Sáng kiến kinh nghiệm THPT: Câu lạc bộ nơi rèn kỹ năng cho học sinh trường THPT Lê Lợi

Chia sẻ: _ _ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:64

Thêm vào BST

Báo xấu

24
lượt xem 5
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Mục đích nghiên cứu sáng kiến "Câu lạc bộ nơi rèn kỹ năng cho học sinh trường THPT Lê Lợi" nhằm xây dựng hệ thống các cơ sở lý luận về kỹ năng, các kỹ năng cần giáo dục mà học sinh THPT cần có, vai trò và hoạt động của CLB trong các trường THPT trong việc hình thành các kỹ năng cho các em. Tìm hiểu thực tế hoạt động của các CLB tại trường THPT Lê Lợi trong việc hình thành kỹ năng cho các em học sinh tại trường từ đó chia sẻ kinh nghiệm tổ chức sinh hoạt câu lạc bộ trong việc hình thành và giáo dục kỹ năng cho học sinh của bản thân cùng đồng nghiệp.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Sáng kiến kinh nghiệm THPT: Câu lạc bộ nơi rèn kỹ năng cho học sinh trường THPT Lê Lợi

SỞ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO NGHỆ AN TRƯỜNG THPT LÊ LỢI -------- TÊN ĐỀ TÀI CÂU LẠC BỘ NƠI RÈN KỸ NĂNG CHO HỌC SINH TRƯỜNG THPT LÊ LỢI Thuộc môn/Lĩnh vực: Kỹ năng sống Người thực hiện: - Trần Bá Hộ - Phó bí thư Đoàn trường - Đặng Trọng Bảo – Tổ trưởng tổ chuyên môn - Nguyễn Thị Nhung – Chủ tịch HLHTN Tổ bộ môn: Xã Hội Năm thực hiện: 2021- 2022 Số điện thoại: 0916404106 Năm học 2021 - 2022 1
MỤC LỤC PHẦN I: ĐẶT VẤN ĐỀ 1.1 Lí do chọn đề tài ................................................................................................. 4 1.2. Mục đích nghiên cứu 5 1.3. Phạm vi nghiên cứu .......................................................................................... 6 1.4 Nhệm vụ nghiên cứu .......................................................................................... 6 1.5 Phương pháp nghiên cứu .................................................................................. 6 1.6 Tính mới của đề tài ............................................................................................ 7 PHẦN II: NỘI DUNG NGHIÊN CỨU 2.1. Cơ sở lý luận ...................................................................................................... 8 2.1.1 Các khái niệm liên quan ................................................................................... 8 2.1.1.1 Câu lạc bộ ..................................................................................................... 8 2.1.1.2 Khái niệm về kỹ năng .................................................................................... 9 2.1.2 Các kĩ năng cần giáo dục cho học sinh THPT............................................... 11 2.1.2.1 Các kĩ năng cứng......................................................................................... 11 2.1.2.2 Những kỹ năng mềm cho học sinh THPT cần thiết ..................................... 12 2.1.3 Ý nghĩa của giáo dục kĩ năng cho học sinh THPT ......................................... 14 2.1.4 Vai trò hoạt động CLB trong giáo dục kĩ năng cho cho học sinh THPT. ..... 16 2.2 Thực trạng giáo dục kĩ năng thông qua hoạt động CLB ở trường THPT .... 18 2.2.1 Thực trạng ...................................................................................................... 18 2.2.2 Nguyên nhân ................................................................................................... 19 2.2.3 Xu hướng giáo dục kĩ năng cho học sinh trong nhà trường. ......................... 19 2.3 Khái quát về hoạt động của câu lạc bộ tại trường THPT Lê Lợi. ................. 21 2.3.1 Khái quát chung ............................................................................................. 21 2.3.1.1 Lịch sử của nhà trường. .............................................................................. 21 2.3.1.2 Các hoạt động nổi bật của nhà trường, Đoàn trường, Hội Liên Hiệp Thanh Niên trong giáo dục kĩ năng cho học sinh. ............................................................. 24 2.3.2 Khái quát về hoạt động của các câu lạc bộ trong nhà trường. .................... 26 2.4 Giáo dục kĩ năng cho học sinh thông qua các hoạt động của câu lạc bộ tại trường THPT Lê Lợi ............................................................................................................. 26 2.4.1 Câu lạc bộ môn học........................................................................................ 28 2.4.2 Câu lạc bộ thiện nguyện ................................................................................. 33 2.4.3 Câu lạc bộ kiến thức, kỹ năng, thư viện ......................................................... 38 2
2.4.3.1 Tổ cộng tác viên thư viên ............................................................................ 38 2.4.3.2 Câu lạc bộ lý luận trẻ .................................................................................. 41 2.4.4 Câu lạc bộ năng khiếu văn nghệ, thể dục thể thao ........................................ 43 2.5. Một số chương trình, hoạt động lớn của các câu lạc bộ trường THPT Lê Lợi năm học 2021- 2022. .............................................................................................. 46 2.6. Một số giải pháp nâng cao hiệu quả hoạt động của các câu lạc bộ trong trường THPT Lê Lợi .............................................................................................. 47 2.6.1. Giải pháp chung ............................................................................................ 47 2.6.2 Các bước thành lập câu lạc bộ ...................................................................... 49 2.6.3. Một số hình thức sinh hoạt CLB thu hút hiệu quả thành viên và rèn luyện kỹ năng cho học sinh. ................................................................................................... 49 2.6.3.1. Sinh hoạt câu lạc bộ theo hình thức sân khấu hoá .................................... 49 2.6.3.1.1 Sân khấu hóa là gì ? ................................................................................. 49 2.6.3.1.2 Quy trình tổ chức 1 buổi sinh hoạt câu lạc bộ theo hình thức sân khấu hoá. ................................................................................................................................. 52 2.6.3.2. Sinh hoạt câu lạc bộ theo chủ đề hàng tháng ............................................ 53 2.6.3.2.1 Sinh hoạt theo chủ đề. .............................................................................. 53 2.6.3.2.2 Quy trình tổ chức sinh hoạt theo chủ đề hàng tháng. .............................. 54 2.6.3.3. Sinh hoạt câu lạc bộ bằng hình thức các trò chơi, game show, ngoại khoá. ................................................................................................................................. 55 2.6.3.3.1. Khái niệm: ............................................................................................... 55 2.6.3.4. Sinh hoạt câu lạc bộ theo hình thức tham quan học tập............................ 57 2.6.3.4.1 Sinh hoạt theo hình thức tham quan học tập ........................................... 57 2.6.3.4.2 Quy trình thiết kế và tổ chức thực hiện sinh hoạt câu lạc bộ bằng hình thức tham quan học tập ................................................................................................... 57 PHẦN III: KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ 3.1. Kết luận ............................................................................................................ 59 3.1.1. Quá trình nghiên cứu đề tài .......................................................................... 59 3.1.2. Ý nghĩa của đề tài .......................................................................................... 59 3.2. Kiến nghị.......................................................................................................... 62 TÀI LIỆU THAM KHẢO 3
CÁC DANH MỤC, TỪ NGỮ VIẾT TẮT CLB: Câu lạc bộ BCH: Ban chấp hành GV: Giáo viên HS: Học sinh PPDH: Phương pháp dạy học THPT: Trung học phổ thông 4
PHẦN I: ĐẶT VẤN ĐỀ 1.1 Lí do chọn đề tài Chương trình giáo dục phổ thông mới 2018 của Bộ GD&ĐT được xây dựng theo định hướng phát triển phẩm chất và năng lực của học sinh, đồng thời khẳng định phải “tạo môi trường học tập và rèn luyện giúp học sinh phát triển hài hòa về thể chất và tinh thần, trở thành người học tích cực, tự tin, biết vận dụng các phương pháp học tập tích cực để hoàn chỉnh các tri thức và kĩ năng nền tảng, có ý thức lựa chọn nghề nghiệp và học tập suốt đời... ”. Từ đó cho ta thấy chương trình giáo dục phổ thông mới không chỉ chú trọng giáo dục học sinh cả về trí tuệ, nhân cách mà còn chú trọng rèn luyện kĩ năng nhằm hình thành nhân cách con người Việt Nam trong thời đại mới. Bậc học trung học phổ thông là một bậc học có tính chất bản lề trong việc hình thành nhân cách, rèn luyện kĩ năng cho các em học sinh trước ngưỡng cửa cuộc đời, các em có thể học lên các bậc học cao hơn, học nghề,… và cũng có thể hoà nhập xã hội, cũng là bậc học nhằm hoàn thiện kiến thức, kĩ năng cơ bản của mỗi công dân tương lai của đất nước. Trong môi trường giáo dục trung học phổ thông các em không chỉ được giáo dục kiến thức về văn hoá, các môn khoc học tự nhiên như toán học, vật lý, hoá học, các môn khoa học xã hội như ngữ văn, lịch sử, địa lí, hay các lĩnh vực về công nghệ, tin học, hay giáo dục công dân, học nghề,… rèn luyện về nhân cách thông qua các tuần sinh hoạt công dân, các buổi hướng nghiệp, ngoại khoá các lễ mít tinh, chào cờ tuyên truyền, còn được tham gia các hoạt động đoàn thể, các phong trào văn hoá, văn nghệ, thể dục, thể thao,…do các tổ chức chuyên môn cũng như đoàn thể của nhà trường tổ chức nhằm hoàn thiện cả về trí lực, thể lực và các kĩ năng cho các em học sinh trước ngưỡng cửa của cuộc đời. Hoạt động câu lạc bộ trong trường trung học phổ thông rất đa dạng và phong phú, từ các câu lạc bộ môn học, các câu lạc bộ kĩ năng của đoàn, hội, các câu lạc bộ theo sở thích và năng khiếu của các em học sinh, các câu lạc bộ văn nghệ, thể dục, thể thao,… với sự hoạt động đa dạng của các câu lạc bộ sẽ giúp các em rèn kỹ năng sống, bởi vì trong một môi trường mới có nhiều cơ hội phát triển bản thân, các em sẽ tận dụng và phát huy những khả năng của mình, tạo điều kiện thực hành những 5
điều đã học nhằm ngày càng tự hoàn thiện mình hơn trong cuộc sống cũng như phát triển tối đa khả năng còn tiềm ẩn trong mỗi cá nhân. Các hoạt động của câu lạc bộ vừa mang tính giáo dục, cũng vừa mang tính vui chơi sau các giờ học căng thẳng và cũng lôi kéo các em học sinh ra khỏi các trò chơi game, mạng xã hội và các tệ nạn xã hội học đường khác ngoài ra thông qua các buổi sinh hoạt câu lạc bộ, các em có thêm sự trải nghiệm của chính bản thân, bồi dưỡng năng lực tổng hợp, năng lực thực tiễn, khả năng sáng tạo và phẩm chất cá tính, thể hiện mình và phục vụ cho xã hội. Như vậy, tổ chức tốt hoạt động các câu lạc bộ trong nhà trường sẽ góp phần nâng cao chất lượng giáo dục cho học sinh. Nhưng tổ chức hoạt động câu lạc bộ như thế nào, quản lý và định hướng và duy trì hoạt động của câu lạc bộ như thế nào cho hiệu quả, tránh hình thức và mang tính thiết thực đó là một vấn đề mà chúng ta đang quan tâm, hướng tới. Trường trung học phổ thông Lê Lợi (1981 – 2021) có bề dày lịch sử 40 năm với nhiều thành tích chói lọi có hoạt động câu lạc bộ rất đa dạng từ câu lạc bộ môn học đến các câu lạc bộ kĩ năng, câu lạc bộ văn nghệ, thể thao,…Sự đa dạng của câu lạc bộ cùng với sự quan tâm chỉ đạo của Đảng Uỷ, Ban Giám Hiệu và sự vào cuộc của các tổ chức Đoàn thanh niên, Hội Liên Hiệp Thanh Niên trường đã thu hút đông đảo các em học sinh tham gia và tổ chức được nhiều hoạt động có ý nghĩa vừa mang ý nghĩa giáo dục vừa hoàn thiện các kỹ năng cho các em học sinh. Với mong muốn góp phần nâng cao hiệu quả sinh hoạt câu lạc bộ trong trường THPT Lê Lợi hướng đến mục tiêu giáo dục toàn diện về nhân cách, phẩm chất, năng lực và kĩ năng cho học sinh tôi chọn đề tài: “ Câu lạc bộ nơi rèn kỹ năng cho học sinh trường THPT Lê Lợi” làm đề tài cho sáng kiến kinh nghiệm của mình. 1.2. Mục đích nghiên cứu - Xây dựng hệ thống các cơ sở lý luận về kỹ năng, các kỹ năng cần giáo dục mà học sinh THPT cần có, vai trò và hoạt động của CLB trong các trường THPT trong việc hình thành các kỹ năng cho các em. - Tìm hiểu thực tế hoạt động của các CLB tại trường THPT Lê Lợi trong việc hình thành kỹ năng cho các em học sinh tại trường từ đó chia sẻ kinh nghiệm tổ chức sinh hoạt câu lạc bộ trong việc hình thành và giáo dục kỹ năng cho học sinh 6
của bản thân cùng đồng nghiệp. Qua đó, giáo viên và các đơn vị trường học tham khảo, bổ sung, sáng tạo, nâng cao năng lực chuyên môn, nghiệp vụ sư phạm, nghiệp vụ quản lý. Từ đó áp dụng trong thực tiễn cách thức tổ chức các hoạt động của câu lạc bộ trường học để hướng dẫn, giáo dục học sinh hình thành, phát triển các kỹ năng sống thông qua các hoạt động giáo dục trong nhà trường 1.3. Phạm vi nghiên cứu Phạm vi nội dung thực hiện nghiên cứu của đề tài là các hoạt động sinh hoạt của các câu lạc bộ trường học tại trường THPT Lê Lợi cụ thể là mô hình sinh hoạt câu lạc bộ bộ môn, câu lạc bộ thiện nguyện, câu lạc bộ kiến thức, kỹ năng, câu lạc bộ năng khiếu văn nghệ, thể dục thể thao. Đề tài được thực hiện từ năm 2018, tuy nhiên năm 2019 dich Covid bùng phát ảnh hưởng tất nhiều đến các hoạt động của CLB. Tuy nhiên việc duy trì và hoạt động của các CLB là rất cần thiết cho nên BCH đoàn trường, Ban chủ nhiệm CLB đã nghiên cứu thay đổi hình thức sinh hoạt để duy trì và phát triển các CLB trong tình hình mới. 1.4 Nhiệm vụ nghiên cứu Nhiệm vụ cụ thể của đề tài là xây dựng được các kĩ năng cần giáo dục cho học sinh trung học phổ thông. Tổ chức các mô hình sinh hoạt câu lạc bộ để giáo dục kỹ năng cho cho học sinh và khắc phục những khó khăn hạn chế của học sinh khi tham gia sinh hoạt ở các câu lạc bộ. Trang bị, rèn luyện kỹ năng tự học, tự nghiên cứu và tạo nhiều niềm vui, hứng thú học tập cho các em. Hình thành được tình cảm, niềm tin, ý thức trách nhiệm đối với quê hương, đất nước. Từ đó phát huy được tính chủ động, tự giác, thôi thúc học sinh có những hành động tích cực góp phần xây dựng quê hương, đất nước. 1.5 Phương pháp nghiên cứu Để thực hiện đề tài này, tôi sử dụng một số phương pháp sau: - Phương pháp khảo sát và nghiên cứu thực tiễn - Phương pháp phân tích tổng hợp 7
- Phương pháp thực nghiệm - Phương pháp điều tra, phỏng vấn. 1.6 Tính mới của đề tài Đề tài nghiên cứu về kĩ năng của học sinh được rất nhiều tác giả trong và ngoài nước nghiên cứu và phân tích. Tuy nhiên vấn đề hoạt động của câu lạc bộ trong trường phổ thông đối với việc hình thành và phát triển các kĩ năng cho học sinh chưa được nhiều tác giả quan tâm. Đề tài nghiên cứu dựa trên thực tiễn hoạt động của các lâu lạc bộ trường học tại trường trung học phổ thông Lê Lợi. Các hoạt động của câu lạc bộ diễn ra đồng thời cùng với các hoạt động giáo dục nhà trường và gắn liền với các hoạt động phong trào của đoàn trường. Cho nên việc tổ chức tốt hoạt động của câu lạc bộ vừa tạo hứng thú học tập cho các em, nâng cao chất lượng giáo dục nhà trường đồng thời cũng nâng cao chất lượng hoạt động của công tác đoàn trường học. Đề tài chưa được công bố ở bất cứ cuộc thi hay tạp chí nào. 8
PHẦN II: NỘI DUNG NGHIÊN CỨU 2.1. Cơ sở lý luận 2.1.1 Các khái niệm liên quan 2.1.1.1 Câu lạc bộ Câu lạc bộ (CLB) trong Nhà trường là nơi tập hợp các học sinh có cùng sở thích, năng khiếu ở một lĩnh vực nào đó tự nguyện tham gia vào các hoạt động học tập, vui chơi giải trí phù hợp với bản thân. Với ý nghĩa và chức năng đó là: - Ý nghĩa + Giáo dục CLB là một trong những phương thức hoạt động sinh động, là công cụ để giáo dục tư tưởng, văn hoá, giáo dục truyền thống và giáo dục thẩm mỹ cho HS. Đồng thời là môi trường tiên tiến để mỗi thành viên tự điều chỉnh nhận thức, hành vi, rèn luyện, phấn đấu trưởng thành + Tổ chức, giao tiếp, ứng xử Qua các loại hình sinh hoạt khác nhau của CLB, Học sinh có dịp giúp nhau học tập, trao đổi kinh nghiệm trong cuộc sống, phát huy mặt tích cực, cải thiện uốn nắn các biểu hiện tiêu cực, lạc hậu, kích thích tính chủ động, sáng tạo, tính tích cực xã hội, xây dựng nếp sống văn minh môi trường học đừng lành mạnh. - Chức năng: Nâng cao nhận thức và rèn luyện kỹ năng Trên cơ sở nhu cầu, nguyện vọng, sở thích của từng đối tượng học sinh với những điều kiện, hoàn cảnh khác nhau, Câu lạc bộ có trách nhiệm từng bước thoả mãn, đáp ứng nhằm nâng cao nhận thức về mọi mặt trong học tập, lao động và vui chơi cho HS. Đồng thời giúp các em rèn luyện những kỹ năng cơ bản trong học tập và trong quan hệ xã hội 9
2.1.1.2 Khái niệm về kỹ năng Kỹ năng là khả năng vận dụng những kiến thức, hiểu biết của con người để thực hiện một việc gì đó, có thể là việc nghề nghiệp mang tính kỹ thuật, chuyên môn hoặc việc liên quan cảm xúc, sinh tồn, giao tiếp,… Không có khái niệm cụ thể, đồng nhất về kỹ năng. Tùy mỗi người sẽ có những định nghĩa khác nhau. Nhìn chung, kỹ năng có thể được hiểu như khái niệm bên trên hoặc theo một cách ngắn hơn hơn. Kỹ năng (tên tiếng anh là Skill) là việc một người nào đó vận dụng khả năng hay năng lực để thực hiện hành động gì đó nhằm tạo ra kết quả như mong muốn. Với những kỹ năng được trang bị, chúng ta sẽ dùng để áp dụng vào thực tế. Kỹ năng có thể được chia thành các cấp bậc khác nhau. Ban đầu, kỹ năng có thể còn ít hoặc chưa được thuần thục nhưng sau thời gian, rèn luyện, kỹ năng sẽ được lên “level”. Đồng thời, kỹ năng cũng có rất nhiều loại. Mỗi người cần trang bị cho mình các loại, các mức độ kỹ năng để vận dụng trong thực tiễn. Kỹ năng cứng Kỹ năng cứng là gì? Kỹ năng cứng (hard skill) là những kiến thức, hiểu biết hoặc trải nghiệm thực hành có tính chất thiên về kỹ thuật. Kỹ năng cứng thường mang tính chuyên môn. Nói cách khác, kỹ năng cứng dùng để chỉ trình độ, kiến thức chuyên môn, bằng cấp và chứng chỉ chuyên môn. Loại kỹ năng này đa phần được đào tạo ở các trường học. Thông qua các môn học chính, kỹ năng cứng sẽ dần được hình thành. Kỹ năng mềm Kỹ năng mềm là gì? Kỹ năng mềm (soft skill) là những kỹ năng quan trọng liên quan tới mặt trí tuệ, cảm xúc. Kỹ năng mềm chứng tỏ khả năng hòa nhập, tương tác với xã hội, cộng đồng, tập thể,… Có thể thấy, kỹ năng mềm không mang tính chuyên môn mà liên quan tới tính cách, cảm xúc nhiều hơn. Khác với kỹ năng cứng thường được xây dựng từ trường học, “Trường đời” thường được ví là nơi “tôi luyện” kỹ năng mềm. 10
Thực tế đã chứng minh, kỹ năng cứng là điều kiện cần và kỹ năng mềm chính là điều kiện đủ. Phần lớn những người thành công chỉ sở hửu khoảng 25% kỹ năng cứng. Chiếm phần lớn, gấp tới 3 lần kỹ năng cứng là kỹ năng mềm, kỹ năng sống (75%). 2.1.2 Các kĩ năng cần giáo dục cho học sinh THPT 2.1.2.1 Các kĩ năng cứng Kỹ năng tin học văn phòng Kỹ năng tin học văn phòng giúp người học xử lý dữ liệu và khai thác thông tin nhanh chóng hơn. Cụ thể thì khi nắm chắc kỹ năng tin học văn phòng, người học có thể Thành thạo sử dụng Office Word để soạn thảo văn bản, làm bài tập, giấy tờ hành chính…một cách chuyên nghiệp Biết tận dụng Excel để tạo lập bảng biểu tính toán theo công thức có sẵn, từ đó rút gọn quy trình học tập, tính toán… Sử dụng tốt phần mềm Powerpoint để thiết kế slide thuyết trình các báo cáo sao cho sáng tạo, nổi bật mà vẫn đầy đủ mọi thông tin quan trọng Kỹ năng ngoại ngữ Thị trường lao động hiện tại đang mở rộng hợp tác với nhiều tập đoàn và tổ chức quốc tế nên rất cần ứng viên giỏi ngoại ngữ. Học sinh cần phải thông thạo ngoại ngữ, đặc biệt là tiếng Anh sẽ tạo nên lợi thế lớn khi tốt nghiệp hoặc đăng kí xét tuyển vào các trường đại học. Hơn nữa, càng sở hữu kỹ năng cứng là ngoại ngữ thì học sinh càng được đánh giá là thông minh, lanh lợi và có khả năng thích ứng tốt. Do vậy, hãy chú ý đầu tư vào kỹ năng ngoại ngữ để mở ra nhiều cơ hội học tập và tìm kiếm việc làm hấp dẫn. Kỹ năng vận hành máy móc Vấn đề học tập ngày nay không chỉ học truyền thống mà còn có cả sự hỗ trợ từ máy móc, thiết bị. Vậy nên học sinh thời hiện đại phải chứng tỏ được kỹ năng cứng của mình thông qua hiểu biết về kỹ thuật số. Có thể kể ra một vài loại hình 11
máy móc phổ biến, như: sử dụng máy in, sử dụng máy tính, sử dụng máy ảnh, sử dụng điện thoại thông minh,… Kỹ năng tính toán Kỹ năng tính toán cơ bản (basic computational skills) rất cần thiết để học tốt các môn học trên lớp đặc biệt là các môn tự nhiên. Kỹ năng sử dụng thành thạo các phần mềm Ngày nay có rất nhiều phần mềm hiện đại mang đến sự tiện lợi trong học tập. Các bài tập ngoại khoá,… đều cần sử dụng các phần mềm như Photoshop, Pro Show Gold hoặc Capcut. 2.1.2.2 Những kỹ năng mềm cho học sinh THPT cần thiết Là thế hệ trẻ, tương lai của đất nước, được sống trong một thế giới hiện đại, công nghệ 4.0, các bạn học sinh càng cần phải có nền tảng kỹ năng mềm. Dưới đây là 7 kỹ năng mềm bắt buộc phải có: Kỹ năng lắng nghe Lắng nghe là một kỹ năng mềm quan trọng, thể hiện bạn là người có thái độ cầu tiến, cầu thị trong học tập cũng như trong công việc. Khi bạn làm sai, chưa hoàn thành tốt công việc, hay mới chỉ bắt tay làm công việc nào đó lần đầu tiên, hãy coi những lời phản ánh, phê bình là chuyện hết sức bình thường và là lẽ dĩ nhiên. Hãy hạ cái tôi bản thân xuống để đón nhận những lời góp ý từ người khác, rút kinh nghiệm cho bản thân mình tốt hơn. Kỹ năng giao tiếp Giáo dục kỹ năng giao tiếp cho học sin là thứ thiết yếu mà nhà trường và phụ huynh nên trang bị cho con em mình ngay từ khi còn ngồi trên ghế nhà trường. Rất nhiều bạn học sinh có nền tảng kiến thức tốt, nhưng khả năng giao tiếp lại rất kém. Phổ biến nhất là không dám bắt chuyện với người lạ, không hòa đồng với mọi người, không dám bày tỏ tiếng nói, quan điểm của mình, tâm lý run sợ khi giao tiếp trước đám đông,… 12
Để có được sự thành công, bạn càng phải có nhiều mối quan hệ xã hội. Thiếu kỹ năng giao tiếp, chắc chắn bạn sẽ trở nên mờ nhạt hơn so với những người khác. Kỹ năng quản lý thời gian Quản lý thời gian cũng là một trong số các kỹ năng mềm cần được giáo dục cho học sinh. Người xưa có câu: “Thời gian là vàng bạc”, đừng để thời gian trôi qua một cách lãng phí và vô ích. Quản lý thời gian hiệu quả là việc bạn biết sắp xếp thời gian một cách khoa học theo trọng số quan trọng. Ví dụ, khi làm bài tập, câu hỏi nào dễ, bạn hãy ưu tiên làm trước và chỉ sử dụng một khoảng thời gian ngắn, các câu hỏi khó sẽ làm sau trong thời gian dài hơn. Hay nhiều môn thi diễn ra liên tục, hãy sắp xếp môn thi nào thi trước, ôn trước. Trong công việc cũng vậy, những công việc quan trọng hãy luôn ưu tiên trước, khi đó năng suất công việc mới đạt hiệu quả tốt nhất. Kỹ năng giải quyết vấn đề Đây là một kỹ năng mềm quan trọng, đặc biệt là đối với các bạn học sinh khi phải đối đầu với các tình huống trong học tập và trong giao tiếp với bạn bè, tình cảm của tuổi học trò hay vấn đề lựa chọn việc làm trong tương lai. Kỹ năng làm việc nhóm Đoàn kết là sức mạnh, một tập thể phát triển, thành công, không thể chỉ đến từ sự đóng góp của một cá nhân. Chính vì thế, chỉ có sự phối hợp nhịp nhàng, ăn khớp với các thành viên khác, bạn mới có thể phát triển được bản thân. Đừng vì cái tôi quá lớn, tưởng mình giỏi giang, muốn độc lập, muốn tự chủ, tách biệt với tập thể. Khi đó, công việc của bạn sẽ càng trở nên trì trệ. Nhìn vào một người không có kỹ năng làm việc nhóm, chắc chắn, không một lãnh đạo nào có thể chấp nhận bạn làm việc trong công ty đó. Khả năng linh hoạt, thích nghi nhanh với thay đổi 13
Trong xã hội hiện đại, việc thích nghi và làm quen với những cái mới là điều tiên quyết. Chính vì thế, nhiều trường học đã đưa môn học kỹ năng mềm này vào để giảng dạy ngoại khóa cho học sinh của mình. Công nghệ từng ngày phát triển, những phát minh mới liên tục ra đời nhằm phục vụ khách hàng, đáp ứng nhu cầu của con người, đòi hỏi bạn phải luôn thay đổi, linh hoạt, thích nghi. Một cá nhân muốn tồn tại được lâu, không phải là một người khỏe nhất, thông minh nhất, mà phải là người nhanh nhất. Kỹ năng học tập, làm việc dưới áp lực Áp lực học tập, áp lực thi cử là một trong những thử thách mà bất cứ học sinh nào cũng phải đối diện. Bạn sẽ rơi vào một hoàn cảnh bị “chôn vùi” trong một mớ kiến thức hỗn độn khi kì thi sắp đến, gia đình kỳ vọng với một tấm bằng loại giỏi, điểm số của các kì thi học sinh giỏi,… Tất cả bạn phải đối diện một mình, không có một ai có thể nhờ vả. Chủ động trong học tập, dám đối mặt với thử thách để tránh những áp lực, khó khăn cho các bạn học sinh. Do vậy, hãy luôn chuẩn bị sẵn tinh thần, rèn luyện thói quen bình tĩnh, dám đương đầu với thử thách, trau dồi thêm thật nhiều kinh nghiệm để nhanh chóng xử lý các vấn đề phát sinh. 2.1.3 Ý nghĩa của giáo dục kĩ năng cho học sinh THPT Trong dự thảo phát triển chương trình giáo dục phổ thông tổng thể xác định: chủ trương đổi mới căn bản toàn diện giáo dục phổ thông được thực hiện đồng bộ ở tất cả các khâu của quá trình giáo dục. Trong đó, một trong những điểm khác so với trước đây là: xét về hình thức giáo dục, việc giáo dục chủ thể học tập không chỉ đơn thuần thực hiện trên lớp mà còn phải thực hiện thông qua nhiều hình thức khác, đặc biệt là phải đa dạng hoá hình thức tổ chức học tập, coi trọng cả dạy học trên lớp và các hoạt động trải nghiệm sáng tạo, tập dượt nghiên cứu khoa học. Nhận định này chứng tỏ tầm quan trọng của các hoạt động giáo dục với quá trình hình thành nhân cách và năng lực của chủ thể học tập. Các hình thức tổ chức hoạt động giáo dục ở trường THPT rất đa dạng trong đó hoạt động của CLB góp phần quan trọng trong việc rèn luyện các kỹ năng cho học sinh. Hoạt động của CLB rất đa 14
dạng từ hình thức cho đến nội dung cụ thể: + Sinh hoạt câu lạc bộ môn học + Các CLB năng khiếu, thể dục thể thao + CLB Thiện nguyện + CLB Kiến thức, kỹ năng Hình thức sinh hoạt CLB cũng rất đa dạng + Sân khấu hóa (kịch, thơ, múa rối, tiểu phẩm, hát, múa...) + Tham quan dã ngoại + Các cuộc thi/hội thi gameshow + Hoạt động nhân đạo, tình nguyện, cộng đồng. + Hoạt động văn nghệ, thể dục thể thao + Sinh hoạt theo chủ đề hàng tháng,… Hình thức tổ chức các hoạt động giáo dục trong nhà trường để rèn luyện, phát triển kỹ năng sống cho học sinh THPT rất đa dạng, mỗi hình thức đều có những ưu, nhược điểm nhất định. Vì vậy, cần lựa chọn hình thức tổ chức sao cho phù hợp với đặc điểm lứa tuổi, phù hợp với mục tiêu và nội dung đã đề ra, phù hợp với điều kiện cụ thể của nhà trường và hoàn cảnh cụ thể của mỗi loại hình hoạt động. Như vậy việc tham gia các CLB giúp cho các em phát huy được ý thức và năng lực tự giác; làm quen với các hoạt động gắn liền với cộng đồng. Mục đích của việc tổ chức các hoạt động này là nhằm góp phần giúp học sinh mở rộng các mối quan hệ; tích lũy kinh nghiệm học tập và kinh nghiêm sống; có cơ hội phát huy tài năng; xả stress, giúp cho các em hăng hái học tập, có điều kiện để thể hiện thế mạnh của bản thân. Mặt khác, cũng tạo điều kiện cho giáo viên và học sinh hiểu nhau hơn. Đồng thời thông qua các hoạt động ấy, học sinh có thêm kiến thức về con người, về xã hội ngày càng phong phú; kỹ năng giao tiếp, ứng xử có văn hóa với mọi người ngày càng đa dạng, càng sâu sắc và nhuần nhuyễn hơn, bộ mặt văn 15
hóa đạo đức của con người cũng ngày hoàn thiện hơn. Giáo dục một số kỹ năng sống cho học sinh THPT thông qua các hoạt động giáo dục trong nhà trường cần được hiểu là những hoạt động được tổ chức bằng các việc làm cụ thể để học sinh tham gia, được thực hiện trong thực tế, có sự định hướng, hướng dẫn của nhà trường. Qua trải nghiệm thực tiễn từ các hoạt động của CLB, học sinh có được kiến thức, kỹ năng, tình cảm và ý chí nhất định. Bản thân học sinh nhận biết được vấn đề trong các tình huống tương tự xảy ra trong cuộc sống, độc lập giải quyết chúng một cách hiệu quả. Việc hình thành và tổ chức các CLB cho học sinh THPT, đặc biệt các CLB môn học là điều rất cần thiết, qua đó học sinh nắm được các nội dung mang tính tổng quát, đồng thời các em được tiếp xúc, bắt gặp nhiều tình huống có thể xảy ra trong cuộc sống. Và các buổi sinh hoạt tập trung thường mang lại cho các em nhiều hứng thú, nhiều tình huống hoạt động theo nhóm nên qua đó, rèn luyện kỹ năng, tinh thần tương thân, tương ái có tính lan tỏa rất mạnh trong toàn thể nhóm học sinh. Thông qua các hoạt động ấy, học sinh có thể khẳng định được năng lực của bản thân, học hỏi những kỹ năng mới và rèn luyện, phát triển các kỹ năng đã có. 2.1.4 Vai trò hoạt động CLB trong giáo dục kĩ năng cho cho học sinh THPT. Kỹ năng sống, kỹ năng giao tiếp, ứng xử, làm việc theo nhóm…là những kỹ năng cần có ở lứa tuổi học sinh trong nhà trường phổ thông. Trong những năm gần đây, việc thành lập và hoạt động của các câu lạc bộ trong trường THPT là cơ hội để rèn luyện những kỹ năng ấy cho học trò…Kỹ năng sống, kỹ năng giao tiếp, ứng xử, làm việc theo nhóm…là những kỹ năng cần có ở lứa tuổi học sinh trong nhà trường phổ thông. Với mục đích tạo sân chơi lành mạnh cho học sinh sau thời gian học tập; tạo cơ hội cho các em được thể hiện năng khiếu, thỏa mãn đam mê; là nơi giao lưu, học hỏi giữa các học sinh của nhà trường; hỗ trợ cho hoạt động Đoàn và phong trào thanh niên của nhà trường, những năm gần đây rất nhiều CLB học sinh trong các trường THPT được thành lập. Thông qua hoạt động các CLB, học sinh được rèn luyện các kỹ năng sống, kỹ năng giao tiếp, ứng xử, làm việc theo nhóm… 16
Các CLB góp phần không nhỏ đưa học sinh vào các môi trường giáo dục với nhiều hình thức phong phú, giúp các em giao lưu, học hỏi theo hướng học tập tích cực; trong đó, nổi bật là các trường đã chỉ đạo các tổ, nhóm bộ môn thành lập các CLB môn học để các em học sinh yêu thích bộ môn được tham gia hoạt động. Việc tham gia các CLB đã giúp học sinh rèn luyện được rất nhiều kỹ năng cần có bổ trợ cho môn học. Nếu các CLB bộ môn thường xoay quanh các nội dung rèn những kỹ năng cần thiết như kỹ năng làm việc theo nhóm, kỹ năng giải các bài tập theo chủ đề, kỹ năng sinh hoạt tập thể, kỹ năng diễn đạt, kỹ năng chuyển thể đối tượng thành cách diễn đạt khác thì các nội dung liên quan đến kỹ năng sống, ứng xử, giao tiếp được các CLB sở thích đặc biệt quan tâm như CLB văn nghệ, CLB võ thuật,… Khi tham gia sinh hoạt trong CLB, học sinh được hoàn thiện những kỹ năng và phát triển năng lực bản thân. Nhiều học sinh vốn rất rụt rè, nhút nhát nhưng sau thời gian tham gia CLB, các em tự tin hơn hẳn. Tham gia CLB, dưới sự hướng dẫn và điều hành của các thầy cô giáo phụ trách CLB giúp các em học sinh làm việc theo nhóm, tự làm việc, tự khám phá và tự kiểm tra; giúp học sinh có những kỹ năng quan trọng được sử dụng trong quá trình học tập. Bên cạnh đó, hoạt động ngoại khóa của các CLB là “môi trường” giúp học sinh phát hiện năng lực tiềm tàng, có ý thức về việc định hướng tương lai của mình. Toạ đàm về giáo dục kỹ năng giữa Bộ GD&ĐT với Đoàn TNCS HCM 17
2.2 Thực trạng giáo dục kĩ năng thông qua hoạt động CLB ở trường THPT 2.2.1 Thực trạng Theo Điều 2 của Luật Giáo dục năm 2005, mục tiêu giáo dục là đào tạo con người Việt Nam phát triển toàn diện, có đạo đức, tri thức, sức khoẻ, thẩm mỹ và nghề nghiệp, trung thành với lý tưởng độc lập dân tộc và chủ nghĩa xã hội; hình thành và bồi dưỡng nhân cách, phẩm chất và năng lực của công dân, đáp ứng yêu cầu của sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc. Tuy nhiên, nội dung và phương pháp giáo dục trong các nhà trường hiện nay là còn xem trọng việc dạy chữ, chưa chú trọng đúng mức dạy làm người, nhất là việc giáo dục các kỹ năng cho học sinh. Thông báo 242-TB/TW ngày 15/4/2009 của Bộ Chính trị (khóa X) về tiếp tục thực hiện Nghị quyết Trung ương 2 (khóa VIII) và phương hướng phát triển giáo dục và đào tạo đến năm 2020, đã nêu một trong những hạn chế của giáo dục phổ thông như sau: “Giáo dục phổ thông mới chỉ quan tâm nhiều đến “dạy chữ”, chưa quan tâm đúng mức đến “dạy người”, kỹ năng sống và “dạy nghề” cho thanh thiếu niên”. Trong thực tế, khi xây dựng chương trình dạy học, nội dung dạy học trên lớp, giáo viên đều phải xây dựng 3 mục tiêu: cung cấp kiến thức, rèn luyện kỹ năng, hình thành thái độ. Đây là yêu cầu mang tính nguyên tắc trong dạy học và giáo viên đều nhận thức sâu sắc yêu cầu này. Tuy nhiên, có thể nói rằng do phải chạy theo thời gian, phải chuyển tải nhiều nội dung trong khi thời gian có hạn, giáo viên có khuynh hướng tập trung cung cấp kiến thức mà ít quan tâm rèn luyện kỹ năng cho học sinh, nhất là kỹ năng ứng xử với xã hội, ứng phó và hòa nhập với cuộc sống. Thời gian qua, dù giáo dục kỹ năng có được quan tâm nhưng hiệu quả vẫn còn nhiều hạn chế thể hiện qua thực trạng về kỹ năng của học sinh còn nhiều khiếm khuyết.Thực tế cho thấy, tình trạng học sinh thiếu kỹ năng đặc biệt là các kỹ năng tin học, ngoại ngữ, kỹ năng sống,… vẫn xảy ra, biểu hiện qua hành vi ứng xử không phù hợp trong xã hội, sự ứng phó hạn chế với các tình huống trong cuộc sống như: ứng xử thiếu văn hóa trong giao tiếp nơi công cộng; thiếu lễ độ với thầy 18
cô giáo, cha mẹ và người lớn tuổi; chưa có ý thức bảo vệ môi trường, giữ gìn vệ sinh công cộng, gây phiền hà cho người khác khi sử dụng điện thoại di động, .... 2.2.2 Nguyên nhân Trong thời gian gần đây, hoạt động giáo dục kỹ năng cho học sinh, đặc biệt là giáo dục kỹ năng sống cho học sinh được quan tâm nhiều hơn. Tuy nhiên giáo dục kỹ năng cho học sinh phổ thông hiện nay không bố trí thành một môn học riêng trong hệ thống các môn học của nhà trường phổ thông cho nên việc giáo dục kĩ năng cho học sinh trong các nhà trường còn một số hạn chế, như: đa phần là lồng ghép, tích hợp các môn học, chưa được xây dựng thành môn học riêng trong chương trình phổ thông nên việc thực hiện chưa thực sự mang lại hiệu quả. Cơ sở vật chất, thiết bị trong trường học mới chỉ đáp ứng nhu cầu giảng dạy kiến thức cho học sinh, chưa đáp ứng được hoạt động giáo dục kỹ năng. Công tác đào tạo, bồi dưỡng tập huấn cho đội ngũ cán bộ, giảng viên dạy kỹ năng, đặc biệt là kỹ năng sống gặp khó khăn; hình thức tổ chức giảng dạy, lồng ghép kỹ năng chưa phong phú linh hoạt, phương pháp hạn chế, chưa triển khai đồng đều ở các trường học, cấp học, kinh phí hạn chế.... Vai trò, ý nghĩa, tầm quan trọng của giáo dục kỹ năng cho học sinh chưa được nhận thức một cách đúng mức trong một bộ phận cán bộ quản lý, giáo viên. Khi thực hiện các chương trình giáo dục kỹ năng, giáo viên còn gặp nhiều khó khăn, lúng túng (chưa có tài liệu cho giáo viên và học sinh, tiêu chí đánh giá chưa cụ thể,…). Tổ chức hoạt động giáo dục kỹ năng cho học sinh có những đặc thù riêng khác với các hoạt động giáo dục khác, nội dung giáo dục không chỉ diễn ra trong môn học mà còn thông qua một số hoạt động khác (hoạt động ngoài giờ lên lớp, câu lạc bộ,...) cho nên phải tính đến cơ sở vật chất, kinh phí để thực hiện. Mặt khác giáo viên lâu nay vẫn quen với việc tập trung cung cấp kiến thức mà không hoặc ít quan tâm giáo dục kỹ năng cho học sinh. 2.2.3 Xu hướng giáo dục kĩ năng cho học sinh trong nhà trường. Theo chương trình GDPT tổng thể đã được Bộ GD&ĐT công bố, mục tiêu của chương trình GDPT mới là giúp người học làm chủ kiến thức phổ thông; biết 19
vận dụng hiệu quả kiến thức vào đời sống và tự học suốt đời; có định hướng lựa chọn nghề nghiệp phù hợp; biết xây dựng và phát triển hài hòa các mối quan hệ xã hội; có cá tính, nhân cách và đời sống tâm hồn phong phú; nhờ đó có được cuộc sống có ý nghĩa và đóng góp tích cực vào sự phát triển của đất nước và nhân loại. Trong khi đó, theo nhiều chuyên gia, kỹ năng cơ bản cho học sinh theo cách hiểu đơn giản nhất là những kỹ năng học tập, kỹ năng làm chủ bản thân, kỹ năng thích ứng và hòa nhập với cuộc sống, kỹ năng làm việc, giúp các em tạo dựng khả năng làm chủ bản thân, khả năng ứng xử phù hợp với những người khác, với xã hội và khả năng ứng phó tích cực trước các tình huống của cuộc sống. Theo tìm hiểu của cá nhân trong chương trình sách giáo khoa mới không có sách và môn học về kỹ năng nhưng lại có chương trình hoạt động trải nghiệm sáng tạo với thời lượng 105 tiết từ lớp 10 đến lớp 12. Thông qua những hoạt động cụ thể này, có thể giáo dục kỹ năng cần thiết theo từng lớp học, cấp học và sau này phù hợp với thực tiễn với địa phương. Chia sẻ thêm về vấn đề này, PGS TS Đinh Thị Kim Thoa- chủ biên Chương trình Hoạt động trải nghiệm cho biết: Trong Chương trình mới, các hoạt động tập thể, hoạt động ngoài giờ dạy học trên lớp sẽ phong phú hơn cả về nội dung, phương pháp và hình thức hoạt động, đặc biệt, mỗi hoạt động phải phù hợp với mục tiêu phát triển những phẩm chất, năng lực (sau đây gọi chung là năng lực, hiểu theo nghĩa rộng của từ này) nhất định của học sinh; nghĩa là học sinh được học từ trải nghiệm. Học từ trải nghiệm gần giống với học thông qua làm, qua thực hành nhưng học qua làm là nhấn mạnh về thao tác kỹ thuật còn học qua trải nghiệm giúp người học không những có được năng lực thực hiện mà còn có những trải nghiệm về cảm xúc, ý chí và nhiều trạng thái tâm lý khác; học qua làm chú ý đến những quy trình, động tác, kết quả chung cho mọi người học nhưng học qua trải nghiệm chú ý gắn với kinh nghiệm và cảm xúc cá nhân. Ngoài ra, việc đào tạo kỹ năng sống còn thông qua các môn học khác trong chương trình như Ngữ văn, Toán, Vật lý… hay các môn giáo dục thể chất, nghệ thuật, giáo dục an ninh quốc phòng…Biểu hiện cụ thể là mỗi môn học không rèn luyện nhận thức mà còn thực hành, liên hệ thực tiễn rèn luyện kỹ năng. 20