Sáng kiến kinh nghiệm THPT: Một số biện pháp nâng cao hứng thú môn Lịch sử trong dạy học trực tuyến ở trường THPT

Chia sẻ: _ _ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:49

Thêm vào BST

Báo xấu

10
lượt xem 6
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Mục đích nghiên cứu sáng kiến "Một số biện pháp nâng cao hứng thú môn Lịch sử trong dạy học trực tuyến ở trường THPT" nhằm nghiên cứu lý luận và thực trạng dạy học nói chung và dạy học trực tuyến nói riêng, đề xuất biện pháp dạy học trực tuyến nhằm gây hứng thú cho học sinh trong bộ môn Lịch sử.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Sáng kiến kinh nghiệm THPT: Một số biện pháp nâng cao hứng thú môn Lịch sử trong dạy học trực tuyến ở trường THPT

DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT CM : Cách mạng DTLS: Di tích lịch sử ĐCS : Đảng cộng sản GV : Giáo viên HS : Học sinh THPT: Trung học phổ thông
PHẦN 1: ĐẶT VẤN ĐỀ 1. Lý do chọn đề tài Giáo dục đào tạo là một trong những tiêu chí đánh giá trình độ phát triển của một quốc gia. Quan điểm của Đảng ta về mục tiêu giáo dục phổ thông 2018 là giúp học sinh phát triển toàn diện về đạo đức, trí tuệ, thể chất, thẩm mỹ và các kỹ năng cơ bản, phát triển năng lực cá nhân, tính năng động và sáng tạo, hình thành nhân cách con người Việt Nam xã hội chủ nghĩa, xây dựng tư cách và trách nhiệm công dân; chuẩn bị cho học sinh tiếp tục học lên hoặc đi vào cuộc sống lao động, tham gia xây dựng và bảo vệ tổ quốc. Đại dịch Covid-19 diễn ra trên toàn cầu đã ảnh hưởng đến mọi mặt trong đời sống xã hội, trong đó có hoạt động Giáo dục đào tạo. Theo thống kê của Tổ chức Giáo dục, Khoa học và Văn hóa Liên hợp quốc (UNESCO) cho thấy: 188 quốc gia trên thế giới đã thực hiện đóng cửa trường học các cấp từ ngày 4/5/2020, ảnh hưởng đến 91,3% học sinh, sinh viên. Tổng số học sinh, sinh viên bị ảnh hưởng là 1.576.021.818 người”. (Nguồn unicef.org) Theo Quỹ Nhi đồng Liên hợp quốc (UNICEF) ngày 16/9/2021 cho biết: “Sau 18 tháng xảy ra đại dịch Covid-19. Trên toàn cầu, gần 27% quốc gia tiếp tục đóng cửa hoàn toàn hoặc một phần trường học” (Nguồn dangcongsan.vn). Tại Việt Nam, để ứng phó với tình hình dịch bệnh, các trường từ tiểu học đến đại học đã tiến hành tổ chức đào tạo trên các nền tảng trực tuyến. Việc giảng dạy trực tuyến giai đoạn đầu gặp không ít khó khăn, do chưa có cách thức tổ chức phù hợp, cả giáo viên và học sinh chưa thật sự quen với hình thức học tập này. Theo khảo sát của Tổ chức Mạng lưới giáo dục châu Á - Thái Bình Dương (APQN): “Từ tháng 3 đến tháng 5/2020, tỷ lệ học sinh không hài lòng khi tham gia học tập theo hình thức trực tuyến chiếm tỷ lệ rất cao đến 68%, cũng với kết quả khảo sát của tổ chức này vào tháng 7/2020, tỷ lệ không hài lòng giảm một nửa, chiếm khoảng 34%” (Nguồn tổ chức APQN 2020). Số liệu trên cho thấy, đào tạo trực tuyến có sự dịch chuyển theo chiều hướng tích cực, các tổ chức giáo dục đã bắt đầu tập trung nguồn lực để có cải tiến cho chất lượng đào tạo tạo trực tuyến đạt hiệu quả nhất định. Theo xu thế đó, các trường nỗ lực cải thiện như nâng cấp hạ tầng kỹ thuật, các hệ thống moodle của các trường được đầu tư tối đa, tập huấn cải tiến phương pháp giảng dạy, các tài liệu thư viện điện tử được cập nhật liên tục, để có thể tác động đến ý thức học tập, tạo điều kiện cho học sinh trong quá trình tiếp cận các vấn đề, chủ động tìm tòi kiến thức, tăng sự hứng thú say mê khám phá tri thức khoa học,... với mục tiêu đảm bảo chất lượng đào tạo trực tuyến.
Tuy vậy, sự nỗ lực để đảm bảo chất lượng đào tạo trực tuyến không chỉ một phía từ nhà trường, mà còn từ phía học sinh và phụ huynh. Học sinh cần có sự hứng thú học tập, chủ động, tích cực tìm tòi tri thức dưới sự hướng dẫn của giáo viên. Chúng tôi tìm hiểu sự hứng thú học tập online của học sinh để biết hiện trạng đào tạo trực tuyến của các trường hiện nay, đồng thời đưa ra một số giải pháp giúp học sinh hứng thú hơn trong học tập trực tuyến, nhất là đối với môn Lịch sử - một môn học mà theo như nhiều người nhìn nhận là “môn phụ”. Đó là lý do chúng tôi chọn đề tài “Một số biện pháp nâng cao hứng thú môn Lịch sử trong dạy học trực tuyến ở trường THPT” làm sáng kiến kinh nghiệm của mình. 2. Mục đích nghiên cứu Trên cơ sở nghiên cứu lý luận và thực trạng dạy học nói chung và dạy học trực tuyến nói riêng, đề xuất biện pháp dạy học trực tuyến nhằm gây hứng thú cho học sinh trong bộ môn Lịch sử. 3. Đối tượng nghiên cứu Đổi mới phương pháp dạy học trong dạy học trực tuyến môn Lịch sử nhằm gây hứng thú cho học sinh trung học phổ thông. 4. Nhiệm vụ nghiên cứu - Nghiên cứu về cơ sở lý luận của dạy học nói chung và dạy học trực tuyến nói riêng. - Nghiên cứu, đánh giá thực trạng trong dạy học trực tuyến hiện nay. - Đề xuất một số biện pháp nhằm gây hứng thú cho học sinh trong bộ môn Lịch sử khi tiến hành dạy học trực tuyến. 5. Phương pháp nghiên cứu - Phương pháp nghiên cứu lí luận: Văn kiện của Đảng và Nhà nước về đào tạo trực tuyến; các văn bản của Bộ giáo dục và đào tạo về ứng dụng công nghệ thông tin và dạy học trực tuyến; tổng hợp các quan điểm về dạy và học trực tuyến… - Phương pháp nghiên cứu thực tiễn: Phương pháp điều tra khảo sát lấy ý kiến; tìm hiểu nhận thức, nguyện vọng của giáo viên – học sinh – phụ huynh. - Phương pháp sử dụng toán thống kê trong nghiên cứu: Định lượng, định tính, thống kê và phân tích xử lý các số liệu thu thập được, tổng hợp, rút kinh nghiệm.
PHẦN 2: NỘI DUNG I. Cơ sở lý luận và thực trạng dạy học trực tuyến ở trường THPT 1. Cơ sở lý luận Theo Curtain (2002), được trích dẫn tại Sinngh & Thurman, Nguyễn Hữu Cương tạm dịch: “Học trực tuyến có thể được định nghĩa rộng là việc sử dụng internet theo một cách nào đó để nâng cao sự tương tác giữa giáo viên và học sinh. Giảng dạy trực tuyến bao gồm cả các hình thức tương tác không đồng bộ, chẳng hạn như công cụ đánh giá và cung cấp tài liệu khóa học dựa trên web và tương tác đồng bộ thông qua email, nhóm tin tức và các công cụ hội thảo, chẳng hạn như nhóm trò chuyện. Nó bao gồm cả dạy học dựa trên lớp học cũng như các phương thức giáo dục từ xa. Các thuật ngữ khác đồng nghĩa với học trực tuyến là "giáo dục dựa trên web" và "học trực tuyến”. Theo tác giả Nguyễn Quang Uẩn (2011), “Hứng thú là thái độ đặc biệt của cá nhân đối với đối tượng nào đó, vừa có ý nghĩa đối với cuộc sống, vừa có khả năng mang lại khoái cảm cho cá nhân trong quá trình hoạt động. Với quan điểm này, để gây hứng thú cho 1 cá nhân, chúng ta phải tạo điều kiện kích thích họ, khơi gợi để họ hăng say với 1 đối tượng, sự vật, sự việc nào đó”. “Hứng thú học tập là thái độ đặc biệt của người học đối với đối tượng học tập và gắn với quá trình hoạt động học tập của họ, tạo ra khoái cảm và thôi thúc người học chủ động chiếm lĩnh tri thức” (Nguyễn Hoài Nam, Cao Thị Quyên (2014). Như vậy, qua các lý luận trên cho thấy, một khi con người có hứng thú học tập thì bất kể đó là hình thức nào, họ cũng sẽ chủ động, tích cực thể hiện được sự sáng tạo nhất định của mình. Sự hứng thú đó giúp họ có động lực để xác định các động cơ học tập đúng đắn, có mục tiêu rõ ràng để đạt được kết quả như mong đợi. Như vậy, để tác động đến sự hứng thú của người học, cần nhiều yếu tố như: phương pháp giảng dạy của giảng viên, thiết bị đầu cuối (phương tiện, đường truyền), chỗ học tập phù hợp, các tài liệu học tập, cách thức làm việc nhóm,… Bên cạnh đó, vai trò của người giáo viên rất quan trọng, họ phải biết cách kích thích, khơi gợi khám phá, gây tò mò để học sinh thể hiện tối đa năng lực của mình, giải quyết tốt các vấn đề đặt ra. Trong thời đại ngày nay, khi mà chúng ta đang sống trong kỷ nguyên tin học, với sự phát triển vượt bậc của ngành công nghệ thông tin và sự bùng nổ của mạng Internet toàn cầu. Công nghệ thông tin không chỉ dừng lại ở mục đích phục vụ khoa học kỹ thuật mà nó đi sâu vào đời sống xã hội. Trong sự nghiệp giáo dục và đào tạo của nước nhà, công nghệ thông tin cũng đem lại những đóng góp quan trọng.
Dạy học trực tuyến (online), dạy học lai ghép (Hybrid), dạy học phối hợp (blended) trực tuyến với trực tiếp (trực diện) là giải pháp được nhiều quốc gia và các tổ chức giáo dục lựa chọn trong thời kỳ COVID-19. Trong đó, dạy học trực tuyến là phương pháp giảng dạy khá hiệu quả mà giáo viên và học sinh, sinh viên cần áp dụng một cách có định hướng để truyền tải kiến thức đến học sinh, sinh viên một cách linh hoạt, giúp cho người học theo được mạch bài giảng đạt được mục tiêu của bài học và môn học... Dạy học trực tuyến đã, đang và sẽ trở thành xu hướng được tăng cường, củng cố và dần trở thành một xu thế tất yếu, nhiệm vụ chính trong các nhiệm vụ triển khai năm học để thích ứng với tình hình mới. Dưới sự lãnh đạo, chỉ đạo của Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ, sự vào cuộc quyết liệt, trách nhiệm, hiệu quả của cả hệ thống chính trị, ngành Giáo dục và đào tạo ở nước ta đã có nhiều đổi mới, đẩy mạnh ứng dụng công nghệ thông tin, cải thiện cơ sở vật chất, thiết bị dạy học; thay đổi, điều chỉnh các hoạt động dạy học, tổ chức dạy học trực tuyến góp phần phát triển năng lực sử dụng công nghệ thông tin và truyền thông trong dạy - học, thúc đẩy chuyển đổi số trong giáo dục và đào tạo; mở rộng cơ hội tiếp cận giáo dục cho học sinh, tạo điều kiện để trẻ em, học sinh, sinh viên được học ở mọi nơi, mọi lúc và bảo đảm công tác phòng, chống dịch, thích ứng với tình hình của dịch COVID-19; đồng thời thực hiện tốt phương châm “tạm dừng đến trường, không dừng học” đáp ứng mục tiêu chương trình, kế hoạch công tác của năm học. Đối với giáo dục trung học (gồm trung học cơ sở và trung học phổ thông), đã triển khai tổ chức dạy học trực tuyến qua internet và trên truyền hình phù hợp với nhu cầu và điều kiện thực tế của dịch COVID-19 và phù hợp với điều kiện của từng trường, bảo đảm tổ chức dạy học qua mạng có chất lượng, bảo đảm theo kế hoạch thời gian năm học của địa phương. Các nhà trường đã linh hoạt sáng tạo trong việc sử dụng các phần mềm, ứng dụng hỗ trợ tích cực trong các hoạt động giáo dục như: ứng dụng Microsoft Teams để tổ chức dạy học trực tuyến, sử dụng Google form để giao bài tập cho học sinh; tổ chuyên môn các trường xây dựng kế hoạch, nội dung ôn tập, ngân hàng đề đăng tải trên website của trường để học sinh theo dõi nghiên cứu bài học, ôn tập. Đặc biệt, một số địa phương khu vực miền núi, vùng sâu, vùng xa đã chỉ đạo các trường photo bài học và chuyển về cho từng thôn đối với những học sinh không có điều kiện tiếp cận học tập trực tuyến. 2. Thực trạng dạy học trực tuyến Do tình hình dịch bệnh bùng phát tại nhiều địa phương nên một số tỉnh thành đã lựa chọn cho học sinh học trực tuyến. Học trực tuyến sẽ đảm bảo cho công tác phòng chống dịch bệnh Covid-19 đạt kết quả tốt cũng như bảo vệ được sức khỏe cho thầy và trò. Tuy nhiên bên cạnh những thuận lợi trong việc linh hoạt, giảm chi phí học tập, cơ hội cho thầy trò được hội nhập với cuộc cách mạng
công nghệ số,... thì cũng có những khó khăn và bất cập gặp phải trong quá trình giảng dạy. 2.1. Thuận lợi của dạy học trực tuyến * Giảm chi phí Giáo dục trực tuyến có thể tốn ít chi phí hơn do nhiều lý do. Ví dụ, không có chi phí cho việc đi lại. Các loại chi phí liên quan đến giao thông, chẳng hạn như nhiên liệu, bãi đậu xe, bảo dưỡng xe hơi và chi phí giao thông công cộng không ảnh hưởng đến dạy và học trực tuyến. * Cơ hội kết nối mạng Dạy học trực tuyến cũng cung cấp cho học sinh cơ hội kết nối với các bạn trên khắp các quốc gia hoặc thậm chí các lục địa khác nhau. Điều này thường dẫn đến các cơ hội khác về mặt hợp tác với các cá nhân khác trong việc thực hiện một dự án. Đồng thời, nó làm cho họ nhạy cảm về văn hóa và có thể dễ dàng hòa nhập với các môi trường khác khi họ tiếp xúc với các nền văn hóa khác. * Tài liệu Tất cả thông tin bạn cần sẽ được lưu trữ an toàn trong cơ sở dữ liệu trực tuyến. Điều này bao gồm những thứ như tài liệu thảo luận trực tiếp, tài liệu đào tạo và email. Điều này có nghĩa là nếu có bất cứ điều gì cần được làm rõ, học sinh sẽ có thể truy cập những tài liệu này nhanh chóng, tiết kiệm thời gian quý báu. Điều này đặc biệt hữu ích cho những cá nhân cần thực hiện nghiên cứu cho một dự án và gửi những phát hiện của họ cho hội đồng. * Tiếp cận với chuyên môn Các lớp học trực tuyến cho phép chia sẻ kiến thức chuyên môn giúp nhiều người hơn được tiếp cận với nền giáo dục không sẵn có ở một số vị trí địa lý nhất định. Đào tạo trực tuyến nhanh chóng trở thành một phương pháp ngày càng phổ biến và ngày càng có nhiều đầu tư để cải thiện hơn nữa cho hình thức đào tạo này. Bản chất đào tạo dựa trên máy tính có nghĩa là công nghệ mới đang được xuất hiện mọi lúc để hỗ trợ cho việc học. Các ứng dụng khác nhau đang giúp củng cố việc học hơn nữa trong khi các diễn đàn có thể được sử dụng để tăng lượng tương tác giữa những người học với nhau. * Toàn bộ quá trình học trở nên thú vị hơn Công nghệ đào tạo trực tuyến khác với những gì mà hầu hết các học sinh đã được sử dụng cho đến ngày nay. Khi tham gia học trực tuyến, bạn có thể giao tiếp với mọi người ngay cả trong buổi học và trong các diễn đàn sau đó, bạn có thể chia sẻ tiến trình của mình lên phương tiện truyền thông xã hội, v.v. Một số học sinh thích thú với hình thức học này, một số khác chỉ đơn giản thấy được sự thay đổi mới như vậy.
Nhiều giáo viên biết rằng quá trình giáo dục càng đa dạng, học sinh sẽ càng cảm thấy hứng thú. Ngay cả khi đào tạo trực tuyến là một hình thức bổ sung cho giáo dục truyền thống, đây vẫn có thể xem là một thay đổi tích cực. 2.2. Khó khăn của dạy học trực tuyến * Cả giáo viên và học sinh gặp khó khăn về kỹ thuật Học trực tuyến có thể trông giống như một công cụ học tập luôn sẵn sàng với bất kỳ ai. Nhưng trên thực tế thì không như vậy. Ví dụ, không phải tất cả mọi người đều có kết nối internet ổn định và máy tính đủ mạnh để hỗ trợ phát trực tuyến. Một số người có thể có tất cả các công nghệ cần thiết nhưng phải đấu tranh với việc sử dụng như thế nào. Chẳng hạn, những người học lớn tuổi khó có thể thành thạo tất cả các thao tác sử dụng công nghệ mới. Tuy nhiên, vấn đề này có thể được giải quyết bằng cách cung cấp cho họ một vài hướng dẫn sử dụng. * Học sinh không được luyện tập Khoa học đã chỉ ra rằng cách tốt nhất để học một thứ gì đó là thực hành nó (khái niệm học tập nổi tiếng). Chỉ bằng cách thực hành những điều chúng ta làm và trải nghiệm (học tập qua trải nghiệm), chúng ta mới có thể hiểu và nhớ lại nội dung và kỹ năng chúng ta học được. Tuy nhiên, nhiều khóa học trực tuyến bỏ qua phần này và chỉ tập trung vào nội dung lý thuyết và các bài học bên ngoài. Kết quả là học sinh không thể thực hành và quá trình học tập không phát huy hết khả năng của nó. * Học sinh thiếu sự tương tác khi học trực tuyến Hầu hết các chương trình dạy học trực tuyến hiện nay, giáo viên chủ yếu thực hiện bài giảng một chiều, học sinh tiếp nhận qua các phương tiện, tương tác hạn chế, ảnh hưởng rất nhiều đến chất lượng giảng dạy. * Học sinh mất đi kỹ năng giao tiếp và hứng thú trong học tập Phương pháp học trực tuyến hiện nay đang có xu hướng làm cho học sinh trở nên khép kín với xã hội. Các chuyên gia cảnh báo, thời gian học sinh sử dụng các thiết bị học trực tuyến quá lâu khiến trẻ dễ mất tập trung, tránh né những câu hỏi của giáo viên, thiếu kỹ năng năng làm việc nhóm hoặc thảo luận về bài học. Về lâu dài sẽ dẫn đến thói quen cô lập với xã hội, mất đi kỹ năng cần thiết trong giao tiếp. * Khó khăn trong việc kiểm soát số lượng và chất lượng giảng dạy Lớp học trực tuyến với số lượng học sinh lên đến 40 học sinh trong 1 lớp khiến giáo viên gặp không ít trở ngại trong việc quản lý các em. Giáo viên rất khó kiểm soát được sĩ số lớp học cũng như khó theo dõi sát sao từng học viên trong
giờ học. Việc phát biểu, nêu ý kiến của trẻ cũng bị ảnh hưởng khiến tình trạng lớp học bị xáo trộn, mất kiểm soát. * Phương pháp giảng dạy hàn lâm, trẻ khó tiếp thu Giáo dục trực tuyến có xu hướng tập trung vào lý thuyết hơn là thực hành, thầy cô không thể quan sát trực tiếp từng học sinh, trẻ nhanh chóng xao lãng và mất tập trung vào bài giảng khi không được nhắc nhở. Bên cạnh đó, nếu giáo án không đủ sự hấp dẫn, kích hoạt sự thích thú của trẻ sẽ xảy ra tình trạng dễ chán nản và hình thành thói quen "học vẹt", đối phó với giáo viên. * Phụ huynh không có đủ thời gian và kiến thức đồng hành cùng con qua lớp trực tuyến Ngoài việc đòi hỏi sự tự giác và độc lập trong học tập của từng cá nhân học viên, bậc cha mẹ cũng rất đau đáu trong việc kiểm soát trẻ sử dụng thiết bị điện tử, đăng ký các khoá học phù hợp, theo dõi quá trình học tập cũng như tạo không gian thoải mái cho các em dễ dàng học hỏi. Một số phụ huynh cho biết họ cảm thấy khá khó khăn trong việc hỗ trợ con em mình học trực tuyến vì phải cân bằng công việc riêng, chăm sóc gia đình và theo sát trẻ học online. * Dù học trực tiếp hay trực tuyến thì thái độ học tập đóng vai trò quan trọng. Thái độ tốt sẽ biểu hiện bằng những hành vi tích cực, mang lại sự hứng thú trong học tập và ngược lại. Chúng tôi đã làm một cuộc điều tra ngắn ở 3 trường: THPT Nguyễn Duy Trinh – Nghi Lộc; THPT Huỳnh Thúc Kháng – Vinh; THPT Cửa Lò về thái độ của học sinh khi tham gia học trực tuyến và cho kết quả như sau:
Số liệu tại bảng trên cho thấy, học sinh có nhiều thái độ khác nhau trong quá trình học tập: Các thái độ tích cực như sự chủ động, sôi nổi, tập trung cao độ được học sinh lựa chọn chiếm tỷ lệ khá cao, từ 55% trở lên. Các thái độ tiêu cực như sự nhàm chán, căng thẳng, chiếm tỷ lệ không nhỏ, từ 25 - 29%. Nếu thái độ học tập tiêu cực sẽ triệt tiêu sự hứng thú và khả năng tiếp thu bài học sẽ không đạt được hiệu quả. Bên cạnh đó, chúng tôi đặt câu hỏi cho học sinh về sự hứng thú khi tham gia học trực tuyến, kết quả như sau: 5,8% không hứng thú, 43,9% ít hứng thú, 45,7% hứng thú và 4,6% rất hứng thú. Số liệu này cho thấy, mức ít hứng thú chiếm tỷ lệ khá cao, điều này ảnh hưởng ít nhiều đến nhận thức và thái độ khi tham gia vào lớp học của học sinh. Kết quả cho thấy, tỷ lệ học sinh hứng thú học tập trực tuyến đạt mức trung bình khoảng 50,3% và ít hứng thú hoặc không hứng thú 49,7%. Như vậy, số lượng học sinh không hứng thú trong học tập chiếm ở mức cao. 2.3. Nguyên nhân thực trạng Khi tiến hành tìm hiểu các nguyên nhân giảm sự hứng thú trong quá trình học tập trực tuyến, kết quả thu về được thể hiện như sau: Nguyên nhân HS không hứng thú Số lượng Tỷ lệ (%) học trực tuyến Nội dung khó hiểu 111 33,8 Phương pháp giảng dạy nhàm chán 95 29,0 Vai trò giáo viên 38 11,6 Sĩ số lớp 36 11,0 Thiết bị đường truyền 235 71,6 Kiểm tra đánh giá 42 12,8 Ý kiến khác 84 25,6 Tổng 328 100,0 Tỷ lệ cao nhất thuộc về thiết bị đường truyền, chiếm 71,6%. Như vậy, việc học trực tuyến rất quan trọng ở thiết bị và kết nối đường truyền. Một học sinh cho biết: Giáo viên dạy rất hay, nhưng đường truyền không ổn, khiến chúng em bị tụt hứng khi tham gia học tập, làm giảm bớt sự hứng thú. Tuy vậy, học sinh cũng xác định nguyên nhân trong thời gian này, cả nước cùng tham gia học tập trực tuyến, nên việc bị ảnh hưởng về đường truyền do quá nhiều người cùng truy cập là tất nhiên. Học sinh có thể xem lại bài giảng của giáo viên trong phần record, hoặc bài giảng được tải trên trang học trực tuyến (moodle của trường). Ở các nguyên nhân tiếp theo, nội dung giảng dạy chiếm tỷ lệ cao 33,8%, phương pháp giảng dạy 29% và vai trò của người giáo viên chiếm 11,6%. Các số
liệu này cho thấy, giáo viên đóng vai trò quan trọng trong quá trình giảng dạy. Một học sinh khác cho biết Bài tập phải thực hiện quá nhiều, nên việc học khá căng thẳng, vậy nên giáo viên cần tạo một số trò chơi trên các công cụ để ôn lại kiến thức đã học, có khuyến khích cộng điểm cho học sinh, tuần nào cũng làm bài tập học sinh không thích cách học nhàm chán như vậy. Với yêu cầu này, mỗi giáo viên phải tự trang bị đầy đủ kiến thức, kỹ năng, kinh nghiệm để thiết kế bài giảng cho phù hợp, đồng thời cần thay đổi cách thức truyền đạt để thu hút học sinh hơn, gây hứng thú cho học sinh. II. MỘT SỐ BIỆN PHÁP NÂNG CAO HỨNG THÚ MÔN LỊCH SỬ TRONG DẠY HỌC TRỰC TUYẾN Ở TRƯỜNG THPT 1. Chuẩn bị các điều kiện cần thiết để dạy học trực tuyến. 1.1. Lựa chọn phần mềm học trực tuyến. Phần mềm học trực tuyến là nền tảng cung cấp tài liệu học tập cho người học. Người dùng có thể sử dụng phần mềm để học trực tuyến và sử dụng nhiều công cụ khác như quản lý lớp học, xây dựng kho tài liệu, đăng ký khóa học, tham gia khóa học online, nhận các bài kiểm tra… Một số nền tảng học trực tuyến phổ biến ở Việt Nam và trên thế giới có thể kể đến như Coursera, VNPT E-learning, Khanacademy, Duolingo.com, hocmai.vn… Ở Nghệ An, ngay từ khi Sở giáo dục và Đào tạo triển khai kế hoạch dạy – học trực tuyến đã cho lập các lớp học, tiến hành tập huấn cho đội ngũ giáo viên và các lớp trưởng. Do đó, đến giờ vào học, GV chỉ cần bấm vào lớp mà mình có tiết rồi tiến hành dạy bình thường như trực tiếp.
Phần mềm học online mang lại nhiều lợi ích cho người dùng như: Rút ngắn khoảng cách về không gian, có thể dạy và học mọi lúc, tiết kiệm chi phí, tiết kiệm thời gian và công sức, tối ưu nội dung đào tạo, có tính linh hoạt cao, giúp cho bài học sinh động hơn… 1.2. Khảo sát thiết bị dạy và học Quá trình dạy học trực tuyến khác hoàn toàn với dạy học trực tiếp, đòi hỏi người dạy và người học cần phải có các thiết bị công nghệ. Đối với giáo viên: Người giáo viên dạy trực tuyến trước hết phải có kiến thức cơ bản về phần mềm dạy học, cách cài đặt và sử dụng các phần mềm như ZOOM, TEAM, MEAT… Giáo viên phải soạn bài giảng hoàn toàn bằng điện tử. Đối với học sinh: Học sinh cần phải có máy tính, điện thoại, ipad có kết nối mạng Internet. Chính vì thế, trước khi học theo thời khóa biểu, nhà trường đã yêu cầu các giáo viên chủ nhiệm tìm hiểu, khảo sát thiết bị học tập của các em: ai học máy tính, ai học điện thoại, ai trùng giờ học với anh chị em trong nhà không có thiết bị để học… từ đó có biện pháp kịp thời và phù hợp. 1.3. Đề ra nội quy dạy và học trực tuyến Để tiết học đạt được kết quả tốt thì một trong những yếu tố quan trọng không thể thiếu là nội quy lớp học.
Trước hết, nhà trường – cấp quản lý cao nhất phải đề ra nội quy chung cho tất cả các lớp.
Sau đó, các giáo viên chủ nhiệm căn cứ vào tình hình của lớp mình và đề ra nội quy riêng cho lớp.
NỘI QUY DẠY HỌC TRỰC TUYẾN Lớp học trực tuyến được Trường THPT Huỳnh Thúc Kháng triển khai trong thời gian học sinh phải nghỉ học ở trường để phòng, chống dịch Covid-19. Việc dạy học trực tuyến là một giải pháp thay thế khi không thể triển khai dạy học tại trường và đây cũng là xu hướng trong thời đại của cuộc cách mạng công nghiệp 4.0. Tuy nhiên, khi tham gia lớp học trực tuyến thì giáo viên và học sinh cần phải tuân thủ các nội quy để đảm bảo an toàn về hình ảnh, cũng như để lớp học đạt hiệu quả cao nhất. Nhà trường đề nghị giáo viên và học sinh thực hiện một số quy định dưới đây khi tham gia lớp học trực tuyến. Đối với giáo viên: 1. Chuẩn bị bài giảng, học liệu, tài liệu đầy đủ cho bài giảng theo đúng quy định của Bộ Giáo dục và Đào tạo và kế hoạch giáo dục của nhà trường. 2. Trang phục lịch sự, nghiêm túc. 3. Kiểm tra thiết bị, đường truyền Internet, đăng nhập vào hệ thống VNPT E- Learning bằng tài khoản vnEdu trước giờ dạy 10 phút để đảm bảo kết nối. 4. Điều khiển giờ dạy đảm bảo mục tiêu, nội dung và thời lượng giảng dạy cho bài giảng. 5. Quản lý tốt nề nếp giờ dạy; kiểm tra, đánh giá thái độ, kết quả học tập của học sinh công bằng, khách quan. Đối với học sinh 1. Chuẩn bị bài trước buổi học theo yêu cầu của giáo viên. 2. Trang phục lịch sự, nghiêm túc; ngồi học ngay ngắn và tập trung như khi học trên lớp. 3. Kiểm tra thiết bị, đường truyền Internet, đăng nhập vào hệ thống VNPT E- Learning bằng tài khoản vnEdu trước buổi học 15 phút để đảm bảo kết nối. Dùng đúng tên thật của mình trong quá trình học trực tuyến. 4. Tham gia đầy đủ các giờ học theo lịch, có ý thức xây dựng bài. Nghỉ học hoặc vào muộn phải xin phép GV chủ nhiệm và GV bộ môn. 5. Học sinh bật/tắt camera và micro theo yêu cầu của giáo viên. 6. Không CHAT, chia sẻ, viết, vẽ lên màn hình khi giáo viên đang giảng bài. 7. Không bật các thiết bị, chương trình khác trên máy tính, không làm việc riêng trong khi tham gia lớp học.
8. Không cung cấp địa chỉ ID, mật khẩu, đường link của lớp học cho người ngoài. HIỆU TRƯỞNG * Những công việc cha mẹ cần đồng hành để giúp con học trực tuyến hiệu quả: - Sắp xếp góc học tập cố định, yên tĩnh tại gia đình. - Hỗ trợ in phiếu, tài liệu học tập cho con (Nếu cần). - Chuẩn bị cho con các thiết bị học trực tuyến ổn định (Máy tính/ điện thoại (nên có Camera), Loa, Micro, mạng Internet cáp quang tốc độ cao). - Hướng dẫn các con sử dụng thiết bị công nghệ hỗ trợ học tập nếu con chưa thành thạo. - Hỗ trợ giáo viên giám sát, nhắc nhở các con tham gia học tập, làm bài tập nghiêm túc. - Phụ huynh cần thông báo với giáo viên chủ nhiệm/giáo viện bộ môn khi con không thể tham gia tiết học và nêu rõ lý do. - Phản hồi lại với giáo viên ngay sau buổi học nếu thấy con gặp khó khăn khi học tập. 2. Tiến trình dạy học trực tuyến 2.1 Trước khi kết nối trực tiếp GV giao nhiệm vụ cho học sinh thông qua các phần mềm LMS hoặc gửi đường link cho học sinh thông qua công cụ mạng xã hội (Zalo, Facebook…) để HS có thể thực hiện trước. 2.2. Kết nối trực tiếp GV và HS kết nối qua nền tảng truyền tải hình ảnh thời gian thực (Microsoft Teams, Zoom, Google Meet, ...) để bắt đầu thực hiện tiến trình dạy học. Về cơ bản, việc tổ chức thực hiện giai đoạn này có thể tiến hành như đã gợi ý ở trên. Tuy nhiên, tuỳ vào nội dung bài học và thời lượng, GV có thể linh hoạt điều chỉnh cho phù hợp với thực tế. Chẳng hạn, sau khi báo cáo, thảo luận về kết quả thực hiện nhiệm vụ đã giao, GV có thể dành một khoảng thời gian (không quá dài) của đầu buổi học để giảng bài, nhấn mạnh nội dung cốt lõi, hướng dẫn HS xem video và sử dụng SGK, ... để thực hiện nhiệm vụ tiếp theo. Sau khi được hướng dẫn và nhận nhiệm vụ, HS tự chủ thực hiện với tư liệu đã được cung cấp. GV “quan sát”, hỗ trợ: - Nhận cuộc gọi qua Zalo của HS để trợ giúp (đối với HS chủ động).
- Gọi kiểm tra xác suất việc thực hiện hoạt động tự chủ của HS (thường là những HS chưa thực sự tích cực, hoặc xoay vòng kiểm tra, …). - Xem thông tin phản hồi kết quả học tập của HS qua bài trắc nghiệm nhanh kiến thức (nếu có). Qua đó, GV nắm được thông tin, tổng hợp lại những điểm mấu chốt cần thảo luận và kết luận cho HS ở cuối giờ học. Tiếp tục dùng nền tảng truyền tải hình ảnh thời gian thực (Microsoft Teams, Zoom, Google Meet) để kết nối lại lớp học. Tổ chức hoạt động: Báo cáo và thảo luận; đánh giá và chốt kiến thức; giao nhiệm vụ về nhà. Thực hiện tiến trình dạy học qua mạng đòi hỏi GV cần có sự trau đồi về kĩ năng CNTT, nhất là ở giai đoạn đầu áp dụng. Kết quả học tập của HS phụ thuộc rất nhiều vào cách thức tổ chức tiến trình dạy học. Mà tiến trình đó có mối quan hệ với kĩ năng sử dụng CNTT của từng GV. Có thể tóm tắt sự khác nhau giữa tiến trình dạy học trực tiếp và dạy học trực tiếp như sau:
3. Xây dựng kế hoạch bài dạy Kế hoạch bài dạy trực tuyến là bài giảng được thiết kế, thực hiện dựa trên kế hoạch bài học và sự hỗ trợ của công nghệ thông tin, được tổ chức dạy học qua môi trường internet do GV là người chủ động xây dựng và tổ chức. Khi dạy học trực tuyến, GV cầ n chuẩ n bị kế hoạch bài dạy (giáo án) theo hướng dẫn nhưng lưu ý tăng thời lượng làm việc chủ động của HS, giảm thời lượng kết nối trực tuyến. Do vậy, mỗi GV cầ n phải có định hướng xây dựng và thực hiện kế hoạch bài dạy trực tuyến. Cụ thể: - Xác định cụ thể những yêu cầ u cầ n đạt đối với mỗi bài học không thể thực hiện được trên môi trường mạng - Điều chỉnh mục tiêu bài học theo hướng tinh gọn tập trung vào các nội dung cốt lõi gắ n với yêu cầ u cầ n đạt (YCCĐ) trong Chương trình giáo dục phổ thông (GDPT). - Đánh giá để phân loại những nội dung mà HS có thể thực hiện được một cách tự chủ (có thể chỉ một phầ n) để giao nhiệm vụ cho HS. - Lựa chọn những nội dung có thể thay thế việc giảng trực tiếp bằng một học liệu điện tử (hình ảnh/ âm thanh/ video). - Lựa chọn phương án và phương tiện để kiểm tra, đánh giá thường xuyên; kịp thời điều chỉnh quá trình dạy học, quá trình học tập và biện pháp phối hợp với gia đình. Trên cơ sở định hướng xây dựng và thực hiện kế hoạch dạy học trực tuyến, GV cầ n đảm bảo những nguyên tắ c cơ bản dưới đây để việc xây dựng kế hoạch bài dạy trực tuyến đảm bảo các yêu cầ u chung của nhà trường. Chuyển giao Thực hiện Báo cáo và Kết luận, nhận nhiệm vụ nhiệm vụ thảo luận định - Trình bày cụ thể “ý đồ” - Liệt kê hành động cụ lựa chọn HS/ nhóm báo - Phân tích kết quả thực - Trình bày cụ thể nội thể mà HS phải thực hiện cáo hiện nhiệm vụ; đối chiếu dung nhiệm vụ. - Cách mà (đọc/ nghe/ nhìn/ làm). với mục “Sản phẩm”; GV giao nhiệm vụ cho HS - Xử lí kết quả thực hiện đánh giá các mức độ (đọc/ nghe/ nhìn/ làm) với - Quan sát, dự kiến những nhiệm vụ của HS, đặt ra hoàn thành. thiết bị dạy học/ học liệu khó khăn mà HS có thể các thảo luận đòi hỏi HS cụ thể. gặp phải kèm theo biện phải huy động các thao - Chốt lại phần thảo pháp hỗ trợ; phát hiện. tác tư duy ở bậc cao hơn. luận; làm rõ vấn đề cần
giải quyết và nhiệm vụ tiếp theo. Nguyên tắ c thiết kế bài dạy trực tuyến cũng chính là những nguyên tắ c thiết kế bài dạy trực tiếp chỉ khác nhau rất nhỏ về nội hàm trong nguyên tắ c về bối cảnh, về học sinh: Đảm bảo tính thực tiễn, linh hoạt của giáo viên; đảm bảo tính khả thi và vừa sức của học sinh. Khác với dạy học trực tiếp - giáo viên và học sinh được tương tác thì dạy học trực tuyến phải thông qua máy tính, điện thoại thông minh và phải có mạng internet, tương tác rất hạn chế. Dạy học online sẽ là xu thế của toàn cầ u, của thế giới phẳ ng; tuy nhiên đối với HS hiện nay là giải pháp tình thế do đại dịch covid gây ra. Bởi vậy, nguyên tắ c xây dựng kế hoạch bài dạy trực tuyến là phải phù hợp với thực tiễn: vùng khó khăn hay ít khó khăn, cầ n khảo sát học sinh lớp mình dạy sẽ học trực tuyến bằng phương tiện gì: điện thoại thông minh, máy tính bàn, máy tính xách tay, máy tính bảng hay là không có các thiết bị trên phải đi học nhờ. Gia đình có lắ p mạng gói internet không hay dùng 3G, 4G để học, ... Tất cả những vấn đề đó, GV phải có số liệu thống kê cụ thể. Bên cạnh đó, GV cũng phải tuân thủ nguyên tắ c vừa sức, phù hợp với tâm sinh lí lứa tuổi của HS. Những nguyên tắ c trên cũng giúp những người dạy học trực tuyến tránh những sai lầ m trong dạy học; linh hoạt thay đổi phương pháp, cách thức dạy học, kiểm tra đánh giá phù hợp. Ngoài ra, tuân thủ nguyên tắ c này sẽ làm cho những giờ học online thoải mái, HS vui vẻ, thú vị. Từ đó, HS hứng thú và tiếp thu tốt bài học, giờ học sẽ thành công như mong đợi. Những nguyên tắ c trên là những lưu ý chung nhất cho việc thiết kế nội dung và hình thức dạy học trực tuyến sao cho đạt hiệu quả. Việc đưa ra nguyên tắ c xét trên nhiều khía cạnh trong đó phải căn cứ vào cơ sở lý luận của dạy học kết hợp đó là tính tự học của học sinh, quan điểm lí thuyết chung và đặc trưng riêng của môn học. Vì vậy, ngoài những yêu cầ u để đảm bảo mục tiêu dạy học như trong dạy học truyền thống còn có những tiêu chí đặt ra về mặt công nghệ làm sao phát huy được tính ưu việt về mặt công nghệ chứ không phải gây ra tác dụng ngược lại. Ví dụ: Xây dựng kế hoạch dạy học 1 bài cụ thể (PHỤ LỤC 1) 4. Đổi mới phương pháp dạy học trong dạy học trực tuyến môn Lịch sử. Đổi mới phương pháp dạy học theo định hướng phát triển năng lực cho học sinh là thực hiện bước chuyển từ giáo dục tiếp cận nội dung sang chương trình giáo dục tiếp cận năng lực của người học. Trước đây, trong dạy học, GV thường quan tâm HS học được cái gì. Hiện nay, GV phải xác định HS vận dụng như thế nào thông qua việc học. Thực chất của phương pháp dạy học theo định hướng