm trẻ rút ra được cho mình hành động đúng. VD1: Ở chủ đề trường mầm non tôi chọn câu chuyện “Món quà của cô giáo”, qua câu chuyện này với những nhân vật mang tính cách nhân hóa sẽ giúp trẻ cảm nhận tác phẩm một cách không nhàm chán, trẻ cảm thấy thích thú với những nhân vật quen thuộc, ngộ nghĩnh từ đó trẻ rút ra được bài học cho bản thân là không những chỉ học chăm chỉ là ngoan, giỏi mà biết nhận lỗi khi có lỗi mới là điều ngoan. 12
“Một số biện pháp giúp phát huy tính tích cực của trẻ khi làm quen với tác phẩm văn học” VD2: Với chủ đề gia đình tôi đã chọn câu chuyện “ cô bé quàng khăn đỏ”, qua tác phẩm đó trẻ sẽ hiểu mình cần phải biết thương yêu bà mình, không được vì bận làm một điều gì đó mà không nghe lời bà dặn, thương yêu mẹ , yêu bà thì sẽ được nhiều người yêu mến. VD3: Chủ đề nghề nghiệp tôi cho trẻ làm quen với câu chuyện “anh em nhà gấu” Truyện mang tính chất gần gũi với trẻ, anh em phải biết yêu thương và quan tâm đến nhau và trẻ nhận biết thêm điều nữa đó là phải siêng năng, chăm chỉ , giúp đỡ mọi người mới được đón nhận tình yêu thương của người khác đối với mình và có kết quả tốt trong cuộc sống. Với những tác phẩm là thơ thì đòi hỏi giáo viên cần phải tôn trọng tác giả, đọc đúng từ, đúng câu. Còn đối với những tác phẩm là truyện thì giáo viên có thể chuyển thể, thêm, bớt các câu từ, thêm bài hát, bài thơ xen kẽ vào tác phẩm. Trong một câu chuyện khi tôi diễn rối cho trẻ xem, tôi đã chuyển thể những vẫn giữ đúng nội dung cốt chuyện, bên cạnh đó tôi thường lồng ghép những bài hát mang làn điệu dân ca vào khi diễn rối hay đóng kịch. Khi những tác phẩm có làn điệu dân ca thì tôi thấy trẻ đã nhập tâm và thể hiện sắc thái theo làn điệu của bài hát. Hơn nữa để tạo không khí vui tươi, sôi nổi và gây được hứng thú trong tiết học giúp cho trẻ tiếp thu bài có hiệu quả, dễ nhớ và nhớ lâu tôi đã lồng bài hát và trò chơi vào các hoạt động chung. VD1: + Để tạo không khí sôi nổi, hứng thú vui tươi nhẹ nhàng trong tiết học thu hút trẻ một cách thích thú, tôi tổ chức tiết học thành một chương trình vui có những trò chơi hấp dẫn như chương trình “Vườn cổ tích”, “Những nhà thông thái hoặc chương trình: “Trò chơi âm nhạc”, “Bé làm nghệ sĩ” và mở đầu các chương trình bao giờ cũng có bài hát hướng trẻ vào nội dung của chương trình. + Trong chương trình “Bé làm nghệ sĩ ” trẻ được tìm hiểu và tham gia các phần thi kiến thức, trả lời các câu hỏi mang nội dung của từng phần, thi lồng tiếng cho các nhân vật, trẻ thi kể chuyện theo tranh và được thi trổ tài (trẻ đóng kịch, ngâm thơ, hát…) . Đặc biệt tâm lý của trẻ lứa tuổi này là hiếu động mà hoạt động cho trẻ làm quen với văn học là hoạt động tĩnh đòi hỏi trẻ phải tập trung chú ý cao vì vậy những trò chơi hấp dẫn trẻ thì việc sử dụng câu đố, trò chơi đồng dao có nội dung liên quan tới tác phẩm là cần thiết. VD2: Trò chơi có nội dung liên quan đến tác phẩm “Chú Dê Đen”cách chơi: + Cô nói tên nhân vật trẻ nói đặc điểm nhân vật và ngược lại. Dê trắng, dê trắng: nhút nhát, nhút nhát. 13
“Một số biện pháp giúp phát huy tính tích cực của trẻ khi làm quen với tác phẩm văn học” Dê đen, dê đen: dũng cảm, dũng cảm. Trẻ vỗ tay: Hoan hô Dê trắng. Bạn dê đáng khen. + Cô đọc câu đố: Trèo cây nhanh thoăn thoắt Đố bạn biết con gì? Đầu đội hai cái núm Miệng lại kêu be be VD3: Khi cho trẻ làm quen với truyện: “Giấc mơ kỳ lạ”. Tôi đã sưu tầm bài hát, Trò chơi có nội dung liên quan tới câu chuyện để đưa vào tích hợp trong tiết học. Với truyện này tôi đã lựa chọn bài hát: “Hãy xoay nào” tôi vào bài bằng hình thức cho trẻ cùng cô hát và vận động theo lời bài hát “Hãy xoay nào”. Đây là một bản nhạc nước ngoài rất vui nhộn, trẻ vừa hát vừa vận động nên rất thích thú. Không chỉ có thế tôi còn nghiên cứu và tìm cách ngâm những bài thơ hay hoặc chuyển lời của những bài thơ đó thành những câu hát, chuyển từ truyện sang thành thơ, đây cũng là hình thức hay tạo hứng thú cho trẻ giúp trẻ dễ nhớ, dễ thuộc nội dung bài thơ câu chuyện mà cô muốn mang đến cho trẻ. VD: Tôi sưu tầm các bài thơ được phổ nhạc như: “Chim chích bông”, “Có con chim chích”... vào dạy trẻ và trẻ rất hứng thú 4. Biện pháp: Đổi mới các phương pháp cho trẻ làm quen với tác phẩm văn học. Để trẻ có những kĩ năng kể chuyện hay diễn cảm và có hứng thú tham gia vào các hoạt động nghe, kể đóng kịch, kể truyện sáng tạo, tôi đã tiến hành như sau: + Làm giàu biểu tượng giúp trẻ kể chuyện sáng tạo, tạo tình huống có thật để trẻ quan sát, suy đoán và đưa ra các kết luận về các sự vật, hiện tượng trẻ quan sát được + Ví dụ 1: Cô chuẩn bị một chậu nước bên trong đã thả sắn một chú kiến sau đó cho trẻ quan sát, trong quá trình trẻ quan sát cô đặt một số câu hỏi như : “ các con thấy gì trong chậu nước?”,“ chú kiến bị làm sao”, các con biết cảm giác của chú kiến lúc này như thế nào không?”,“ nếu chú kiến không thoát khỏi chậu nước này chuyện gì sẽ xảy ra?”. Sau đó cô thả một chiếc que vào chậu nước để kiến bám vào và bò ra khỏi chậu nước. cô đặt tiếp câu hỏi: nhờ đâu mà chú kiến thoát khỏi nguy hiểm?. Sau khi đã cho trẻ quan sát sự việc cô hướng dẫn trẻ kể chuyện về chú kiến theo trình tự sự việc đã nhìn thấy và gợi ý để trẻ đặt tên cho câu chuyện của mình. 14
“Một số biện pháp giúp phát huy tính tích cực của trẻ khi làm quen với tác phẩm văn học” + Ví dụ 2: để giúp trẻ có thể kể chuyện về cây đỗ, trước đó cô cho trẻ mang hạt đỗ ra ươm vào một ô đất nhỏ, hằng ngày cho trẻ tưới và quan sát xem hạt đõ phát triển như thế nào? Đến khi hạt đõ nảy mầm và ra lá, rồi hỏi trẻ một số câu hỏi như : Hạt đỗ được chăm sóc như thế nào? Được tưới nên hạt đõ phát triển ra sao? Sau đó cô gợi ý cho trẻ kể chuyện về cây đỗ.Sưu tầm và làm các tranh có hình ảnh đẹp, ngộ nghĩnh cho trẻ quan sát và trả lời các câu hỏi gợi ý của cô. Sau đó gợi ý để trẻ kể một câu chuyện theo các bức tranh cô đã chuẩn bị Ví dụ: cô chuẩn bị các bức tranh + tranh 1: một chú thỏ đang ngồi trồng cây chuối + tranh 2: một chú thỏ đang tưới cây + tranh 3: thỏ con đang đứng ngắm cây chuối đã ra buồng Cô cho trẻ quan sát từng tranh và đặt ra các câu hỏi như:Thỏ con đang làm gì? Tại sao thỏ con lại phải tưới nước cho cây?Cây chuối lớn nhanh là nhờ có ai? Sau đó cô gợi ý để trẻ kể một câu chuyện theo nội dung của bức tranh Để tạo tâm trạng phấn khởi, háo hức cho trẻ, giáo viên trò chuyện với trẻ về việc làm đồ dùng cho câu chuyện (cô nói rõ tên truyện) của ngày hôm sau, sau đó phân công nhiệm vụ cụ thể cho từng trẻ hoặc cho trẻ tự nhận mang nguyên vật liệu để thực hiện những công việc mà cô và trẻ đã chuẩn bị.Cho trẻ được làm đồ dùng cùng cô vào các buổi chiều thứ sáu của tuần thứ hai và tuần thứ tư hàng tháng như: cho trẻ in hình nhân vật trên giấy, cắt, dán tranh ảnh, tô màu tranh với những họa tiết đơn giản… Trong quá trình cô và trẻ cùng làm đồ dùng, cô khơi gợi thêm những ý tưởng sáng tạo của trẻ, trò chuyện về nội dung bức tranh hay đồ dùng đang làm.Để giúp trẻ nhớ được trình tự câu chuyện, kể chuyện diễn cảm và hóa than vào các nhân vật khi trẻ đóng kịch, trong các giờ hoạt động chung, tôi đã luôn chú ý tới hệ thống câu hỏi, câu gợi ý, đồ dùng trực quan để tạo sự hứng thú, khuyến khích trẻ thể hiện các sắc thái tình cảm, ngữ điệu, giọng điệu, của các nhân vật trong từng câu chuyện. Ví dụ: Trong câu chuyện “Chú Dê đen”: + Có thể cài đắt hệ thống câu hỏi của nhân vật Chó Sói như: “Chó Sói là con vật như thế nào?”“Giọng nói của Chó Sói như thế nào?”“Ai giả giọng Chó Sói cho cả lớp cùng nghe?”. 15
“Một số biện pháp giúp phát huy tính tích cực của trẻ khi làm quen với tác phẩm văn học” + Đồ dùng trực quan: Sử dụng rối tay, băng hình đã được tách lời để tạo hình ảnh sống động thu hút sự chú ý của trẻ và giúp trẻ ghi nhớ, khắc sâu về nội dung, diễn biến của câu chuyện + Với từng câu chuyện, thể loại cô đưa ra hệ thống câu hỏi đã chuẩn bị có tính logic để đàm thoại với trẻ theo phương châm “lấy trẻ làm trung tâm nhằm phát huy trí tưởng tượng cảm xúc của trẻ, chú ý không dược áp đặt gò bó. Trong những giờ dậy trẻ đóng kịch tôi đã sưu tầm những bản nhạc phù hợp với câu chuyện để phụ họa khi trẻ thể hiện các vai trong kịch bản.Mỗi tháng tôi tổ chức hội thi bé hay kể chuyện, đọc thơ một lần vào tuần cuối của tháng qua hình thức này tạo hứng thú cho trẻ và sự quan tâm phấn khởi tin tưởng của cô với trẻ được gần gũi hơn. Trong một tác phẩm khi giáo viên muốn truyền đạt, gởi gắm tâm tư, tình cảm của tác giả thông qua tác phẩm để đến với trẻ, thì việc lựa chọn phương pháp là điều rất quan trọng. Đối với trẻ nhỏ, sự kiên trì và khả năng chú ý của chúng chưa được tốt nên cũng dễ dẫn đến sự nhàm chán và không hào hứng với công việc được giao trong một thời gian ngắn, và chính người lớn chúng ta cũng không thể nào ép buộc trẻ hoàn thành nhiệm vụ được, xuất phát từ những đặc điểm đó để hướng dẫn trẻ đi vào hoạt động LQVH đặc biệt là đọc, kể diễn cảm bài thơ, tập kể lại truyện, tập đóng kịch, tôi không yêu cầu trẻ thực hiện ngay điều đó sẽ làm cho một giờ hoạt động khô khan và không đạt ở trẻ sự hứng thú tích cực, mà đặc biệt với sự áp dụng chương trình giáo dục mầm non mới nó đòi hỏi một giờ hoạt động phải nhẹ nhàng và chủ động trên trẻ nhiều hơn trong đó người giáo viên chỉ là người định hướng cho trẻ. Nhưng việc thu hút được sự chú ý của trẻ vừa dễ lại vừa khó vì trẻ rất hào hứng trước những điều mới lạ, nhưng dễ chán với những gì quen thuộc. Vì vậy, tôi luôn suy nghĩ thay đổi hình thức vào bài sao cho sinh động, hấp dẫn bằng cách dùng những câu nói nhẹ nhàng, nét mặt vui tươi, sử dụng các trò chơi, ®å dïng trùc quan... tạo tình huống bất ngờ để thu hút sự chú ý của trẻ vào giờ học. Từ đó đã lôi cuốn trẻ chú ý, không khí giờ học trở nên hào hứng, không gò bó mà vẫn đạt kết quả cao.TrÎ c¶m thô ng«n ng÷ nghÖ thuËt, nội dung tác phẩm b»ng c¸ch nghe, ®äc kÓ. Do vËy t«i lu«n sö dông mäi s¾c th¸i giäng kÓ cña m×nh lµm ph¬ng tiÖn ®Ó ®äc kÓ biÓu c¶m kh¸c nhau lµm cho t¸c phÈm cÊt lªn tiÕng nãi, t¹o cho t¸c phÈm bøc tranh t¬ng øng, hÊp dÉn ®èi víi trÎ. Do vËy, khi muèn tr×nh bµy mét t¸c phÈm t«i lu«n t×m hiÓu, suy nghÜ vµ nghiªn cøu t¸c phÈm ®Ó hiÓu ®îc ý nghÜa mµ t¸c gi¶ muèn göi vµo 16
“Một số biện pháp giúp phát huy tính tích cực của trẻ khi làm quen với tác phẩm văn học” t¸c phÈm. Và tôi đã vận dụng một số phương pháp vào bộ môn nhằm phát huy tính tích cực của trẻ khi làm quen với tác phẩm văn học Với phương pháp đọc kể diễn cảm: Tôi đọc qua tác phẩm và lựa chọn ngữ điệu giọng sao cho phù hợp với tính cách của từng nhân vật, Tôi luôn phân biệt giữa giọng đọc và giọng kể cố gắng nhập tâm vào tác phẩm để truyền tải tới người nghe tất cả những thông điệp mà tác giả muốn gửi gắm qua giọng kể diễn cảm, sắc thái khuôn mặt cử chỉ điệu bộ, ánh mắt. Ngữ điệu giọng kể là một yếu tố vô cùng quan trọng vì nó là phương tiện của việc truyền tải nghệ thuật, cường độ của giọng kết hợp với cử chỉ nét mặt. + Với Truyện “Ba cô gái” Giọng của người mẹ thì ồm ồm và run run, chậm chạp, thể hiện của một người già yếu đang bị bệnh, giọng của sóc thì nhanh nhẹn…. + Với bài thơ “bó hoa tặng mẹ”: Đọc diễn cảm: 8 câu thơ đầu đọc với giọng chậm rãi thể hiện sự băn khoăn, lo lắng, 4 câu thơ tiếp theo đọc với nhịp độ bình thường, nhấn vào các từ ”nhỏ nhắn”, “ phe phẩy”, “ đều đều”, “ rung rinh”. Các câu thơ tiếp theo đọc chậm rãi thể hiện tình cảm yêu mến quan tâm chăm sóc. Phương pháp đàm thoại: sau khi trẻ đã có những hình tượng về tác phẩm thì tôi đặt câu hỏi một cách ngắn gọn, phù hợp với lứa tuổi của trẻ, không nên đặt câu hỏi vụn vặt và tạo điều kiện cho trẻ trả lời có hoặc không. Như câu chuyện “cô bé quàng khăn đỏ” Ví dụ:+ Trong câu chuyện này có những nhân vật nào? + Mẹ đã dặn cô bé điều gì? Cô bé đã gặp ai? Sóc đã nói gì với cô bé? Cô bé có nghe lời sóc không?Chuyện gì xảy ra với cô bé ? Ai đã giúp cô bé và bà cô bé Phương pháp giải thích: Trong một tác phẩm bao giờ cũng có những từ khó, từ vay mượn, từ hình ảnh… vì vậy giúp cho trẻ dễ hiểu thì tôi cần lựa chọn và giải thích ngắn gọn: Trong câu chuyện “ Giọt nước tí xíu” tôi cho trẻ hiểu về từ “ vén mây” nghĩa là kéo mây qua một bên. Từ “Bay là là” nghĩa là bay thấp. Từ “Oi bức” nghĩa là trời nóng nực. Phương pháp trực quan: Tư duy của trẻ lứa tuổi này là tư duy trực quan hình tượng nếu như cô chỉ kể cho trẻ nghe nhiều lần bằng lời bằng lời thì trẻ sẽ nhanh chán, không nhanh nhẹn, thông minh, hoạt bát, sáng tạo từ đó không có được kết quả cao. Muốn trẻ hào hứng tham gia và yêu thích môn văn học thì phải xây dựng nề nếp thói quen tốt trong học tập cho trẻ như cách ngồi 17
“Một số biện pháp giúp phát huy tính tích cực của trẻ khi làm quen với tác phẩm văn học” học đúng tư thế, cách trẻ lời câu hỏi của cô và cách sử dụng đồ dùng trực quan khi tham gia các hoạt động như thế nào: Cách thực hiện các bước trong hoạt động làm quen với văn học ra sao? Đồ dùng trực quan là một trong những phương tiện không thể thiếu trong quá trình cung cấp các kiến thức, biểu tượng cho trẻ, nó giúp cho quá trình truyền thụ kiến thức tới trẻ trở nên dễ dàng hơn, nhẹ nhàng hơn mà hiệu quả đạt được rất cao bởi trẻ mầm non rất nhớ những gì mình được học, được chơi, được nhìn thấy, những đồ dùng đó có tính thẩm mỹ cao thì trẻ càng nhớ sâu sắc. Chính vì vậy để một giờ văn học đạt được kết quả tốt thì yếu tố đầu tiên để góp phần vào thành công của giờ dạy đó chính là đồ dùng của cô và trẻ. Việc chuẩn bị đồ dùng học liệu phải mang tính thẩm mỹ, khoa học, có tính giáo dục cao và đặc biệt là phù hợp với trẻ và nội dung hoạt động. Vì thế ở các giờ hoạt động LQVH cũng như các hoạt động khác tôi rất chú trọng về việc chuẩn bị đồ dùng cho mình như: tranh truyện, thơ, sân khấu diễn kịch, hình ảnh trên máy, video ....phải đẹp, sinh động, chuyển động và có màu sắc nổi bật, bố cục rõ nét và đặt ở nơi trẻ dễ quan sát, chú ý đến chỗ trẻ ngồi. Còn đồ dùng của trẻ như mũ nhân vật, trang phục nhân vật, các phụ kiện phù hợp với từng nội dung tryện, thơ. Từ đó tôi đã tham mưu với ban giám hiệu nhà trường, vận động phụ huynh đóng góp để trang bị đầy đủ các đồ dùng của trẻ. Còn về phía đồ dùng của cô thì sau khi nhận kế hoạch giáo dục tôi đã tự bố trí thời gian của mình để làm các bức tranh, các con rối, các giáo án điện tử đảm hấp dẫn, sinh động để thu hút sự chú ý cao nhất ở trẻ. Nắm vững được đặc điểm sinh lý của trẻ, tư duy trực quan hình tượng do vậy mà việc sử dụng đồ dùng trực quan trong tiết học có vai trò cực kỳ quan trọng, nó giúp trẻ hứng thú với tác phẩm. Tôi sử dụng đồ dùng trực quan để giới thiệu tác phẩm. VD1: Cô đưa rối tay “Xin chào các bạn! Đố các bạn biết mình là ai nào? Mình là Hươu con, mình có 1 đôi sừng rất đẹp, đố các bạn biết vì sao mình lại có sừng! Vậy hôm nay mình sẽ kể cho các bạn nghe Truyện “Vì sao hươu có sừng” VD2: Cho trẻ xem một đoạn video cảnh rùa cõng cá trên lưng bò lên bờ đi xem hội bỗng nhiên cá lăn xuống đất? Muốn biết vì sao cá lại lăn xuống đất cô mời các con cùng xem bộ phim: “Cá rô con lên bờ”.Tôi còn sử dụng đồ dùng trực quan để giảng từ khó, minh hoạ cho lời trẻ Tôi đưa tranh ra chỉ cho trẻ xem kết hợp với lời giảng giải. Trẻ rất thích thú khi xem các hình ảnh đó minh hoạ cho câu chuyện. Tôi luôn dành thời 18
“Một số biện pháp giúp phát huy tính tích cực của trẻ khi làm quen với tác phẩm văn học” gian sưu tầm, nghiên cứu để tạo ra những sản phẩm như rối tay, rối rẹt và cách sử dụng khác nhau để minh hoạ cho câu chuyện, bài thơ thêm hấp dẫn: Rối bông, rối rẹt. Sử dụng đồ dùng trực quan để kể lại tác phẩm: Qua bức tranh cô giáo vẽ về truyện: “cây rau của thỏ út” Quả thật trẻ không chỉ hiểu nội dung bức tranh mà còn tái hiện lại trình tự của truyện qua việc trẻ tự lên sấp xếp lại trình tự của truyện. Trong khi đọc, kể truyện tôi có thể vẽ các nhân vật đơn giản, giúp trẻ có hứng thú khi được tận mắt nhìn các nhân vật trong câu chuyện, bài thơ của mình từ từ xuất hiện ( Ảnh bé kể theo tranh truyện cây rau của thỏ út) Phương pháp thực hành: đây là phương pháp mang tính chất nghệ thuật, trẻ chính thức được nhập vai thể hiện tính cách của từng nhân vật. VD: Truyện “Ba cô gái” tôi dạy cháu thuộc lời đối thoại của các nhân vật và phân vai, chọn cháu phù hợp tính cách của nhân vật và giao vai, hướng dẫn cháu thể hiện lại tác phẩm trọn vẹn. 5. Biện pháp: Ứng dụng công nghệ thông tin trong hoạt động dạy trẻ Hiện nay việc ứng dụng công nghệ thông tin vào trong hoạt động khá phổ biến đối với giáo viên mầm non, nhất là trong hoạt động làm quen văn học này, khi tôi chọn một đề tài để dạy thì bản thân tôi tạo cho mình một Powerpoint sinh động. Tôi thường xuyên lên mạng internet tham khảo những bài giáo án điện tử, lấy những thông tin hỗ trợ từ những trang web dành cho giáo viên trong cách soạn giáo án điện tử, tôi chọn lọc những cái cần thiết và tạo cho mình một kho tàng giáo án điện tử, kể từ đó bản thân tôi có rất nhiều những bài giảng về văn học.Khi tổ chức cho trẻ làm quen với câu chuyện, tôi trình chiếu cho trẻ xem về nội dung câu chuyện đó, tôi thấy trẻ thích thú hơn, nhất là khi được xem trên màn trình chiếu rộng đặc biệt là với những hình ảnh động và những tác phẩm được kết hợp với những âm thanh sinh động, phù hợp với từng nội dung. 6. Biện pháp: Một số hình thức kể chuyện sáng tạo cho trẻ * Tập đặt tên cho câu chuyện được nghe: trong quá trình kể chuyện cho trẻ nghe tôi kể câu chuyện nhiều lần không giới thiệu tên chuyện. đàm thoại dẫn dắt trẻ đặt tên cho câu chuyện: Trong chuyện có những ai? Bạn đang làm gì? Con thích nhất nhân vật nào? Theo con câu chuyện tên là gì? Sau đó tôi ghi nhận tên câu chuyện rồi kể lại cho trẻ nghe * Kể chuyện theo đồ chơi: Tôi lựa chọn một số đồ chơi, đồ vật đẹp gần gũi, có liên quan với nhau, hấp dẫn, lôi cuốn trẻ. Giáo viên trò chuyện, đàm 19
“Một số biện pháp giúp phát huy tính tích cực của trẻ khi làm quen với tác phẩm văn học” thoại gợi ý hỏi trẻ quan sát đặt điểm nổi bật của đồ chơi, ý tưởng kể, nội dung câu chuyện kể, mối quan hệ giữa các nhân vật. Tổ chức lần đầu trẻ chưa quen cô có thể kể mẫu cho trẻ nghe một câu chuyện khác, cho trẻ kể chuyện với đồ chơi. Nếu trẻ gặp khó khăn thì đặt lại lời kể, gợi ý hỏi trẻ, cho trẻ đặt tên câu chuyện của mình. Ví dụ: + Hai chú thỏ con đang đi thì nhìn thấy gì? Chuyện gì sẽ xảy ra? Chuối cùng như thế nào? Tên câu chuyện là gì? “ Vào một ngày đẹp trời, có hai chú thỏ trắng, thỏ đen cùng rủ nhau vào rừng chơi, đi được nửa đường bỗng dưng xuất hiện một con hổ nó quát to: thỏ kia mày đi đâu? Thỏ run sợ trả lời: tôi đi vfaof rừng chơi ạ. Nghe thỏ nói vậy, hổ gầm lên ha ha ha ta đang đói đây, ta sẽ được một bữa no nê….” * Kể truyện theo tranh tìm sự nối tiếp: Cho trẻ sưu tầm những sách báo truyện tranh có hình ảnh và nội dung rõ rang có 24 nhân vật với các hành động tình huống gần gũi với cuộc sống hằng ngày của trẻ + Mẫu giáo bé: 12 tranh + Mẫu giáo nhỡ: 23 tranh + Mẫu giáo lớn: 35 tranh hoặc tranh liên hoàn Tùy theo lứa tuổi mà cô hướng dẫn cho phù hợp, thu hút lôi cuốn trẻ hứng thú chú ý vào các bức tranh khơi gợi những hiểu biết vốn từ có liên quan đến bức tranh gợi hỏi trẻ mô tả : Tranh vẽ gì? Vịt đang làm gì? Vịt thấy thế nào khi thỏ bị rơi xuống nước? Đối với tranh liên hoàn nên sử dụng các câu hỏi kích thích trí tò mò tưởng tượng suy đoán của trẻ: Có mấy tranh? Các bức tranh có nội dung gì? Theo con sẽ xắp xếp như thế nào? Vì sao? Con hãy kể câu chuyện và đặt tên cho câu chuyện * Kể chuyện theo kinh nghiệm:Giáo viên chọn một tình huống sự kiện gần gũi mà trẻ đã chứng kiến để kể chuyện trò chuyện với trẻ về tình huống đó Ví dụ: tình huống nhìn thấy một bạn vứt rác ra sân trường hoặc bột bà cụ đang sang đường, hai bạn nhỏ tranh dành đồ chơi. cô khơi gợi những tình tiết liên quan đến tình huống như gọi tên, đặc điểm hành động của nhân vật, nơi xảy ra… từ đó giúp trẻ biểu đạt hiểu biết, suy nghĩ của mình về câu chuyện định kể. cho trẻ kể nếu gặp khó khăn cô có thể gợi ý cho trẻ kể. cho trẻ đặt câu chuyện trẻ vừa kể. * Kể chuyện nối tiếp theo chuyện kể của cô: Kể cho trẻ nghe một đoạn chuyện hoặc tạo tình huống mới lại hấp dẫn trẻ đến với câu chuyện cần được giải quyết và hỏi trẻ: Câu chuyện tiếp theo sẽ như thế nào? Chuyện gì 20