Sáng kiến kinh nghiệm Mầm non: Thông qua hoạt động âm nhạc, giúp trẻ phát triển cảm xúc tại lớp 25–36 tháng tuổi, Trường mầm non 8/3 Nha Trang

Chia sẻ: Mucnang999 Mucnang999 | Ngày: | Loại File: DOC | Số trang:44

Thêm vào BST

Báo xấu

39
lượt xem 4
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Mục tiêu nghiên cứu đề tài là xây dựng kế hoạch tổ chức giáo dục hoạt động âm nhạc phù hợp với trẻ 25-36 tháng tuổi và khả năng phát triển cảm xúc của trẻ, sưu tầm và sáng tạo, thay đổi hình thức tổ chức các hoạt động giáo dục âm nhạc, giúp trẻ phát huy tính tích cực, tự tin, mạnh dạn hơn. Bên cạnh đó giúp trẻ hứng thú hơn trong các hoạt động âm nhạc.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Sáng kiến kinh nghiệm Mầm non: Thông qua hoạt động âm nhạc, giúp trẻ phát triển cảm xúc tại lớp 25–36 tháng tuổi, Trường mầm non 8/3 Nha Trang

MỤC LỤC Trang A. ĐẶT VẤN ĐỀ 1. Sự cần thiết của đề tài. 14 2. Mục tiêu nghiên cứu. 45 B. GIẢI QUYẾT VẤN ĐỀ 1. Thực trạng của vấn đề cần giải quyết 56 2. Nội dung nghiên cứu, giải pháp thay thế 618 3. Đánh giá đề tài 1819 4. Tổ chức thu thập minh chứng 1920 C. KẾT LUẬN, KHUYẾN NGHỊ 2021 TÀI LIỆU THAM KHẢO 22 Phụ lục 1 23 Phụ lục 2 24 Phụ lục 3: Bài tập khảo sát 2529 Phụ lục 4: Thư viện âm nhạc 3036 Hình ảnh minh họa 3740 1
I. ĐẶT VẤN ĐỀ 1. Sự cần thiết của đề tài Âm nhạc là một môn nghệ thuật phối hợp âm thanh theo những quy luật nhất định, nó gắn bó mật thiết với đời sống xã hội. Loài người sử dụng nó như một phương tiện để làm cho đời sống tinh thần thêm phong phú, góp phần cải thiện và nâng cao chất lượng cuộc sống. Âm nhạc được bắt nguồn từ những âm thanh trong cuộc sống, nó phản ánh những tình cảm của con người, những tư tưởng, trí tuệ của con người và có tác động mạnh mẽ đến cảm xúc của bao người khác. Nó làm rung động những tình cảm lắng đọng trong tâm hồn, chắp cánh cho sức tưởng tượng bay bổng. Nghệ thuật âm nhạc rất phổ biến, nó giúp mọi người nhận thức và yêu cuộc sống hơn, đem lại cho con người những cảm xúc về thẩm mĩ. Âm nhạc có tính gắn bó chặt chẽ và logic, diễn ra trong khoảng thời gian nhất định để thể hiện những tư tưởng, tình cảm của con người. Vì vậy khi nhắc đến hai từ âm nhạc có lẽ mọi người không thể nào diễn tả được, âm nhạc mang một nét gì đó của văn thơ, của những cảm xúc sâu lắng, trầm bổng, đồng điệu hoặc dịu xoa. Nhà soạn nhạc Nguyễn Thanh Hải viết.“Âm nhạc có rất nhiều thể loại có rất nhiều cách để lột tả những tâm trạng của bất cứ con người nào. Không ai có thể khẳng định mình luôn thấu hiểu mọi lĩnh vực cũng như mọi phong cách của âm nhạc, vì ai trong số chúng ta cũng hiểu rằng . Âm nhạc quá rộng để cuộc sống của một đời người thấu hiểu hết trọn vẹn…” Là nhu cầu cuộc sống, là món ăn tinh thần không thể thiếu được đối với đời sống con người. Âm nhạc là ngôn ngữ chung của nhân loại. Nếu cuộc sống mà thiếu âm nhạc thì chẳng khác gì thiếu ánh sáng mặt trời. Đặc biệt đối 2
với trẻ mầm non thì những nốt nhạc trầm bổng, những giai điệu mượt mà vui tươi, trong trẻo của các tác phẩm âm nhạc như là dòng sữa ngọt ngào nuôi dưỡng tâm hồn trẻ. Qua đó làm cho tâm hồn trẻ hưng phấn hơn, những phản ứng xúc cảm, những biểu hiện sinh động của trẻ khi nghe thấy âm thanh đã khẳng định rằng, có thể cho trẻ làm quen với nghe nhạc, nghe hát từ những tháng tuổi đầu tiên, đó là con đương hoàn thiện tích cực trong việc giáo dục trẻ về nhiều mặt: “Thẩm mỹ, đạo đức, trí tuệ, thể lực...”. Nhà sư phạm V.Xu khômlinxki đã đánh giá cao hiệu quả giáo dục toàn diện của âm nhạc: “Chất lượng công việc giáo dục trong một nhà trường được xác định phần lớn bởi mức độ hoạt động âm nhạc ttong hoạt động của nhà trường đó”. Bởi lẽ những ấn tượng về cái đẹp của các bài hát mà trẻ tiếp nhận được không chỉ khơi dậy ở trẻ những xúc cảm chân thực đầu tiên về âm nhạc, mà còn được giữ mãi trong tâm hồn trẻ, theo suốt cuộc đời trẻ. Âm nhạc có thể giúp mỗi người chúng ta nói chung và trẻ em nói riêng cảm thấy thư thái, nhẹ nhàng thì nó cũng sẽ có tác dụng tương tự đối với trẻ nhỏ. Nhiều nhà nghiên cứu cho thấy âm nhạc kích thích sự phát triển toàn diện về trí tuệ và tâm hồn của trẻ, thậm chí còn giúp trẻ sinh non phát triển tốt về thể chất. Âm nhạc đối với trẻ thơ dường như là một thế giới kì diệu đầy cảm xúc. Bên cạnh đó nhà soạn nhạc người Đức Robert Schumann đã từng phát ngôn rằng: “Nhiệm vụ cao quý nhất của âm nhạc là chiếu sáng vào những cõi sâu thẳm trong trái tim mỗi người”. Chính những cái bắt đầu ấy dường như đã đưa mỗi tâm hồn trẻ thơ hòa vào âm nhạc, vào một thế giới kì diệu đầy cảm xúc. Đối với trẻ âm nhạc là một thế giới kỳ diệu đầy cảm xúc, âm nhạc tác động vào con người ngay từ khi còn nằm trong nôi, khi được nghe tiếng ru à ơi của mẹ. Tâm hồn trẻ ngây thơ trong sáng, luôn luôn vui vẻ cho nên tiếp xúc với âm nhạc là nhu cầu không thể thiếu với trẻ. Âm nhạc còn kích thích sự phát 3
triển toàn diện về trí tuệ, tâm hồn của trẻ, góp phần giáo dục tình cảm thẩm mỹ, cách giao tiếp, ứng xử, thậm chí còn giúp trẻ phát triển về thể chất khi trẻ sinh non, còn được coi như một phương tiện giáo dục phát triển toàn diện nhân cách cho trẻ. Trong âm nhạc lời ca và giai điệu của bài hát, bản nhạc sẽ giúp đứa trẻ có những rung cảm mạnh mẽ. Từ đó trẻ biết cảm nhận tác phẩm và trải nghiệm những cảm xúc, ý nghĩ của mình để dần biết khám phá sự đa dạng của cuộc sống, vì vậy, có thể nói đối với trẻ thơ, âm nhạc là nguồn sữa nuôi dưỡng thế giới tinh thần và có vai trò vô cùng quan trọng trong giai đoạn ở trường mầm non. Trong trường mầm non ca hát là một hoạt động được thực hiện thường xuyên liên tục và được lồng ghép trong các hoạt động của trẻ, nó là cầu nối giữa hoạt động này với hoạt động khác, là nguồn tạo hứng thú mạnh mẽ nhất để trẻ tham gia vào các hoạt động. Ở lứa tuổi này, trẻ thích được nghe nhạc, nghe hát và tham gia vào hoạt động âm nhạc. Trẻ vui vẻ, thích thú chú ý lắng nghe nhạc, có thể phân biệt độ cao, thấp, to, nhỏ của âm thanh. Trẻ cảm thụ vài nét nhạc và hát theo người lớn, biết thể hiện cảm xúc âm nhạc như vẫy tay, lắc lư, nhún nhảy... Qua quá trình trẻ tiếp xúc và hoạt động với âm nhạc như nghe nhạc, nghe hát, trẻ cảm thụ giai điệu bản nhạc, bài hát, hưởng ứng, lắc lư, vỗ tay, nhún, nhảy múa theo, các trò chơi âm nhạc, nhạc cụ, vận động theo nhạc… sẽ hình thành ở trẻ những yếu tố nhân cách về phát triển thẩm mỹ, đạo đức, trí tuệ, thể lực. Tuy nhiên, khả năng cảm thụ âm nhạc của trẻ không thể tự phát triển, mà cần phải trải qua một quá trình thường xuyên, liên tục hoạt động, đó là: “Học bằng chơi – Chơi mà học” Vậy phát triển cảm xúc cho trẻ thông qua hoạt động âm nhạc có ý nghĩa hết sức quan trọng, làm phong phú thêm đời sống tinh thần của trẻ. Lời ca và 4
giai điệu của bài hát, bản nhạc sẽ giúp đứa trẻ có những rung cảm mạnh mẽ. Từ đó trẻ biết cảm nhận tác phẩm và trải nghiệm những cảm xúc, ý nghĩ của mình để dần biết khám phá sự đa dạng của cuộc sống, là nền tảng giúp trẻ phát triển toàn diện hơn sau này, và là phương tiện thiết thực cho các hoạt động giáo dục khác. Có thể coi âm nhạc là một bộ phận không thể tách rời với công tác chăm sóc, giáo dục trẻ Chương trình giáo dục mầm non, bộ môn giáo dục âm nhạc là một bộ môn nghệ thuật hết sức gần gũi với trẻ, là hoạt động được trẻ yêu thích, là nguồn hứng thú mạnh mẽ để trẻ cảm thụ nghệ thuật và nó còn là phương tiện thiết thực cho các hoạt động giáo dục khác. Có thể coi âm nhạc là một bộ phận không thể tách rời với công tác chăm sóc, giáo dục trẻ. Giai đoạn trẻ ở trường mầm non chúng ta có thể phát triển cảm xúc cho trẻ thông qua nhiều hoạt động khác nhau. Trong đó, việc phát triển cảm xúc, thẩm mỹ cho trẻ qua hoạt động âm nhạc làm phong phú thêm đời sống tinh thần, có ý nghĩa hết sức quan trọng đối với trẻ. Bản thân tôi là một giáo viên mầm non, luôn tâm huyết với nghề đã chọn cho cuộc đời mình, nghề nuôi dạy trẻ. Nhiều năm được ban giám hiệu phân công chăm sóc giáo dục các cháu ở tuổi nhà trẻ. Tôi nhận thấy ở độ tuổi này trẻ tuy còn non nớt nhưng tâm sinh lý phát triển rất nhanh và mạnh nếu có những tác động tốt, tích cực và phù hợp. Tuy nhiên ở nhóm 2536 tháng do tôi phụ trách, mức độ thể hiện cảm xúc ở trẻ chưa đồng đều, một số trẻ khả năng tập trung chưa cao. Có trẻ mạnh dạn, say mê, thích thú với hoạt động âm nhạc, nhưng đa số trẻ chưa thích nghe hát, nghe nhạc, còn thờ ơ, nhút nhát, không hứng thú. Ngoài ra cơ quan phát âm của trẻ chưa thực sự hoàn chỉnh, âm phát ra yếu, chưa rõ, hơi thở ngắn, nông và đặc biệt sự phối hợp giữa tai nghe và giọng chưa thật chủ động, chưa thể hiện được cảm xúc của các tác phẩm. 5
Một trong những nguyên nhân là do việc tổ chức hoạt động âm nhạc của tôi vẫn còn sơ sài, chưa chú trọng đến vấn đề phát triển cảm xúc âm nhạc cho trẻ, phần lớn tổ chức với hình thức còn rập khuôn, máy móc chưa linh hoạt, sáng tạo. Đôi khi tôi hát cho trẻ nghe có lúc còn chênh giọng, sai cao độ, trường độ của bài hát, lựa chọn thời điểm lồng ghép, tích hợp trong ngày chưa hiệu quả, chưa thực sự tạo hứng thú cho trẻ nên kết quả mang lại cho trẻ còn chưa cao. Chính vì những lí do trên tôi đã mạnh dạn chọn đề tài: “Thông qua hoạt động âm nhạc, giúp trẻ phát triển cảm xúc tại lớp 25–36 tháng tuổi, Trường mầm non 8/3 Nha Trang” nhằm góp phần nâng cao chất lượng trong công tác chăm sóc và giáo dục trẻ mầm non. 2. Mục tiêu nghiên cứu Xây dựng kế hoạch tổ chức giáo dục hoạt động âm nhạc phù hợp với trẻ 2536 tháng tuổi và khả năng phát triển cảm xúc của trẻ, sưu tầm và sáng tạo, thay đổi hình thức tổ chức các hoạt động giáo dục âm nhạc, giúp trẻ phát huy tính tích cực, tự tin, mạnh dạn hơn. Bên cạnh đó giúp trẻ hứng thú hơn trong các hoạt động âm nhạc. II. GIẢI QUYẾT VẤN ĐỀ 1. Thực trạng của vấn đề cần giải quyết a) Thuận lợi Bản thân tôi đã qua nhiều năm chủ nhiệm lớp 2536 tháng tuổi, tôi nắm rõ được tâm sinh lý của trẻ ở độ tuổi này. Được sự quan tâm, giúp đỡ ủng hộ nhiệt tình của Ban giám hiệu nhà trường, của tổ chuyên môn, luôn tạo điều kiện về cơ sở vật chất và phương tiện thực hiện các hoạt động âm nhạc cho trẻ Nhà trường đã có phòng âm nhạc được trang bị đầy đủ các đồ dùng, thiết bị dạy học phục vụ cho hoạt động âm nhạc như: đầu đĩa, ti vi, máy chiếu đa năng, trống lắc, trống cơm, xắc xô, thanh gõ, xúc xắc…Các trang phục biểu diễn 6
như quạt, mũ, quần áo, băng đĩa các bài hát theo chủ đề... Có sân khấu ngoài trời tổ chức lễ hội Đa số các nhóm, lớp đã có ti vi, đầu đĩa, máy tính nối mạng internet. Phụ huynh nhiệt tình, quan tâm đến các hoạt động chăm sóc, giáo dục trẻ Là giáo viên, tôi luôn tích cực chịu khó, không ngừng học hỏi, bồi dưỡng về chuyên môn nghiệp vụ, thường xuyên thăm lớp dự giờ. Tích cực tham gia đầy đủ các buổi sinh hoạt chuyên môn, các chuyên đề đổi mới của ngành học mầm non, trong đó có chuyên đề âm nhạc. Thường xuyên soạn giáo án, tham khảo tài liệu về giáo dục mầm non và tham quan học tập các trường bạn. b) Khó khăn Khả năng cảm thụ giai điệu bài hát của trẻ còn thờ ơ, chưa hứng thú, vốn từ của trẻ còn nghèo nàn, trẻ phát âm chưa rõ lời, nói chưa trọn câu, đa số trẻ chưa chú ý thể hiện cảm xúc khi nghe nhạc, nghe hát, nên ảnh hưởng đến việc tổ chức các hoạt động giáo dục âm nhạc Giáo viên còn bị ảnh hưởng của phương pháp cũ, chưa linh hoạt trong việc khơi gợi cảm xúc cho trẻ, còn dạy trẻ đồng loạt, chưa coi trọng việc tổ chức các nhóm và cá nhân trẻ. Việc chọn bài hát để dạy trẻ còn rập khuôn, còn lặp lại những bài hát đã dạy từ những năm học trước. Vì vậy mà tiết học còn nặng nề, chưa sáng tạo. Một số trẻ lần đầu tiên đến lớp, còn lạ trường lạ lớp nên không chơi với bạn, không chịu gần cô, còn rụt rè, nhút nhát, không thích hát, thích múa, khả năng tập trung chú ý chưa cao. Chính từ những thuận lợi và khó khăn đó đòi hỏi tôi phải tìm ra các biện pháp sáng tạo, những thủ thuật mới để giúp trẻ cảm thụ giai điệu bài hát và thể hiện cảm xúc thông qua hoạt động âm nhạc. Dựa trên cơ sở thực tê ban thân tôi ́ ̉ ̃ ảo sát cháu lớp mình như sau: đa kh Bảng khảo sát đầu năm (28 trẻ) TT Nội dung mức độ phát triển âm nhạc của trẻ Số trẻ Tỷ lệ 1 Trẻ biết tập trung trong giờ hoạt động âm nhạc 10 36% Trẻ biết thể hiện cảm xúc, mạnh dạn, tự tin và hứng thú 2 7 25% khi tham gia hoạt động âm nhạc ở mọi lúc mọi nơi 7
Muốn trẻ 25–36 tháng tuổi thể hiện cảm xúc qua hoạt động âm nhạc thì trước hết giáo viên phải nắm bắt được đặc điểm tâm sinh lý và mức độ nhận thức về khả năng hoạt động âm nhạc của từng trẻ. Độ tuổi này tuy học chung một lớp nhưng sự phát triển về nhận thức, khả năng hoạt động âm nhạc của trẻ không giống nhau. Một số trẻ thích nghe hát và biết hát những bài hát ngắn, hoặc hát theo cô, một số trẻ thích nghe nhạc, nghe hát và có cảm xúc khi nghe hát, một số trẻ đã biết vận động đơn giản theo nhạc... Việc căn cứ vào tình hình thực tế để khảo sát mức độ phát triển âm nhạc của trẻ trong lớp đã giúp tôi có hướng giáo dục âm nhạc cho trẻ thêm hiệu quả hơn. 2. Nội dung nghiên cứu, giải pháp thay thế 2.1. Giải pháp 1: Trẻ biết tập trung trong giờ hoạt động âm nhạc a) Xây dựng môi trường lớp học phù hợp với hoạt động giáo dục âm nhạc Từ đầu năm học, nhà trường đã quan tâm đến việc xây dựng môi trường lấy trẻ làm trung tâm nói chung và hoạt động âm nhạc nói riêng. Vì vậy bản thân tôi cần phải suy nghĩ và tìm tòi nhiều hơn về việc trang trí lớp học, không những tạo ra những góc hoạt động đẹp mà qua đó trẻ sẽ học được gì, tạo cho trẻ những cảm xúc gì mới là quan trọng. Tôi đã xây dựng môi trường lớp học sạch sẽ, an toàn, bố trí khu vực chơi và học phù hợp, thuận tiện cho trẻ hoạt động. Điều này có ý nghĩa to lớn không chỉ đối với sự phát triển về thể chất của trẻ mà còn thỏa mãn nhu cầu nhận thức, mở rộng hiểu biết của trẻ, kích thích trẻ hoạt động tích cực, sáng tạo. Môi trường giao tiếp cởi mở, vui vẻ và thân thiện giữa cô với trẻ, giữa trẻ với trẻ và giữa trẻ với môi trường xung quanh sẽ tạo cơ hội cho trẻ được phát triển cảm xúc, trẻ yêu trường, yêu lớp, yêu cô giáo và bạn bè hơn. Đặc biệt ở trong lớp, để tạo một thế giới phong phú, đa dạng đầy màu sắc mang tính nghệ thuật cao nhằm thu hút, kích thích trẻ thể hiện cảm xúc, tôi dành một khoảng tường lớn ở góc âm nhạc để trang trí những hình ảnh có liên quan đến chủ đề. Bố trí các góc âm nhạc đẹp và các dụng cụ âm nhạc hấp dẫn, vừa tầm để cho trẻ sử dụng dễ dàng. Ví dụ: Với chủ đề “Tổ ấm gia đình”: Tôi huy động từ phụ huynh một số hình ảnh của gia đình trẻ: Cảnh sinh hoạt chung của gia đình, cảnh mẹ nấu cơm, bé đang giúp mẹ nhặt rau, ông bà đang chơi với bé, cả nhà đang ăn cơm, xem ti vi, 8
anh chị đang chơi với em bé, bé đang múa, đánh đàn, cầm micro hát... Hàng ngày, cho trẻ nghe những bản nhạc, bài hát về gia đình, kết hợp trẻ được xem tranh của chính gia đình mình sẽ tạo cho trẻ được cảm xúc yêu thương, nhớ nhung và quý mến đối với gia đình. Từ đó những cảm xúc của trẻ tích cực được phát triển. Chủ đề “Các loại hoa bé thích”: Tôi trang trí mảng tường thành một bức tranh có những bông hoa hình nổi với màu sắc đẹp, tôi cho trẻ nghe giai điệu dân ca Nam Bộ “Lý cây bông”, bài hát “Màu hoa” kết hợp treo thả vài con ong, bươm bướm quanh hoa... sẽ tạo cho trẻ cảm xúc thích thú, vui mừng và bắt ngờ. Chủ đề “Những con vật nuôi”, tôi trang trí các hình ảnh về các con vật nuôi đáng yêu như: (Gà trống, gà mái ấp trứng, gà con, gia đình mèo con, chó, vịt, heo…) ở trong lớp, hàng ngày cho trẻ nhận biết, gọi tên các con vật, giáo dục trẻ biết được ích lợi, yêu quí các con vật thông qua các bài hát “Con gà trống”, “Gà trống mèo con và cún con”, “ Đàn gà trong sân” , “Rửa mặt như mèo” “Con con”, “Đàn vịt con”... Bên cạnh đó tôi còn làm các con vật ngộ nghĩnh bằng rối, vải, xốp, cho trẻ xem các con vật và hỏi trẻ: Con gì đây? Con vật này có trong bài hát nào? Tôi gợi ý cho trẻ nói và bắt nhịp hát cùng trẻ Đối với các hoạt động giáo dục âm nhạc tôi đều sử dụng các đồ dùng trực quan, sáng tạo và sự dụng các dụng cụ âm nhạc bằng nhiều nguyên vật liệu khác nhau. Đây là những phương tiện hữu hiệu giúp trẻ nhận thức và thể hiện được cảm xúc của mình. Khi nghe nhạc, nghe hát, hoặc học hát, trẻ gõ đệm theo phách bằng thanh gõ, gáo dừa, trống lắc, xắc xô... sẽ giúp phát triển tai nghe của trẻ, tăng cường cảm giác nhịp điệu, thể hiện sinh động và hấp dẫn hơn, giúp trẻ có trạng thái tinh thần vui vẻ, sảng khoái vui tươi, qua đó phát triển cảm xúc cho trẻ Bên cạnh đó các đồ dùng đồ chơi, các loại nhạc cụ âm nhạc được làm bằng các nguyên vật liệu mở như: Trẻ làm thanh gõ, lon bia, nước yến, chai sữa, hộp sữa chua, váng sữa làm trống lắc, xúc xắc, vỏ hộp bánh làm đàn, lon sữa làm trống... Khi sử dụng trẻ được khám phá các âm thanh khác nhau. Bên cạnh đó, tôi sử dụng thêm các vòng hoa đủ màu cho trẻ, vải von làm hoa đeo tay, dây ruy băng làm vòng, nơ, xốp, bìa cứng làm mũ, trang phục múa có màu sắc sinh động, hấp dẫn để kích thích trẻ hoạt động. Qua đó trẻ ngày càng tích cực và hứng thú hơn với giờ hoạt động âm nhạc, đặc biệt trẻ sẽ từ từ thể hiện được cảm xúc của mình. Với độ tuổi 2536 tháng tôi nhận thấy nhận thức của trẻ đang phát triển nhưng còn hạn chế, khả năng chú ý của trẻ còn yếu, không đều, không ổn định, nhiều trẻ chưa biết hát, khả năng thể hiện cảm xúc còn hạn chế. Vì vậy việc 9
cho trẻ xem và nghe trước các băng đĩa hình của bài hát, sẽ giúp trẻ hình dung được hoạt động âm nhạc sắp học. Để giới thiệu vào bài hát, tôi kết hợp lời nói và đồ dùng trực quan để giới thiệu cho trẻ nắm được nội dung bài sắp học, có thể đọc vài câu đồng dao hoặc lời bài hát kết hợp với các phương tiện đồ chơi như: Các con vật, đồ vật, búp bê, con rối, tranh ảnh, dùng một số tranh vẽ, ảnh chụp phóng to, đoạn video, các seidlad trên mấy tính…gắn với nội dung bài hát. Ví dụ: Chủ đề: Cô giáo và trường Mầm Non: Dạy hát bài: “Mầm non mừng hội” (Sáng tác: Hoàng Văn Yến). Tôi làm bối cảnh tạo sân khấu biểu diễn trong lớp học hoặc ở sân trường, hình ảnh chụp, vẽ về ngày hội đến trường trong không khí thật náo nức, nhộn nhịp và vui vẻ, giúp trẻ có một cảm xúc vui tươi, như cùng nhau chào đón một lễ hội đến trường đang diễn ra trước mắt trẻ Chủ đề: Tổ ấm gia đình: Dạy hát bài “Cháu yêu bà” (Sáng tác: Xuân Giao). Tôi dùng tranh vẽ hoặc hình ảnh gia đình có ông, bà, bố, mẹ và em bé với các màu sắc khác nhau. Thông qua bức tranh tôi giới thiệu nội dung bài hát, hỏi trẻ các bài đã học về chủ đề. Chủ đề: Phương tiện giao thông: Nghe nhạc nghe hát bài “Em đi qua ngã tư đường phố” (Sáng tác: Hoàng Văn Yến). Tôi sử dụng đồ dùng trực quan như biển báo giao thông màu xanh, vàng, đỏ (làm bằng phom, bìa, nhựa); kết hợp tranh ảnh minh họa về ngã tư đường phố, phương tiện giao thông (ô tô, tàu hỏa, xe máy, xe đạp, máy bay, tàu thủy), cho trẻ khi nghe hát, vận động hoặc từng nhóm tham gia trò chơi. Các hình thức tổ chức không gò bó, áp đặt trẻ, luôn tạo cho trẻ thỏa mãn nhu cầu trong các hoạt động, có cảm giác như được chơi với cô, được gần gũi, trò chuyện với cô. Về đội hình, không cứng nhắc, có thể cho trẻ thay đổi nhiều đội hình khác nhau như: Hình tròn, chữ u, về nhóm, tự do... để giúp trẻ được thoải mái hoạt động. Trong giờ chơitập tôi luôn quan tâm đến cá nhân trẻ, nhóm, đặc biệt tuyên tuyên dương trẻ kịp thời nhằm khuyến khích trẻ tích cực hơn, những trẻ nào chưa chú ý, ít tham gia cùng bạn, tôi nhẹ nhàng động viên, có thể thay đổi nhiều thể loại hình ảnh, hoặc đồ dùng đồ chơi âm nhạc phong phú hơn để giúp trẻ hòa nhập với bạn, hứng thú với hoạt động âm nhạc hơn Ví dụ: Cháu Thanh Hà, Gia bảo, Khánh Chi..., ít tham gia vào hoạt động âm nhạc cùng bạn, tôi động viên, khuyến khích cháu bằng cách cho cháu đến bên đàn organ và chạm từng ngón tay vào phím đàn, tôi vừa hỏi: “Con đang làm gì? 10
Khi con chạm vào phím đàn thì có tiếng gì phát ra?” Tôi tiếp tục cho cháu chạm vào các phím tiếp theo, dần dần tôi thấy các cháu rất thích thú, hào hứng khi được tham gia vào hoạt động âm nhạc. Lớp học như một ngôi nhà chung, tôi luôn tạo cho trẻ bầu không khí ấm áp, tin tưởng, gần gũi, chở che và đong đầy sự yêu thương như người mẹ thứ hai của trẻ. Để trẻ ham muốn đến lớp, với cảm xúc vui vẻ, thoải mái khi trẻ đến với cô, trong vòng tay của cô cùng với các bản nhạc, bài hát, làn điệu dân ca hoặc chính tôi hát cho trẻ nghe, trẻ lớp tôi rất thích thú và từ đó biết thể hiện được cảm xúc của mình. Mỗi ngày đến trường của trẻ thực sự là một ngày vui vì trẻ được hát, được chơi, được học hành và khám phá cuộc sống thông qua các hoạt động phong phú, đa dạng. Thông qua các hoạt động hằng ngày giúp trẻ ôn lại những bài hát đã học, làm quen bài hát mới và tự tin khi thể hiện cảm xúc với âm nhạc. Góp phần vào sự phát triển cảm xúc của trẻ không kém phần quan trọng thông qua hoạt động âm nhạc đó là biện pháp phối hợp với phụ huynh, bởi phụ huynh là người cùng nhà trường góp phần nâng cao chất lượng chăm sóc giáo dục trẻ. Ngay từ cuộc họp phụ huynh đầu năm tôi đã chủ động tuyên truyền với phụ huynh về tầm quan trọng của chương trình giáo dục mầm non nói chung và ý nghĩa to lớn của việc phát triển cảm xúc cho trẻ thông qua hoạt động âm nhạc nói riêng. Để giúp phụ huynh hiểu rõ hơn về mục đích yêu cầu về tầm quan trọng của âm nhạc đối với sự phát triển của trẻ về mọi mặt, tình cảm, thẩm mỹ, đạo đức, hành vi, lối sống... thể hiện qua góc: “Bố mẹ cần biết”. Tôi bố trí góc tuyên truyền tại lớp có nội dung rõ ràng, xây dựng kế hoạch dạy theo tháng, theo tuần để phụ huynh biết và rèn luyện thêm cho trẻ trong thời gian ở nhà. Nếu để bày ra trước mắt các vị phụ huynh thì âm nhạc không giống như các môn học khác. Nó không phải là kết quả sản phẩm tạo ra một bức tranh như lớp mỹ thuật hội họa, nó không là một động tác múa như lớp ba lê, nó không ra một món ăn như lớp dạy nấu ăn..v.v...nhưng nó là một giá trị tinh thần vô cùng lớn cho cuộc sống của đứa trẻ, nó tạo ra nụ cười và ánh mắt hạnh phúc, nó kết hợp với cây cọ cho ra bức tranh đầy ánh sáng, kết hợp với động tác múa cho ra một tác phẩm tạo hình nghệ thuật, và nó cũng sẽ cho tình yêu vào cả những món ăn... Nói đúng hơn, cảm thụ về âm nhạc sẽ chắp cánh cho những đứa trẻ, hay đúng hơn là cho con người thăng hoa trong mọi lĩnh vực của cuộc sống. Trong các giờ đón, trả trẻ tôi trao đổi với phụ huynh về khả năng của từng trẻ trong lớp kết hợp cùng dặn dò phụ huynh về nhà cho trẻ nghe và khuyến khích trẻ hưởng ứng theo các bài hát có giai điệu khác nhau, để khi đến lớp việc thể hiện cảm xúc của trẻ tốt hơn. Tôi còn vận động phụ huynh đóng góp các 11
nguyên liệu mở như: Băng, đĩa CD cũ, lon sữa, vỏ hộp sữa, chai nhựa, vải vụn, lõi giấy, vỏ hộp bánh... để làm một số đồ dùng, đồ chơi cho trẻ hoạt động. b) Lựa chọn bài hát, bản nhạc phù hợp với trẻ và từng thời điểm nhằm khơi gợi cảm xúc cho trẻ. Ngay từ đầu năm học, tôi lập kế hoạch, nghiên cứu đặc điểm tâm, sinh lý của trẻ lớp tôi phụ trách, lựa chọn các bài hát để xây dựng thư viện hoạt động âm nhạc phù hợp với lứa tuổi tôi đang phụ trách để nhằm khơi gợi cảm xúc cho trẻ (Xem phần phụ lục 4) Ở lứa tuổi này, cảm xúc của trẻ có những thay đổi rõ rệt, buồn vui bất chợt, trẻ thích vượt qua các giới hạn an toàn để khám phá xung quanh. Lúc này, người lớn có vai trò rất quan trọng để hạn chế những cảm xúc tiêu cực (buồn, sợ hãi, ghét, tức giận...), kích thích những cảm xúc tích cực ở trẻ phát triển (vui mừng, yêu thích, tự tin, mạnh dạn, tự hào, phấn khích, hưng phấn...). Cụ thể: Lúc đầu, các cháu ở độ tuổi này vẫn chưa quen được với trường, lớp, đi học đa số còn khóc nhè, tôi chọn bài hát “Trường chúng cháu là trường mầm non, mầm non mừng hội, đi nhà trẻ…” để dạy trẻ, thông qua nội dung, giai điệu vui tươi của bài hát, sẽ khơi gợi ở trẻ tình cảm yêu trường lớp, tôi khen ngợi trẻ đi học ngoan, biết vâng lời cô, kết hợp giáo dục trẻ đi học không khóc nhè, từ đó các cháu thích thú, tự hào khi đến trường không khóc nhè, tự tin khi trả lời tên trường mình đang học. Với chủ đề “Phương tiện giao thông”, tôi chọn bài “Đàn kiến dễ thương, Ngã tư đường phố...” để cho trẻ nghe nhạc, nghe hát. Ca từ của bài hát sôi nổi, kết hợp với đồ dùng trực quan gần gũi với cuộc sống của trẻ, trẻ dễ dàng có được cảm xúc vui mừng, tự tin khi đi qua đường theo đúng tín hiệu của đèn giao thông. Chủ đề: “Thế giới động vật”, chọn bài “Chú voi con ở bản đôn” kết hợp khung cảnh về bản làng Tây Nguyên có những chú voi mẹ, voi con, đàn tơ rưn g, chiêng, trống rất vui và đẹp. Khi bản nhạc vang lên, cô hát cho trẻ nghe kết hợp với những nốt nhạc của đàn tơ rưng thánh thót, trong trẻo giúp trẻ có cảm xúc vui tươi, háo hứng như đang được đến thực sự với bản đôn, miền núi Tây Nguyên xinh đẹp. Chủ đề: Thế giới thực vật: Vẻ đẹp trong lời ca của các bài hát: “Lý cây xanh, quả, quả cà chua, màu hoa, vườn hoa...”, trẻ biết cây xanh có lá, có cành, có quả, hoa có nhiều màu sắc, rau, quả cung cấp nhiều vitamin tốt cho sức khỏe, hoa làm đẹp thêm cho cuộc sống từ đó trẻ có cảm xúc yêu thích, mong muốn được bảo vệ, chăm sóc, nâng niu những cây xanh, hoa, quả... 12
Bên cạnh đó tôi còn lồng ghép, tích hợp trong các chủ đề thông qua các ngày hội lễ như: Ngày hội của bà và mẹ 8/3, hát các bài như: “Qùa 8/3, mùng 8/3…” giúp trẻ thể hiện tình cảm yêu quý của mình đối với bà, mẹ và cô giáo. Đặc biệt trường tôi được vinh dự mang tên 8/3 nên tôi dạy trẻ hát bài “Bé yêu trường 8/3” với chủ đề “Cô giáo và trường Mầm Non”, giai điệu vui nhộn giúp trẻ dễ nhớ tên trường và yêu mến thích thú đến trường hơn. Chủ đề: “Cô giáo như mẹ hiền”, tôi hát cho trẻ nghe bài “Cô giáo em”, với giai điệu êm, nhẹ nhàng, đầy tình cảm thiết tha, gợi trong trẻ một cảm xúc về sự kính trọng, biết ơn và quý mến nhiều hơn tới cô giáo của mình Thời gian sắp đến tết cổ truyền, tôi lựa chọn chủ đề “Tết hoa mùa xuân” để dạy trẻ, với các bài hát: “Sắp đến tết rồi, chúc tết, bé thêm một tuổi, bé đón tết sang, tết tết tết,...” nội dung của bài hát đưa trẻ đến với những hình ảnh, không khí rộn ràng của ngày tết, trẻ biết và hiểu được ngày tết, tết có nhiều bánh chưng, bánh tết, có hoa đào hoa mai đua nhau nở, mọi người đều có áo mới, được đi chúc tết, được lỳ xì, tết còn đem lại niềm vui và hạnh phúc cho mọi người, mọi nhà, từ đó khơi gợi ở trẻ cảm xúc tự hào về ngày tết cổ truyền của dân tộc. Biết yêu thương kính trọng chúc tết ông bà, cha mẹ, cô giáo và những người thân yêu... Ngoài ra, để giúp trẻ thể hiện cảm xúc phù hợp với bài hát, tôi chọn những bản nhạc không lời có giai điệu du dương, đằm thắm, tình cảm tha thiết (Cò lả, ru em, con cò cánh trắng, cô giáo em...) cho trẻ nghe, để trẻ tự tạo ra những hình tượng qua các động tác của cơ thể, bằng cử chỉ, điệu bộ, bằng biểu cảm của khuôn mặt: Vui, cười, lắc lư, vẫy tay, nhún chân theo nhạc, sau đó bất ngờ thay đổi tính chất của bản nhạc không lời với giai điệu rộn ràng, vui nhộn, ngộ nghĩnh (Chú ếch con, con cào cào; trời nắng, trời mưa...) để tập cho trẻ thay đổi cảm xúc: trẻ hớn hở, dậm chân, nhún nhảy, reo mừng theo nhạc... Từ đó trẻ có khả năng thể hiện cảm xúc tích cực của mình thông qua tính chất giai điệu bài hát, bản nhạc. Với thời điểm kết thúc chủ đề, tôi đã tiến hành một đến hai hoạt động biểu diễn văn nghệ. Tôi cho trẻ thể hiện lại những bài hát, điệu múa, trò chơi âm nhạc. Tôi tham gia hoạt động văn nghệ cùng trẻ, tạo không khí vui tươi, hồ hởi cho trẻ. Giúp trẻ tham gia vào hoạt động một cách hứng thú, tích cực. Tôi tạo tình huống, yếu tố bắt ngờ như: Đóng vai cô ca sĩ hài hước, hoặc một người dẫn chương trình cho buổi văn nghệ thật vui tươi và nhí nhảnh để thu hút trẻ tự tin mạnh dạn vào tham gia cùng cô, đồng thời phát triển được cảm xúc âm nhạc khi trẻ được thể hiện bài hát. Ví dụ: Trong tiết biểu diễn cuối chủ đề: “Các con vật nuôi”. 13
+ Biểu diễn chính: Hát bài “Gà trống, mèo con và cún con”. + Nghe hát: “Chim mẹ chim con” + Trò chơi: “Ai nhanh hơn” Tôi là người dẫn chương trình, trẻ là “diễn viên”, tôi chuẩn bị một số trang phục về các con vật: gà, mèo, chó, cánh chim, mũ múa, dụng cụ âm nhạc..., trang trí sân khấu biểu diễn ở góc âm nhạc. Khi trẻ hát, tôi cho trẻ tự chọn trang phục, mũ múa, nhạc cụ... mà trẻ thích, khuyến khích trẻ tự thể hiện cảm xúc khi biểu diễn: lắc lư, vẫy tay, thể hiện điệu bộ minh họa... Khi trẻ biểu diễn xong thì cho các trẻ khác vỗ tay, động viên bạn. Bên cạnh đó, việc sử dụng một số thủ thuật sư phạm để kích thích trẻ thể hiện cảm xúc âm nhạc cũng vô cùng quan trọng. Đối với trẻ ở lứa tuổi này nhiều thứ rất gần gũi, thân quen nhưng lại mới lạ, trẻ chưa bao giờ được biết đến. Và khi tổ chức hoạt động giáo dục âm nhạc tôi sử dụng một số thủ thuật sư phạm để kích thích trẻ thể hiện cảm xúc như: bất ngờ, vui vẻ, ngạc nhiên, tò mò, reo mừng... Với bài hát “Bàn tay mẹ”, tôi cho trẻ xem video clip về những công việc hàng ngày của gia đình một số trẻ ở lớp và để trẻ nói về công việc của mẹ... Hay với các bài hát trong chủ đề: “Các loại hoa”, tôi tạo một vườn hoa thật có nhiều màu sắc cho trẻ ngắm nhìn và cùng trò chuyện về hoa hồng, hoa cúc trên mô hình đó, sau đó cùng hát bài “Màu hoa”, như thế thì cảm xúc của trẻ được phát triển một cách tích cực. 2.2. Giải pháp 2: Trẻ biết thể hiện cảm xúc, mạnh dạn, tự tin và hứng thú khi tham gia hoạt động âm nhạc và ở mọi lúc mọi nơi. * Trong giờ chơitập Trong trường mầm non âm nhạc là một hoạt động được thực hiện thường xuyên, liên tục và được lồng ghép trong các hoạt động trong ngày của trẻ, là cầu nối giữa hoạt động này với hoạt động khác, nó là nguồn tạo hứng thú mạnh mẽ nhất để trẻ tham gia vào các hoạt động. Đây là hoạt động nghệ thuật được trẻ yêu thích, là phương tiện có hiệu quả để giáo dục trẻ phát triển cảm xúc. Tuy nhiên lứa tuổi 2536 tháng trẻ rất nhạy cảm với âm nhạc, khi trẻ ca hát ta thường nhận thấy chưa chính xác về giai điệu hoặc về lời ca, thậm chí trẻ còn tự sáng tác lời không phù hợp nội dung... Mặt khác kỹ thuật hát của trẻ còn hạn chế về giọng, về hơi, về âm vực tiết tấu vì thế nó làm giảm đi tính nghệ thuật của bài hát. Ngoài ra cơ quan phát âm của trẻ chưa thực sự hoàn chỉnh, âm phát 14
ra yếu, một số trẻ phát âm chưa rõ lời, ngọng, hơi thở ngắn, nông và đặc biệt sự phối hợp giữa tai nghe và giọng chưa thật chủ động. Do đó trẻ hát chưa có tính nghệ thuật. Vậy làm thế nào để trẻ hát được, hay, hát chính xác, thể hiện cảm xúc thông qua các hoạt động giáo dục âm nhạc? Để giúp trẻ, bản thân tôi luôn có ý thức tự học hỏi, nghiên cứu tài liệu liên quan đến hoạt động giáo dục âm nhạc, nắm vững mục đích, yêu cầu, nội dung, phương pháp của từng bài dạy, sắp xếp chỗ ngồi cho trẻ hợp lý, thái độ cô giáo nhẹ nhàng, gần gũi, yêu thương trẻ. Khi tổ chức hoạt động dạy hát, nghe nhạc, nghe hát, vận động theo nhạc và rò chơi âm nhạc cho trẻ mọi lúc mọi nơi cần chọn những bài hát phù hợp lứa tuổi trẻ, bài hát quen thuộc hay bài mới phải được viết trong quãng ba Mi – La, có tiết tấu đơn giản, nhịp 2/4, khoảng 8 – 10 ô nhịp, lời bài hát dễ hiểu, dễ hát, nội dung gần gũi đới với trẻ. Những động tác minh họa nhẹ nhàng, dễ làm dễ tập, với những trò chơi gần gũi và dễ hiểu. a) Trẻ biết thể hiện cảm xúc, mạnh dạn, tự tin và hứng thú khi nghe nhạc, nghe hát Nghe nhạc nghe hát góp phần phát triển cảm xúc, mạnh dạn, tự tin và hứng thú của trẻ đối với âm nhạc, hình thành ở trẻ thói quen nghe nhạc có kiến thức, từ đó biết ghi nhớ tác phẩm, phân biệt nội dung, hình thành mối liên hệ giữa âm thanh và cuộc sống Nghe nhạc, nghe hát là một sự tương tác sâu sắc đối với tâm hồn con người. Đây là quá trình phức tạp vì nó liên quan đến sự rung động sâu sắc, tinh tế trong tâm hồn mỗi người. Sự cảm nhận âm nhạc tùy thuộc vào khả năng, kinh nghiệm sống và được tích lũy dần dần. Nghe nhạc, nghe hát là cơ sở để trẻ học hát, vận động, chơi theo nhạc. Vì vậy khi tổ chức hoạt động nghe nhạc, nghe hát cho trẻ cần chọn những bài hát phù hợp lứa tuổi trẻ, bản nhạc phải có giai điệu vui tươi, ngộ nghĩnh, trong sáng, tình cảm thiết tha, có thể cho trẻ nghe thông qua phương tiện như: Ti vi, máy tính, đài, đàn, video…hoặc nghe cô hát. Ngoài ra cho trẻ nghe nhiều, đa dạng các thể loại nhạc khác nhau: Như những bài hát ru, làn điệu dân ca đặc trưng vùng miền khác nhau, gần gũi địa phương nơi trẻ sống. Cho dù nghe dưới hình thức nào, qua phương tiện nào, thể loại nào điều quan trọng là giọng hát phải truyền cảm, chuẩn xác, diễn cảm, kết hợp động tác, điệu bộ phù hợp, hấp dẫn, sử dụng nhạc cụ đệm với âm lượng nhỏ để trẻ nghe rõ lời ca, nội dung và giai điệu của bài hát. Sau đó, lần hát tiếp theo, tôi thay đổi trang phục, sử dụng đạo cụ phù hợp với bài hát, khuyến khích trẻ thể hiện điệu bộ, nét mặt, cùng hưởng ứng theo cô khi nghe nhạc, nghe hát giúp trẻ cảm nhận được sự gần gũi, 15
ấm áp trong từng câu hát, từ đó cảm xúc của trẻ được phát triển một cách tích cực. Ví dụ: Tổ chức cho trẻ nghe nhạc nghe hát bài “Ru em”.. Tôi trò chuyện với trẻ về em bé, sử dụng phương tiện em búp bê đang nằm trên một chiếc võng dung đưa. Sau đó, tôi cho trẻ nghe hát với nhiều hình thức khác nhau: Lần 1: Hát diễn cảm, lời ru ngọt ngào, âm thanh thiết tha tình cảm, kết hợp nét mặt, điệu bộ, âu yếm em bé đang nằm trên võng và trẻ ngồi bên cạnh. Trẻ chú ý lắng nghe và thể hiện lắc lư đầu, tay đong đưa thiết tha tình cảm âu yếm em bé theo lời ru ngọt ngào của cô Lần 2: Tôi hát, kết hợp đệm đàn, khuyến khích trẻ thể hiện cảm xúc theo nhạc của bài hát. Trẻ đứng bên đàn, hai tay chéo trước ngực đong đưa, lắc lư nhẹ nhàng toàn thân theo nhạc và lời bài hát, trả lời được theo suy nghĩ và cảm xúc của mình rất yêu thương em bé Lần 3: Cho trẻ nghe bài hát có trong đĩa hình hát ru với một ca sĩ thể hiện rất tình cảm ngọt ngào. Trong lời ru ngọt ngào đã truyền cho trẻ cảm xúc âm nhạc, yêu quý em bé, em bé đừng khóc nữa, từ đó thêm giàu lòng nhân ái, yêu thương Lần 4: Cho trẻ nghe giai điệu và cô thay đổi trang phục để múa minh họa theo nhạc, tôi cùng hòa với các cháu, khuyến khích cháu cùng hưởng ứng trong làn điệu ru em ngủ theo cô. Thông qua bài hát, bản nhạc ngoài thể hiện cảm xúc, trẻ rất mạnh dạn, tự tin, sự hưởng ứng, lắc lư, nhún nhảy, thể hiện cảm xúc yêu thương cho nên trẻ có cảm giác an toàn, mà nhờ nó trẻ mới vui tươi, hồn nhiên, tự tin mạnh dạn nhún nhảy, đông đưa theo các động tác với lời ru ngọt ngào của cô b) Thể hiện cảm xúc, mạnh dạn, tự tin và hứng thú khi dạy hát Nếu nội dung bài là dạy hát, tôi trình bày bài hát truyền cảm, to, rõ lời, hát hay, hát diễn cảm để thu hút sự chú ý và gợi cho trẻ khả năng tri giác trọn vẹn bài hát, nhằm tạo cảm xúc, lôi cuốn trẻ vào nội dung, hình tượng của bài hát. Khi dạy hát, việc sử dụng đàn để lấy giọng sẽ giúp trẻ hát đúng âm vực. Nếu trẻ hát sai, sửa sai bằng cách cho trẻ nghe đàn giai điệu nhiều lần, trẻ sẽ cảm nhận, điều chỉnh tai nghe và hát đúng hơn. Nếu trẻ hát sai hát mẫu lại và cho trẻ hát theo. Cô có thể hát cùng trẻ, nhóm trẻ, khuyến khích các bạn khác nhún nhảy cùng bạn đang hát, hoặc tôi sẽ đọc lại lời ca hoặc hát theo âm hình, tiết tấu từ mà trẻ hát sai một cách chậm rãi, diễn cảm rồi cho trẻ hát lại theo cô một đến hai lần, sau đó hát lại cả bài và thể hiện điệu bộ nhằm phát triển cảm xúc cho 16
trẻ. Trước khi kết thúc hoạt động dạy hát, tôi cho trẻ tập biểu diễn để giúp trẻ mạnh dạn, tự tin hơn. Ví dụ: Dạy hát bài “Đi học về” trẻ chưa hát luyến láy được từ “Cha mẹ” trong bài. Tôi đã hát mẫu lại cho trẻ nghe, cho trẻ nghe trên đàn nhiều lần, sau đó cho trẻ hát lại cả câu hát. Bài ”Cô và mẹ”: Câu “Cô là mẹ và các cháu là con” thì trẻ hát thành “Cô và mẹ và các cháu là con”. Tôi đọc lại câu đó cho trẻ nghe 2 – 3 lần sau đó hát lại kết hợp với đàn để cho trẻ hát theo cho đúng. Khi trẻ đã thuộc bài hát giúp trẻ hiểu rõ nội dung bài hát, từ đó trẻ thể hiện được những cảm xúc tình cảm riêng của mình. Trẻ thích hát hơn, hứng thú, tự tin biểu diễn ở lớp với bạn, cô hoặc ra sân, trên đường đi học về hát cho mẹ nghe, về nhà. c) Thể hiện cảm xúc, mạnh dạn, tự tin và hứng thú khi vận động theo nhạc Khi tổ chức cho trẻ vận động theo nhạc. Tôi chọn một số vận động đơn giản theo nhạc như: Vừa hát vừa vỗ tay theo nhịp, phách, tiết tấu của bài, lắc lư theo nhạc. Dậm chân, nhún nhảy theo nhịp của bài hát, vỗ tay, cuộn cổ tay, đung đưa tay, vẫy tay theo bài hát, bản nhạc. Vận động, múa các động tác minh họa theo tính chất âm nhạc và nội dung bài hát. Các động tác nâng cao hơn, có thể múa đơn, múa theo nhóm, theo đội hình Vận động tự do: Vận dụng những động tác đã được biết, kết hợp với sáng tạo, cảm thụ âm nhạc của riêng mình để vận động, múa. Khuyến khích trẻ vận động theo lời bài hát, có thể khuyến khích trẻ sử dụng nhạc cụ mua sắm hoặc nhạc cụ cô trẻ cùng tạo nên. Ví dụ: Hai tay giang ngang bắt chước “Vịt vẫy cánh cho khô” trong bài hát “Một con vịt”, tay cầm xắc xô giả vờ vô lăng để bắt chước động tác lái xe trong bài hát “Em tập lái ô tô”… Với sự động viên khích lệ trẻ, thái độ cử chỉ của cô, ánh mắt nụ cười trìu mến yêu thương, vỗ về trẻ, những cảm xúc của cô được truyền đạt sang trẻ giúp trẻ tăng thêm cảm xúc và hứng thú tích cực hơn vào những bản nhạc d) Thể hiện cảm xúc, mạnh dạn, tự tin và hứng thú khi chơi trò chơi âm nhạc Trò chơi âm nhạc cũng tác động trực tiếp đối với sự phát triển cảm xúc của trẻ, đặc biệt tăng cường sự thích thú, hào hứng của trẻ đối với hoạt động âm nhạc. Trò chơi: “Nghe âm thanh đoán nhạc cụ?” “Tai ai tinh”, “Nghe tiếng hát tìm đồ vật”, “Ai nhanh nhất”, “ Âm thanh to nhỏ” “ Nhìn hình đoán 17
tên”: Trong khi tổ chức cho trẻ chơi tôi thể hiện cảm xúc thật tự nhiên, thoải mái và khích lệ trẻ tham gia cùng cô. Ví dụ: Tôi cười thật thích thú, sảng khoái khi trẻ làm một trò gì ngộ nghĩnh, trẻ đoán đúng một nhạc cụ, hoặc tôi có một cử chỉ ngộ nghĩnh, vui nhộn như lắc lắc cái mông lạch bạch như con vịt, mặt hề. Để khơi gợi cảm xúc ở trẻ, khiến trẻ cười to lên một cách thực sự thích thú. Điều quan trọng là khi tổ chức cho trẻ chơi các trò chơi âm nhạc không chỉ là phát triển tai nghe cho trẻ mà giúp trẻ có được trạng thái tinh thần vui vẻ sảng khoái, vui tươi, qua đó phát triển cảm xúc cho trẻ. (Xem phụ lục 3) * Thể hiện cảm xúc, mạnh dạn, tự tin và hứng thú khi hoạt động âm nhạc mọi lúc mọi nơi a) Giờ đón trẻ, thể dục sáng Đây là khoảng thời gian cô chào đón trẻ, thu hút trẻ vào lớp với tâm thế vui vẻ, được che chở, yêu thương, trẻ cảm thấy an toàn và ấm áp khi được đến với cô. Bên cạn đó còn tạo cho phụ huynh sự yên tâm và tin tưởng khi cho trẻ đến lớp. Vì thế tôi luôn tạo không khí vui vẻ nhằm thu hút trẻ đến trường, vì các cháu ở lứa tuổi này chưa tự giác. Giai đoạn này trẻ tạm thời rời ra những tình cảm âu yếm mà bố mẹ đã dành cho trẻ để đến trường, lúc này âm nhạc góp phần tác động rất lớn đối với trẻ. Để cho trẻ tạm quên đi những tình cảm âu yếm, yêu thương của cha mẹ, của gia đình và yên tâm, tự tin khi ở trường. Tôi đón trẻ vào lớp và mở nhạc cho trẻ nghe các bài hát, bản nhạc có giai điệu vui, trong sáng về bạn bè, về gia đình, cô giáo: “Lời chào buổi sáng, lớp chúng mình, cô giáo em, đi nhà trẻ”…Chính những lời ca gần gũi, tươi vui, có giai điệu mượt mà không những thu hút trẻ mà còn tạo cho trẻ tình cảm hồn nhiên, vô tư, chân thực, tự tin, mạnh mẽ hơn. Sử dụng nhạc của trường, các bài hát phù hợp với động tác thể dục, giúp trẻ dễ dàng thực hiện các động tác, dần dần trẻ mạnh dạn hơn, tự tin hơn và thích thú hơn khi được tập thể dục với nhạc, không những tập ở trong lớp mà giúp trẻ mạnh dạn tập ở ngoài sân trường cùng các lớp anh chị mẫu giáo. Với phút thể dục đồng diễn sau giờ thể dục sáng, tôi lựa chọn một số động tác để trẻ thể hiện sao cho phù hợp với tính chất vui nhộn, nhanh chậm trong bài hát như: “Vũ điệu rửa tay” nhạc không lời “Cha cha cha”… b) Giờ hoạt động góc Chuẩn bị âm nhạc, nhạc có lời, không lời, mũ múa, trang phục, đa dạng các loại nhạc cụ… phù hợp với từng chủ đề và khuyến khích trẻ tham gia, động viên trẻ tích cực tham gia và hưởng ứng để thể hiện cảm xúc theo nhạc bài hát. 18
Ví dụ: Chủ đề: “Cô giáo như mẹ hiền”: Cho trẻ nghe hát các bài về cô giáo, hát bài “Bông hồng tặng cô”. Tôi cho trẻ mặc trang phục phù hợp bài hát, tay cầm hoa rực rỡ sắc màu, trẻ biểu diễn văn nghệ chúc mừng cô, trước khi trẻ biểu diễn tôi trò chuyện với trẻ nội dung bài hát. Từ đó giúp trẻ mạnh dạn tự tin để thể hiện được phong cách khi biểu diễn phải làm sao cho tình cảm, trìu mến, vì đó là tình cảm mà trẻ dành tặng cho cô giáo của mình. Ví dụ: Chủ đề: “Con vật”. Trẻ nghe bài “Cò lả”, cô trẻ với trang phục một đàn cò trắng, cô vừa hát vừa âu yếm trẻ, gần gũi với trẻ, cầm tay trẻ, vuốt tay,vuốt má trẻ. Tạo cho trẻ tự tin và thấy ấm áp được cò mẹ che chở và yêu thương. c) Giờ hoạt động ngoài trời Không gian ngoài trời giúp trẻ được thoại mái hít thở không khí trong lành, thỏa mãn nhu cầu vận động của trẻ. Tôi kết hợp tổ chức cho trẻ nghe nhạc, nghe hát, hát cùng cô, chơi trò chơi âm nhạc, hoặc vận động theo nhạc theo từng chủ đề để trẻ hứng thú tích cực tham gia hơn. Ví dụ: Chủ đề: Trường Mầm non. Tôi cho trẻ quan sát về trường của mình kết hợp cho trẻ nghe bài hát “Trường chúng cháu là trường mầm non” giúp trẻ ghi nhớ, khắc sâu hơn về mái trường của mình đang học, thêm yêu trường lớp và ham thích đến lớp hơn. Cho trẻ tham gia trò chuyện, quan sát cây quanh trường, tôi gợi ý cho trẻ hát những bài hát có liên quan đến nội dung hoạt động giúp trẻ hứng thú hơn, đồng thời củng cố những bài hát đã học hiệu quả hơn. Quan sát cây bàng, cho trẻ hát bài “Em yêu cây xanh”, quan sát vườn rau cho trẻ hát “ Em ra vườn rau”… d) Trong giờ ngủ Vào giờ ngủ trưa tôi thường có thói quen hát ru cho trẻ ngủ, bằng những lời ru ấm áp ngọt ngào như dòng sữa mẹ với bài “Lời ru mùa đông”, “Con cò cánh trắng”, “Ru con” dân ca Nam Bộ, “Mẫu tử tình thâm, dạ cổ hoài lang” hay là bài ca dao “Công cha như núi Thái Sơn”. Bên cạnh đó tôi còn sưu tầm các băng đĩa với nhiều thể loại như: Hát ru, làn điệu dân ca ngọt ngào, tha thiết, hòa tấu không lời nhẹ nhàng êm ái, bài hát trong chương trình có giai điệu êm dịu cho trẻ nghe sẽ tạo cho trẻ cảm giác an toàn, yên tâm và giấc ngủ của trẻ ngon hơn, sâu hơn. Cũng chính từ những lời ru ngọt ngào êm ái đó đã giúp trẻ cảm nhận được tình cảm, tình yêu thương của cô giáo như mẹ của mình, như đang được ngủ trong vòng tay ấm áp của mẹ, từ đó cảm xúc âm nhạc dần dần được hình thành trong trẻ. 19
đ) Hoạt động buổi chiều và hoạt động theo ý thích của trẻ Đang trong giấc ngủ đầy ấm áp, thơ ngây thì bản nhạc vui tươi, ngộ nghĩnh, hồn nhiên vang lên “Chú chim xinh xinh gõ ngoài cửa sổ. Hỏi thăm bạn nhỏ thức dậy chưa nào” trẻ tự thức dậy một vài vận động nhẹ nhàng sẽ giúp trẻ tỉnh táo hơn. Qua đó tôi còn hát cho trẻ nghe, cho trẻ chơi trò chơi âm nhạc, có khi tôi cho trẻ làm quen bài hát mới, cho trẻ hát múa tự do theo ý thích của trẻ, từ đó sẽ giúp trẻ phát triển cảm xúc âm nhạc tốt hơn. Hoặc bài hát “ Giờ ăn đến rồi, giờ ăn đến rồi” được mở lên báo hiệu cho trẻ biết chuẩn bị đi rửa tay để ăn cơm, như một lời thúc dục trẻ nhanh nhẹn ra bàn ngồi ăn cơm trưa. Tập cho trẻ ghi nhớ, thói quen hàng ngày ở lớp. e) Thông qua ngày hội ngày lễ Ở trong trường mầm non ngày lễ, ngày hội được coi là một điều kiện, phương tiện giáo dục hiệu quả. Ngày lễ, ngày hội là cơ hội giúp trẻ được lên sân khấu, mạnh dạn tự tin biểu diễn văn nghệ trước mọi người . Hoạt động này không chỉ đem lại cho trẻ niềm vui mà còn làm phong phú ở trẻ những cảm xúc mới mẻ với không khí sôi động, náo nhiệt của các hoạt động âm nhạc bằng những bài hát, điệu múa, trò chơi. Được tham gia vào buổi lễ, hội, đứng trên một sân khấu lớn hay nhỏ, cảm xúc về âm nhạc của trẻ thêm sâu sắc, tầm hiểu biết mở rộng. Trẻ biết thêm những điều mới và củng cố những gì đã lĩnh hội được. Nhờ đó những kỹ năng hoạt động âm nhạc, năng khiếu âm nhạc của trẻ phát triển tốt hơn, Thông qua hội thi “Hội khỏe măng non”, “Giai điệu tuổi hồng” cấp cơ sở, “Văn nghệ mừng xuân mới”, bằng những hình thức biểu diễn các tác phẩm âm nhạc như đồng ca, đơn ca, hát kết hợp múa, hát kết hợp trò chơi, vận động theo nhạc đệm, đều gây cho trẻ những cảm xúc nhất định. Trẻ đã mạnh dạn và tự tin đứng trên sân khấu biểu diễn với bao cảm xúc yêu mến của mọi người dành cho trẻ, giúp trẻ biểu diễn thành công hơn, vui vẻ, hồn nhiên hơn thì sẽ có giá trị giáo dục sâu sắc hơn. 3. Đánh giá đề tài * Đối với trẻ Giờ hoạt động âm nhạc trở nên sinh động, thoải mái hơn, trẻ hứng thú, tham gia một cách tích cực, cô và trẻ gần gũi nhau hơn. Nhiều trẻ đã biết chú ý lắng nghe trọn vẹn bài hát, các vận động của trẻ thành thạo hơn. Đặc biệt trẻ đã mạnh dạn, nhanh nhẹn, tự tin và biết thể hiện cảm xúc khi được thực hiện các hoạt động, ngôn ngữ của trẻ phát triển tốt hơn, trẻ hát rõ lời, hát được trọn vẹn bài hát. 20