Sáng kiến kinh nghiệm Mầm non: Một số biện pháp phát triển ngôn ngữ mạch lạc cho trẻ 5–6 tuổi lớp Lá 3 trường Mầm non Eana thông qua bộ môn Làm quen văn học thể loại truyện kể

Chia sẻ: Dung Hoang | Ngày: | Loại File: DOC | Số trang:30

Thêm vào BST

Báo xấu

30
lượt xem 4
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Sáng kiến nghiên cứu và ứng dụng các giải pháp và biện pháp “Lấy trẻ làm trung tâm” giúp giáo viên tìm ra nguyên nhân trẻ còn nhút nhát, trẻ không tự tin tham gia các hoạt động đặc biệt là hoạt động trải nghiệm. Từ đó đề xuất một số biện pháp phát triển ngôn ngữ mạch lạc cho trẻ 5–6 tuổi lớp Lá 3 trường Mầm non Eana.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Sáng kiến kinh nghiệm Mầm non: Một số biện pháp phát triển ngôn ngữ mạch lạc cho trẻ 5–6 tuổi lớp Lá 3 trường Mầm non Eana thông qua bộ môn Làm quen văn học thể loại truyện kể

ỦY BAN NHÂN DÂN HUYỆN KRÔNG ANA PHÒNG GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TÊN SÁNG KIẾN: MỘT SỐ BIỆN PHÁP PHÁT TRIỂN NGÔN NGỮ MẠCH LẠC CHO TRẺ 5 – 6 TUỔI LỚP LÁ 3 TRƯỜNG MẦM NON EANA THÔNG QUA BỘ MÔN LÀM QUEN VĂN HỌC THỂ LOẠI TRUYỆN KỂ Lĩnh vực : Chuyên môn Họ và tên tác giả : Đặng Thị Hải Yến Đơn vị : Trường MN Ea Na 1
MỤC LỤC * Phần thứ nhất: Mở đầu...........................................................................3 I. Đặt vấn đề:...........................................................................................3 II. Mục đích nghiên cứu:..........................................................................5 * Phần thứ hai: Giải quyết vấn đề.........................................................6 I. Cơ sở lí luận của vấn đề.....................................................................6 II. Thực trạng vấn đề...............................................................................8 III. Các giải pháp đã tiến hành giải quyết vấn đề ................................11 Giải pháp 1..............................................................................................11 Giải pháp 2..............................................................................................12 Giải pháp 3...............................................................................................15 Giải pháp 4..............................................................................................17 Giải pháp 5..............................................................................................19 Giải pháp 6...............................................................................................20 IV. Tính mới của giải pháp......................................................................21 V. Hiệu quả của sáng kiến kinh nghiệm...............................................21 * Phần thứ ba: Kết luận, kiến nghị.........................................................22 I. Kết luận...............................................................................................22 II. Kiến nghị ............................................................................................24 * Danh mục tài liệu tham khảo................................................................25 *Nhận xét của hội đồng sáng kiến cấp trường......................................26 Nhận xét của hội đồng sáng kiến cấp huyện.........................................27 2
SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM Một số biện pháp nâng cao hiệu qu ả giáo dục lấy trẻ làm trung tâm cho trẻ 5 – 6 tu ổi t ại l ớp Lá 1, trườ ng Mầm non Ea Na . Phần thứ nhất: Mở đầu I. Đặt vấn đề. Lý do lý luận: Giáo dục mầm non là nấc thang khởi đầu trong hệ thống giáo dục quốc dân. Giáo dục mầm non thực hiện nhiệm vụ nuôi dưỡng, chăm sóc và giáo dục trẻ em từ ba tháng tuổi đến sáu tuổi. Song mỗi trẻ là một cá thể riêng biệt, chúng khác nhau về mọi mặt như hoàn cảnh gia đình, văn hóa và tâm sinh lý. Vậy nên mỗi trẻ em sẽ có nhu cầu và hứng thú, cách tiếp thu khác nhau nhưng chúng đều có thể thành công. Trẻ “Học bằng chơi, chơi mà học” sẽ mang lại hiệu quả cao khi có sự hỗ trợ trẻ theo hướng mở, dưạ trên sự hứng thú và những gì trẻ thích trải nghiệm. [Tại Điều 22, Luật Giáo dục 2005 của n ước ta xác định; Mục tiêu giáo dục mầm non là giúp trẻ phát triển về thể chất, tình cảm, trí tuệ, thẩm mĩ, hình thành những yếu tố đầ u tiên của nhân cách, chuẩn b ị cho tr ẻ vào học lớp 1]. Trẻ em hôm nay là thế giới của ngày mai chính vì vậy mà tại [Đại hội Đả ng khóa IX đã chỉ rõ: Giáo dục và đào tạo là quốc sách hàng đầu, phát triển giáo dục đào tạo là một trong nh ững động lực quan trọng thúc đẩy sự nghiệp hóa hiện đạ i hóa đất nướ c, là điều kiện phát huy nguồn nhân lực con ngườ i]. [T ại ngh ị quyết TW2 Ban ch ấp hành TW khóa VIII đã chỉ rõ nhiệm vụ quan tr ọng của ngành giáo dục và đào tạo là: Đổi mới mạnh mẽ phươ ng pháp giáo dục và đào tạo, khắc phục lối truy ền th ụ m ột chi ều, rèn luyện thành nếp tư duy sáng tạo của ngườ i học. Từng b ướ c áp dụ ng các phươ ng pháp giáo dục tiến tiến và phươ ng tiện hi ện đại vào quá trình dạy học]. Theo ý kiến các chuyên gia tại [Module mầm non 1d thì các nhà giáo dục đều phải thừa nhận một điều rằng; Cách tiếp cận tốt nhất để giáo dục trẻ đó là lấy trẻ làm trung tâm và ứng dụng các phương pháp dạy học tích cực nhằm thúc đẩy sự phát triển, tính chủ động, khả năng tư duy phản biện và giải quyết vấn đề của trẻ]. Thế hệ trẻ sẽ tr ưở ng thành và khẳng định đượ c bản thân là những chủ nhân tươ ng lai của đấ t nướ c nếu ngay bây giờ, những ng ười giáo dục biết tiếp cận và áp dụ ng đượ c phươ ng pháp dạy học tích cực, khơi dậy và phát triển những tiềm năng ngay từ những thời kỳ đầu của trẻ bằng cách giáo dục trẻ theo hướ ng “L ấy tr ẻ làm trung tâm”. Lý do thực tiễn: Để đạt được hiệu quả cao trong [Kế hoạch giáo dục số 15/KHSGDĐT ngày 23 tháng 02 năm 2017 của Sở Giáo dục và Đào tạo về việc kế hoạch 3
triển khai chuyên đề “Xây dựng trường mầm non lấy trẻ làm trung tâm” giai đoạn 2016 – 2020]. Không ai khác là đội ngũ giáo viên đây chính là nhân tố quyết định chất lượng giáo dục. [Nhiệm vụ năm học 2018 – 2019 của ngành học mầm non là tiếp tục thực hiện nền giáo dục có chất lượng trong chương trình giáo dục mầm non mới, tổ chức tốt các hoạt động cho trẻ theo hướng lấy trẻ làm trung tâm]. Muốn nâng cao chất lượng giáo dục thì trước hết phải nâng cao chất lượng đội ngũ giáo viên giỏi về chuyên môn, vững vàng về nghiệp vụ, có phẩm chất đạo đức tốt, có tác phong, kỹ năng nghiệp vụ sư phạm chuyên sâu, không những thế cần nhiệt tình yêu nghề mến trẻ gần gũi trẻ mới có thể hiểu được đặc điểm tâm sinh lý của từng độ tuổi, tính cách, nhu cầu hứng thú cách thực hiện của mỗi cá thể trẻ. Bởi “Mỗi đứa trẻ là một con người riêng biệt”, chúng khác nhau về thể chất, tình cảm trí tuệ và tâm lý, văn hóa, tôn giáo, hoàn cảnh gia đình. Chính vì vậy mà mỗi trẻ em có nhu cầu hứng thú, cách học và cách tiếp thu kiến thức riêng, nhưng mỗi đứa trẻ đều có thể thành công trong mọi lĩnh vực. Tại trường Mầm non Ea Na. Đội ngũ giáo viên đã thực hiện được chương trình giáo dục mầm non mới theo kế hoạch giáo dục “Lấy trẻ làm trung tâm”. Biết ứng dụng công nghệ thông tin và khai thác những thông tin trên mạng nhằm áp dụng vào các hoạt động thiết thực một cách hợp lý và mang tính giáo dục cao. Biết phối hợp chặt chẽ giữa cha mẹ trẻ nhằm nuôi dưỡng chăm sóc giáo dục trẻ. Song trong cách lựa chọn biện pháp, giải pháp, hình thức tổ chức các hoạt động cho trẻ phát huy được tích cực, hứng thú trong mọi hoạt động còn lúng túng chưa thiết thực, thực tiễn chưa đạt được hiệu quả cao so với việc tổ chức các hoạt động theo hướng lấy trẻ làm trung tâm. Đa số giáo viên còn dạy trẻ theo hướng một chiều, cô hướng dẫn nhiều, nói nhiều, trẻ ít được trao đổi, chưa mạnh dạn thể hiện nhu cầu của bản thân, vì một số giáo viên sợ trẻ không thực hiện được các nhiệm vụ hoặc chỉ số mà giáo viên đã lựa chọn. Theo Tiến sĩ Phan Thị Thu Hi ền: [ Chươ ng trình giáo dục mầm non tốt là một chươ ng trình lấy trẻ làm trung tâm. Có nghĩa là nó đượ c xây dựng dựa trên hứng thú, nhu cầu, kinh nghi ệm và khả năng của trẻ. Chươ ng trình này sẽ tạo cơ hội cho tr ẻ đượ c phát triển toàn diện, không chỉ chú trọng tới sự phát triển trí tuệ mà còn nuôi dưỡ ng tâm hồn, phát triển thể chất và khả năng giao tiếp xã hội của trẻ.] [Nguyên tắc hoạt động lấy trẻ làm trung tâm là quá trình; Chăm sóc giáo dục xuất phát từ nhu cầu, kh ả năng, hứng thú của trẻ. Trong quá trình giáo dục trẻ, nhà giáo dục luôn phát huy tính tích cực, tự lập của tr ẻ, giữ vai trò là ngườ i hỗ trợ “thang đỡ”, “điểm tựa” cho trẻ trong mọi quá trình hoạt động.] 4
Là giáo viên đứng lớp giảng d ạy tr ẻ 5 – 6 tu ổi, tôi nhận thấy đầ u năm học đa số trẻ còn nhút nhát, một số trẻ chưa mạnh dạn th ể hi ện kh ả năng thao tác của mình trong các quá trình chơi và học, trẻ thườ ng chơi theo bắt ch ước giáo viên hoặc bạn, chưa thực sự tr ải nghi ệm, th ể hi ện nhu cầu hứng thú của bản thân, một phần do các học liệu cho tr ẻ sử d ụng trong ho ạt động chưa mang tính mở, mặt khác giáo viên chưa thực sự là “Thang đỡ” hay “Điểm tựa” cho tr ẻ để có thể khơi dậy nhu cầu th ể hi ện hứng thú của trẻ, dẫn đến kết quả giờ học chưa cao. T ừ đó trong suy nghĩ của tôi luôn đặt ra những câu hỏi: “Tại sao mỗi cá thể trẻ là một cá thể riêng nhưng lại cùng thao tác chơi, lý do chính khiến trẻ chưa th ể hi ện đượ c hứng thú, nhu cầu nguyên nhân là do đâu?”, “Làm thế nào giúp trẻ khơi dậy và phát huy tiềm năng còn ẩn trong mỗi tr ẻ?” Chính vì vậy tôi tiếp tucj mọi giair pháp, biện pháp cải tiến đề tài nhaừm nâng cao hiệu quả của sáng kiến. Đối tượ ng nghiên cứu đề tài: Một số giải pháp, biện pháp nâng cao hiệu quả giáo dục lấy trẻ làm trung tâm. Phạm vi nghiên cứu: Trẻ 5 – 6 tu ổi t ại l ớp Lá 1, trườ ng Mầm non Ea Na . Thời gian thực hiện: Từ tháng 9 năm 2018 đến tháng 4 năm 2019 năm học 2018 –2019 II. Mục đích nghiên cứu: Nghiên cứu và ứng dụng các giải pháp và biện pháp “Lấy trẻ làm trung tâm” giúp giáo viên tìm ra nguyên nhân trẻ còn nhút nhát, trẻ không tự tin tham gia các hoạt động đặc biệt là hoạt độ ng trải nghiệm. Áp dụng một số gi ải pháp biện pháp giúp giáo viên linh hoạt, sáng tạo trong vi ệc thi ết k ế và thực hiện chươ ng trình chăm sóc giáo dục trẻ mầm non, hi ểu và tôn trọng sự khác biệt của mỗi cá thể trẻ từ đó có giả i pháp tác động vào mỗi trẻ nhằm đạt hiệu quả cho sự phát triển toàn diện phù hợp từng cá nhân trẻ theo mục tiêu giáo dục “Mục tiêu giáo dục mầm non là giúp trẻ phát triển về thể chất, tình cảm, trí tuệ, thẩm mĩ, hình thành những yếu t ố đầu tiên của nhân cách, chuẩn bị cho tr ẻ vào họ c lớp 1”.Tạo ni ềm tin và cầu nối giữa cha m ẹ tr ẻ và nhà trườ ng mầm non. Việc lấy trẻ là trung tâm, nghĩa là luôn coi trẻ là chủ thể tích cực trong mọi hoạt động, giáo viên luôn sẵn sàng tạo điều kiện, tạo cơ hội thuận lợi cho tr ẻ b ộc lộ tính tự lập, tự quyết đị nh làm những điề u chúng muốn, chúng thích và chúng nghĩ là một mục tiêu cơ bản mang tính định hướ ng quan tr ọng của giáo dục mầm non. 5
Tính tích cực của tr ẻ trong ho ạt động là điều kiện cho trẻ chiếm lĩnh tri thức, kĩ năng, phát triển năng lực cho m ỗi cá thể trẻ, từ đó trẻ sẽ có thái độ đúng đắn trướ c mọi sự vật , hi ện t ượng c ủa th ế gi ới xung quanh trẻ. Khi xây dựng mục tiêu cụ thể cho từng độ tuổi, từng vùng miền, cần lựa chọn những nội dung phù hợp với đố i tượ ng trẻ cụ thể. Như vậy mới có thể giúp trẻ có cách thức, thái độ đúng đắn trước các sự vật hiện tượng, trẻ sẽ thể hiện được nhu cầu hứng thú của bản thân như mạnh dạn, tự tin, thích trải nghiệm, khám phá, thao tác với đồ vật, đồ chơi về các sự vật hiện tượng. Tìm hiểu về đặc điểm nhận thức của trẻ mầm non. Trong thực tế vì sao chất lượng giáo dục mà trẻ lĩnh hội chưa cao? Tại sao chưa phát huy hết khả năng, tiềm thức của mỗi đứa trẻ?. Trong thực tế trẻ còn học dưới hình thức cũ, trẻ học còn bị chi phối nhiều của giáo viên, trẻ chưa được phát huy đúng hướng lấy trẻ làm trung tâm, nghĩa là trẻ chưa thể hiện được hết khả năng, nhu cầu và hứng thú trong các hoạt động học. Phải xây dựng kế hoạch giảng dạy và lựa chọn hình thức tổ chức hoạt động nhằm lấy trẻ làm trung tâm thì mới mang lại hiệu quả, sát với thực tế, phù hợp với tình hình nhận thức của trẻ trong lớp. Tổ chức các hoạt động cho trẻ theo hướng lấy trẻ làm trung tâm là một vấn đề hết sức quan trọng trong việc thực hiện chương trình giáo dục mầm non một cách hiệu quả, đảm bảo chất lượng và sự phát triển toàn diện phù hợp với từng cá nhân trẻ, đạt được mục tiêu giáo dục đã đề ra. Thực hiện điều trên đã góp phần nâng cao chất lượng tổ chức các hoạt động cho trẻ trong nhà trường, nâng cao kết quả dạy học cho giáo viên và phù hợp với trẻ tuổi mầm non theo yêu cầu phát triển của ngành học Mầm non. Thực tế cho thấy việc tổ chức các hoạt động theo hướng lấy trẻ làm trung tâm đã tạo ra một không gian mở cho trẻ, khuyến khích trẻ phát triển tư duy và phương pháp giải quyết vấn đề. Nếu trẻ được tạo nhiều cơ hội tự tham gia trải nghiệm khám phá, giải quyết được một số tình huống có vấn đề thì như vậy trẻ đã có thể được phát triển tư duy sáng tạo, giúp trẻ có nhiều cơ hội phát triển ngôn ngữ, tình cảm xã hội, phát triển thẩm mỹ, thể chất, phát triển nhận thức. Những lợi ích đó có liên hệ trực tiếp với phương pháp dạy của các giáo viên, đó chính là các biện pháp tổ chức các hoạt động cho trẻ theo hướng lấy trẻ làm trung tâm. Chính vì thế mỗi giáo viên mầm non là phải lựa chọn nội dung, xác định mục tiêu và đổi mới trong hình thức tổ chức hoạt động, nhằm lôi cuốn sự tham gia tích cực của trẻ nhằm nâng cao chất lượng giáo dục. Căn cứ vào đối tượng, mục tiêu nghiên cứu trong đề tài tôi chọn các phương pháp sư phạm sau: 6
Phương pháp nghiên cứu lý luận: Tôi đã nghiên cứu về các biện pháp lấy trẻ làm trung tâm, bằng cách dựa vào lí luận thực tiễn, qua các tài liệu trong chương trình mầm non mới, qua các module mầm non, trang web nhằm phân tích tổng hợp tài liệu. Phương pháp nghiên cứu thực tiễn: Qua quan sát đàm thoại, trực quan sinh động, thực hành – luyện tập, điều tra. Phương pháp thống kê toán học: Điều tra kiểm tra, xử lí số liệu đã thu thập được. Phần thứ hai: Giải quyết vấn đề I. Cơ sở lý luận của vấn đề. Trong lý luận dạy và học có những quan niệm khác nhau về vai trò của nhà giáo dục và vai trò của trẻ, nhưng quy tụ lại có hai hướng: Hoạt động lấy giáo viên làm trung tâm hoặc hoạt động lấy trẻ làm trung tâm, những năm gần đây các tài liệu giáo dục và dạy học ở ngoài nước và trong nước thường nói đến việc cần thiết phải chuyển từ dạy học lấy giáo viên làm trung tâm sang dạy học lấy trẻ làm trung tâm, đây là một xu hướng tất yếu của nền giáo dục mà chúng ta cần áp dụng và đổi mới. Vậy thế nào là nền giáo dục lấy trẻ làm trung tâm?. Là nhà giáo dục lập kế hoạch giáo dục luôn căn cứ vào trẻ, nghĩa là căn cứ vào khả năng, nhu cầu học tập, kinh nghiệm sống của trẻ để xác định mục tiêu và cụ thể hóa nội dung. Tổ chức hoạt động luôn đặt trẻ vào trung tâm của quá trình giáo dục, có nghĩa là tạo mọi cơ hội cho trẻ được tham gia vào các hoạt động như: Trải nghiệm: Trẻ được học qua thực tế, qua việc làm, qua khám phá tìm tòi. Giao tiếp: Chia sẻ với bạn và học từ mọi người. Suy ngẫm: Suy nghĩ và vận dụng những điều đã lĩnh hội áp dụng vào việc giải quyết vấn đề. Trao đổi: Diễn đạt và chia sẻ suy nghĩ và nhu cầu khám phá của bản thân. Giải quyết vấn đề: Tìm ra hướng giải quyết để đạt được kết quả trong quá trình chơi và học. Giáo viên chỉ là người tạo cơ hội, hướng dẫn, gợi mở giúp trẻ được chiếm lĩnh tri thức. Vì sao phải xây dựng kế hoạch lấy trẻ làm trung tâm. Vì con người chỉ muốn nghe và làm những gì mà bản thân chưa biết, muốn làm những điều mà khả năng của chính bản thân mình làm được, trẻ em cũng vậy, chúng chỉ tích cực hoạt động khám phá, tìm tòi, thích học cái chưa được học và chưa biết và có thể mang lại kết qủa mà khả năng bản thân có thể làm được. 7
Vậy muốn trẻ học tập tích cực thì giáo viên không nên dạy trẻ những gì trẻ đã biết mà cần dạy cái mà trẻ cần, điều mà trẻ thích nghe, hoặc giáo viên cần hỗ trợ cho trẻ thực hiện được ý tưởng mà trẻ phát minh được. Thế nên mọi hoạt động phải hướng vào trẻ, nghĩa là lấy trẻ làm trung tâm của quá trình giáo dục. Việc xây dựng kế hoạch giáo dục lấy trẻ làm trung tâm là cần thiết, giúp giáo viên dự kiến được kế hoạch, chủ động tổ chức các hoạt động một cách có hiệu quả vì vậy khi xây dựng kế hoạch giáo dục giáo viên cần căn cứ vào tình hình nhận thức của trẻ ở lớp mình phụ trách để xây dựng kế hoạch giáo dục phù hợp với nhu cầu nhận thức của trẻ. Theo tiến sĩ Phan Thị Thu Hiền, chuyên gia về giáo dục đầu đời tại Việt Nam cho biết [Cách tiếp nhận tốt nhất để giáo dục các phương pháp dạy học tích cực nhằm thúc đẩy sự phát triển tính chủ động, khả năng tư duy phản biện và giải quyết vấn đề cho trẻ là cách tiếp cận tốt, thường thể hiện tính tích hợp cao và kết nối việc học với thực tế đời sống của trẻ]. Nhà giáo dục học mầm non Tiến sĩ Nguyễn Thị Hòa đã viết [Muốn tác động sư phạm có hiệu quả thì những tác động phải phù hợp với điều kiện bên trong của mỗi đứa trẻ. Bởi lẽ mỗi trẻ đều trải qua những giai đoạn phát triển theo trình tự như nhau nhưng với tốc độ, nhịp độ và khuynh hướng riêng, những trải nghiệm cuộc sống của mỗi trẻ không giống nhau và mỗi trẻ là một cá thể riêng biệt, độc đáo. Vậy nên giao nhiệm vụ cho trẻ phải khó hơn một chút so với khả năng thực của trẻ, động viên, hỗ trợ để trẻ tự mình hoàn thành nhiệm vụ được giao. Không làm thay trẻ, dành thời gian cho trẻ suy nghĩ, dẫn dắt trẻ nhận biết, phân tích, phán đoán, suy luận], mới mang lại hiệu quả cao trong học tập. Trong lí luận dạy học mầm non, nhà khoa học J.A. Cômenxki đã chỉ ra: [ Dạy học theo hướng lấy trẻ làm trung tâm là giúp trẻ tích lũy kiến thức, phát triển năng lực của trẻ và đặc biệt chuẩn bị cho trẻ đến hoạt động tự lập sau này]. Tại trường Mầm non Ea Na, căn cứ vào [kế hoạch nhiệm vụ năm học 20182019 của trường: Chương trình giáo dục Mầm non theo Thông tư 28/2016/TTBGDĐT sửa đổi bổ sung theo thông tư 17/2009/TTBGDĐT ngày 30 tháng 12 năm 2016 của Bộ trưởng Bộ Giáo dục và Đào tạo]. Hoạt động chủ đạo của trẻ mầm non là “Chơi bằng học, học mà chơi” thông qua các hoạt động đa dạng phong phú mà trẻ lĩnh hội kiến thức trong cuộc sống xung quanh trẻ. Chương trình giáo dục mầm non mới là lấy trẻ làm trung tâm, tạo điều kiện cho mỗi đứa trẻ được hoạt động tích cực phù hợp với sự phát triển của bản thân trẻ, đáp ứng tối đa nhu cầu và hứng thú của trẻ trong quá trình giáo dục. Nghĩa là nhà giáo dục luôn coi trọng suy nghĩ, ý tưởng của trẻ, không 8
nhồi nhét, áp đặt mọi trẻ đều như nhau. Tuy nhiên không buông lỏng và thả nổi trẻ, mà luôn tạo cơ hội cho trẻ phát triển tính tự lập và óc sáng tạo của trẻ. Giáo viên luôn tạo sự đồng cảm, tôn trọng cá nhân trẻ, luôn là điểm dựa vững chắc mỗi khi trẻ cần. Thực tế cho thấy việc tổ chức các hoạt động theo hướng lấy trẻ làm trung tâm đã tạo ra một không gian mở cho trẻ, khuyến khích trẻ phát triển tư duy và phương pháp giải quyết vấn đề. Nếu trẻ được tạo nhiều cơ hội tự tham gia trải nghiệm khám phá, thì như vậy trẻ đã có thể được phát triển tư duy sáng tạo, giúp trẻ có nhiều cơ hội phát triển ngôn ngữ, tình cảm xã hội, phát triển thẩm mỹ, thể chất, phát triển nhận thức. Những lợi ích đó có liên hệ trực tiếp với phương pháp dạy của các giáo viên, đó chính là cách tổ chức các hoạt động cho trẻ theo hướng lấy trẻ làm trung tâm. II. Thực trạng vấn đề. Trong thực tiễn nhiệm vụ chăm sóc, giáo dục trẻ ở trường Mầm non Ea Na trong những năm gần đây có nhiều thuận lợi. Ban giám hiệu nhà trường luôn tạo mọi điều kiện, cũng như trang thiết bị dạy học phong phú và đa dạng, giúp giáo viên tiếp cận phương pháp lấy trẻ làm trung tâm. Bản thân tôi đã thực hiện nguyên tắc “Lấy trẻ làm trung tâm” trong quá trình giáo dục trẻ. Chẳng hạn, khi tổ chức hoạt động, bản thân tôi đã cho trẻ chơi theo ý muốn, trẻ được lựa chọn bạn chơi và góc chơi hay trò chơi mà trẻ thích, đó là những bước đầu cho trẻ thể hiện nhu cầu, hứng thú khi chơi, tôi không áp đặt trẻ vào khuôn khổ, không áp đặt trẻ vào ý muốn chủ quan của mình. Song điều đó chưa thật sự mang lại hiệu quả cao, trẻ vẫn còn nhút nhát, chưa thật sự mạnh dạn thể hiện hết nhu cầu hứng thú của bản thân trẻ khi được trải nghiệm, đa số trẻ còn chơi theo bắt chước thao tác của cô hoặc bạn chứ chưa có sự sáng tạo trong các hoạt động. Điều đó dễ mang lại cho trẻ sự nhàm chán và ít tập trung, trước vấn đề đặt ra trong tâm trí tôi luôn suy nghĩ; vì sao trẻ không mạnh dạn trải nghiệm? Vì sao mỗi trẻ là một cá thể riêng biệt mà lại có chung thao tác chơi giống nhau?. Mặc dù trong năm học 2016 2017 tôi đã áp dụng đổi mới phương pháp “Lấy trẻ làm trung tâm” nhưng kết quả chưa thật sự thuyết phục tôi, dù kết quả có tính khả thi, có sự chuyển biến rõ rệt so với kết quả đối chiếu trong những năm qua nhưng bản thân tôi vẫn chưa hài lòng, khi thực tế kết quả chưa đạt được như mục tiêu mà bản thân tôi đã đặt ra. Trước kết quả đạt được bản thân tôi nhìn nhận lại và thấy còn nhiều vấn đề cần khắc phục như: Cách xây dựng kế hoạch, tạo môi trường giáo dục, học liệu và phương tiện, kỹ năng sư phạm chưa đủ sức thuyết phục trẻ, chưa thực sự là đòn bẩy cho mỗi cá thể trẻ khơi dậy và phát triển được tiềm năng trong con người trẻ, đa số giáo viên còn hướng dẫn nhiều, nói nhiều, trẻ ít được thực hành, trao đổi, một phần cũng do đồ dùng đồ chơi chưa đáp ứng 9
được nhu cầu hứng thú của trẻ, chưa mang tính mở nên hoạt động của trẻ chưa đạt kết quả cao. Để tháo gỡ khó khăn này, tôi tiếp tục tìm mọi giaỉ pháp, biện pháp tiếp tục cải tiến đề tài “Lấy trẻ làm trung tâm”. Tôi đã chọn phương pháp lập kế hoạch giáo dục trên quan điểm giáo dục lấy trẻ làm trung tâm, thiết kế đồ dùng học liệu mang tính mở, tạo môi trường giáo dục lấy trẻ làm trung tâm. Vì tôi tin chắc rằng trẻ sẽ phát triển mọi nhu cầu hứng thú của bản thân tối đa khi có sự hỗ trợ kịp thời và có một môi trường vật chất và xã hội đa dạng, phong phú theo hướng mở trên con đường “Lấy trẻ làm chủ thể của mọi quá trình hoạt động”. Bởi một kế hoạch rõ ràng, có một môi trường xã hội thân thiện cùng với môi trường vật chất phong phú đa dạng sẽ là tiền đề tốt cho phép trẻ tham gia các hoạt động tích cực, chủ động sáng tạo và càng độc lập hơn trong quá trình bộc lộ hết khả năng hứng thú của bản thân trong khi hoạt động vậy đòi hỏi giáo viên phải linh hoạt, có trình độ chuyên môn cao, sáng tạo, năng động trong giảng dạy để giúp trẻ đạt được kết quả tốt nhất khi cho trẻ tự trải nghiệm, tìm tòi cái mới trong mọi hoạt động . Kết quả khảo sát chất lượng của trẻ đạt được cuối năm học 2016 – 2017 khi đa áp dụng đề tài như sau: Tổng số trẻ: 42 trẻ; nữ: 18 trẻ; dân tộc: 4 trẻ; Khuyết tật: 01 trẻ. Kết quả khảo sát cuối năm học 2016 2017 Sau khi áp dụng đề tài năm học Tiêu chí Đạt Chưa đạt STT Số trẻ Tỷ lệ % Số trẻ Tỷ lệ % Trẻ hứng thú tham gia 1 35/42 83 7/42 16 vào giờ học Trẻ có ý thức tự thực 2 hiện tốt yêu cầu của 37/42 88 5/42 11 tiết học 3 Trẻ nắm vững kiến 36/42 86 6/42 14 thức, kỹ năng vận dụng linh hoạt, sáng tạo vào 10
thực tế. Trẻ có kỹ năng sử dụng 4 ngôn ngữ rõ ràng, mạch 37/42 88 5/42 11 lạc. Khả năng phát triển tính 5 30/42 72 12/42 28 tự lập. Hứng thú, thảo luận, 6 thuyết trình ý tưởng 28/42 67 14/42 33 sáng tạo Các nhiệm vụ cần giải quyết và sẽ được thực hiện: Việc xây dựng thiết kế các giải pháp, biện pháp thủ thuật theo mục đích lấy trẻ làm trung tâm là rất cần thiết, giúp giáo viên xây dựng kế hoạch phù hợp với độ tuổi và đối tượng lĩnh hội kiến thức. Trong mọi hoạt động nhà giáo dục đều lấy trẻ làm trung tâm thì sẽ giúp trẻ hiểu và ghi nhớ rất nhanh những việc tốt, việc gì không tốt, việc nên làm, việc không nên làm một cách dễ dàng. Chính vì vậy việc giúp trẻ học tốt, thể hiện được nhu cầu hứng thú của chính bản thân điều này giữ một vai trò hết sức quan trọng trong quá trình lĩnh hội tri thức của trẻ. Giáo dục lấy trẻ làm trung tâm là việc các nhà giáo dục không chỉ truyền đạt kiến thức cho trẻ một cách chủ động mà các nhà giáo dục tạo ra các điều kiện, các cơ hội để mọi đứa trẻ được chủ động, sáng tạo, tích cực hoạt động, tự chiếm lĩnh kiến thức và kinh nghiệm. Để đạt được điều này, giáo viên cần nắm được hứng thú, nhu cầu, trình độ, khả năng của từng trẻ trong lớp, trên cơ sở đó lựa chọn được nội dung, phương pháp phù hợp với từng nhóm, từng cá nhân trẻ. Giáo dục lấy trẻ làm trung tâm cần đảm bảo: Hứng thú, nhu cầu, kỹ năng, thế mạnh của mỗi trẻ đều được hiểu, đánh giá đúng và được tôn trọng. Mỗi trẻ đều có cơ hội tốt nhất để thành công, giáo dục lấy trẻ làm trung tâm được thực hiện một cách tốt nhất và có hiệu quả nhất cần xây dựng môi trường giáo dục trong trường Mầm non là không thể thiếu được. Người giáo viên khi thiết kế các hoạt động qua từng chủ đề là phải lựa chọn xây dựng kế hoạch, bám sát kế hoạch của chuyên môn, tổ khối của trường, từ đó xây dựng kế hoạch phù hợp với đặc điểm nhận thức của trẻ lớp mình trực tiếp giảng dạy. Tổ chức các hoạt động giáo dục lấy trẻ làm trung tâm làm nòng cốt là đã hình thành ở trẻ tính tự lập, giúp trẻ phát huy tính tích cực là tiền đề tốt cho trẻ bước vào các cấp học tiếp theo. 11
Khi tổ chức các hoạt động lấy trẻ làm trung tâm sẽ được thỏa mản nhu cầu khám phá, thể hiện được kỹ năng tiềm ẩn của bản thân, mặt khác giáo viên dễ dàng lồng ghép tích hợp trong các hoạt động. Không những nhà giáo dục mà hơn ai hết chính cha mẹ học sinh đều mong muốn trẻ hình thành và phát triển nhân cách sớm, đặc biệt là có thói quen tốt và hành vi có đạo đức tốt để hình thành nhân cách cho trẻ sau này. Với vai trò quan trọng như vậy, thử hỏi nếu chúng ta không làm tốt hoạt động lấy trẻ làm trung tâm, giúp cho trẻ thể hiện nhận thức của trẻ thì có mang lại được kết quả như mong đợi không? Hay chúng ta cứ tiếp tục dạy trẻ theo kiểu cô nói trẻ lắng nghe nếu việc dạy học của giáo viên không đổi mới kịp thời thì vô tình chúng ta đang kìm hãm sự phát triển về mọi mặt của trẻ. Vì trẻ đến trường chỉ ngồi lắng nghe thì làm sao tiềm năng trong mỗi trẻ được khơi nguồn và phát triển. Muốn vậy, giáo viên phải lựa chọn những đề tài và hình thức tổ chức như thế nào nhằm thu hút lôi cuốn trẻ? Thay đổi hình thức tổ chức như thế nào cho trẻ không nhàm chán? Để trẻ có hứng thú không bị nhàm chán trong các tiết học, muốn vậy trước hết ta phải giải quyết các vấn đề trên và thay đổi cách tổ chức giờ học, cách truyền đạt, cách đầu tư chuẩn bị đồ dùng, nghiên cứu các đề tài tạo trẻ hứng thú hơn với tất cả hoạt động trong một ngày ở trường mầm non bé học. Trước đây trẻ chưa làm được thì cô làm thay nhưng khi đã lấy trẻ làm trung tâm thì cô giáo chỉ giữ vai trò gợi mở, cô sẽ cho trẻ hoạt động, thảo luận theo nhóm, lắng nghe quá trình thuyết trình của các nhóm để hỗ trợ cho sự thiếu hụt mà đội mình chưa tìm ra. Lấy trẻ làm trung tâm thì mỗi giáo viên cần phải giàu tri thức, sáng kiến, linh hoạt trong cách tổ chức và áp dụng được những thủ thuật tạo ra nguồn cảm hứng cho trẻ, kích thích tư duy trẻ hoạt động, có thể trong một tiết học nhưng quá trình hoạt động của trẻ lại mang lại những nhận thức khác nhau cách lĩnh hội kiến thức khác nhau về chiều sâu của nhận thức. III. Các giải pháp đã tiến hành để giải quyết vấn đề. Để nâng cao chất lượng trong giáo dục theo hướng “Lấy trẻ làm trung tâm” tôi đã chọn những giải pháp và biện pháp mới như sau: Giải pháp 1: Bồi dưỡng nâng cao phẩm chất, năng lực và biện pháp lấy trẻ làm trung tâm, thực hiện giải pháp này tôi đã chọn những biện pháp sau: + Ngoài năng lực kỹ năng sư phạm cần thiết, người giáo viên luôn có lòng yêu thương trẻ, đối xử công bằng với mọi trẻ. Lòng yêu nghề mến trẻ chính là cách tiếp cận, là cầu nối vững chắc giữa cô và trẻ, ngôi trường và cô giáo chính là mái nhà và người mẹ thứ hai đối với trẻ. Thời gian của trẻ tiếp xúc với cô giáo và trẻ là rất cao, nếu như cô giáo không yêu thương trẻ, thì sẽ không gần gũi để chăm sóc và giáo dục trẻ tốt được, theo hình thức lấy trẻ làm trung tâm giáo viên cần bên cạnh trẻ, 12
luôn là thang đỡ, là điểm tựa cho trẻ. Trong một lớp có nhiều nhóm trẻ và mỗi cá thể trẻ là một cá thể riêng biệt về hoàn cảnh sống cũng như nhận thức và ngôn ngữ khác nhau, chính vì vậy mà chỉ có lòng yêu thương, sự đối xử công bằng, tôn trọng cá nhân trẻ mới mang lại cho trẻ thông điệp an tâm, thân thiện. Như vậy trẻ sẽ không ngại ngùng chia sẻ cùng giáo viên những nỗi niềm tiềm ẩn trong tâm trí trẻ, chỉ có thể yêu thương gần gũi trẻ mới hiểu được đặc điểm tâm lý của từng cá thể trẻ, từ đó giáo viên mới hiểu trẻ đang nghĩ và muốn gì, từ đó có phương pháp sư phạm tác động vào trẻ, nói cách khác là giáo viên làm đòn bẩy cho trẻ thỏa sức thể hiện nhu cầu, hứng thú của bản thân, qua đó giáo viên sẽ thấy được tiềm năng hay hạn chế của trẻ mà linh hoạt tác động, điều chỉnh, giúp trẻ phát triển cân bằng trong các lĩnh vực phát triễn. Ví dụ: Có một trẻ thường ngồi riêng biệt, ít phối hợp chơi cùng bạn. Là giáo viên nên tôi thường gần gũi trẻ, ân cần trò chuyện, dẫn trẻ cùng chơi, có thể bằng cử chỉ xoa nhẹ lên đầu trẻ, như vậy trẻ sẽ có sự an tâm, rồi tôi sẽ khơi hỏi trẻ chuyện gì đang xảy ra, từ đó rẽ nắm được nhu cầu hay tính cách của trẻ mà sớm đưa trẻ hòa nhập cùng bạn. + Người giáo viên cần có tinh thần trách nhiệm cao. Trên thực tế, ngành nào cũng đòi hỏi mọi chủ thể đều có tinh thần trách nhiệm cao; Song đối với ngành sư phạm mầm non thì yếu tố này đặt biệt quan trọng. Giáo viên cần làm thế nào cho trẻ cảm thấy bản thân mình đang được cô yêu quý, cảm nhận giáo viên như một người mẹ, ân cần, đối xử công bằng với trẻ, để trẻ thể hiện được mọi nhu cầu hứng thú của bản thân thì người giáo viên cần tỉ mỉ và thật tinh tế mới nhìn thấy được nhu cầu của trẻ. Muốn được vậy không có cách nào khác ngoài giáo viên luôn có tinh thần trách nhiệm cao, luôn bên cạnh trẻ giúp đỡ trẻ khi cần thiết, không thả nổi trẻ, đến trường bằng cả tâm huyết, ngoài những giờ tổ chức hoạt động thì giáo viên luôn ân cần và luôn để mắt bao quát mọi trẻ chứ không vì chống đối cho qua ngày. Khi trẻ thơ đã có sự an tâm, tin tưởng từ cô giáo, trẻ sẽ tự tin, thực hiện được mọi mục tiêu của giáo viên xây dựng bằng nhiều cách khác nhau mà cũng có thể tất cả trẻ sẽ thành công. Trẻ được thỏa mãn nhu cầu hứng thú của bản thân như vậy tiềm năng của trẻ sẽ được phát triển, trẻ sẽ linh hoạt hơn trong mọi hoạt động và từ đó vốn kinh nghiệm sống của trẻ sẽ được tích lũy, đó là tiền đề cần thiết cho trẻ hình thành và phát triễn nhân cách một cách toàn diện. Giải pháp 2: Xây dựng kế hoạch dạy học lấy trẻ làm trung tâm, để thực hiện giải pháp này tôi thực hiện các biện pháp sau: + Xác định mục tiêu giáo dục: Để các hoạt động đạt hiệu quả cao, cần xác định mục tiêu rõ ràng có hệ thống và đầy đủ, cần nêu rõ kiến thức, kỹ 13
năng, thái độ giáo dục trẻ sát với chủ đề đã chọn. Và khi thực hiện các hoạt động cần bám sát mục tiêu chương trình giáo dục mầm non và mục tiêu của từng lĩnh vực, các mục tiêu sẽ được cụ thể, nên mục tiêu đó cần có tính vừa sức, phù hợp với độ tuổi, nhằm từng bước giúp trẻ đạt được mục tiêu giáo dục theo nhiều cách lĩnh hội khác nhau căn cứ vào khả năng, nhu cầu, sự hứng thú nhận thức của mỗi trẻ để xác định mục tiêu và cụ thể nội dung. Tổ chức mọi hoạt động giáo dục cần đặt trẻ vào vị trí trung tâm trong mọi quá trình giáo dục, cần xác định mục tiêu hướng vào trẻ, nghĩa là trẻ sẽ làm được gì? Sẽ làm như thế nào? Và kết quả của mỗi trẻ sẽ ra sao? Muốn giải mã cho những suy nghĩ ấy tôi đã tạo mọi cơ hội cho trẻ được tham gia vào hoạt động, luôn là điểm tựa là sự gợi mở khi trẻ cần, tạo cơ hội, đặt trẻ vào tình huống có vấn đề cho trẻ trải nghiệm, giao tiếp, suy ngẫm, phán đoán giải quyết vấn đề của mỗi nhóm hay của mỗi cá thể trẻ. Ví dụ. Xác định mục tiêu chủ đề: Thế giới động vật Sau khi học xong chủ đề này trẻ có thể: Về lĩnh vực thể chất: Trẻ có khả năng thực hiện thành thạo một số vận động cơ bản (bò, chui, chạy nhảy, bắt chước dáng đi của một số con vật ). Có khả năng phối hợp nhịp nhàng giữa các giác quan. Về lĩnh vực phát triển ngôn ngữ: Trẻ biết gọi đúng tên, nhận biết các bộ phận của động vật. Trẻ có khả năng nhận xét, nói và kể lại những điều mà trẻ quan sát được. Về lĩnh vực nhận thức: Trẻ yêu thích khám phá, óc quan sát, phán đoán, khả năng so sánh, phân loại về các con vật. Có một số kiến thức hiểu biết sơ đẳng về một số con vật gần gũi. Về lĩnh vực tình cảm, kĩ năng xã hội: Trẻ yêu thích các động vật, biết bảo vệ môi trường sống của động vật quý hiếm; Biết quý trọng người chăn nuôi. Về lĩnh vực thẩm mỹ: Trẻ biết yêu thích cái đẹp và sự đa dạng phong phú của thế giới động vật. + Lựa chọn chủ đề Khi lập kế hoạch giáo dục đòi hỏi người giáo viên phải có trình độ chuyên môn cao, nắm vững được chu trình lập kế hoạch bắt đầu bằng việc lựa chọn chủ đề, chủ đề có thể do giáo viên xác định cũng có thể xuất phát từ nhu cầu hứng thú của trẻ. Giáo viên có thể chọn chủ đề đã có trong chương trình giáo dục, cũng có thể dựa vào nhu cầu hứng thú, nhận thức của trẻ hoặc từ nhu cầu thực tế ở địa phương mà giáo viên lựa chọn chủ đề sao cho phù hợp với chương trình giáo dục trẻ theo hướng lấy trẻ làm trung tâm. Trong một năm học, đối với độ tuổi 5 6 tuổi có 10 chủ đề. Và giáo viên là người được xác định. Muốn đáp ứng nhu cầu của trẻ, tránh sự áp đặt, trước 14
khi chuyển sang chủ đề mới tôi sẽ giới thiệu trước ý tưởng của chủ đề ở lớp và lắng nghe ý tưởng hứng thú của trẻ về chủ đề. Khi lựa chọn và xây dựng chủ đề tôi luôn đề cao một số đặc điểm sau: Chủ đề cần đặt tên đơn giản, gần gũi với kinh nghiệm sống của trẻ, kiến thức được cung cấp theo nguyên tắc phát triển đồng tâm, nghĩa là từ gần đến xa, từ đơn giản đến phức tạp và mở rộng dàn về cuối chủ đề. Cho phép tích hợp các tri thức khác nhau trong các hoạt động của trẻ, mỗi chủ đề chứa đựng một số nội dung cần thiết, phong phú cho trẻ ít nhất 1 2 tuần và không quá 5 tuần tránh sự nhàm chán của trẻ và tất cả nội dung đều đảm bảo tính an toàn tuyệt đối cả thể chất lẫn tinh thần đối với trẻ. Ví dụ: Chủ đề hiện tượng tự nhiên Tôi sẽ chọn hai chủ đề nhánh là; Tuần 1 “Một số hiện tượng tự nhiên” và Tuần 2 “Các mùa ở Đăk Lăk”. + Xây dựng mạng nội dung và mạng hoạt động và kế hoạch tuần căn cứ vào đặc điểm nhận thức, thể hiện được nhu cầu hứng thú của trẻ. Khi mục tiêu và chủ đề đã được xác định tôi tiến hành cụ thể hóa nội dung cho từng lĩnh vực, và nội dung được chọn là những gì trẻ chưa biết nhưng gần gũi phù hợp vùng miền nơi bé sinh hoạt. Để phát huy hết khả năng thực hiện của trẻ nghĩa là khơi dậy và phát triển tính tự lập của trẻ, khi thiết kế mạng nội dung giáo viên cần chú ý dựa trên đặc điểm nhu cầu của lứa tuổi và hứng thú của trẻ trong nhóm lớp, dựa trên nhu cầu, mong muốn của cha mẹ trẻ về sự phát triển của trẻ về các lĩnh vực. Mạng nội dung là thước đo cho giáo viên biết trình tự thực hiện trước sau một cách chủ động từ những nội dung, kiến thức, kĩ năng đơn giản, gần gũi đến mở rộng và mở rộng một cách đầy đủ trọn vẹn hơn nhưng vẫn không vượt qua “Vùng phát triển gần” mạng nội dung cần có sự kế thừa và phát triển. Ví dụ: Khám phá về côn trùng, hay khám phá hiện tượng tự nhiên Đối với trẻ 4 5 tuổi: Giáo viên chọn đề tài “Khám phá một số loại côn trùng ”; “Khám phá một số hiện tượng tự nhiên ”. Đối với trẻ 5 6 tuổi: Giáo viên nâng dần độ khó. Giáo viên cho trẻ phát triển nhận thức bằng cách chọn đề tài: “Tìm hiểu vòng đời của con bướm ”; ‘‘Phân loại côn trùng ” “Thí nghiệm sự bốc hơi của nước ”. Song song với mạng nội dung là mạng hoạt động chiếm vị thế quan trọng. Giáo viên sẽ cho trẻ trải nghiệm hằng tuần, hằng tháng. Hơn nữa, tổ chức dưới hình thức “Học bằng chơi, chơi mà học”. Qua cách thức thao tác chơi, trẻ sẽ đúc kết kinh nghiệm, tích lũy kĩ năng cần thiết cho sự phát triển toàn diện. 15
Giáo viên luôn là người hướng dẫn, khuyến khích, gợi mở, hỗ trợ, tạo cơ hội cho trẻ hoạt động. Cho nên giáo viên cần hiểu và tạo được sự liên kết xuyên suốt giữa mạng nội dung mạng hoạt động kết hợp kế hoạt tuần một cách linh hoạt giữa các lĩnh vực phát triển cho trẻ như vậy sẽ đáp ứng được nhu cầu, hứng thú của trẻ, làm cho các hoạt động của trẻ thêm sinh động hơn. Giải pháp 3: Tạo môi trường hoạt động lấy trẻ làm trung tâm, gồm các biện pháp sau: + Xây dựng môi trường vật chất gồm môi trường trong lớp và ngoài lớp học. Môi trường giáo dục trong trường mầm non là tổ hợp những điều kiện tự nhiên, xã hội cần thiết, trực tiếp ảnh hưởng đến hoạt động chăm sóc, giáo dục trẻ. Xây dựng môi trường giáo dục phù hợp góp phần thỏa mãn nhu cầu vui chơi và hoạt động của trẻ. Qua đó, nhân cách của trẻ được hình thành và phát triển toàn diện. Để trẻ hứng thú trong mọi hoạt động việc xây dựng môi trường giáo dục là rất cần thiết. Chính vì vậy trang trí phòng học hợp lý, đảm bảo tính thẩm mỹ, tạo sự thân thiện chính là cách khơi nguồn cảm hứng cho trẻ. Đồ dùng, đồ chơi nguyên vật liệu cần đa dạng, phong phú mang tính mở và được bố trí hợp lí nhằm đảm bảo an toàn và đáp ứng được nhu cầu của trẻ. Đây là biện pháp quan trọng mà người giáo viên cần phải có đó là sự sáng tạo trong thiết kế xây dựng, lựa chọn đề tài cũng như tạo dụng cụ dạy học đồ dùng đồ chơi, cách sưu tầm tranh ảnh, xây dựng mô hình, tạo và lựa chọn môi trường hoạt động học trong và ngoài lớp cho trẻ giúp trẻ có điều kiện tiếp cận với cách học mới gây được sự tò mò thích khám phá trong trẻ hơn. Khi sử dụng biện pháp này trẻ được tiếp xúc với cách học mới mà trẻ hằng mong đợi ở tường, đồ dùng, thiết bị học càng phong phú thì trẻ sẽ có điều kiện tiếp cận nhiều hơn làm khắc sâu hình tượng ghi nhớ và nảy sinh nhiều sáng kiến với đồ dùng hơn. Một môi trường sạch sẽ, an toàn, có sự bố trí khu vực chơi và học trong lớp và ngoài trời phù hợp, thuận tiện có ý nghĩa to lớn không chỉ đối với sự phát triển thể chất của trẻ, mà còn thỏa mãn nhu cầu nhận thức, mở rộng hiểu biết của trẻ, kích thích trẻ hoạt động tích cực, sáng tạo. Xây dựng tốt môi trường giáo dục trong trường mầm non là phương tiện, điều kiện để trẻ phát triển toàn diện về thể chất, ngôn ngữ, trí tuệ, khả năng thẩm mỹ, tình cảm và kỹ năng xã hội, tạo tiền đề vững chắc tạo tiền đề chuẩn bị tâm thế tốt cho mọi trẻ tự tin bước vào lớp 1, phù hợp với phương châm của Bộ Giáo dục và Đào tạo đã chỉ đạo: "Học bằng chơi, chơi mà học". Thiết bị dạy học và môi trườ ng giảng dạy là quá trình phối hợp linh hoạt và hợp lý những kinh nghi ệm, thành tựu sử dụng, điều kiện cơ sở vật chất và cải tiến phươ ng pháp dạy học của giáo viên. Đồ dùng phong phú đa dạng mang tính mở, phong phú đa dạng về các góc chơi sẽ tạo cho trẻ tăng thêm hứng thú, suy nghĩ về cách thiết lập, thao tác với đồ dùng 16
học liệu sẽ giúp trẻ phát triển hài hòa về mọi mặt. Dạy học tập trung vào trẻ, lấy trẻ làm trung tâm để phát triển mọi khả năng của trẻ, tổ chức hướ ng dẫn tr ẻ học tập b ằng cách tự phát hiện khả năng của mình và có niềm tin trong lao động, học tập, chính giáo viên và môi trườ ng giáo dục đem đến cho tr ẻ sự thành công trong sáng tạo và thể hiện mình trong các góc chơi. Ví dụ: Trẻ đượ c tham gia góc chơi bán hàng theo môi trườ ng đổi mới lấy trẻ làm trung tâm, với số lượ ng đồ dùng đồ chơi phong phú đa dạ ng về các sản phẩm, có đồ vật thật đáp ứng nhu cầu chơi của tr ẻ, ch ứ không còn rập khuôn các đồ dùng làm sẳn cho tr ẻ ch ơi đi chơi lại. Hình 1:Xây dựng môi trườ ng lấy trẻ làm trung tâm + Tạo môi trườ ng xã hội thân thiện cho trẻ: Môi trườ ng xã hộ i chính là bầu không khí giao tiếp giữa giáo viên và trẻ, giữa trẻ với tr ẻ, qua đó 17
trẻ sẽ học và tri thức đượ c hành vi, cử chỉ lời nói thái độ giao tiếp của giáo viên hay của b ạn để bản thân trẻ tự tích lũy vốn kinh nghi ệm trong cuộc sống, v ốn kinh nghi ệm đó đượ c tạo ra trong quá trình tươ ng tác. Một môi trườ ng xã hội thân thiện sẽ cho phép trẻ hoạt độ ng tích cực, chủ động và càng độc lập hơn. Môi trườ ng chăm sóc giáo dục trong trườ ng mầm non luôn luôn đảm bảo an toàn về thể chất l ẫn m ặt tâm lí, nhằm tạo thuận lợi giáo dục các kĩ năng xã hội cho tr ẻ. Hình 2: Tạo môi trường hoạt động ngoài trời Giải pháp 4: Hình thức tổ chức các hoạt động chăm sóc giáo dục lấy trẻ làm trung tâm, thông qua các biện pháp như sau: + Chú trọng tổ chức giáo dục trẻ thông qua hoạt động nhóm. Trẻ 5 6 tuổi đây là thời kì quan trọng trong nhận thức của trẻ, vì vậy giáo viên cần tạo cho trẻ những cơ sở ban đầu cần thiết cho quá trình hình thành nhân cách và chuẩn bị cho trẻ trải qua bước ngoặc lớn trong cuộc sống tuổi thơ khi chuyển từ trường mầm non đến trường tiểu học. Việc rèn luyện cho trẻ những kỹ năng hoạt động nhóm là điều kiện không những giúp trẻ thể hiện hết sự hiểu biết của bản thân mà còn thiết lập được mối tương tác, khi thảo luận cùng các thành viên trong nhóm. Khi tổ chức các hoạt động tôi luôn chú trọng cho trẻ hoạt động nhóm và từng cá thể trẻ, tôi thường chia trẻ thành từng nhóm, mỗi nhóm có đội trưởng, nhằm cho các thành viên tự quan sát, khảo nghiệm thảo luận, rồi mời nhóm trưởng thuyết trình ý kiến của nhóm mình đưa ra, dưới mọi hình thức thi đua. Qua hoạt động nhóm ý kiến của các thành viên và các nhóm sẽ bổ sung cho nhau, làm cho sự vật hiện tượng đang trải nghiệm thêm sinh động. Cùng tham gia chơi và học theo nhóm, giúp trẻ chơi tập có tính chủ động và mang lại kết quả cao, không những vậy còn giúp trẻ biết phối hợp cùng các bạn, biết hòa đồng, chia sẻ kinh nghiệm lẫn nhau và sẽ tự tin hơn trong giao tiếp. Đồng thời hoạt động nhóm còn giúp trẻ phát huy cá tính, sự sáng tạo, biết hợp tác cùng bạn để hoàn thành nhiệm vụ được giao. 18
Muốn trẻ tự tin trong khi hoạt động nhóm thì giáo viên cần làm gương cho trẻ, luôn cho trẻ cảm giác mình là thành viên của nhóm và tổ chức thi đua giữa các nhóm trong một hoạt động. Khi tổ chức cho trẻ chơi giáo viên cần chia trẻ đồng đều trong nhận thức giữa các nhóm, phân nhiệm vụ cụ thể cho mỗi nhóm và tìm ra một bạn đóng vai trò lãnh đạo nhóm. Như vậy trẻ sẽ tự do thảo luận, khám khá sáng tạo theo hứng thú năng lực của bản thân mà trẻ còn hình thành được sự quan tâm chia sẽ với các bạn, như vậy là trẻ đã tìm được hứng thú vui vẻ trong quá trình chơi và học. Hình 3: Chú trọng hoạt động nhóm, cá nhân Qua đó giáo viên sẽ là người tổng hợp mọi ý kiến của các nhóm và bổ sung ý kiến, đưa ra kết quả chung cho cả lớp hiểu vấn đề. Tổ chức tốt các hoạt động cho trẻ theo biện pháp và hình thức lấy trẻ làm trung tâm đã tạo ra được một không gian mở cho cô và trẻ. + Lựa chọn trò chơi phù hợp để rèn luyện tính tích cực của trẻ trong mọi lĩnh vực. Giáo viên khai thác triệt để nội dung của bài dạy sao cho không gò bó áp đặt trẻ. Trò chơi học tập: Đối với trẻ Mầm non thì việc “Chơi bằng học học mà chơi” giúp trẻ tiếp thu kiến thức một cách dễ dàng và sâu sắc nhất, chính vì vậy khi sử dụng trò chơi sẽ giúp hoạt động đạt hiệu quả cao. Với đặc điểm chương trình mầm non mới hiện nay, các môn học luôn được đan xen, lồng ghép nhằm nâng cao tính hiệu quả, với đặc điểm của giáo dục mầm non, cho trẻ học mà chơi, thông qua chơi mà học. Qua trò chơi giáo viên có thể đánh giá được kiến thức mà trẻ thu lượm được ở mức độ nào, cao hay thấp. Đưa trò chơi vào lớp học là một sự lồng ghép khéo léo, làm sao cho giờ học thêm sinh động. Trò chơi dù tổ chức dưới hình thức nào cũng phải đảm bảo tính vừa sức và hứng thú đối với trẻ, không lạm dụng, ôm đồm thái quá làm nhạt đi nội dung chính của đề tài đặt ra. 19
Hình 4: Thiết kế đồ dùng, đồ chơi lấy trẻ làm trung tâm Sau khi trẻ khám phá xong nội dung dạy, để kết thúc bài cô cho trẻ chơi trò chơi tích hợp nhằm củng cố kiến thức với trò chơi “Phân loại côn trùng ”. Trẻ sẽ bật qua 4 vòng thể dục phân loại côn trùng theo yêu cầu của đội mình để cắm vào mô hình của đội, sau đó đếm kiểm tra kết quả. Qua trò chơi này cô giáo đã cho trẻ được học các môn học như thể dục kỹ năng, toán... Giải pháp 5: Sử dụng phần mềm Powerpoint trong tổ chức các hoạt động chung, tôi đã sử dụng các biện pháp sau: + Áp dụng công nghệ thông tin vào soạn và giảng thông qua các hoạt động Sử dụng công nghệ thông tin, vật thật, tranh ảnh, mô hình, băng đĩa, máy vi tính vào việc gây hứng thú cho trẻ. Đây là hình thức dẫn dắt vào hoạt động hết sức hứng thú và gây được sự tập trung chú ý đối với trẻ. Để đáp ứng được nhu cầu cấp thiết của công nghệ thông tin mà ngành Giáo dục đặt ra, khi tổ chức hoạt động cho trẻ cần đầu tư để sử dụng có hiệu quả, hơn nữa trẻ ở độ tuổi mầm non với đặc điểm tư duy trực quan hành động là chủ yếu, khả năng tập trung của trẻ còn chưa bền vững nhưng trẻ rất hứng thú với các hình ảnh trực quan minh họa ấn tượng tác động đến mọi giác quan như: hình ảnh, âm thanh, màu sắc sống động...Vì thế, việc ứng dụng công nghệ thông tin để thiết kế và sử dụng giáo án điện tử, cài đặt và sử dụng một số phần mềm vui chơi, học tập đa dạng và phong phú như Kidsmart, Kidpix… thiết kế trò chơi như: “Hoa nào quả đó” hay các lối minh họa truyện kể trong các phần mềm.. vừa giúp trẻ tăng thêm sự hứng thú, vừa 20