Sáng kiến kinh nghiệm THPT: Một số giải pháp nhằm xây dựng văn hóa học đường cho học sinh trường THPT Diễn Châu 3

Chia sẻ: _ _ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:65

Thêm vào BST

Báo xấu

19
lượt xem 5
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Mục tiêu của đề tài " Một số giải pháp nhằm xây dựng văn hóa học đường cho học sinh trường THPT Diễn Châu 3" nhằm xác định thực trạng, những nội dung căn bản của văn hoá học đường ở trường THPT Diễn Châu 3 trong bối cảnh hiện nay. Trên cơ sở đó đề tài hướng đến các giải pháp nhằm hình thành, xây dựng, phát triển môi trường văn hoá học đường cho học sinh để thích ứng với đại dịch, góp phần nâng cao hiệu quả công tác giáo dục trong nhà trường.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Sáng kiến kinh nghiệm THPT: Một số giải pháp nhằm xây dựng văn hóa học đường cho học sinh trường THPT Diễn Châu 3

SỞ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO NGHỆ AN TRƯỜNG THPT DIỄN CHÂU 3 SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM LĨNH VỰC KỸ NĂNG SỐNG Đề tài: MỘT SỐ GIẢI PHÁP NHẰM XÂY DỰNG VĂN HÓA HỌC ĐƯỜNG CHO HỌC SINH TRƯỜNG THPT DIỄN CHÂU 3 TRONG BỐI CẢNH ĐẠI DỊCH COVID-19 HIỆN NAY Người thực hiện: BÙI THỊ HIÊN Chức vụ: Giáo viên Đơn vị: Trường THPT Diễn Châu 3 Điện thoại: 0984706909 Email: hienbt.c3dc3@nghean.edu.vn Diễn Châu, tháng 4 năm 2022
MỤC LỤC Phần I. ĐẶT VẤN ĐỀ…………………………………………………………… 1 1.1. Lý do chọn đề tài……………………………………………………………………… 1 1.2. Mục tiêu, tính mới của đề tài………………………………………………………... 2 1.3. Phương pháp nghiên cứu……………………………………………………………. 2 1.4. Đối tượng, phạm vi nghiên cứu…………………………………………………….. 3 Phần II. NỘI DUNG……………………………………………………………... 4 2.1. Cơ sở lý luận và thực tiễn nghiên cứu của đề tài………………………………… 4 2.1.1. Cơ sở lý luận về những khái niệm cơ bản liên quan đến vấn đề nghiên cứu…4 2.1.1.1. Đại dịch Covid-19………………………………………………………………... 4 2.1.1.2. Tâm lý lứa tuổi học sinh THPT………………………………………………… 5 2.1.1.3. Văn hóa học đường……………………………………………………………… 6 2.1.1.3.1. Khái niệm văn hóa học đường………………………………………………. 6 2.1.1.3.1.1. Khái niệm văn hóa………………………………………………………….. 6 2.1.1.3.1.2 Khái niệm văn hóa học đường……………………………………………... 6 2.1.1.3.2. Mục tiêu, bản chất của văn hóa học đường……………………………….. 7 2.1.2. Cơ sở thực tiễn…………………………………………………………………….. 8 2.1.2.1 Thực trạng về văn hóa học đường ở các trường THPT hiện nay………….. 8 2.1.2.2 Thực trạng về văn hóa học đường ở trường THPT Diễn Châu 3 hiện nay.. 10 2.2. Xây dựng văn hóa học đường ở trường THPT Diễn Châu 3 trong bối cảnh đại dịch Covid-19 hiện nay………………………………………………………………….. 12 2.2.1. Xây dựng văn hóa môi trường, cảnh quan sư phạm trong nhà trường…….. 12 2.2.2. Xây dựng văn hóa ứng xử trong nhà trường…………………………………… 16 2.2.3. Xây dựng văn hóa chất lượng …………………………………………………… 18 2.3. Một số giải pháp nhằm xây dựng văn hóa học đường cho học sinh ở Trường THPT Diễn Châu 3 trong bối cảnh đại dịch Covid-19 hiện nay……………………. 19 2.3.1. Giải pháp 1 – Tuyên truyền……………………………………………………… 19 2.3.2. Giải pháp 2 – Tổ chức các chuyên đề, cuộc thi……………………………….. 22
2.3.3. Giải pháp 3 – Nâng cao hiệu quả học tập cho học sinh……………………… 26 2.3.4. Giải pháp 4 - Phối hợp giữa nhà trường với chính quyền, gia đình và xã hội ……………………………………………………………………………………………… 32 2.3.5. Giải pháp 5 – Vận dụng sáng tạo quy tắc ứng xứ văn hóa nhà trường làm nền tảng cho các hành vi ứng xử tạo môi trường văn hóa học đường an toàn, hạnh phúc cho học sinh trong trường học…………………………………………………………. 34 3.6. Giải pháp 6 – Biểu dương, khen thưởng; giáo dục kỉ luật tích cực những học sinh có hành vi sai phạm về văn hóa, đạo đức, lối sống……………………………. 35 2.4. Kết quả thực hiện đề tài……………………………………………………………. 38 2.4.1. Kết quả khảo sát………………………………………………………………….. 38 2.4.2. Kết quả thực hiện ở nhà trường ………………………………………….. 40 Phần III. KẾT LUẬN, KIẾN NGHỊ………………………………………….. 43 3.1. Kết luận……………………………………………………………………………….. 43 3.2. Kiến nghị ……………………………………………………………………………. 44 F. TÀI LIỆU THAM KHẢO …………………………………………………… 46 PHỤ LỤC………………………………………………………………………... 47
Phần I. ĐẶT VẤN ĐỀ 1.1. Lý do chọn đề tài Cuộc sống luôn có những thay đổi và biến động khôn lường. Tuy nhiên, biến đổi không phải lúc nào cũng theo một hướng, một lối mà có những ngã rẽ đôi khi khiến con người không lường trước được. Bởi vậy, việc thích nghi với những hoàn cảnh sống khác nhau và linh hoạt tìm ra giải pháp khi gặp khó khăn chính là “chìa khóa” giúp mọi hành trình của con người trở nên dễ dàng và thuận lợi. Sự bùng nổ và lan rộng của đại dịch Covid-19 đã ảnh hưởng tiêu cực tới tất cả các hoạt động của con người, ở tất cả các độ tuổi, các môi trường hoạt động, trong đó có học sinh và nhà trường. Trong khi người lớn đã được trang bị phần nào kỹ năng, kinh nghiệm để sẵn sàng ứng phó trước mọi sự biến đổi nói chung, thì đại đa số thanh thiếu niên ở độ tuổi 15 - 18: tâm sinh lý chưa ổn định, kĩ năng thích ứng còn hạn chế, giáo dục kỹ năng sống trong nhà trường THPT chưa thực sự được chú trọng thì tác động của đại dịch khiến các em phải chịu những áp lực nặng nề trong sinh hoạt và nhất là trong học tập. Trong những năm qua, công tác giáo dục và đào tạo của các trường phổ thông đã có nhiều chuyển biến tích cực. Chất lượng giáo dục các môn văn hóa luôn được nâng cao, cơ sở vật chất ngày càng khang trang hiện đại, môi trường sư phạm thay đổi theo chiều hướng tích cực, mục tiêu giáo dục hướng tới phát triển năng lực, phẩm chất cho học sinh bắt đầu được chú trọng. Tuy nhiên, mặt trái của nền kinh tế thị trường, nhất đại dịch Covid-19 đã ảnh hưởng tiêu cực đến hoạt động sư phạm trong nhà trường thậm chí đang hàng ngày, hàng giờ trực tiếp tác động đến quá trình hình thành và phát triển nhân cách của học sinh. Trước những tác động đó các đơn vị trường học đang thật sự lúng túng trong việc thực hiện quản lý nhằm hướng tới một môi trường văn hóa học đường an toàn, lành mạnh, hiệu quả và hạnh phúc. Đối với mỗi học sinh, một trong những nơi mà các em dành nhiều thời gian, niềm tin, tâm huyết và cảm thấy thực sự hạnh phúc là trường học. Vì đây là nơi diễn ra những hoạt động sư phạm “dạy chữ - dạy người”, nơi hội tụ sức mạnh trí tuệ và lòng nhân ái trong xã hội, nơi mà mỗi học sinh đều có thể phát huy tối đa năng lực, phẩm chất vốn có của mình, nơi truyền bá những nét đẹp văn hóa một cách sáng tạo và bài bản nhất… góp phần tạo nên một sản phẩm giáo dục toàn diện. Trước bối cảnh đổi mới giáo dục và cuộc cách mạng 4.0, đại dịch Covid-19 đã, sẽ và đang ảnh hưởng nặng nề tới mọi mặt của đời sống xã hội, trong đó có lĩnh vực giáo dục và đào tạo thì việc xây dựng văn hóa học đường trong các cơ sở giáo dục là vấn đề cấp thiết, nhất là khi giáo dục đào tạo luôn được coi là quốc sách hàng đầu. Nghị quyết 29-NQ/TW của Hội nghị Trung ương 8 khóa XI về đổi mới căn bản toàn diện giáo dục và đào tạo đã xác định mục tiêu: “phát triển toàn diện con người Việt Nam, khơi dậy lòng tự hào, yêu gia đình, yêu Tổ quốc, yêu đồng bào, sống tốt và làm việc hiệu quả”. Văn hóa học đường chính là nền tảng để rèn luyện, hoàn thiện những phẩm chất ấy cho thế hệ trẻ. 1
Trong Chiến lược phát triển kinh tế - xã hội giai đoạn 2021 - 2030, một trong các khâu đột phá được xác định là: “Tiếp tục phát triển toàn diện nguồn nhân lực, khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo gắn với khơi dậy khát vọng phát triển đất nước, lòng tự hào dân tộc, ý chí tự cường và phát huy giá trị văn hóa, con người Việt Nam". Vì thế, việc xây dựng văn hóa học đường trở thành yêu cầu cấp thiết trong việc góp phần thực hiện khâu đột phá chiến lược về phát triển nhanh nguồn nhân lực trong 10 năm tới. Hơn lúc nào hết việc xây dựng môi trường văn hóa học đường an toàn, lành mạnh, hiệu quả và hạnh phúc được đặt ra một cách cấp bách nhằm phát triển con người toàn diện, mang đến cho học sinh những điều tốt đẹp, hướng các em đến giá trị “chân - thiện - mỹ”; giúp các em có thể chủ động trong học tập, có đủ điều kiện thể hiện mình một cách toàn vẹn nhất để hoàn thành mục tiêu, kế hoạch đề ra mặc dù chúng ta đang sống chung với dịch bệnh. Đồng thời, nó cũng tạo ra tiền đề để trang bị cho mỗi học sinh việc ứng phó với những biến đổi, bất trắc trong cuộc sống sau này. Xây dựng và phát triển môi trường văn hóa học đường có tác động rất lớn tới việc đạt được mục tiêu giáo dục và đào tạo của nhà trường; là vấn đề quan trọng nhằm thúc đẩy, nâng cao chất lượng giáo dục, phát triển nguồn nhân lực, đào tạo những con người có đủ đức, đủ tài đáp ứng yêu cầu ngày càng cao của sự nghiệp đổi mới và xu thế hội nhập quốc tế. Tuy nhiên, bối cảnh này đòi hỏi mỗi nhà trường phải hình thành một đặc trưng văn hóa học đường cho đơn vị mình, tạo nên thương hiệu riêng nhằm thích ứng với hoàn cảnh mới. Vì những lý do đã được trình bày ở trên, dựa trên nghiên cứu và thực tiễn tôi đã xây dựng đề tài sáng kiến kinh nghiệm: “Một số giải pháp nhằm xây dựng văn hóa học đường cho học sinh trường THPT Diễn Châu 3 trong bối cảnh đại dịch Covid-19 hiện nay”. 1.2. Mục tiêu, tính mới của đề tài Mục tiêu của đề tài xác định thực trạng, những nội dung căn bản của văn hoá học đường ở trường THPT Diễn Châu 3 trong bối cảnh hiện nay. Trên cơ sở đó đề tài hướng đến các giải pháp nhằm hình thành, xây dựng, phát triển môi trường văn hoá học đường cho học sinh để thích ứng với đại dịch Covid-19, góp phần nâng cao hiệu quả công tác giáo dục trong nhà trường. “Một số giải pháp nhằm xây dựng văn hóa học đường cho học sinh trường THPT Diễn Châu 3 trong bối cảnh đại dịch Covid-19 hiện nay” là một đề tài được nghiên cứu lần đầu tiên ở trường THPT Diễn Châu 3. Những giải pháp do tác giả đề ra có giá trị thực tiễn làm cơ sở khoa học cho công tác quản lí, xây dựng và phát triển văn hoá học đường đối với mô hình các trường học trong bối cảnh hiện nay. 1.3. Phương pháp nghiên cứu Phương pháp nghiên cứu tài liệu: nghiên cứu các tài liệu liên quan đến đến tâm lý lứa tuổi học sinh THPT, những khó khăn thường gặp trong học tập và các 2
biện pháp ứng phó; văn hóa học đường, nghiên cứu thêm trên các bài báo viết, báo mạng để có thêm các thông tin cần thiết phục vụ cho đề tài nghiên cứu. Phương pháp khảo sát bằng biểu mẫu: sử dụng phiếu khảo sát cho học sinh sau khi các giải pháp được tiến hành. Nền tảng google forms được sử dụng. Câu hỏi khảo sát dựa trên tiêu chí rõ ràng, dễ hiểu và mang tính khách quan. Phương pháp phỏng vấn, đàm thoại: trực tiếp trò chuyện, phỏng vấn giáo viên và học sinh trường THPT Diễn Châu 3 về các vấn đề liên quan đến đề tài nhằm thu thập thông tin sâu hơn, đặc biệt là những thông tin mà biểu mẫu khảo sát không bao quát hết được. Phương pháp so sánh và phân tích thống kê: các dữ liệu thu thập được từ khảo sát và phỏng vấn sẽ được phân loại, sắp xếp, thống kê, xử lí số liệu để thấy sự thay đổi trước và sau khi thực hiện đề tài. Phương pháp quan sát: nhằm ghi chép lại về không gian, điều kiện, môi trường văn hóa học đường ở trường THPT Diễn Châu 3; quan sát thái độ, hành vi, tác phong, ứng xử giữa các đối tượng được nghiên cứu. Phương pháp tiếp cận liên môn: lồng ghép trong các môn học như: Ngữ văn, Lịch sử, Giáo dục công dân, hoạt động ngoài giờ lên lớp, sinh hoạt lớp, các hoạt động ra chơi… để tìm hiểu, tuyên truyền, giáo dục. 1.4. Đối tượng, phạm vi nghiên cứu Môi trường văn hóa học đường và học sinh đang học tại trường THPT Diễn Châu 3 hiện nay – năm học 2021 - 2022. 3
Phần II. NỘI DUNG 2.1. Cơ sở lý luận và thực tiễn nghiên cứu của đề tài 2.1.1. Cơ sở lý luận về những khái niệm cơ bản liên quan đến vấn đề nghiên cứu 2.1.1.1. Đại dịch Covid-19 Đại dịch Covid-19 là một đại dịch bệnh truyền nhiễm với tác nhân là virus SARS-CoV-2 và các biến thể của nó đang diễn ra trên phạm vi toàn cầu. Nó là một phần của họ vi-rút corona, bao gồm các loại vi-rút phổ biến gây ra nhiều loại bệnh từ cảm thông thường hoặc viêm phế quản đến các bệnh nghiêm trọng hơn (nhưng hiếm gặp hơn) như hội chứng hô hấp cấp tính nghiêm trọng (SARS) và Hội Chứng Hô Hấp Trung Đông (MERS). Ngày 11 tháng 3 năm 2020, Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) ra tuyên bố gọi "Covid-19" là "Đại dịch toàn cầu". Chính phủ các quốc gia trên thế giới đã tiến hành phản ứng đáp trả nhằm bảo vệ sức khỏe người dân cũng như các nhóm cộng đồng trên toàn cầu, bao gồm: hạn chế đi lại, phong tỏa kiểm dịch, ban bố tình trạng khẩn cấp, sử dụng lệnh giới nghiêm, tiến hành cách ly xã hội, hủy bỏ các sự kiện đông người, đóng cửa trường học và những cơ sở dịch vụ, kinh doanh ít quan trọng, khuyến khích người dân tự nâng cao ý thức phòng bệnh, đeo khẩu trang, hạn chế ra ngoài khi không cần thiết, đồng thời chuyển đổi mô hình hoạt động kinh doanh, học tập, làm việc từ truyền thống sang trực tuyến. Thế giới đã trải qua 2 năm đại dịch Covid-19 hoành hành với sự xuất hiện của những biến thể virus SARS-CoV-2 mới cùng nhiều ẩn số chưa có lời giải. Tình hình dịch Covid-19 diễn biến phức tạp trên thế giới đã chứng minh khá rõ nét thực tế rằng đại dịch vẫn chưa thể kiểm soát và thậm chí sẽ còn gây ra nhiều thách thức mới đối với con người trong "năm Covid-19 thứ ba". Kể từ khi ghi nhận những ca đầu tiên mắc Covid-19 ở Vũ Hán, Trung Quốc vào tháng 12/2019, cho đến nay, đại dịch này đã lây lan trên toàn cầu với hơn 504 triệu ca mắc, trong đó hơn 6,2 triệu ca tử vong (số liệu ngày 16 – 4 – 2022). Trong hai năm, chủng virus gốc gây bệnh dịch Covid- 19 đã biến đổi thành 5 "biến thể đáng lo ngại”: Alpha, Beta, Gamma, Delta và nhất là biến thể Omicron vượt trội hơn so với biến thể Delta về sự lây nhiễm, với tốc độ lây tăng nhanh hơn gấp đôi - từ 2 đến 3 ngày - và sự gia tăng nhanh chóng về tỷ lệ các ca bệnh ghi nhận tại một số quốc gia. Kinh tế thế giới chịu tác động của đại dịch Covid-19, các quốc gia trên toàn cầu đã rơi vào cuộc suy thoái kinh tế sâu sắc. Bóng đen từ cuộc khủng hoảng đại dịch đã đảo ngược xu hướng tăng trưởng kinh tế do những biện pháp hạn chế, kéo các chỉ số thất nghiệp tăng vọt, đẩy thêm nhiều người vào tình trạng nghèo khó. Tính từ thời điểm có dịch cho đến nay, Việt Nam ghi nhận hớn 10 triệu ca mắc, trong đó có gần 9 triệu người đã khỏi bệnh (chiếm gần 90 % tổng số ca mắc), 42.934 ca tử vong (số liệu đến ngày 16 – 4 – 2022). Tuy nhiên, ở nước ta, với sự vào cuộc tích cực, chủ động và quyết liệt của cả hệ thống chính trị và toàn xã hội, 4
công tác phòng, chống dịch Covid-19 đã đạt được những kết quả tích cực, được đông đảo người dân đồng tình, ủng hộ về phương pháp, cách thức tiến hành và cộng đồng quốc tế đánh giá cao như: rất chủ động, tích cực trong tìm kiếm nguồn vắc xin phòng Covid-19 và tích cực nghiên cứu, sản xuất vắc xin trong nước; triển khai các hoạt động hỗ trợ người dân và doanh nghiệp bị tác động bởi dịch Covid-19… Việt Nam là một trong hai mươi quốc gia trên thế giới có số liều vắc xin tiêm chủng nhiều nhất hiện đã được bao phủ cho dân số. Tuy nhiên, tình hình dịch bệnh còn diễn biến phức tạp vì vậy mỗi chúng ta phải luôn có ý thức thực hiện tốt công tác phòng chống dịch nhằm hạn chế sự lây lan cũng như tác động của nó. Có thể nói, đại dịch Covid-19 có sức phá hủy về kinh tế và đe dọa nghiêm trọng đến vận mệnh của con người trong những năm 20 của thế kỷ 21. Với loại dịch bệnh này, virus có thể xâm nhập vào cơ thể bất cứ ai không phân biệt tuổi tác, giới tính, thành phần, nghề nghiệp... Sự lây lan của dịch bệnh ở Việt Nam nói riêng và trên toàn cầu nói chung là rất đáng quan ngại, thậm chí nó thúc ép các quốc gia, các tổ chức cần thay đổi nhận thức, cách tiếp cận mới cho sự phát triển trong bối cảnh mới. Đại dịch Covid 19 không chỉ ảnh hưởng đến các vấn đề lớn của quốc gia mà còn ảnh hưởng trực tiếp đến mỗi cá nhân con người, trong đó có học sinh THPT. Đại dịch khiến học sinh luôn bị động trước mọi tình huống, nhất là trong các vấn đề về học tập và rèn luyện. 2.1.1.2. Tâm lý lứa tuổi học sinh trung học phổ thông (THPT) Học sinh THPT là những người ở độ tuổi từ 16 đến 18, đang theo học từ lớp 10 đến lớp 12. Đây là giai đoạn quan trọng của cuộc đời bởi các em đang hình thành và phát triển bản thân một cách mạnh mẽ. Tuổi vị thành niên thường được miêu tả như một giai đoạn khó khăn, tiêu cực, trải qua nhiều giông bão và sự căng thẳng để có thể trưởng thành. Trên thực tế, đây là một giai đoạn phát triển có nhiều sự thay đổi lớn lao về cả tâm lý và sinh lý, là giai đoạn chuyển giao từ thanh thiếu niên thành người lớn. Tuổi học sinh THPT là thời kỳ đạt được sự trưởng thành về mặt cơ thể; đã bước vào thời kỳ phát triển bình thường, hài hòa, cân đối nhưng chính sự phát triển của thể chất lứa tuổi này sẽ có ảnh hưởng nhất định đến tâm lý và nhân cách cũng như ảnh hưởng tới những lựa chọn của các em trong cuộc sống. Trong gia đình, lứa tuổi THPT đã có nhiều quyền lợi và trách nhiệm như người lớn. Cha mẹ bắt đầu trao đổi với con cái ở lứa tuổi này về một số vấn đề quan trọng trong gia đình. Học sinh lứa tuổi này bắt đầu quan tâm đến nề nếp, lối sống, sinh hoạt và điều kiện kinh tế của mình. Đây là lứa tuổi vừa học tập vừa lao động. Ở nhà trường, học tập vẫn là chủ đạo nhưng nó đòi hỏi ở các em tính tự giác và độc lập hơn. Trong giai đoạn này, nhà trường giữ một vị trí đặc biệt quan trọng vì đây là thời điểm không chỉ trang bị tri thức mà còn tác động hình thành phẩm chất và năng lực riêng cho mỗi học sinh. Ở lứa tuổi này các em đã có suy nghĩ về việc lựa chọn nghề và cách sống trong tương lai, các em đã có cơ hội hòa nhập vào cuộc sống đa dạng và phức tạp của xã hội qua đó có thể tích lũy kinh nghiệm, vốn sống cho cuộc sống tự lập sau này. Tuy nhiên, ở một số học sinh THPT vẫn còn thiếu ý 5
chí phấn đấu, thích cuộc sống xa hoa lãng phí, ăn chơi, đua đòi theo bạn bè, dễ bi quan chán nản khi gặp những khó khăn, bất trắc trong cuộc sống… Vì thế, trong giai đoạn này học sinh THPT cần được hỗ trợ, giúp đỡ một cách đặc biệt từ gia đình, nhà trường và xã hội để có thể phát huy được những mặt mạnh về thể chất và tâm lý, đồng thời hạn chế được những điểm yếu, khắc phục những khó khăn gặp phải. 2.1.1.3. Văn hóa học đường 2.1.1.3.1. Khái niệm văn hóa học đường 2.1.1.3.1.1. Khái niệm văn hóa Văn hóa là một thuật ngữ rất quen thuộc đối với chúng ta trong cuộc sống hàng ngày. Tuy nhiên, nó là một khái niệm mang nội hàm rất rộng và có rất nhiều cách hiểu khác nhau. Tại Hội nghị Quốc tế các nhà văn họp tại Mexico do UNESSCO tổ chức năm 1982, trên cơ sở 200 định nghĩa khác nhau về văn hóa, bản tuyên bố chung của hội nghị đã đưa ra định nghĩa về văn hóa “Văn hóa được đề cập đến như là một tập hợp của những đặc trưng về tâm hồn, vật chất, tri thức và xúc cảm của một xã hội hay một nhóm người trong xã hội mà nó chứa đựng, ngoài văn học và nghệ thuật còn có cả cách sống, phương thức chung sống, hệ thống giá trị, truyền thống và đức tin”. Sinh thời, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã đưa ra định nghĩa: “Vì lẽ sinh tồn cũng như mục đích của cuộc sống, loài người mới sáng tạo và phát minh ra ngôn ngữ, chữ viết, đạo đức, pháp luật, khoa học, tôn giáo, văn học nghệ thuật, những công cụ cho sinh hoạt hàng ngày về mặc, ăn, ở và các phương thức sử dụng. Toàn bộ những sáng tạo và phát minh đó là văn hóa”. Như vậy, văn hóa không phải là một lĩnh vực riêng biệt mà nó được đề cập đến theo một nghĩa rộng nhất. Đó là toàn bộ các giá trị vật chất và tinh thần do con người sáng tạo ra trong quá trình lịch sử nhằm phục vụ cho sự phát triển của xã hội. Văn hóa đã cấu thành nên một hệ thống các giá trị truyền thống, thẩm mỹ và lối sống mà từng dân tộc dựa vào đó mà khẳng định bản sắc riêng của mình. 2.1.1.3.1.2 Khái niệm văn hóa học đường Văn hóa học đường cũng không phải là một vấn đề mới. Có rất nhiều các tác giả trong và ngoài nước có những công trình nghiên cứu liên quan đến văn hóa học đường, mỗi tác giả có cách tiếp cận và nghiên cứu khác nhau, song nhìn chung đều đề cập đưa ra những nội dung cơ bản nhất. Thuật ngữ này xuất hiện trong những năm 90 của thế kỷ XX ở một số nước nói tiếng Anh như Anh, Mỹ, Úc… và dần dần trở nên phổ biến trên thế giới với ý nghĩa tổng quát: Văn hóa học đường là những giá trị, những kinh nghiệm lịch sử của xã hội loài người đã tích lũy trong quá trình xây dựng hệ thống giáo dục và quá trình hình thành nhân cách. Theo Giáo sư, Viện sĩ Phạm Minh Hạc thì văn hóa học đường là văn hóa trong các trường học, nó là một bộ phận cấu thành của hệ thống giáo dục quốc dân đồng thời mang bản sắc chung của nền văn hóa dân tộc; cụ thể hơn “Văn hóa học đường 6
là hệ các chuẩn mực, giá trị giúp cán bộ quản lý nhà trường, thầy cô giáo, các vị phụ huynh và các em học sinh, sinh viên có các cách thức suy nghĩ, tình cảm, hành động tốt đẹp”. Cũng theo Giáo sư, Viện sĩ Phạm Minh Hạc văn hóa học đường cần đảm bảo 03 yếu tố cơ bản là: cơ sở vật chất đảm bảo; môi trường giáo dục tốt; văn hóa ứng xử, giao tiếp. Trong Hội thảo Giáo dục Việt Nam 2021 với chủ đề “Văn hóa học đường trong bối cảnh đổi mới giáo dục và đào tạo” tổ chức ngày 21/11, Bộ trưởng Bộ Giáo dục và Đào tạo, ông Nguyễn Kim Sơn đã phát biểu: “Văn hóa học đường là những gì đang diễn ra trong trường học, đang được sử dụng để vận hành nhà trường - khi đạt tới chuẩn và các giá trị thì đó là văn hóa học đường. Trong nhà trường, hoạt động quan trọng nhất là dạy và học, quan hệ quan trọng nhất là quan hệ giữa thầy và trò, các giá trị có thể khái quát nhất chính là chân - thiện - mỹ”. Như vậy, văn hóa học đường là khái niệm rất quan trọng, nó có tác dụng định hướng cho việc lựa chọn và phân định nội dung xây dựng tiêu chí văn hóa của nhà trường. Tùy theo triết lý giáo dục của từng thời đại hoặc của từng nhà trường mà người ta có thể xây dựng những cấu trúc khác nhau nhưng văn hóa học đường không thể tách rời văn hóa xã hội, bởi vì nhà trường là hệ thống mở, luôn tương tác với mọi thứ xung quanh. Sự hình thành văn hóa học đường không chỉ phụ thuộc vào các hoạt động trong trường, mà còn chịu ảnh hưởng của gia đình và xã hội. 2.1.1.3.2. Mục tiêu, bản chất của văn hóa học đường Có ý kiến cho rằng, văn hóa học đường là lĩnh vực văn hóa đặc biệt, góp phần thực hiện cột đỡ “học để làm người” của giáo dục. Vì vậy, mục tiêu chung nhất của văn hóa học đường là xây dựng trường học lành mạnh, các mối quan hệ thân thiện và chất lượng giáo dục thật. Trên cơ sở mục tiêu chung của ngành giáo dục, mỗi trường học có mục tiêu, nội dung văn hóa học đường riêng của trường mình. Để làm được điều đó, mỗi nhà trường phải xem xét cụ thể hoàn cảnh, điều kiện của nhà trường mà xây dựng một hệ chuẩn mực các giá trị phù hợp; được các thành viên trong trường cùng tham gia xây dựng và đề xuất những biện pháp tổ chức thực hiện. Hệ chuẩn mực, giá trị đó phải tương hợp với một mức độ nhất định với các giá trị truyền thống, phong tục của địa phương, cộng đồng. Văn hóa học đường ở mỗi nhà trường tạo niềm tin cho xã hội trong việc thực hiện chức năng giáo dục và sứ mệnh nâng cao dân trí, đào tạo nhân lực, bồi dưỡng nhân tài góp phần đào tạo, cung ứng cho xã hội những người công dân tốt, một nguồn nhân lực đáp ứng yêu cầu mới của xã hội. Từ đó mỗi nhà trường sẽ là tấm gương cho các tổ chức, cá nhân trong xã hội, cộng đồng noi theo. Về bản chất, văn hóa học đường là môi trường dạy - học và sinh hoạt của các chủ thể có liên quan. Môi trường văn hoá học đường là nơi mà mỗi cá nhân hoạt động trong đó có đủ điều kiện thể hiện mình một cách toàn vẹn nhất vì mục tiêu chung của nhà trường. Nó bao gồm cả môi trường địa lý tự nhiên, môi trường vật lý, môi trường tâm lý mà mỗi thành viên trong đó đều có nhiều hoạt động, cơ hội thể 7
hiện mình. Đó cũng là nơi mà mọi người trong xã hội đều nhìn thấy, đánh giá và cảm nhận được. 2.1.2. Cơ sở thực tiễn 2.1.2.1 Thực trạng về văn hóa học đường ở các trường THPT hiện nay Trong những năm gần đây, theo đà phát triển của đất nước trong thời kỳ đổi mới theo kinh tế thị trường đã đưa tới nhiều thay đổi đáng kể về mặt kinh tế và đời sống sinh hoạt cho nhân dân. Cũng vì thế, nhiều yếu tố tích cực tạo điều kiện thuận lợi cho sự phát triển giáo dục ở các nhà trường. Thứ nhất là hầu hết các trường THPT đều được xây dựng khang trang theo kiến trúc hiện đại, đảm bảo đầy đủ cơ sở vật chất phục vụ cho hoạt động dạy và học. Từ phòng học và các thiết bị sử dụng cho học tập, tới phòng thư viện, sân thể thao, phòng thí nghiệm, khu vực vệ sinh… đều được đảm bảo và sử dụng hiệu quả. Trong bối cảnh dịch bệnh Covid-19 đang hoành hành, nhiều trường đã xây dựng, lắp đặt các thiết bị hỗ trợ cho công tác dạy học trực tuyến, trực tuyến kết hợp với trực tiếp… đảm bảo hoạt động dạy học liên thông và xuyên suốt. Bên cạnh đó, các nhà trường cũng chú trọng xây dựng cảnh quan môi trường nhằm tạo dựng môi trường giáo dục lành mạnh và giáo dục học sinh ý thức bảo vệ môi trường xung quanh. Chính vì vậy, nhiều trường được công nhận trường “Xanh – Sạch – Đẹp” và đơn vị đạt chuẩn văn hóa, chuẩn quốc gia. Thứ hai là xây dựng môi trường giáo dục, tạo ra nhà trường thân thiện, học sinh tích cực, xây dựng môi trường giáo dục an toàn, thân thiện, hiệu quả… Phong trào thi đua Xây dựng trường học thân thiện, học sinh tích cực và nay là Trường học hạnh phúc được phát động. Chính vì thế, bên cạnh chú trọng việc học tập, nhà trường luôn quan tâm tạo điều kiện cho các em học sinh có một sân chơi thật sự bổ ích sau giờ học căng thẳng. Ở nhiều ngôi trường đã thành lập các câu lạc bộ nghệ thuật, thể thao… cho các em học sinh tham gia vào các hoạt động vui chơi lành mạnh, phát huy giá trị văn hóa, xây dựng nếp sống văn minh và rèn luyện những kĩ năng sống cần thiết. Cùng với đó là tổ chức các buổi tuyên truyền, hoạt động ngoài giờ lên lớp theo từng chuyên đề nhằm nâng cao nhận thức và tạo ra sự chia sẻ, gắn kết giữa các học sinh. Thứ ba, các nhà trường luôn chú trọng xây dựng môi trường văn hóa ứng xử, văn hóa giao tiếp văn minh trong nhà trường trên tinh thần tôn sư trọng đạo, tiên học lễ, hậu học văn làm cho học sinh ngoan ngoãn, lễ phép, nề nếp, kính trên, nhường dưới… Thứ tư, chất lượng và hiệu quả dạy học của các nhà trường ngày càng được nâng cao. Hầu hết các giáo viên đều đạt chuẩn và trên chuẩn, tận tâm với nghề, luôn trau dồi, đổi mới chuyên môn. Đa số học sinh có nhận thức đúng đắn về trách nhiệm, nghĩa vụ trong học tập, rèn luyện tu dưỡng đạo đức để trở thành con ngoan trò giỏi, thành người có ích cho xã hội. Bên cạnh học thầy, học bạn, ý thức tự học, tự tìm hiểu của học sinh ngày càng được chú trọng. Học sinh rất quan tâm đến nhiều vấn 8
đề của xã hội nên các em có nhu cầu rất cao về thông tin, được hiểu biết và thể hiện năng lực của bản thân; nhất là trong các cuộc thi, nhiều em học sinh đã đạt những thành quả xuất sắc không chỉ trong các học tập mà còn ở các hoạt động khác. Tuy nhiên cũng không ít những yếu tố tiêu cực như mặt trái của cơ chế thị trường, các tệ nạn xã hội, các loại sách báo, văn hóa phẩm độc hại đang hàng ngày ảnh hưởng xấu đến lối sống và phát triển nhân cách của học sinh, nhất là đại dịch Covid19. Những năm gần đây, chúng ta phải đối mặt với nhiều biểu hiện lệch chuẩn về đạo đức, lối sống trên bình diện xã hội nói chung, môi trường học đường nói riêng. Đâu đó, vẫn có một bộ phận học sinh ứng xử thiếu văn hóa, kém hiểu biết, gây ảnh hưởng đến tinh thần và môi trường văn hóa giáo dục tốt đẹp trong trường học như: sự xuống cấp của cơ sở vật chất; xuất hiện tình trạng học sinh bỏ học, nói xấu người khác, nói tục, chửi thề, bạo lực học đường; một số học sinh lợi dụng F0, F1 để nghỉ học, trốn học … Có học sinh còn nhắn tin trên Facebook xúc phạm danh dự, uy tín của thầy, cô giáo và nhà trường… Sự việc trên khiến dư luận xã hội bất bình và lo lắng về ý thức, thái độ thiếu tôn trọng thầy, cô giáo của một bộ phận học trò hiện nay và tạo nên một môi trường học tập căng thẳng, bạo lực, thiếu an toàn, lành mạnh. Theo báo cáo Hội thảo “Xây dựng môi trường văn hóa học đường góp phần nâng cao chất lượng giáo dục địa bàn tỉnh Nghệ An” tháng 4/2019, cho thấy: Đang có sự suy giảm về đạo đức trong học sinh phổ thông theo thời gian, cấp học. Càng lên cấp học trên, tỉ lệ học sinh hạnh kiểm tốt giảm xuống, thay vào đó là tỉ lệ hạnh kiểm trung bình và yếu tăng. Nếu ở bậc THCS, tỉ lệ học sinh đạt hạnh kiểm trung bình là 5% và yếu là 0,7% thì đến cấp THPT, tỉ lệ này tăng lên trung bình là 5,9% và yếu là 3,9%. Từ số liệu cho thấy môi trường học tập, giảng dạy đang chịu rất nhiều áp lực, từ kết quả học tập, môi trường học tập đã làm cho người dạy, người học chưa thật sự được thỏa mãn, có phần căng thẳng, thật sự không hạnh phúc trong hoạt động dạy – học. 9
MỘT SỐ TỒN TẠI VỀ VĂN HÓA HỌC ĐƯỜNG Ở MỘT SỐ TRƯỜNG PHỔ THÔNG 2.1.2.2 Thực trạng về văn hóa học đường ở trường THPT Diễn Châu 3 hiện nay Trường THPT Diễn Châu 3 tiền thân là phân hiệu 2 của trường cấp 3 Diễn Châu 2 từ năm 1977 đảm nhận giáo dục học sinh 10 xã vùng trung và phía tây huyện Diễn Châu có trụ sở tại xã Diễn Xuân, huyện Diễn Châu, tỉnh Nghệ An. Đến nay đội ngũ các thầy giáo, cô giáo đều đã đạt chuẩn và trên chuẩn, 05 thầy cô giáo được tặng danh hiệu “Nhà giáo ưu tú”; 01 thầy giáo được tặng thưởng Huân chương Lao động hạng ba, nhiều nhà giáo được tặng thưởng huân, huy chương kháng chiến các loại; 03 thầy giáo được Thủ tướng Chính phủ tặng Bằng khen, 03 thầy cô giáo được tặng thưởng Tài năng sư phạm; 19 thầy cô giáo được Bộ trưởng Bộ Giáo dục và Đào tạo tặng Bằng khen, 21 thầy cô giáo được UBND tỉnh Nghệ An tặng Bằng khen; 71 thầy cô giáo được công nhận giáo viên giỏi cấp tỉnh; 12 thầy cô giáo được công nhận Chiến sỹ thi đua cấp tỉnh; 85 thầy cô giáo được công nhận Chiến sỹ thi đua cấp cơ sở. Trải qua 40 năm xây dựng và phát triển, trường đã đạt được những thành tích đáng tự hào trân tro: Năm 2011, trường vinh dự được Chủ tịch nước tặng thưởng Huân chương Lao động hạng Nhì; năm 2004 được tặng thưởng Huân chương Lao động hạng Ba; 03 lần được Thủ tướng Chính phủ tặng Bằng khen; 04 lần được UBND tỉnh Nghệ An tặng Cờ thi đua; nhiều năm được Bộ Giáo dục và Đào tạo, các bộ ngành trung ương; UBND tỉnh, Sở Giáo dục và Đào tạo Nghệ An, UBND huyện Diễn Châu tặng nhiều Bằng khen, giấy khen các loại. Trường đã được UBND tỉnh, Tổng liên đoàn Lao động Việt Nam, UBND huyện Diễn Châu công nhận là đơn vị văn hóa. Chi bộ nhà trường nhiều năm được công nhận là chi bộ trong sạch vững mạnh tiêu biểu, được tặng Cờ thi đua, Bằng khen của Đảng bộ tỉnh. Các tổ chức đoàn thể nhiều năm được công nhận là đơn vị xuất sắc, được Công đoàn Giáo dục Việt Nam, Liên đoàn Lao động Nghệ An, Công đoàn giáo dục Nghệ An, Trung ương Đoàn, Tỉnh đoàn tặng nhiều Bằng khen, giấy khen. Năm 2021, trường THPT Diễn Châu 3 là trường THPT đầu tiên không chuyên trên địa bàn tỉnh Nghệ An được công 10
nhận chuẩn quốc gia mức độ 2, kiểm định chất lượng cấp độ 3. Trường luôn đứng trong tốp đầu của tỉnh về chất lượng giáo dục mũi nhọn, chất lượng đại trà. Sức hấp dẫn của Diễn Châu 3 không chỉ là các hoạt động học tập mà còn là các hoạt động đoàn, hoạt động ngoại khóa, trải nghiệm, rèn luyện kĩ năng sống thông qua các câu lạc bộ như: nghệ thuật (ghi ta, sáo trúc, múa, hội họa, nhảy); thể dục thể thao (võ thuật, bóng đá, bóng chuyền, bóng rổ); học tập (lịch sử, văn học, ngoại ngữ, địa lí, khoa học tự nhiên)... đã tạo ra một bầu không khí vui nhộn, đầy hào hứng, thú vị và bổ ích cho học sinh sau những giờ học căng thẳng. Với mục tiêu giáo dục toàn diện, đức – trí - thể - mỹ đã trở thành truyền thống, thành nét đẹp của trường THPT Diễn Châu 3. Đây cũng là ngôi trường THPT đầu tiên của huyện Diễn Châu xây dựng mô hình "Vì một trường học hạnh phúc". Trong chiến lược phát triển của nhà trường, thầy giáo Phan Trọng Đông – Bí thư chi bộ, Hiệu trưởng nhà trường đã xác định sứ mệnh, tầm nhìn của nhà trường là xây dựng môi trường học tập hạnh phúc, năng động, hiện đại, vươn tới mọi đỉnh cao để mở lối cho việc phát huy tiềm năng, tính sáng tạo và năng lực tư duy của mỗi học sinh. Trường THPT Diễn Châu 3 xác định đến 2025, trở thành trường học hạnh phúc; tầm nhìn đến năm 2035 trở thành “Trường học hạnh phúc kiểu mẫu”. Nơi mà mọi phụ huynh và nhân dân tin tưởng lựa chọn để gửi gắm con em học tập và rèn luyện. Nơi mà giáo viên và học sinh luôn có khát vọng vươn lên xuất sắc, trở thành công dân ưu tú. Xây dựng trường học hạnh phúc, vừa là động lực, vừa là mục tiêu nhiệm vụ mà trường THPT Diễn Châu 3 hướng tới với các giá trị cốt lõi: đoàn kết, nhân ái, tôn trọng, trách nhiệm, trung thực, hợp tác, sáng tạo. Trong những năm gần đây, Bộ Giáo dục và Đào tạo đã có nhiều giải pháp quyết liệt về văn hóa học đường như Nghị định 80/2017/NĐ-CP quy định về “môi trường giáo dục an toàn, lành mạnh, thân thiện, phòng, chống bạo lực học đường”; Quyết định số 1299/QĐ-TTg về việc phê duyệt đề án “Xây dựng văn hóa ứng xử trong trường học giai đoạn 2018 - 2025”… Từ nhận thức đúng về việc coi trọng xây dựng văn hóa học đường, trường THPT Diễn Châu 3 đã tập trung triển khai có hiệu quả các văn bản nêu trên với nhiều cách làm sáng tạo: đổi mới phương pháp dạy học; xây dựng cơ sở vật chất hiện đại; xây dựng môi trường trường học thân thiện, học sinh tích cực; xây dựng trường học hạnh phúc… nhất là việc ban hành Bộ quy tắc ứng xử trong trường học thể hiện những giá trị cốt lõi trong văn hóa ứng xử như lòng nhân ái, vị tha, tinh thần tự tôn, tự hào dân tộc, thái độ, trách nhiệm với bản thân, gia đình xã hội, phẩm chất trung thực trong học tập và trong cuộc sống. Nhờ sự chỉ đạo quyết liệt của Ban Giám hiệu, sự nỗ lực cố gắng của giáo viên, học sinh, phụ huynh, sự quan tâm của các cấp chính quyền… nhiệm vụ xây dựng văn hóa học đường đã mang lại những kết quả cao, tạo nên thương hiệu trường Diễn Châu 3 mang đến cho các em một môi trường học tập an toàn, thân thiện và tích cực. Tuy nhiên, do tác động của quá trình toàn cầu hóa, sự phát triển của khoa học - công nghệ, đại dịch Covid-19… môi trường văn hóa, xã hội có sự thay đổi, dẫn đến những ảnh hưởng tiêu cực đối với văn hóa học đường. Bên cạnh những thành tích đạt được 11
đáng tự hào, vẫn còn tồn tại những hạn chế, những nét chưa đẹp và cần phải sửa chữa kịp thời. Trong trường, đâu đó vẫn còn tồn tại một số học sinh chưa thực sự cố gắng trong học tập và rèn luyện: một ít học sinh vẫn còn giải quyết mâu thuẫn bằng cách đánh nhau. Các em chưa có cách cư xử giao tiếp tốt với mọi người xung quanh; tình trạng vô lễ, cãi vã với cha mẹ, vô lễ với thầy cô, chửi thề với bạn bè, xả rác bừa bãi, vi phạm giao thông, vi phạm nội quy nhà trường… vẫn còn len lỏi vào đời sống của một số ít học sinh; giáo viên đôi lúc còn tạo áp lực với học trò; một số phụ huynh còn có những hành động thiếu nhân văn, xem thường thầy, cô giáo; môi trường giảng dạy, học tập đang chịu một số áp lực đã làm cho người dạy, người học đôi lúc còn có phần căng thẳng. Thực trạng ấy không chỉ ảnh hưởng đến chất lượng dạy học, mà còn làm ảnh hưởng tiêu cực đến môi trường văn hóa học đường. 2.2. Xây dựng văn hóa học đường ở trường THPT Diễn Châu 3 trong bối cảnh đại dịch Covid-19 hiện nay Do những thay đổi trong tiếp cận đối với việc nâng cao chất lượng giáo dục, việc xây dựng văn hoá học đường đã và đang trở thành một xu thế trong cải cách giáo dục ở các cơ sở giáo dục và đào tạo. Hơn nữa, Covid-19 đã bước sang năm thứ ba và đại dịch này đang tiếp tục tác động nặng nề lên các em học sinh về sức khỏe, điều kiện sống, làm gián đoạn sinh hoạt và phải hứng chịu những thiệt hại nhất định về giáo dục, ảnh hưởng đến tương lai nhất là các em học sinh lớp 12. Vì vậy cần phải xây dựng những yếu tố bảo vệ, đảm bảo môi trường nhà trường an toàn, lành mạnh và các mối quan hệ thầy cô, bạn bè đồng trang lứa tích cực giúp các em có thể thích ứng trước sự thay đổi của đại dịch và đảm bảo “không ngừng việc học”. 2.2.1. Xây dựng văn hóa môi trường, cảnh quan sư phạm trong nhà trường Trong trường học, cảnh quan và môi trường sư phạm chính là không gian diễn ra các hoạt động văn hóa giáo dục và đồng thời là nơi các chủ thể cảm thấy thực sự hạnh phúc khi đến trường. Vì vậy, cần phải xây dựng văn hóa môi trường cảnh quan sư phạm trong nhà trường nhằm nuôi dưỡng cảm xúc hạnh phúc của giáo viên và học sinh giúp xua tan những ám ảnh và ảnh hưởng của dịch bệnh. Vì vậy: - Cảnh quan nhà trường phải được bố trí khoa học, đảm bảo xanh, sạch, đẹp, an toàn, thân thiện, có chiều sâu. Từ cảnh quan ngoài cổng trường đến hệ thống tường rào, nhà học, sân chơi, lớp học, công trình vệ sinh, bãi tập, panô, áp phích… phải đảm bảo các điều kiện theo tiêu chuẩn và là một tổng thể cấu trúc hài hòa, vừa đẹp mắt, vừa nghệ thuật, an toàn, hợp lý; hệ thống cây xanh được trồng theo ý tưởng cụ thể. Các tòa nhà phối kết hợp với nhau tạo thành một công trình kiến trúc tổng thể mang những đặc trưng riêng của nhà trường… Xây dựng không gian học tập và vui chơi đẹp và bắt mắt từ hình ảnh, đường nét, màu sắc; gợi cảm giác ấm cúng, thân thiện, gần gũi, thân thương. Nhà trường kết hợp với đoàn thường xuyên tổ chức các hoạt động giáo dục học sinh về việc bảo vệ, xây dựng trường lớp xanh, sạch đẹp và an toàn như thực hiện các phong trào xanh hóa lớp học; chương trình "ngày thứ 7 12
xanh" nhằm làm cho khuôn viên nhà trường thêm sạch đẹp và nhằm giáo dục các học sinh luôn có ý thức giữ gìn vệ sinh chung. “NGÀY THỨ 7 XANH” 13
- Duy trì bầu không khí học tập, lao động ấm áp và thân thiện, đoàn kết; mọi thành viên trong trường học, trong lớp học được yêu thương, được tôn trọng, được hiểu, được có giá trị và được bảo đảm an toàn. Thân thiện, văn hóa thể hiện qua hành động, cử chỉ, ngôn ngữ giao tiếp hàng ngày của các thành viên trong nhà trường. Nhà trường tạo cơ hội để mỗi học sinh và mỗi cán bộ quản lý, nhà giáo, người lao động đều được phát triển tối đa tiềm năng của bản thân, không ai bị bỏ lại, tất cả cùng thay đổi và tiến bộ. - Các cán bộ quản lý, nhà giáo, người lao động làm gương cho học sinh trong mọi hoạt động giáo dục, hoạt động dạy và học; - Đảm bảo sức khoẻ thể chất và sức khoẻ tâm lý (phòng ngừa và ứng phó với bắt nạt, bạo lực học đường, đại dịch Covid-19…) cho học sinh và cán bộ quản lý, nhà giáo, người lao động khi học tập và tham gia các hoạt động giáo dục do nhà trường tổ chức; không để xảy ra các hiện tượng vi phạm đạo đức nhà giáo và bạo lực học đường. - Tác dụng tích cực của văn hóa học đường là xây dựng nhân cách cho học sinh, chống lại lối sống tiêu cực. Chính vì thế, bên cạnh chú trọng việc học tập, nhà trường luôn quan tâm tạo điều kiện cho các em học sinh có một sân chơi thật sự bổ ích sau giờ học căng thẳng. Nhà trường phải phát động những phong trào thi đua, văn hóa văn nghệ, hoạt động ngoại khóa, biến mái trường trở thành ngôi trường thân thiện, mỗi học sinh trở thành người học tích cực. Các em học sinh tích cực tham gia vào các hoạt động vui tươi, lành mạnh, phát huy giá trị văn hóa cổ truyền, xây dựng nếp sống văn minh và rèn luyện những kĩ năng sống cần thiết. Cụ thể như: + Trường đã đưa các trò chơi dân gian vào các hoạt động tập thể, hoạt động vui chơi giải trí của học sinh: kéo co, nhảy bao bố, cầu lông, bóng đá, bóng chuyền... thu hút được sự quan tâm đông đảo của hoc sinh toàn trường. + Tổ chức biểu diễn các tiết mục văn nghệ, đưa các loại hình văn nghệ vào nhà trường như: kể chuyện, kịch, múa, hát, đàn, sáo… + Phối hợp với các cơ quan chức năng tuyên truyền giao thông, pháp luật, tác hại của ma túy và cách phòng chống, tình hình an ninh trật tự cho học sinh trong nhà trường; tiết kiệm năng lượng cho học sinh; kĩ năng phòng chống đuối nước, cháy nổ… 14
BẦU KHÔNG KHÍ HỌC TẬP TẠI CÁC ĐƠN VỊ LỚP 2.2.2. Xây dựng văn hóa ứng xử trong nhà trường Trong phạm vi nhà trường, quan hệ chủ đạo là quan hệ giữa thầy và trò - người dạy và người học; là quan hệ giữa giáo viên và giáo viên, giữa học sinh với học sinh, giữa giáo viên, học sinh với cán bộ quản lý, công nhân viên trong trường và ngược lại (xét theo thứ bậc có quan hệ dọc như lớn tuổi - nhỏ tuổi, cấp trên - cấp dưới, cán bộ nhân viên…và quan hệ ngang như đồng chí, đồng nghiệp, bạn bè…). Văn hóa ứng xử trong nhà trường là một bộ phận của văn hóa ứng xử chung của người Việt Nam, bao gồm các phép ứng xử giữa cá nhân (hoặc nhóm người) với với môi trường tự nhiên, môi trường sư phạm và với chính bản thân mỗi cá nhân (hoặc nhóm), trong 15
khuôn khổ quy định của pháp luật và các chuẩn mực đạo đức, chuẩn mực xã hội. Văn hóa ứng xử trong nhà trường được thể hiện chủ yếu ở bộ mặt công sở và cung cách ứng xử của viên chức và học sinh. Chức năng của văn hóa ứng xử trong nhà trường là: tham gia vào việc tổ chức và điều chỉnh các hoạt động nhà trường và chức năng giao tiếp. Nó có mối liên hệ hữu cơ, tác động tích cực đến sự phát triển và vị thế của nhà trường. Môi trường sư phạm hạnh phúc chính là văn hóa giao tiếp, văn hóa ứng xử của giáo viên và học sinh. Giáo viên phải là tấm gương tốt cho học sinh noi theo, phải xây dựng mối quan hệ tốt giữa thầy và trò một cách đúng mực, nghiêm túc, thân mật, giản dị và chân thành. Giáo viên phải xác định đúng vai trò, nghĩa vụ và trách nhiệm đối với việc dạy chữ và dạy người, có ý thức trau dồi chuyên môn, làm cho học sinh thấy được cái hay, cái đẹp trong kiến thức được lĩnh hội, truyền cho các em niềm say mê học tập và lao động. Vì vậy, xây dựng văn hóa ứng xử là một nội dung được các nhà trường đặc biệt chú trọng. Văn hóa học đường là hành vi ứng xử của các chủ thể tham gia hoạt động giáo dục đào tạo trong nhà trường, là lối sống văn minh trong trường học thể hiện như: - Đối với người dạy: + Đối với chính mình: trung thực, giản dị trong sinh hoạt; đức độ, mẫu mực trong hành vi; trong sạch trong lối sống; có phong cách, phương pháp, năng lực giảng dạy; năng lực tìm hiểu và quản lý học sinh; năng lực giáo dục; năng lực giao tiếp; năng lực hoạt động xã hội; năng lực tự học và nghiên cứu khoa học; thái độ, tình cảm và đạo đức nghề nghiệp; + Đối với người học: hết lòng vì học sinh, hết lòng vì sự nghiệp trồng người; sẵn sàng tư vấn, chỉ bảo tận tình cho người học; + Đối với đồng nghiệp: trung thực, biết lắng nghe, sẵn sàng học hỏi, cầu tiến; khiêm tốn, đoàn kết, nhân ái; sẵn sàng cộng tác, chia sẻ trách nhiệm; + Đối với các lực lượng giáo dục trong và ngoài trường: giản dị, khiêm tốn, mẫu mực trong hành vi ứng xử; + Đối với công việc mình đảm trách: tận tâm, tận tụy, tận lực, chuyên nghiệp; kỷ luật và trách nhiệm; sáng tạo và đổi mới không ngừng; hết lòng vì sự phát triển ở người học. - Đối với người học: Cùng với giáo viên, học sinh là những chủ thể của văn hóa học đường. Họ là chủ thể và khách thể của các quan hệ dạy – học, là nhân tố quyết định tham gia và gây dựng nên môi trường văn hóa học đường lành mạnh và an toàn. Văn hóa học tập của học sinh được thể hiện ở quan hệ ứng xử với thầy cô và bạn bè, môi trường cảnh quan xung quanh… + Đối với chính mình: trung thực, xác định mục tiêu học tập, nội dung, phương pháp và hình thức học tập; tính chủ động và sáng tạo trong quá trình học tập; ham học hỏi, cầu tiến; giản dị, khiêm tốn; biết tự trọng; thành khẩn, sẵn sàng nhận lỗi; 16
+ Đối với thầy, cô: kính trọng, trung thành với đạo học; chăm chỉ, hợp tác trong các giờ học; + Đối với bạn bè: đoàn kết, thân ái, chia sẻ, giúp đỡ lúc khó khăn; + Đối với các lực lượng giáo dục trong và ngoài trường: kính trọng; nghe lời khuyên nhủ, chỉ dẫn; sẵn sàng đồng hành trong các hoạt động vì cộng đồng; + Đối với việc học: say mê, thích thú học tập; kỷ luật, tự giác; quyết tâm làm chủ tri thức. - Đối với phụ huynh: thể hiện tinh thần hợp tác, tôn trọng giáo viên và nhà trường; phải luôn động viên, nhắc nhở con cái trong học tập và rèn luyện; lắng nghe, thấu hiểu những mong muốn của con em mình, thấy và hiểu được giá trị riêng của các con. NHỮNG HÀNH ĐỘNG ĐẸP 17