Sáng kiến kinh nghiệm: Một số kinh nghiệm nâng cao chất lượng thảo luận nhóm trong phân môn Lịch sử lớp 4

Sáng kiến kinh nghiệm: Một số kinh nghiệm nâng cao chất lượng thảo luận nhóm trong phân môn Lịch sử lớp 4<br /> <br /> MỤC LỤC<br /> Tên nội dung<br /> <br /> Trang<br /> <br /> I. PHẦN MỞ ĐẦU<br /> 1. Lí do chọn đề tài<br /> 2. Mục đích, nhiệm vụ<br /> 3. Đối tượng nghiên cứu<br /> 4. Phạm vi nghiên cứu<br /> 5. Phương pháp nghiên cứu<br /> II. PHẦN NỘI DUNG<br /> 1. Cơ sở lí luận<br /> 2. Thực trạng<br /> 3. Những giải pháp, biện pháp tiến hành<br /> a) Mục tiêu của giải pháp và biện pháp<br /> b) Nội dung và cách thức thực hiện giải pháp, biện pháp<br /> b.1. Giúp giáo viên hiểu được ý nghĩa, vai trò của hoạt động nhóm<br /> b.2. Xác định mục tiêu của hoạt động nhóm trong thiết kế bài soạn<br /> b.3. Chuẩn bị hệ thống câu hỏi để tổ chức cho học siuh thảo luận<br /> b.4. Quy trình thực hiện khi tiến hành thảo luận nhóm<br /> b.5. Thay đổi hình thức dạy học theo nhóm<br /> c) Điều kiện thực hiện các giải pháp, biện pháp<br /> d) Mối quan hệ giữa các giải pháp, biện pháp<br /> e) Kết quả khảo nghiệm, giá trị khoa học của vấn đề nghiên cứu<br /> 4. Kết quả thu được qua khảo nghiệm<br /> III. PHẦN KẾT LUẬN, KIẾN NGHỊ<br /> 1. Kết luận<br /> 2. Kiến nghị<br /> Tài liệu tham khảo<br /> <br /> GV: Lê Minh Hoàng<br /> <br /> 1<br /> <br /> 1<br /> 2<br /> 2<br /> 2<br /> 2<br /> 2<br /> 4<br /> 6<br /> 6<br /> 6<br /> 6<br /> 7<br /> 7<br /> 8<br /> 10<br /> 14<br /> 14<br /> 14<br /> 15<br /> 15<br /> 16<br /> 18<br /> <br /> Trường Tiểu học Trần Phú<br /> <br /> Sáng kiến kinh nghiệm: Một số kinh nghiệm nâng cao chất lượng thảo luận nhóm trong phân môn Lịch sử lớp 4<br /> <br /> I. PHẦN MỞ ĐẦU<br /> 1. Lý do chọn đề tài<br /> Ta thấy rằng, việc dạy học lịch sử trong trường Tiểu học có nhiệm vụ vô<br /> cùng quan trọng cho việc giáo dục con người. Từ những kiến thức lịch sử, học sinh<br /> hiểu biết quá khứ, hiểu biết cội nguồn lịch sử, truyền thống đấu tranh chống ngoại<br /> xâm của dân tộc Việt Nam. Qua đó bồi dưỡng và phát triển ở học sinh những thái<br /> độ và thói quen ham học hỏi, tìm hiểu và khám phá thế giới xung quanh; yêu thiên<br /> nhiên, con người, đất nước và có ý thức bảo vệ cảnh quan thiên nhiên, các di sản<br /> văn hoá gần gũi với các em.<br /> Mục tiêu chương trình phân môn Lịch sử lớp 4 nhằm cung cấp cho học sinh<br /> một số kiến thức cơ bản, thiết thực về: các sự kiện, hiện tượng, nhân vật lịch sử<br /> tiêu biểu, tương đối có hệ thống theo dòng thời gian của lịch sử Việt nam từ buổi<br /> đầu dựng nước cho tới đầu thế kỉ XIX. Dạy lịch sử bước đầu hình thành và rèn<br /> luyện cho học sinh các kĩ năng: quan sát sự vật, hiện tượng; thu thập, tìm kiếm tư<br /> liệu lịch sử từ các nguồn khác nhau. Nêu thắc mắc, đặt câu hỏi trong quá trình học<br /> tập và chọn thông tin để giải đáp. Nhận biết đúng các sự vật, sự kiện, hiện tượng<br /> lịch sử; trình bày lại kết quả học tập bằng lời nói, bài viết, hình vẽ, sơ đồ,... Vận<br /> dụng các kiến thức đã học vào thực tiễn đời sống.<br /> Phần lớn học sinh không thích học phân môn Lịch sử vì nội dung kiến thức<br /> quá dài, nhiều sự kiện khó nhớ, hơn nữa các em cho rằng đó chỉ là môn phụ, không<br /> quan trọng,... Để nâng cao chất lượng dạy học phân môn Lịch sử, việc đổi mới<br /> phương pháp dạy của thầy và phương pháp học của trò là điều rất cần thiết. Có rất<br /> nhiều phương pháp giảng dạy tốt phân môn Lịch sử, trong đó “Thảo luận nhóm” là<br /> một trong những phương pháp giúp học sinh học tập có hiệu quả một cách nhanh<br /> nhất. Khi học theo nhóm học sinh sẽ được thảo luận theo từng vấn đề của bài học,<br /> đó là cơ hội cho mọi học sinh tham gia hoạt động học tập. Thảo luận nhóm cũng là<br /> cơ hội cho học sinh học hỏi l n nhau, h trợ nhau về cách tìm kiếm giải pháp để<br /> giải quyết những tình huống trong bài học. Khi học theo nhóm, học sinh có thể<br /> cùng nhau đạt được những điều mà các em không làm được một mình mà phải giải<br /> quyết bằng cách là mọi người trong nhóm đóng góp một phần hiểu biết của mình<br /> rồi cả nhóm tập hợp thành một cách giải quyết tốt nhất nhiệm vụ nhận thức mà<br /> giáo viên giao. Qua đó tính tích cực, chủ động của học sinh được phát huy đến cao<br /> độ.<br /> Tuy nhiên trong thực tế giảng dạy hiện nay, phương pháp học theo nhóm<br /> v n còn một số giáo viên chưa nắm vững, ít khi thực hiện hoặc có thực hiện thì<br /> cũng mang tính hình thức, chưa phát huy được hiệu quả tích cực của nó. Vì vậy<br /> GV: Lê Minh Hoàng<br /> <br /> 2<br /> <br /> Trường Tiểu học Trần Phú<br /> <br /> Sáng kiến kinh nghiệm: Một số kinh nghiệm nâng cao chất lượng thảo luận nhóm trong phân môn Lịch sử lớp 4<br /> <br /> nhiều năm qua bản thân tôi tìm hiểu thực trạng về phương pháp học nhóm để tìm<br /> những giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả của phương pháp này, góp phần nâng cao<br /> chất lượng giáo dục ở nhà trường phổ thông.<br /> Từ những nội dung phân tích trên, tôi mạnh dạn chọn đề tài Một số kinh<br /> nghiệm nâng cao chất lượng trong dạy học thảo luận nhóm môn Lịch sử lớp 4 làm<br /> đề tài nghiên cứu và thực hiện trong năm học này.<br /> 2. Mục tiêu, nhiệm vụ của đề tài<br /> - Mục tiêu :<br /> Nghiên cứu nội dung chương trình, mục tiêu của phân môn Lịch sử mối<br /> quan hệ các sự kiện, hiện tượng, nhân vật lịch sử tiêu biểu theo dòng thời gian của<br /> lịch sử Việt Nam từ buổi đầu dựng nước cho tới nửa đầu thế kỉ XIX. Thu nhập, tìm<br /> kiềm tư liệu lịch sử từ các nguồn thông tin khác nhau giúp học sinh có hứng thú<br /> khi học Lịch sử.<br /> - Nhiệm vụ của đề tài :<br /> Nghiên cứu phương pháp dạy học môn Lịch sử từ đó tìm ra phương pháp<br /> dạy học phù hợp với đối tượng học sinh.<br /> Nghiên cứu các hoạt động để giúp học sinh thảo luận nhóm có hiệu quả.<br /> Tìm ra các phương pháp dạy học phù hợp để nâng cao chất lượng học tập<br /> của học sinh và làm nền tảng vững chắc cho những năm học tiếp theo.<br /> 3. Đối tượng nghiên cứu<br /> Tất cả giáo viên và học sinh lớp 4, trường Tiểu học Trần Phú huyện Krông<br /> Ana - Tỉnh Đắk Lắk.<br /> 4. Phạm vi nghiên cứu<br /> Các dạng bài trong phân môn Lịch sử lớp 4.<br /> Phương pháp dạy học theo nhóm.<br /> 5. Phương pháp nghiên cứu<br /> Phương pháp nghiên cứu tài liệu.<br /> Phương pháp quan sát.<br /> Phương pháp nghiên cứu sản phẩm hoạt động (kết quả học tập của học sinh)<br /> Phương pháp tổng kết kinh nghiệm.<br /> Phương pháp phân tích, tổng hợp.<br /> II. PHẦN NỘI DUNG<br /> 1. Cơ sở lí luận<br /> Việc dạy Lịch sử trong nhà trường là cung cấp cho học sinh những kiến thức<br /> GV: Lê Minh Hoàng<br /> <br /> 3<br /> <br /> Trường Tiểu học Trần Phú<br /> <br /> Sáng kiến kinh nghiệm: Một số kinh nghiệm nâng cao chất lượng thảo luận nhóm trong phân môn Lịch sử lớp 4<br /> <br /> cơ bản về lịch sử dân tộc qua các thời kì, giúp cho học sinh nhận thức được một<br /> cách rõ ràng, sâu sắc sự phát triển của đất nước, của dân tộc. Thông qua những<br /> kiến thức lịch sử, giáo viên phân tích các sự kiện lịch sử, làm cho học sinh nhận<br /> thức rõ động lực phát triển của xã hội, thấy rõ vai trò của quần chúng nhân dân và<br /> của cá nhân trong lịch sử. Bằng những sự kiện lịch sử, giáo viên chọn lọc, phân<br /> tích, tái hiện lại quá khứ đúng như nó đã từng tồn tại nhằm khắc sâu kiến thức lịch<br /> sử cho học sinh.<br /> Người giáo viên là cầu nối để đưa các em đến gần hơn với những trang lịch<br /> sử hào hùng của ông cha ta. Nhưng làm được điều đó trước hết người giáo viên<br /> phải có kiến thức, am hiểu về lịch sử dân tộc và bản thân người giáo viên phải yêu<br /> mến, tự hào về lịch sử thì mới thực sự làm tròn trách nhiệm vẻ vang đó.<br /> Nhưng hiện nay, việc dạy học theo phương pháp thảo luận nhóm còn gặp<br /> một số hạn chế như sau:<br /> Phần lớn các tiết có tổ chức thảo luận nhóm đều vượt quá thời gian một tiết<br /> dạy hoặc để đảm bảo thời gian thì giáo viên cắt xén thời gian của các phần, các<br /> khâu khác d n đến phân phối thời gian trong tiết dạy không hợp lí.<br /> Thực hiện không đầy đủ các bước quy trình thảo luận nhóm như chỉ nêu câu<br /> hỏi cho học sinh thảo luận rồi cho các nhóm báo cáo. Sau đó giáo viên nhận xét<br /> đúng, sai, đầy đủ hay chưa đầy đủ nội dung của các nhóm và chốt ý. Làm như vậy<br /> sẽ thiếu một bước quan trọng là cho học sinh trong nhóm hoặc các nhóm khác<br /> nhận xét, bổ sung làm rõ vấn đề. Vì thế m i nhóm chỉ quan tâm đến câu hỏi của<br /> nhóm mình mà không cần biết đến câu hỏi của nhóm khác d n đến kết quả là học<br /> sinh nhận thức không đầy đủ nội dung bài học.<br /> Một số giáo viên lại có quan niệm là tổ chức bao nhiêu nhóm thì phải đưa ra<br /> bấy nhiêu câu hỏi. Vì thế, khi các nhóm thảo luận và lần lượt báo cáo xong số câu<br /> trả lời giáo viên đưa ra, tổ chức cho các nhóm nhận xét, bổ sung chéo l n nhau, rồi<br /> giáo viên chốt lại thì cũng sắp hết thời gian tiết học. Phần thảo luận nhóm kéo quá<br /> dài như vậy sẽ gây nên tâm lí nhàm chán trong học sinh, tiết học rời rạc. Có giáo<br /> viên muốn rút ngắn thời gian thảo luận nhóm để đảm bảo thời gian tiết dạy bằng<br /> cách đưa ra những câu hỏi rất đơn giản ở dạng “câu hỏi đóng” (đúng, sai, có,<br /> không) hoặc nhìn vào sách giáo khoa hay nhìn ảnh là đã biết được nội dung trả lời,<br /> làm cho hoạt động thảo luận trở nên tẻ nhạt, mang tính hình thức. Học sinh trong<br /> nhóm không cần đóng góp ý kiến, chỉ cần một mình thư ký hoặc nhóm trưởng mở<br /> sách giáo khoa, ghi lại nội dung trả lời là xong, không cần phải xin ý kiến các bạn<br /> trong nhóm. Chưa có hình thức biện pháp kích thích đối với những học sinh ít hợp<br /> tác hoặc học yếu tham gia thảo luận nên trong nhóm chỉ có một số ít học sinh hoạt<br /> động.<br /> GV: Lê Minh Hoàng<br /> <br /> 4<br /> <br /> Trường Tiểu học Trần Phú<br /> <br /> Sáng kiến kinh nghiệm: Một số kinh nghiệm nâng cao chất lượng thảo luận nhóm trong phân môn Lịch sử lớp 4<br /> <br /> Tổ chức quy mô nhóm không hợp lí: một lớp học có khoảng 32 học sinh mà<br /> chỉ tổ chức 4 nhóm thì rất khó thảo luận, nhiều học sinh không có ch ngồi, phải<br /> đứng vây quanh gây mất trật tự và chỉ mang tính hình thức.<br /> 2. Thực trạng<br /> a) Thuận lợi, khó khăn<br /> - Thuận lợi:<br /> Luôn được sự quan tâm của các cấp và nhà trường, tạo mọi điều kiện thuận<br /> lợi cho giáo viên và học sinh về cơ sở vật chất. Đồ dùng dạy học cũng được trang<br /> bị tương đối đầy đủ.<br /> Bản thân đã dạy lớp Bốn nhiều năm cũng có chút ít kinh nghiệm trong giảng<br /> dạy. Học sinh đã có ý thức học tập, ham học hỏi, chuyên cần.<br /> Hiện nay đã có nhiều nguồn thông tin, sách báo để giáo viên tham khảo,<br /> nghiên cứu, tự học để nâng cao tay nghề. Nội dung chương trình đã được lựa chọn<br /> biên soạn phù hợp với lứa tuổi học sinh và được sắp xếp theo dòng thời gian, giai<br /> đoạn lịch sử giúp các em dễ dàng tiếp cận và ham thích học lịch sử.<br /> Màu sắc, hình ảnh, kênh hình, kênh chữ,… trong sách giáo khoa sinh động,<br /> hài hòa. Trong m i bài học có câu hỏi in nghiêng giúp giáo viên tổ chức cho học<br /> sinh khai thác thông tin dễ dàng, cuối bài có phần nội dung bài học được in đậm<br /> bằng chữ màu giúp học sinh dễ nhớ.<br /> - Khó khăn:<br /> Về giáo viên: Ngại dạy phân môn Lịch sử do không nắm chắc các nhân vật,<br /> sự kiện lịch sử.<br /> Về học sinh: Đa số các em chỉ dành nhiều thời gian, tâm sức cho môn Toán<br /> và môn Tiếng Việt, chưa coi trọng học lịch sử, xem đây là phân môn phụ. Một số<br /> em chưa hiểu được ý nghĩa của môn học nên chưa có ý thức tìm tòi, nghiên cứu<br /> nguồn sử liệu về lịch sử.<br /> b) Thành công, hạn chế<br /> - Thành công<br /> Sau khi thực hiện đề tài giáo viên yêu thích phân môn này hơn, có nhiều<br /> hiểu biết sâu hơn về nội dung chương trình, phương pháp dạy học theo nhóm và<br /> một số kinh nghiệm trong dạy Lịch sử cho học sinh.<br /> Học sinh yêu thích và quan tâm đều tất cả các môn học, có hứng thú học và<br /> tìm hiểu lịch sử, đặc biệt các em tự hào, yêu quý con người và đất nước Việt Nam<br /> hơn.<br /> - Hạn chế<br /> GV: Lê Minh Hoàng<br /> <br /> 5<br /> <br /> Trường Tiểu học Trần Phú<br /> <br />