Sáng kiến kinh nghiệm: Nghiên cứu và thiết kế phần thực hành về địa lí địa phương nhằm nâng cao chất lượng dạy học môn địa lí 12 - THPT

SỞ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO KHÁNH HÒA<br /> TRƯỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG CHUYÊN LÊ QUÍ ĐÔN<br /> <br /> SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM<br /> <br /> NGHIÊN CỨU VÀ THIẾT KẾ<br /> PHẦN THỰC HÀNH<br /> VỀ ĐỊA LÍ ĐỊA PHƯƠNG<br /> NHẰM NÂNG CAO<br /> CHẤT LƯỢNG DẠY HỌC<br /> MÔN ĐỊA LÍ 12 - THPT<br /> <br /> Tên tác giả: ĐOÀN VĂN XUÂN<br /> Giáo viên môn Địa lí<br /> <br /> NĂM HỌC 2013 – 2014<br /> MỤC LỤC<br /> <br /> 1<br /> <br /> I. ĐẶT VẤN ĐỀ……………………………………………………………………..1<br /> 1. Lí do chọn đề tài………………………………………………………………3<br /> 2. Mục đích nghiên cứu……………………………………………………….…4<br /> 3. Đối tượng nghiên cứu…………………………………………………………4<br /> 4. Phương pháp nghiên cứu……………………………………………………...4<br /> II. GIẢI QUYẾT VẤN ĐỀ…………………………………………………….……4<br /> 1. Cơ sở lí luận……………………………………………………………….…..4<br /> 2. Thực trạng ………………………………………………………………….…5<br /> 3. Các biện pháp tiến hành…………………………………………………….…6<br /> 3.1.<br /> <br /> Thiết kế các tiết của phần thực hành : Địa lí địa phương………….6<br /> <br /> 3.2.<br /> <br /> Viết tài liệu ĐỊA LÍ TỈNH KHÁNH HÒA……………………….….9<br /> <br /> 3.2.1. Vị trí địa lí, phạm vi lãnh thổ, phân chia đơn vị hành chính……. 10<br /> 3.2.2. Đặc điểm tự nhiên và tài nguyên thiên nhiên…………………….21<br /> 3.2.3. Dân cư và xã hội…………………………………………………..31<br /> 3.2.4. Kinh tế…………………………………………………………….39<br /> 4. Hiệu quả……………………………………………………………………...58<br /> III. KẾT LUẬN, KHUYẾN NGHỊ………………………………………………..61<br /> TÀI LIỆU THAM KHẢO…………………………………………………………62<br /> PHỤ LỤC…………………………………………………………………………...64<br /> <br /> 2<br /> <br /> Tên đề tài:<br /> NGHIÊN CỨU VÀ THIẾT KẾ PHẦN THỰC HÀNH<br /> VỀ ĐỊA LÍ ĐỊA PHƯƠNG NHẰM NÂNG CAO CHẤT LƯỢNG<br /> DẠY HỌC MÔN ĐỊA LÍ 12 – THPT<br /> Tác giả, đơn vị công tác:<br /> ĐOÀN VĂN XUÂN - Trường THPT chuyên Lê Quí Đôn, Khánh Hòa<br /> I. ĐẶT VẤN ĐỀ<br /> 1. Lí do chọn đề tài<br /> Trong chương trình Địa lí lớp 12 trung học phổ thông, phần về Địa lí địa<br /> phương: Tìm hiểu địa lí tỉnh, thành phố nơi học sinh đang sống. Sau bài thực hành,<br /> học sinh cần đạt được các mục tiêu :<br /> - Hiểu và nắm vững được một số đăc điểm nổi bật về vị trí địa lí, đặc điểm<br /> tự nhiên và tài nguyên thiên nhiên, đặc điểm kinh tế - xã hội, đặc điểm một số<br /> ngành kinh tế chính của tỉnh Khánh Hòa nơi học sinh đang sống.<br /> - Phát triển các kĩ năng : bản đồ, biểu đồ, bảng số liệu thống kê.<br /> - Biết cách thu thập và xử lí thông tin; viết và trình bày báo cáo về một vấn<br /> đề của địa phương.<br /> - Bước đầu nghiên cứu khoa học và biết tổ chức hội nghị khoa học.<br /> - Qua bài thực hành, sẽ tăng thêm tình yêu quê hương, ý thức xây dựng và bảo<br /> vệ quê hương, đặc biệt trong giai đoạn phát triển mới.<br /> Tuy nhiên, để thực hiện phần thực hành này, qua nhiều năm, mặc dù thực<br /> hiện đúng theo yêu cầu hướng dẫn ở sách giáo khoa, sách giáo viên, nhưng việc<br /> thực hiện còn nhiều khó khăn và hạn chế sau:<br /> - Trong chương trình và sách giáo khoa qui định 1 tiết dành cho học sinh<br /> chuẩn bị và viết báo cáo về một vấn đề địa lí địa phương là điểu rất khó (tiết còn<br /> lại để trình<br /> bày báo cáo). Trên thực tế, học sinh cần có nhiều thời gian để chuẩn bị.<br /> - Tài liệu địa lí địa phương tỉnh Khánh Hòa cho đến nay vẫn chưa có trong<br /> nhà trường phổ thông.<br /> - Học sinh rất lúng túng trong việc thu thập và xử lí thông tin.<br /> Vì vậy, phần thực hành Địa lí địa phương qua nhiều năm thực hiện, chất<br /> lượng và hiệu quả còn hạn chế.<br /> 2. Mục đích nghiên cứu<br /> - Thiết kế thực hiện phần “ Địa lí địa phương” dựa trên yêu cầu của chương<br /> trình Địa lí 12 hiện hành.<br /> 3<br /> <br /> - Viết tài liệu “ Địa lí tỉnh Khánh Hòa” nhằm tạo nguồn tài liệu cơ bản cho<br /> giáo viên và học sinh lớp 12 thực hiện phần “ Địa lí địa phương” được thuận lợi<br /> hơn.<br /> - Qua đó, nhằm nâng cao hiệu quả và chất lượng dạy học Địa lí 12 – THPT,<br /> trước hết ở trường THPT chuyên Lê Quí Đôn, sau đó để trao đổi kinh nghiệm với<br /> đồng nghiệp trong toàn tỉnh.<br /> 3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu<br /> - Đối tượng nghiên cứu: Lãnh thổ tỉnh Khánh Hòa.<br /> Phạm vi nghiên cứu : Giới hạn nội dung phù hợp việc thực hiện<br /> giảng dạy Địa lí địa phương trong nhà trường phổ thông.<br /> 4. Phương pháp nghiên cứu<br /> - Phương pháp nghiên cứu lý thuyết :<br /> + Phân tích<br /> + Tổng hợp<br /> + Phân loại<br /> + Hệ thống<br /> + Đánh giá<br /> - Phương pháp nghiên cứu thực tiễn:<br /> + Quan sát khoa học<br /> + Tổng kết kinh nghiệm<br /> II. GIẢI QUYẾT VẤN ĐỀ<br /> 1. Cơ sở lí luận<br /> Theo tác giả Nguyễn Gia Cốc trong tác phẩm Chất lượng đích thực của giáo<br /> dục đào tạo, năm 1997, “Chất lượng dạy học chính là chất lượng của người học<br /> hay tri thức phổ thông mà người học lĩnh hội được. Vốn học vấn phổ thông toàn<br /> diện vững chắc ở mỗi người là chất lượng đích thực của dạy học ”.<br /> Khái niệm chất lượng dạy học liên quan mật thiết với khái niệm hiệu quả<br /> dạy học. Nói đến hiệu quả dạy học tức là nói đến mục tiêu đã đạt được ở mức độ<br /> nào, sự đáp ứng kịp thời yêu cầu của nhà trường, chi phí tiền của, sức lực và thời<br /> gian cần thiết ít nhất nhưng lại mang lại kết quả cao nhất. Chất lượng dạy học được<br /> nhìn từ góc độ là giá trị tăng thêm, cách nhìn này muốn nói lên tác động ảnh hưởng<br /> của nhà trường với người học. Để thực hiện việc đánh giá, người ta chuyển mục<br /> tiêu dạy học sang hệ thống tiêu chí. Thông thường dựa trên 3 tiêu chí cơ bản: Kiến<br /> thức - Kỹ năng - Thái độ.<br /> Chất lượng dạy học càng cao càng làm phong phú thêm kiến thức, kĩ năng,<br /> thái độ, giá trị và hành vi của người học.<br /> Chất lượng dạy học ở trường trung học phổ thông liên quan chặt chẽ đến yêu<br /> cầu kinh tế - xã hội của đất nước. Sản phẩm dạy học được xem là có chất lượng<br /> 4<br /> <br /> cao khi nó đáp ứng tốt mục tiêu giáo dục mà yêu cầu kinh tế - xã hội đặt ra với<br /> giáo dục trung học phổ thông.<br /> Vì vậy, việc nâng cao chất lượng dạy học là một yêu cầu thường xuyên và<br /> rất thiết yếu đối với giáo viên, nhất là trong tình hình kinh tế – xã hội của đất nước<br /> đang có những chuyển biến sâu sắc.<br /> Việc nâng cao chất lượng dạy học có nhiều giải pháp như tăng cường đổi<br /> mới phương pháp dạy học, đổi mới kiểm tra đánh giá, đổi mới cách biên soạn sách<br /> giáo khoa, đổi mới phương thức chọn môn học cho từng lớp của từng cấp học, đổi<br /> mới cách tuyển sinh vào các trường Đại học, Cao đẳng Sư phạm… Ngoài ra, trong<br /> từng phần, từng chương, từng bài, cũng cần có sự nhìn nhận thực tế để có những<br /> cải tiến, điều chỉnh trong quá trình thực hiện.<br /> 2. Thực trạng<br /> 2.1. Thuận lợi<br /> - Được sự quan tâm của các cấp lãnh đạo trong việc viết sáng kiến kinh<br /> nghiệm, nghiên cứu khoa học sư phạm ứng dụng nhằm góp phần nâng cao chất<br /> lượng dạy học, đặc biệt, nhà trường luôn tạo điều kiện thuận lợi để giáo viên thực<br /> hiện đề tài.<br /> - Học sinh trường chuyên nhìn chung có ý thức học tập tốt, chăm chỉ, có năng<br /> lực lĩnh hội, tự học.<br /> - Địa lí địa phương – Tỉnh Khánh Hòa là một đề tài cần thiết, có khả năng tạo<br /> hấp dẫn cho học sinh trong việc tìm hiểu về quê hương mình đang sống.<br /> - Nguồn tài liệu khá phong phú và đa dạng, nguồn thông tin trên các phương<br /> tiện thông tin đại chúng, các trang web của các cơ quan, ban ngành, các tổ chức<br /> kinh tế – xã hội..., đặc biệt một số tác phẩm nghiên cứu chuyên sâu về tỉnh Khánh<br /> Hòa (Địa chí Khánh Hòa, Ủy ban nhân dân tỉnh Khánh Hòa, Nxb Chính trị quốc<br /> gia, năm 2003; Du lịch Khánh Hòa từ cuối thế kỉ XIX đến nay, Nguyễn Thị Kim<br /> Hoa, Nxb Chính trị quốc gia, năm 2006…).<br /> 2.2. Khó khăn, hạn chế<br /> - Môn Địa lí, trong thực tế vẫn chưa có vị trí đáng kể trong nhà trường phổ<br /> thông, vẫn như là một môn “phụ” nên học sinh và cả phụ huynh ít quan tâm.<br /> - Học sinh ở trường chuyên thường tập trung nhiều vào các môn chuyên để<br /> đáp ứng cho các kì thi học sinh giỏi cấp tỉnh, cấp quốc gia, sau đó là thi đại học<br /> nên việc học môn Địa lí có hạn chế nhất định (Trường trung học phổ thông chuyên<br /> Lê Quí Đôn, Khánh Hòa không có lớp chuyên Địa lí, đồng thời học sinh thi đại<br /> học khối C hàng năm rất ít). Vì vậy, để có thời gian chuẩn bị cho việc thực hành<br /> phần tìm hiểu “Địa lí địa phương – Tỉnh Khánh Hòa” rất khó khăn đối với học<br /> sinh.<br /> - Tài liệu chính thức về Địa lí tỉnh Khánh Hòa sử dụng trong nhà trường phổ<br /> thông đến nay vẫn chưa có. Tài liệu trên các phương tiện thông tin thì phân tán, các<br /> tác phẩm về tỉnh Khánh Hòa thì chuyên sâu.<br /> 5<br /> <br />