Sáng kiến kinh nghiệm: Ứng dụng công nghệ thông tin trong sinh học phổ thông

1<br /> <br /> Nguyễn Quí Nguyễn<br /> <br /> THPT Trần Văn Bảy<br /> <br /> PHẦN 1: MỞ ĐẦU<br /> 1. LÝ DO CHỌN ĐỀ TÀI:<br /> "Sinh học là khoa học thực nghiệm, phương pháp dạy học gắn bó chặt chẽ<br /> với thiết bị dạy học, do đó dạy Sinh học không thể thiếu các phương tiện trực<br /> quan như mô hình, tranh vẽ, mẫu vật, phim ảnh...". (Trích: SGV SH BanKH TN<br /> Bộ sách thứ hai-NXBGD-2003.)<br /> Như vậy, một trong những hướng để đổi mới phương pháp dạy học đó là<br /> tăng cường việc sử dụng các phương tiện dạy học hiện đại.<br /> "Cần xây dựng những băng hình, đĩa CD, phần mềm máy vi tính tạo thuận<br /> lợi cho giáo viên giảng dạy những cấu trúc, quá trình sống ở cấp tế bào, phân<br /> tử và các cấp trên cơ thể”. (Trích:SGV SH Ban KHXH&NV Bộ sách thứ nhấtNXBGD-2003).<br /> Do đó, trong giảng dạy sinh học thì việc sử dụng các giáo cụ trực quan là<br /> hết sức quan trọng và được giáo viên giảng dạy sinh học sử dụng rất phổ biến.<br /> Tuy nhiên, trong những năm trước đây do điều kiện cơ sở vật chất của trường<br /> còn khá khó khăn nên khi đứng lớp Tôi chủ yếu vận dụng, khai thác những kênh<br /> hình từ SGK để giúp các em dễ hiểu bài hơn.<br /> Trong một vài năm gần đây, Trường bắt đầu chú ý hơn việc ứng dụng<br /> công nghệ thông tin vào các tiết dạy nên trang bị các máy chiếu, phòng dành<br /> riêng cho việc sử dụng giáo án điện tử và cùng với sự quan tâm của Sở Giáo dục<br /> đã mở nhiều lớp tập huấn về việc ứng dụng công nghệ thông tin, sử dụng các<br /> phần mềm dạy học như flash, photoshop, sử dụng Violet ... đã cuốn hút tôi vào<br /> việc nghiên cứu, sưu tâm các đoạn flash, các hình ảnh động có liên quan tới các<br /> nội dung trong sinh học phổ thông.<br /> Từ niềm say mê đó tôi bắt đầu đưa những đoạn flash, những hình ảnh,<br /> những ảnh động được tôi thiết kế, sưu tầm vào các bài giảng. Bên cạnh đó trong<br /> quá trình đứng lớp tôi còn chiếu các sơ đồ tư duy để kích thích và giúp các em<br /> hiểu bài tốt hơn. Từ đó làm cho các tiết học ngày càng hấp dẫn hơn, kích thích<br /> được sự say mê tìm tòi của học sinh đối với môn học và đã có kết quả tốt.<br /> <br /> Ứng dụng công nghệ thông tin trong sinh học phổ thông<br /> <br /> Nguyễn Quí Nguyễn<br /> <br /> 2<br /> <br /> THPT Trần Văn Bảy<br /> <br /> So sánh kết quả đứng lớp nhiều năm tôi nhận thấy việc ứng dụng công<br /> nghệ thông tin trong dạy học môn sinh học thật sự có hiệu quả hơn hẳn so với<br /> việc sử dụng và khai thác các kênh hình từ sách giáo khoa. Do đó, tôi xin được<br /> trình bày những kinh nghiệm mà bản thân đã đúc kết được với đề tài “Ứng<br /> dụng công nghệ thông tin trong sinh học phổ thông”.<br /> 2. MỤC ĐÍCH:<br /> Qua việc sử dụng các đoạn flash, những hình ảnh, những ảnh động và sơ<br /> đồ tư duy học sinh đã xác định được trọng tâm vấn đề dễ dàng hơn, ghi nhớ kiến<br /> thức được lâu hơn và tiết kiệm được nhiều thời gian ôn tập.<br /> 3. ĐỐI TƯỢNG VÀ PHẠM VI NGHIÊN CỨU:<br /> - Đối tượng: các đoạn flash, các hình ảnh, các mô phỏng trong sinh học<br /> THPT, ứng dụng các phần mềm hổ trợ và các sơ đồ tư duy.<br /> - Phạm vi: các bài trong chương trình sinh học THPT.<br /> 4. PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU:<br /> - Nghiên cứu các phần mềm ứng dụng, các đoạn flash liên quan đến kiến<br /> thức sinh học 12.<br /> - Nghiên cứu lý thuyết về các tài liệu liên quan đến sơ đồ tư duy kết hợp<br /> với kiến thức sinh học.<br /> <br /> Ứng dụng công nghệ thông tin trong sinh học phổ thông<br /> <br /> Nguyễn Quí Nguyễn<br /> <br /> 3<br /> <br /> THPT Trần Văn Bảy<br /> <br /> PHẦN 2: NỘI DUNG<br /> 1. CƠ SỞ LÝ LUẬN:<br /> Xuất phát từ các văn bản chỉ đạo của Đảng và nhà nước nhất là chỉ thị<br /> 58-CT/TW của Bộ Chính Trị ngày 07 tháng 10 năm 2000 về việc đẩy mạnh ứng<br /> dụng CNTT phục vụ sự nghiệp Công nghiệp hóa và Hiện đại hóa đã chỉ rõ trọng<br /> tâm của ngành giáo dục là đào tạo nguồn nhân lực về CNTT và đẩy mạnh ứng<br /> dụng CNTT trong công tác giáo dục và đào tạo, đây là nhiệm vụ mà Thủ tướng<br /> Chính phủ đã giao cho ngành giáo dục giai đoạn 2001 – 2005 thông qua quyết<br /> định số 81/2001/QĐ-TTg.<br /> Công nghệ phần mềm phát triển mạnh, trong đó các phàn mềm giáo dục<br /> cũng đạt được những thành tựu đáng kể như: bộ Office, LessonEditor/VioLet,<br /> hệ thống WWW, Elearning và các phần mền đóng gói, tiện ích khác.<br /> Do sự phát triển của công nghệ thông tin và truyền thông mà mọi người<br /> đều có trong tay nhiều công cụ hỗ trợ cho quá trình dạy học nói chung và phần<br /> mềm dạy học nói riêng. Nhờ có sử dụng các phần mềm dạy học này mà học sinh<br /> trung bình, thậm chí học sinh trung bình yếu cũng có thể hoạt động tốt trong môi<br /> trường học tập. Phần mềm dạy học được sử dụng ở nhà cũng sẽ nối dài cánh tay<br /> của giáo viên tới từng gia đình học sinh thông qua hệ thống mạng.<br /> Nhờ có máy tính điện tử mà việc thiết kế giáo án và giảng dạy trên máy<br /> tính trở nên sinh động hơn, tiết kiệm được nhiều thời gian hơn so với cách dạy<br /> theo phương pháp truyền thống, chỉ cần “bấm chuột”, vài giây sau trên màn hình<br /> hiện ra ngay nội dung của bài giảng với những hình ảnh, âm thanh sống động<br /> thu hút được sự chú ý và tạo hứng thú nơi học sinh.<br /> Thông qua giáo án điện tử, giáo viên cũng có nhiều thời gian đặt các câu<br /> hỏi gợi mở tạo điều kiện cho học sinh hoạt động nhiều hơn trong giờ học.<br /> Những khả năng mới mẻ và ưu việt này của công nghệ thông tin và truyền<br /> thông đã nhanh chóng làm thay đổi cách sống, cách làm việc, cách học tập, cách<br /> tư duy và quan trọng hơn cả là cách ra quyết định của con người.<br /> Do đó, mục tiêu cuối cùng của việc ứng dụng công nghệ thông tin trong<br /> dạy học là nâng cao một bước cơ bản chất lượng học tập cho học sinh, tạo ra<br /> Ứng dụng công nghệ thông tin trong sinh học phổ thông<br /> <br /> Nguyễn Quí Nguyễn<br /> <br /> 4<br /> <br /> THPT Trần Văn Bảy<br /> <br /> một môi trường giáo dục mang tính tương tác cao chứ không đơn thuần chỉ là<br /> “thầy đọc, trò chép” như kiểu truyền thống, học sinh được khuyến khích và tạo<br /> điều kiện để chủ động tìm kiếm tri thức, sắp xếp hợp lý quá trình tự học tập, tự<br /> rèn luyện của bản thân mình.<br /> 2. THỰC TRẠNG CỦA VẤN ĐỀ:<br /> 2.1. Đối với giáo viên:<br /> Thực hiện Nghị quyết số 29-NQ/TW ngày 4/11/2013 Hội nghị Trung<br /> ương 8 khóa XI về đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục và đào tạo.<br /> Trong thực tế giảng dạy ở môn sinh học nói riêng và ở các môn khác nói<br /> chung của trường mặc dù giáo viên đã chú ý nhiều đến việc thay đổi phương<br /> pháp giảng dạy nhằm giúp cho học sinh tích cực đi tìm kiến thức bằng việc ứng<br /> dụng công nghệ thông tin…Tuy nhiên, việc ứng dụng công nghệ thông tin ở các<br /> môn chưa đồng bộ cũng những do trình độ sử dụng các phần mềm trong giảng<br /> dạy còn hạn chế nên hiệu quả chưa cao.<br /> Bên cạnh đó khi ứng dụng công nghệ thông tin một số giáo viên lại trình<br /> chiếu quá nhiều nội dung; các màu sắc, hiệu ứng quá nhiều gây mất tập trung ở<br /> học sinh.<br /> Ngoài ra còn một số ít giáo viên quá làm dụng công nghệ thông tin nên<br /> đã chiếu toàn nội dung tạo thành phương pháp chiếu chép.<br /> Do đó việc ứng dụng công nghệ thông tin vào dạy học là một phương<br /> pháp tốt, nhưng cần phải nghiên cứu kỹ khi sư dụng tránh phản tác dụng trong<br /> quá trình dạy và học.<br /> 2.2. Đối với học sinh:<br /> Môn sinh học có nhiều kiến thức trừu tượng, nếu giáo viên chỉ sử dụng<br /> phương pháp diễn giảng, hỏi đáp hoặc sử dụng hình ảnh thì một số nội dung học<br /> sinh khó hiểu hết nội dung.<br /> Qua kết quả khảo sát học sinh cho thấy các em rất thích học có ứng dụng<br /> công nghệ thông tin bằng các đoạn flash, các thí nghiệm mô phỏng, các hình<br /> động hoặc các sơ đồ tư duy có hình ảnh giúp các em hứng thú hơn trong học tập<br /> và khắc sâu kiến thức hơn.<br /> Ứng dụng công nghệ thông tin trong sinh học phổ thông<br /> <br /> Nguyễn Quí Nguyễn<br /> <br /> 5<br /> <br /> THPT Trần Văn Bảy<br /> <br /> 3. CÁCH KHAI THÁC VÀ SỬ DỤNG GIÁO ÁN ĐIỆN TỬ QUA MỘT SỐ<br /> BÀI CỤ THỂ:<br /> 3.1. Trong kiểm tra bài cũ:<br /> Đối với yêu cầu đổi mới kiểm tra đánh giá, đặc biệt là đối với môn sinh<br /> học trong các kì thi quan trọng như thi tốt nghiệp, thi đại học đều bằng hình thức<br /> trắc nghiệm nền khi kiểm tra bài cũ ngoài việc yêu cầu học sinh nhắc lại các nội<br /> dung quan trọng Tôi còn sử dụng một số phần mềm và một số kỹ thuật trong<br /> powerpoint để học sinh chú ý đến môn học và nhớ kiến thức lâu hơn. Cụ thể ở<br /> một số bài như sau:<br /> 3.1.1. Bài 31 (lớp 11): Tập tính của động vật:<br /> <br /> Kiểm tra kiến thức cũ với câu hỏi trắc nghiệm nhiều lực chọn bằng phần<br /> mềm Violet.<br /> 3.1.2. Bài 47 (lớp 11): Điều khiển sinh sản có kế hoạch ở động vật và sinh<br /> để có kế hoạch ở người:<br /> <br /> Ứng dụng công nghệ thông tin trong sinh học phổ thông<br /> <br />