zunia.vn

Tuyển sinh 2024 dành cho Gen-Z

zunia.vn

» Tài Liệu Phổ Thông

» Sáng kiến kinh nghiệm

Sáng kiến kinh nghiệm: Xây dựng hệ thống câu hỏi ngắn trong giảng dạy hoặc ôn tập kiểm tra, thi theo hướng trắc nghiệm

Chia sẻ: Thành Thành | Ngày: | Loại File: DOC | Số trang:27

Báo xấu

45
lượt xem 6
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Đề tài nhằm trang bị những kỹ năng cơ bản nhất, cần thiết nhất cho học sinh học tập, làm bài kiểm tra, thi học kì, thi tốt nghiệp THPT và những học sinh yêu thích môn sinh học có nguyện vọng thi khối B. Đề tài cũng góp phần nâng cao khả năng nhận thức và tự học cho học sinh, rèn luyện tư duy khoa học theo hướng đổi mới trong giảng dạy, học tập và thi cử hiện nay là theo hướng trắc nghiệm.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Sáng kiến kinh nghiệm: Xây dựng hệ thống câu hỏi ngắn trong giảng dạy hoặc ôn tập kiểm tra, thi theo hướng trắc nghiệm

SKKN: Xây dựng hệ thống câu hỏi ngắn trong giảng dạy hoặc ôn tập,… theo hướng trắc nghiệm SỞ GD & ĐT TỈNH SÓC TRĂNG TRƯỜNG THPT TRẦN VĂN BẢY  SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM ĐỀ TÀI XÂY DỰNG HỆ THỐNG CÂU HỎI NGẮN TRONG GIẢNG DẠY HOẶC ÔN TẬP KIỂM TRA, THI THEO HƯỚNG TRẮC NGHIỆM Họ và tên: Lê Thị Kim Tuyến Tổ chuyên môn: Sinh học + Công nghệ Giáo viên môn: Sinh học Năm học: 2013 - 2014 1 GV: Lê Thị Kim Tuyến
SKKN: Xây dựng hệ thống câu hỏi ngắn trong giảng dạy hoặc ôn tập,… theo hướng trắc nghiệm MỤC LỤC Trang Phần I. Mở đầu………………………………………………………….......3 1. Lý do chọn đề tài………………………………………............................3 2. Mục đích nghiên cứu……………………………………………………..4 3. Đối tượng nghiên cứu…………………….................................................4 4. Phạm vi nghiên cứu....................................................................................4 5. Phương pháp nghiên cứu............................................................................4 Phần II. Nội dung………………………………………………………....... 5 1. Cơ sở:..........…………………………………………………………....... 5 1.1 Cơ sở lí luận…………………………………………………………......5 a. Câu hỏi ngắn là gì?.............…………………………………………….. 5 b. Những yêu cầu của câu hỏi ngắn đối với giáo viên……..…………........ 5 c. Những điều cần lưu ý khi sử dụng câu hỏi ngắn………..…………….... 5 d. Những điều giáo viên nên tránh khi đặt câu hỏi ngắn …………………..6 1. 2. Thực trạng ….....………………………………………………………. 6 a. Thuận lợi khó khăn ………………………………………...…………. 6 b. Mặt mạnh mặt yếu …………………………… …………...…………. 7 c. Các nguyên nhân, các yếu tố tác động……… ……………...…………. 7 d. Phân tích, đánh giá các vấn đề về thực trạng mà đề tài đã đặt ra……….. 7 2. Nội dung …………....……………………………………………............ 8 a. Biên soạn nội dung...……………………………………………............ 8 b. Giảng dạy trên lớp..…..…………………………………………............ 8 c. Kiểm tra – đánh giá...……………………………………………............ 8 2.1 Giáo án thực nghiệm……………………………………......................917 2.2 Kết quả thực nghiệm…………………….…………………………… . 18 Phần III. Kết luận và kiến nghị………………………………................. 1920 Tài liệu tham khảo…………….......................................................................21 Năm học: 2013 - 2014 2 GV: Lê Thị Kim Tuyến
SKKN: Xây dựng hệ thống câu hỏi ngắn trong giảng dạy hoặc ôn tập,… theo hướng trắc nghiệm PHẦN I. MỞ ĐẦU 1. Lí do chọn đề tài: Trong những năm gần đây, yêu cầu đổi mới nội dung sách giáo khoa và đổi mới phương pháp dạy học là yêu cầu bắt buộc đối với các bộ môn mà đối tượng học sinh của trường THPT Trần Văn Bảy phần đông là học sinh vùng nông thôn, vùng sâu, vùng xa nên không có nhiều điều kiện cả về kinh tế và thời gian cho việc học tập. Số đông học sinh có đầu vào thấp, tỉ lệ học sinh yếu kém cao (mặc dù đã có thi đầu vào), chưa hứng thú với việc học bộ môn sinh học. Khi áp dụng phương pháp dạy học tích cực vào giảng dạy, trong lớp thường có một số học sinh lười học, không tham gia hoạt động, ỉ lại vào các bạn khác, không có sách giáo khoa hoặc không nghiên cứu sách giáo khoa khi giáo viên yêu cầu. Vì vậy, giờ học rất khó đạt mục tiêu đề ra. Giáo viên trong nhà trường nói chung và tổ bộ môn nói riêng đã có sự đổi mới phương pháp. Phương pháp dạy học tích cực đã được vận dụng xong còn lúng túng, chưa xác định được rõ phải đổi mới phương pháp dạy học như thế nào, bằng cách nào? Việc đổi mới phương pháp dạy học như hiện nay của mình đã đúng và sát với yêu cầu chưa? Phương tiện dạy học còn thiếu, trình độ ứng dụng công nghệ thông tin vào dạy học ở một số giáo viên còn hạn chế và việc trang bị phòng máy chiếu của nhà trường còn thiếu.Vì vậy, một trong các hướng đổi mới quan trọng nhất của phương pháp dạy học là tăng cường tính tự học của học sinh. Với môn Sinh học là môn khoa học thực nghiệm có tính lí luận và thực tiễn cao. Muốn học tốt sinh học, người học phải nắm vững bản chất sinh học của các hiện tượng, quá trình, Năm học: 2013 - 2014 3 GV: Lê Thị Kim Tuyến
SKKN: Xây dựng hệ thống câu hỏi ngắn trong giảng dạy hoặc ôn tập,… theo hướng trắc nghiệm vận dụng được các kiến thức cơ bản để giải quyết các vấn đề đặt ra trong thực tiễn và phải nắm vững kiến thức để trả lời đúng các câu hỏi kiểm tra hoặc thi, đặc biệt là vận dụng để trả lời đúng các câu hỏi trắc nghiệm là một yêu cầu quan trọng hiện nay. Thực tế, có học sinh nắm kiến thức cơ bản khá tốt nhưng làm bài thi trắc nghiệm điểm lại không cao. Xuất phát từ những lí do trên, tôi đã thu thập tài liệu và soạn thành tập bài giảng dùng để dạy học sinh hoặc ôn tập cuối bài, kiểm tra, thi theo hướng trắc nghiệm bằng cách trả lời các câu hỏi ngắn góp phần giúp cho học sinh có thể tham gia các kỳ kiểm tra hoặc thi đạt kết quả cao. Chính vì vậy, tôi đi sâu vào việc nghiên cứu đề tài: “Xây dựng hệ thống câu hỏi ngắn trong giảng dạy hoặc ôn tập kiểm tra, thi theo hướng trắc nghiệm”. 2. Mục đích nghiên cứu: Đề tài nhằm trang bị những kỹ năng cơ bản nhất, cần thiết nhất cho học sinh học tập, làm bài kiểm tra, thi học kì, thi tốt nghiệp THPT và những học sinh yêu thích môn sinh học có nguyện vọng thi khối B. Đề tài cũng góp phần nâng cao khả năng nhận thức và tự học cho học sinh, rèn luyện tư duy khoa học theo hướng đổi mới trong giảng dạy, học tập và thi cử hiện nay là theo hướng trắc nghiệm. 3. Đối tượng nghiên cứu: Đề tài sử dụng cho mọi đối tượng học sinh học môn sinh học trong trường THPT. Giáo viên dạy bộ môn sinh học trong tr ường THPT, đặc biệt là việc giáo viên sử dụng câu hỏi ngắn trong phương pháp dạy học tích cực hiện nay và kiểm tra đánh giá theo chương trình mới (chương trình giảm tải) của Bộ Giáo dục và Đào tạo. 4. Phạm vi nghiên cứu: Bài 8: Sách sinh học 11 ban cơ bản. Học sinh trường THPT Trần Văn Bảy. 5. Phương pháp nghiên cứu: a. Phương pháp nghiên cứu lý thuyết: Nghiên cứu tài liệu làm cơ sở lý thuyết cho đề tài: sách giáo khoa 11, sách giáo viên 11, lí luận dạy học … b. Phương pháp quan sát sư phạm: Dự giờ, học hỏi kinh nghiệm của các thầy cô giáo cùng bộ môn hoặc khác bộ môn về phương Năm học: 2013 - 2014 4 GV: Lê Thị Kim Tuyến
SKKN: Xây dựng hệ thống câu hỏi ngắn trong giảng dạy hoặc ôn tập,… theo hướng trắc nghiệm pháp sử dụng các câu hỏi ngắn trong việc giảng dạy và ôn tập cho học sinh. c. Phương pháp thực nghiệm sư phạm: Chọn 2 lớp có số lượng học sinh và học lực tương đương nhau. 01 lớp dạy theo phương pháp truyền thống (sử dụng cách thức ôn tập truyền thống qua hệ thống ôn tập, câu hỏi và bài luyện tập). 01 lớp dạy theo nội dung đề tài nghiên cứu (dùng câu hỏi ngắn nhằm giảng dạy, củng cố kiến thức và rèn luyện tư duy trả lời câu hỏi theo hướng trắc nghiệm). Thống kê và phân tích hiệu quả của đề tài(khả năng quan sát, chú ý, mức độ tích cực, sự hứng thú trong giờ học)qua điều tra học sinh . PHẦN II. NỘI DUNG 1. Cơ sở 1.1 Cơ sở lí luận: Việc dạy sinh học trong tr ường THPT hiện nay sao cho có hiệu quả là việc không dễ thực hiện. Ngoài việc truyền đạt kiến thức thông qua dạy phương pháp tích cực thì việc sử dụng câu hỏi sao cho có hiệu quả giúp khai thác tốt thông tin trong sách giáo khoa là một việc tương đối khó. Việc đặt câu hỏi là việc làm thường xuyên của giáo viên khi dạy học bộ môn sinh học THPT. Các câu hỏi đặt ra có những mục đích khác nhau nhằm kiểm tra kiến thức của học sinh vừa học được hoặc mở rộng, đào sâu sự suy nghĩ của học sinh nhằm chiếm lĩnh tri thức … nhưng cuối cùng đều nhằm mục đích kích thích sự suy nghĩ giúp học sinh chiếm lĩnh được kiến thức một cách hiệu quả nhất có nghĩa là đạt được mục tiêu dạy và học. a. Câu hỏi ngắn là gì? Là những câu hỏi trong sách giáo khoa và những câu hỏi mà giáo viên đặt ra dựa trên nội dung bài học với nội dung trả lời gắn gọn theo hướng đáp án của các câu hỏi trắc nghiệm. b. Những yêu cầu của câu hỏi ngắn đối với giáo viên Hệ thống câu hỏi nhằm đạt được mục tiêu nào của bài học? Năm học: 2013 - 2014 5 GV: Lê Thị Kim Tuyến
SKKN: Xây dựng hệ thống câu hỏi ngắn trong giảng dạy hoặc ôn tập,… theo hướng trắc nghiệm Rèn khả năng tư duy cho học sinh. Chuẩn bị câu hỏi phụ (câu gợi ý) hợp lí. Từng câu hỏi trong hệ thống câu hỏi đó thuộc mức độ nhận thức nào?(nên đi từ dễ đến khó và cân nhắc câu hỏi đó quá khó hay quá dễ đối với học sinh mà các lớp chúng ta đang dạy?) Câu hỏi đó có phù hợp với điều kiện dạy học của bạn không (thời lượng, thiết bị dạy học, môi trường địa phương, đối tượng học sinh …)? Cần những chú ý gì khi nêu câu hỏi và khi nghe câu trả lời của học sinh? Câu hỏi gợi mở thông tin, dẫn dắt học sinh lĩnh hội kiến thức cũng như chiếm lĩnh kiến thức trong một tiết dạy đó như thế nào là hợp lí? Với yêu cầu và nhiệm vụ mới của việc dạy học, giáo viên phải vận dụng tốt các câu hỏi để học sinh ít phụ thuộc vào sách giáo khoa , thông thường khi chúng ta đưa ra câu hỏi thì học sinh trả lời bằng cách nhìn vào nội dung trong sách giáo khoa mà ít khi tự suy nghĩ về vấn đề mà giáo viên đã yêu cầu. Vì vậy giáo viên phải đưa ra câu hỏi và vận dụng cũng như có phương pháp như thế nào để sau đó học sinh hiểu và trả lời mà không phải nhờ vào sách giáo khoa. c. Những điều cần lưu ý khi sử dụng câu hỏi ngắn Nêu câu hỏi chung cho cả lớp. Dừng sau khi đặt câu hỏi. Khuyến khích, chờ đợi câu trả lời của học sinh. Khuyến khích những học sinh rụt rè, nhút nhát, chậm chạp. Tạo điều kiện để mỗi học sinh đều được trả lời câu hỏi ít nhất một lần trong giờ học. Yêu cầu học sinh giải thích câu trả lời của mình. Khách quan, tôn trọng ý kiến trả lời của học sinh. Những vấn đề nghi ngờ cần phải được làm sáng tỏ. Yêu cầu học sinh liên hệ câu trả lời với những kiến thức khác, hay vận dụng câu trả lời vào đời sống, thực tiễn sản xuất (tùy thuộc vào từng bài dạy) như tích hợp việc bảo vệ môi trường, bảo vệ động thực vật, hệ sinh thái … Thông qua việc này rèn luyện kỹ năng sống cho học sinh, đây cũng là vấn đề được quan tâm hiện nay, đặc biệt là Bộ Giáo dục và Đào tạo đã triển khai và tập huấn. Nếu học sinh gặp khó khăn khi trả lời, thì giáo viên có thể gợi ý bằng cách đặt câu hỏi phụ mang tính chất dẫn dắt. Công nhận những câu trả lời đúng bằng lời nói, cử chỉ để thể hiện sự đồng tình, khen ngợi và chia sẻ sự thân thiện với học sinh. Năm học: 2013 - 2014 6 GV: Lê Thị Kim Tuyến
SKKN: Xây dựng hệ thống câu hỏi ngắn trong giảng dạy hoặc ôn tập,… theo hướng trắc nghiệm Có thể nhắc lại câu trả lời của học sinh để từ đó yêu cầu học sinh khác nhận xét và bổ sung nếu chưa hoàn thiện. Sửa chữa những câu trả lời không đúng hoặc còn thiếu. Khuyến khích, động viên học sinh đặt câu hỏi liên quan đến bài vừa học. Tiếp nhận các câu hỏi của học sinh với một thái độ hứng thú và khuyến khích. Trên thực tế dạy học giáo viên thường gặp các phương án ngoài dự kiến (có thể rất phong phú, thông minh, có khi vượt ra khỏi chương trình của bài học, nhưng cũng có khi là rất ngộ nghĩnh hoặc không đúng). Vì vậy chúng ta cũng đừng bao giờ chê bai mà nên tế nhị, khéo léo phân tích để hướng câu trả lời đi đúng với yêu cầu và dự kiến của chúng ta. Chính vì vậy ở đây tôi còn có một ý kiến nữa là mỗi chúng ta trong tình huống này nên ghi nhớ lại vào một cuốn sổ có thể là sổ tích luỹ chuyên môn hay sổ chuyên môn hiện nay sở giáo dục dạng khuyến khích sử dụng và đó cũng là tiêu chí đánh giá hồ sơ của giáo viên để làm tư liệu. Từ đó sẽ giúp ích rất nhiều cho chúng ta trong những tiết học tiếp theo. d. Những điều giáo viên nên tránh khi đặt câu hỏi ngắn Tự trả lời câu hỏi của mình đưa ra. Phân bố số học sinh được chỉ định trả lời. Nội dung đáp án quá dài. Sử dụng quá nhiều câu hỏi với những đáp án vụn vặt không cần thiết. Bình luận và phê phán những câu trả lời sai của học sinh. 2. Thực trạng: a. Thuận lợi khó khăn: Thuận lợi: Giáo viên dạy bộ môn sinh học của trường tôi hiện nay còn tương đối trẻ nên rất năng động hay tìm tòi (lên mạng internet), trao đổi kinh nghiệm với nhau để trau dồi kiến thức và nâng cao chuyên môn nghiệp vụ. Nhà trường tạo nhiều điều kiện cho giáo viên cũng như học sinh học tập đặc biệt là giáo viên trau dồi kiến thức, nâng cao trình độ và học hỏi kinh nghiệm của trường bạn thông qua các buổi đi giao lưu với trường Lê Văn Tám ở Mỹ Qưới – Sóc trăng; trường Vĩnh Hải ở Vĩnh Châu; trường ở Đồng tháp; trường Lưu Văn Liệt ở Vĩnh Long… Ngoài ra, nhà trường còn trang bị 2 phòng máy chiếu để giáo viên dạy giáo án điện tử. Khó khăn: Dạy 10 năm nhưng chỉ mới dạy lớp 11 được 3 năm nên kinh nghiệm xử lí tình huống trong quá trình đặt câu hỏi chưa thật sự tốt vì vậy vẫn chưa đáp ứng được mục tiêu trên. Nên giáo viên cũng như học sinh sẽ có nhiều vấn đề cần quan tâm nhiều hơn. Bản thân tôi cũng đ ã chú ý việc này. Tuy nhiên cũng gặp phải những khó khăn nhất định, dù biết nếu làm tốt việc trên sẽ đạt được mục tiêu dạy học tích cực. Năm học: 2013 - 2014 7 GV: Lê Thị Kim Tuyến
SKKN: Xây dựng hệ thống câu hỏi ngắn trong giảng dạy hoặc ôn tập,… theo hướng trắc nghiệm b. Mặt mạnh mặt yếu: Mặt mạnh: Giáo viên có thể sử dụng và linh hoạt trong việc dạy học bộ môn sinh học trong trường THPT, mà cụ thể là việc sử dụng câu hỏi ngắn trong thảo luận hay những câu gợi ý, những câu ôn tập … mà giáo viên đưa ra giúp học sinh hiểu được vấn đề mà giáo viên cần, theo yêu cầu của chuẩn kiến thức kỹ năng. Mặt yếu: Cần có thời gian để giáo viên quen với việc sử dụng câu hỏi một cách linh hoạt và xử lí các tình huống xảy ra để tránh được những vấn đề không cần thiết trong quá trình dạy học. c. Các nguyên nhân, các yếu tố tác động: Do nguyên nhân khách quan và chủ quan. + Khách quan ở chỗ giáo viên, học sinh đều bám quá nhiều vào sách giáo khoa mặc dù đã áp dụng phương pháp pháp thảo luận, nhóm để học sinh trao đổi, bày tỏ ý kiến của mình về những vấn đề đang nghiên cứu. + Chủ quan là giáo viên chưa chủ động trong việc sử dụng cách đặt câu hỏi sao cho đúng mục tiêu dạy học đôi khi còn lúng túng trước những câu hỏi bất ngờ của học sinh. Các yếu tố tác động chủ yếu là do tốn khá nhiều thời gian cho một bài soạn, đồng thời tôi là giáo viên ở nơi khác về công tác vẫn còn phải tự chăm lo việc gia đình tương đối nhiều. d. Phân tích, đánh giá các vấn đề về thực trạng mà đề tài đã đặt ra: Phương pháp dạy học vô cùng đa dạng và phong phú vì hoạt động dạy – học chịu sự chi phối của nhiều yếu tố phức tạp: tính chất nội dung trí dục, tính đa dạng của mục đích lý luận dạy học, sự phong phú của các thao tác logic trong hoạt động dạy và hoạt động học,… Vì vậy để đáp ứng được mục tiêu dạy và học như trên, đòi hỏi phải có phương pháp cụ thể đối với từng đối tượng học sinh, điều kiện dạy – học của từng trường. Giáo viên dạy và học sinh học phải theo nội dung kiến thức sách giáo khoa và hướng dẫn chuẩn kiến thức kỹ năng. Để đáp ứng được mục tiêu dạy và học trên, Bộ giáo dục và đào tạo đ ã nghiên cứu và đưa ra các phương pháp dạy học khác nhau. Trong đó, chú trọng là phương pháp dạy học tích cực. Tuy nhiên, không phải đối tượng học sinh nào cũng thực hiện điều này một cách hiệu quả. Trong quá trình dạy học và thông qua học hỏi kinh nghiệm cũng như trao đổi với đồng nghiệp, tôi nhận thấy vấn đề rất quan trọng ở đây là phải khai thác có hiệu quả tất cả thông tin trong sách giáo khoa thì mới đáp ững được mục tiêu dạy học đặt ra. Vấn đề, tôi đang đề cập trong bài này là đặt câu hỏi sao cho có hiệu quả đúng với tinh thần dạy học Năm học: 2013 - 2014 8 GV: Lê Thị Kim Tuyến
SKKN: Xây dựng hệ thống câu hỏi ngắn trong giảng dạy hoặc ôn tập,… theo hướng trắc nghiệm sinh học theo phương pháp mới (dạy học tích cực) và kiểm tra đánh giá (đúng theo chuẩn kiến thức kỹ năng) theo đúng như chủ trương mà Bộ Giáo dục và Đào tạo yêu cầu. 2. Nội dung: a. Biên soạn nội dung Dựa vào kiến thức cơ bản (kiến thức trọng tâm) và soạn câu hỏi ngắn theo hướng trả lời trắc nghiệm để giảng dạy và ôn tập cho học sinh nhưng phải phù hợp với từng đối tượng học sinh. Hệ thống kiến thức ôn tập được sắp xếp theo logic kiến thức sách giáo khoa phổ thông hiện nay. Chú trọng khai thác tốt kiến thức trong sách giáo khoa nhằm giúp học sinh nắm thật vững kiến thức. Sử dụng hình vẽ khi có điều kiện để học sinh nắm vững kiến thức hơn, đặc biệt là học sinh yếu, kém. b. Giảng dạy trên lớp Nội dung bài soạn được sử dụng để dạy và hướng dẫn học sinh ôn tập theo hệ thống kiến thức cơ bản. Tương ứng với từng nội dung bài ta đặt các câu hỏi ngắn cho học sinh trả lời có thể là hỏi đáp hoặc thảo luận nhóm tuỳ theo đối tượng học sinh và nội dung bài học, sau đó học sinh ghi lại nội dung bài còn giáo viên hệ thống lại tất cả các câu hỏi có liên quan đến bài làm thành tập tài liệu ôn tập và cung cấp cho các em(có thể cuối mỗi bài hoặc cuối mỗi chương), giáo viên có thể vận dụng lại những câu hỏi này để kiểm tra bài cũ, 15 phút, 1 tiết hoặc thi dưới hình thức trắc nghiệm. Đối với học sinh đang học thì qua mỗi phần, mỗi chương hoặc nội dung cần ôn tập, sử dụng câu hỏi ở phần đó và có thể thay đổi cho phù hợp. c. Kiểm tra đánh giá Để đánh giá nhận thức toàn diện của học sinh, cần tiến hành song song hình thức kiểm tra trắc nghiệm và tự luận bằng các câu hỏi ngắn. Đề kiểm tra trắc nghiệm khách quan được xây dựng dựa trên nền kiến thức câu hỏi ôn tập. Xây dựng bằng phần mềm McMIX. Kiểm tra tự luận sử dụng các câu hỏi nhỏ để kiểm tra kiến thức, vừa kiểm tra khả năng tư duy viết của học sinh. Các hình thức kiểm tra có xây dựng ma trận đề để đánh giá đúng thực chất trình độ học sinh. Năm học: 2013 - 2014 9 GV: Lê Thị Kim Tuyến
SKKN: Xây dựng hệ thống câu hỏi ngắn trong giảng dạy hoặc ôn tập,… theo hướng trắc nghiệm 2.1. Giáo án thực nghiệm: Bài 8 : QUANG HỢP Ở THỰC VẬT I. MỤC TIÊU BÀI HỌC: 1. Kiến thức : Qua bài này HS phải : Nêu được khái niệm quang hợp. Nêu được vai trò của quang hợp ở thực vật Trình bày được cấu tạo (đặc điểm về hình thái, giải phẫu) của lá thích nghi với chức năng quang hợp Liệt kê được các sắc tố quang hợp, nơi phân bố trong lá và nêu chức năng chủ yếu của các sắc tố quang hợp. Giải thích được vì sao lá có màu xanh và các màu khác. 2. Thái độ : Có ý thức bảo vệ, phát triển các cơ quan quang hợp, góp phần bảo vệ môi trường. 3. Trọng tâm : Vai trò của quang hợp. Đặc điểm hình thái và giải phẫu của lá thích nghi với chức năng quang hợp. II. CÁC KĨ NĂNG SỐNG ĐƯỢC GIÁO DỤC TRONG BÀI : Kĩ năng thể hiện sự tự tin khi trình bày ý kiến trước nhóm,tổ ,lớp . Kĩ năng lắng nghe tích cực ,trình bày suy nghĩ / ý tưởng . Kĩ năng tìm kiếm và xử lí thông tin về quá trình quang hợp và cấu tạo của lá thích nghi với chức năng quang hợp. Vận dụng lí thuyết vào thực tiển. III. PHƯƠNG PHÁP /KĨ THUẬT DẠY HỌC Trực quan – tìm tòi. Dạy học nhóm – nghiên cứu sách giáo khoa (sgk). Vấn đáp – tìm tòi. IV. PHƯƠNG TIỆN DẠY HỌC : Hình 8.1. Sơ đồ quang hợp ở cây xanh trang 36 sgk phóng to. Hình 8.2. Cấu tạo của lá cây trang 37 sgk phóng to. Hình 8.3. Cấu tạo của lục lạp trang 37 sgk phóng to. V. TIẾN TRÌNH DẠY HỌC : 1. Ổn định lớp: (1’) Kiểm tra sĩ số học sinh 2. Kiểm tra bài cũ : (5’) Kiểm tra báo cáo thực hành của học sinh. 3. Đặt vấn đề vào bài : Năm học: 2013 - 2014 10 GV: Lê Thị Kim Tuyến
SKKN: Xây dựng hệ thống câu hỏi ngắn trong giảng dạy hoặc ôn tập,… theo hướng trắc nghiệm GV: Nguồn thức ăn và năng lượng cần để duy trì sự sống trên trái đất bắt nguồn từ đâu? HS : Từ quang hợp GV: Vậy quang hợp là gì ?Ta tìm hiểu bài 8 T/ NỘI DUNG HOẠT ĐỘNG THẦY TRÒ G HỆ THỐNG KIẾN THỨC TRỌNG HỆ THỐNG CÂU HỎI NGẮN TÂM 15 I. KHÁI QUÁT VỀ QUANG HỢP Ở Giáo viên treo hình phóng to lên bảng, yêu THỰC VẬT cầu học sinh xếp tất cả sách lại, thảo luận 1. Quang hợp là gì ? nhóm(4 hs/1 nhóm trong 4 phút) và trả lời câu hỏi từ câu 1 đến câu 4. Câu 1. Quan sát hình và cho biết: Quang hợp ở thực vật là quá trình sử dụng năng lượng ánh sáng mặt trời đã được diệp lục hấp thụ để tổng hợp cacbohiđrat (CH2O) và giải phóng ôxi (O2) từ khí cacbonic (CO2) và nước (H2O). 6CO2 + 12H2O Diệplục+ánh sáng C6H12O6 + 6O2 + 6H2O Quá trình quang hợp diễn ra chủ yếu ở cơ quan nào của cây, tại sao? Đáp án: Quang hợp diễn ra chủ yếu ở lá xanh vì lá xanh là cơ quan chuyên trách quang hợp. Ngoài ra, các phần có màu xanh khác của cây như vỏ thân, đài hoa, quả xanh cũng thực hiện quang hợp. Điều kiện cần thiết để quang hợp xảy ra là gì? Đáp án: diệp lục, ánh sáng, nước từ rễ lên, khí CO2 từ khí quyển vào lá Năm học: 2013 - 2014 11 GV: Lê Thị Kim Tuyến
SKKN: Xây dựng hệ thống câu hỏi ngắn trong giảng dạy hoặc ôn tập,… theo hướng trắc nghiệm Sản phẩm chủ yếu của quá trình quang hợp là gì? Đáp án: C6H12O6 cùng dẫn suất của nó là tinh bột, đường saccarozơ) Câu 2: Từ các đặc điểm vừa nhận xét em hãy cho biết quang hợp là gì? Đáp án: Quang hợp ở thực vật là quá trình sử dụng năng lượng ánh sáng mặt trời đã được diệp lục hấp thụ để tổng hợp cacbohiđrat và giải phóng ôxi từ khí cacbonic và nước. Câu 3: Dựa vào khái niệm quang hợp kết hợp với hình 8.1 SGK, phương trình tổng quát quá trình quang hợp được viết như thế nào? Đáp án:6 CO2 + 12H2O Ánh sáng C6H12O6 + 6O2 + 6H2O ) Hệ sắc tố Câu 4: Rừng là lá phổi xanh của trái đất. Hãy giải thích? Đáp án: Hàng năm quá trình quang hợp của các cây xanh trên trái đất đã hấp thụ 600 tỉ tấn khí CO2 và giải phóng 400 tỉ tấn khí O2 vào khí quyển. Nhờ đó tỉ lệ và O2 trong khí quyển luôn được giữ cân bằng (CO2: 0,03%, O2: 21%), đảm bảo cuộc sống bình thường trên trái đất. Câu 5: Tại sao nói quang hợp là quá trình mà tất cả sự sống trên trái đất đều phụ 2.Vai trò của quang hợp. thuộc vào nó? (Em hãy cho biết vai trò của Năm học: 2013 - 2014 12 GV: Lê Thị Kim Tuyến
SKKN: Xây dựng hệ thống câu hỏi ngắn trong giảng dạy hoặc ôn tập,… theo hướng trắc nghiệm Tạo chất hữu cơ làm thức ăn cho quang hợp) mọi sinh vật trên trái đất và là nguồn Đáp án: Sản phẩm quang hợp là nguồn nguyên liệu cho công nghiệp, dược liệu chữa bệnh cho con người. chất hữu cơ làm thức ăn cho mọi sinh vật, Nguồn năng lượng duy trì hoạt là nguồn nguyên liệu cho công nghiệp, động sống của sinh giới Điều hòa không khí :giải phóng dược liệu chữa bệnh cho con người. oxi và hấp thụ CO2 . Quang năng đã được chuyển hoá thành hoá năng trong các liên kết hoá học của sản phẩm quang hợp. Đây là nguồn năng lượng duy trì hoạt động sống của sinh giới. Quang hợp điều hoà không khí. Câu 6: Nếu con người chặt phá rừng bừa bãi thì sẽ gây ra những hậu quả gì? Đáp án: Khí hậu thay đổi. Lớp đất màu mở bị rửa trôi làm đất bị xói mòn và trở nên bạc màu. Thường xuyên xảy ra lũ lụt, hạn hán. Động và thực vật quí hiếm giảm dần,có một số loài bị tuyệt chủng. Nếu phá rừng phát triển công nghiệp sẽ gây ô nhiễm môi trường, gây bệnh hiểm nghèo như: ung thư, não, gan,phổi, ngoài da…và còn ảnh hưởng xấu đến phụ nữ mang thai, tỉ lệ sinh con có khuyết tật cao. GDMT : Điều hòa không khí góp phần ngăn chặn hiệu ứng nhà kính. Chuyển hóa năng lượng, tạo nguồn hữu cơ cung cấp cho toàn bộ sinh giới, góp phần giữ cân bằng sinh thái. 20 Giáo dục ý thức bảo vệ rừng và khai thác tài nguyên rừng hợp lí, tránh nguy cơ Năm học: 2013 - 2014 13 GV: Lê Thị Kim Tuyến
SKKN: Xây dựng hệ thống câu hỏi ngắn trong giảng dạy hoặc ôn tập,… theo hướng trắc nghiệm bị cạn kiệt, ảnh hưởng lớn đến môi sinh. Câu 7: Quan sát hình bên cho biết đặc điểm bên ngoài của lá thích nghi với chức năng quang hợp như thế nào? II. LÁ LÀ CƠ QUAN QUANG HỢP 1. Hình thái giải phẫu sinh lí bên ngoài của lá thích nghi với chức năng quang hợp. Diện tích bề mặt lớn giúp hấp thụ được nhiều tia sáng. Phiến lá mỏng ,bên trong lớp biểu bì của mặt dưới lá có nhiều khí khổng giúp khí CO2 khuếch tán từ không khí Có thể gợi ý bằng câu hỏi: Diện tích bề vào bên trong lá đến lục lạp và O2 tạo mặt lá lớn có tác dụng gì đối với quang ra từ quang hợp khuếch tán ra ngoài. hợp? Đáp án: Diện tích bề mặt lớn: hấp thụ được nhiều ánh sáng mặt trời. Phiến lá mỏng: thuận lợi cho khí khuếch tán vào ra được dễ dàng. Trong lớp biểu bì của mặt lá có khí khổng giúp cho khí CO2 khuếch tán vào bên trong lá đến lục lạp. Cách sắp xếp của lá trên thân. GV: Trong lá có nhiều tế bào chứa những hạt màu lục có thể dể dàng thấy được dưới kính hiển vi quang học. Các hạt màu lục này được gọi là lục lạp. Câu 8: Quan sát hình và dựa vào kiến thức về lục lạp trong Sinh học 10, hãy nêu những đặc điểm cấu tạo của lục lạp thích nghi với chức năng quang hợp?Thảo luận Năm học: 2013 - 2014 14 GV: Lê Thị Kim Tuyến
SKKN: Xây dựng hệ thống câu hỏi ngắn trong giảng dạy hoặc ôn tập,… theo hướng trắc nghiệm nhóm nhỏ(2 hs) trong 2 phút. 2. Lục lạp là bào quan quang hợp Bên ngoài : cấu tạo bởi 2 lớp màng trơn Bên trong gồm : + Chất nền (Strôma): thể keo có độ nhớt cao, trong suốt và chứa nhiều enzim đồng hoá CO2, là nơi thực hiện pha tối của quang hợp. + Hạt Grana: gồm các tilacôit chứa hệ sắc tố quang hợp (hấp thụ và chuyển hóa quang năng thành hóa GV hướng sự chú ý của học sinh vào sự năng), là nơi xảy ra pha sáng quang hợp. phù hợp giữa cấu trúc và chức năng của lục lạp. Đáp án: Bên ngoài : cấu tạo bởi 2 lớp màng trơn. Bên trong gồm : + Chất nền (Strôma): thể keo có độ nhớt cao, trong suốt và chứa nhiều enzim đồng hoá CO2, là nơi thực hiện pha tối của quang hợp. + Hạt Grana: gồm các tilacôit xếp chồng lên nhau chứa hệ sắc tố quang hợp (hấp thụ và chuyển hóa quang năng thành hóa năng), là nơi xảy ra pha sáng quang hợp. Câu 9: Nghiên cứu mục II.3 sgk, em hãy nêu các loại sắc tố của cây và vai trò của chúng trong quang hợp. Đáp án: Phân bố trong màng tilacôit, gồm + Sắc tố chính(diệp lục ): chứa sắc tố quang hợp, gồm diệp lục a (P700 & P680)& b. + Sắc tố phụ (Carôtenoit):gồm carôten và xantôphyl (Phicôxianin ở tảo, 3. Hệ sắc tố quang hợp rong, rêu,...) Các sắc tố quang hợp hấp thụ năng lượng ánh sáng và truyền cho diệp lục a ở Năm học: 2013 - 2014 15 GV: Lê Thị Kim Tuyến
SKKN: Xây dựng hệ thống câu hỏi ngắn trong giảng dạy hoặc ôn tập,… theo hướng trắc nghiệm trung tâm phản ứng quang hợp theo sơ đồ Phân bố trong màng tilacôit, gồm : sau: + Sắc tố chính Clorophyl(diệp lục ): Carôtenôit→diệp lục b→diệp lục a→diệp chứa sắc tố quang hợp, gồm diệp lục lục a ở trung tâm. Sau đó, quang năng a & b. Diệp lục a (P700 & P680) tham gia được chuyển cho quá trình quang phân li trực tiêp vào sự chyển hoá năng lượng nước và phản ứng quang hoá để hình trong các phản ứng hóa học . thành ATP, NADPH . + Sắc tố phụ (Carôtenoit): gồm Ngoài ra caroteinit còn có chức năng bảo carôten và xantôphyl ở thực vật, vệ bộ máy quang hợp và tế bào khỏi bị phicôxianin ở tảo (tạo nên màu đỏ, da cam, vàng của lá, quả). cháy nắng khi cường độ quang hợp quá Các sắc tố quang hợp hấp thụ năng cao. lượng ánh sáng và truyền cho diệp lục a ở trung tâm phản ứng quang hợp Câu 10: Sắc tố nào có vai trò quan trọng theo sơ đồ sau: nhất? Vì sao? Carôtenôit → diệp lục b → diệp lục a → diệp lục a ở trung tâm. Đáp án: Trong các sắc tố quang hợp chỉ có Sau đó, quang năng được chuyển diệp lục a (P700 và P680) nằm trong trung cho quá trình quang phân li nước và phản ứng quang hoá để hình thành tâm phản ứng quang hợp mới trực tiếp ATP, NADPH . tham gia vào sự chuyển hoá năng lượng Ngoài ra carotenoit còn có chức năng bảo vệ bộ máy quang hợp và tế ánh sáng mặt trời (quang năng) thành hoá bào khỏi bị cháy nắng khi cường độ năng trong phân tử ATP và NADPH. Các quang hợp quá cao. sắc tố khác hấp thụ năng lượng ánh sáng và truyền năng lượng hấp thụ được cho các phân tử diệp lục a. Cuối bài: GV nêu những câu hỏi có tác dụng kích thích tư duy, học sinh muốn trả lời được cần có sự phân tích, tổng hợp các thông tin đã có trong bài. Câu 11: Vì sao lá có màu lục (xanh)? Đáp án: Diệp lục là nguyên nhân làm cho lá cây có màu lục. Các tia sáng màu lục không được diệp lục hấp thụ và phản chiếu vào mắt ta làm cho ta thấy lá có màu Năm học: 2013 - 2014 16 GV: Lê Thị Kim Tuyến
SKKN: Xây dựng hệ thống câu hỏi ngắn trong giảng dạy hoặc ôn tập,… theo hướng trắc nghiệm lục. Bổ sung :Bức xạ mặt trời chỉ có 1 vùng ánh sáng từ 380750nm chúng ta có thể nhìn thấy được gọi là ánh sáng trắng và chỉ vùng ánh sáng này mới có tác dụng quang hợp. Ánh sáng này gồm 7 màu : đỏ, da cam, vàng, lục, lam, chàm, tím. Khi ánh sáng trắng chiếu qua lá, cây hấp thụ vùng đỏ và vùng xanh tím, để lại hoàn toàn vùng lục vì vậy khi nhìn vào lá cây, chúng ta thấy lá có màu lục. Câu 12: Những cây lá có màu đỏ như rau dền đỏ, huyết dụ, … thì có quang hợp không? Tại sao? Năm học: 2013 - 2014 17 GV: Lê Thị Kim Tuyến
SKKN: Xây dựng hệ thống câu hỏi ngắn trong giảng dạy hoặc ôn tập,… theo hướng trắc nghiệm Đáp án: Những cây lá có màu đỏ vẫn có sắc tố màu lục nhưng bị che khuất bởi màu đỏ của nhóm sắc tố dịch bào là antôxianin và carotenoit. Do vậy, những cây này vẫn quang hợp bình thường nhưng cường độ quang hợp thường không cao. Câu 13: Vì sao thực vật thuỷ sinh lại có nhiều màu sắc? Đáp án: Trong điều kiện tự nhiên chỉ trong môi trường nước thành phần quang phổ mới thay đổi mạnh. Thực vật ở độ sâu khác nhau chịu tác dụng của thành phần quang phổ khác nhau, trong khi thực vật ở cạn không có sự khác nhau về lượng ánh sáng. 4.Củng cố (4 ):Chọn câu đúng nhất khoanh tròn. 1. Câu nào sai khi nói về vai trò quang hợp? A. Sản phẩm quang hợp là nguồn chất hữu cơ làm thức ăn cho sinh vật trên trái đất. B. Quang năng được chuyển hoá thành hoá năng trong các liên kết hoá học của cacbohidrat. C. Quang hợp điều hoà không khí giải phóng O2 và hấp thụ CO2. D. Sử dụng nước và O2 làm nguyên liệu để tổng hợp chất hữu cơ. 2. Nước và ion khoáng được vận chuyển tới từng tế bào trong lá nhờ cấu trúc nào của lá? A. Hệ gân lá. B. Bó mạch cuống lá. C. Mạch rây của gân lá. D. Mạch gỗ của gân lá. 3. Sắc tố tham gia chuyển hoá năng lượng ánh sáng thành năng lượng của các liên kết hoá học trong ATP và NADPH là A. diệp lục a. B. diệp lục b. C.carôten. D. xantôphyl. 4. Nhóm sắc tố tham gia quá trình hấp thụ và truyền ánh sáng đến trung tâm phản ứng là: A. diệp lục a và diệp lục b. B. diệp lục b và carôten. C . xantôphyl và diệp lục a. D. diệp lục b và carôtenoit. 5. Diệp lục có ở thành phần nào của lục lạp? Năm học: 2013 - 2014 18 GV: Lê Thị Kim Tuyến
SKKN: Xây dựng hệ thống câu hỏi ngắn trong giảng dạy hoặc ôn tập,… theo hướng trắc nghiệm A. Trong chất nền strôma. B. Trên màng tilacôit. C .Trên màng trong của lục lạp. D. Trên màng ngoài của lục lạp. 5. Dặn dò : Đọc mục “Em có biết”. Học bài và trả lời các câu hỏi sgk Hệ thống câu ôn hỏi ngắn tập cuối bài là: Câu 1. Quan sát hình và cho biết: Quá trình quang hợp diễn ra chủ yếu ở cơ quan nào của cây, tại sao? Điều kiện cần thiết để quang hợp xảy ra là gì? Sản phẩm chủ yếu của quá trình quang hợp là gì? Câu 2: Quang hợp là gì? Câu 3: Phương trình tổng quát của quá trình quang hợp được viết như thế nào? Câu 4: Vai trò của quang hợp là gì? Câu 5: Cho biết đặc điểm bên ngoài của lá thích nghi với chức năng quang hợp ? Câu 6: Hãy nêu những đặc điểm cấu tạo của lục lạp thích nghi với chức năng quang hợp? Câu 7: Hãy nêu các loại sắc tố của cây và vai trò của chúng trong quang hợp. 2.2. Kết quả thực nghiệm: Qua thực tế giảng dạy tôi đã áp dụng nghiên cứu thực nghiệm (TN) ở lớp 11A5, 11A9 và đối chứng ở lớp 11A4 , 11A8. Sau đó điều tra kết quả kiểm tra 15 phút của học sinh và tôi thu được kết quả như sau: Lớp Số Số học sinh đạt điểm HS 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 Lớ 11A4 32 0 0 3 8 7 5 5 2 2 0 Năm học: 2013 - 2014 19 GV: Lê Thị Kim Tuyến
SKKN: Xây dựng hệ thống câu hỏi ngắn trong giảng dạy hoặc ôn tập,… theo hướng trắc nghiệm p 11A13 31 0 3 7 4 10 3 2 1 1 0 ĐC Lớ 11A5 31 0 0 3 4 6 8 7 2 1 0 11A9 30 0 1 2 4 5 7 5 4 1 1 p TN Từ kết quả nghiên cứu ta thấy rằng, ở 2 lớp thực nghiệm tỉ lệ đạt điểm khá giỏi đều cao hơn lớp đối chứng. Ngược lại, tỉ lệ điểm trung bình và dưới trung bình của 2 lớp đối chứng lại cao hơn. Điều này cho thấy : 2 lớp thực nghiệm tiếp thu kiến thức nhiều hơn và nhớ lâu hơn. Một trong những nguyên nhân đó là : Ở lớp thực nghiệm, lớp học diễn ra nghiêm túc, học sinh hứng thú học tập, tích cực, chủ động, số lượng học sinh tham gia xây dựng bài nhiều hơn làm cho không khí lớp học sôi nổi hơn, định hướng nội dung ôn tập tốt hơn. Tuy nhiên, Vẫn còn một số học sinh chưa nắm vững nội dung bài học, khả năng phân tích, tổng hợp, khái quát hóa và vận dụng kiến thức chưa tốt. 2 lớp đối chứng, lớp học vẫn diễn ra nghiêm túc, học sinh vẫn chăm chú tiếp thu bài giảng, nhưng các em tiếp thu thụ động về kiến thức, giáo viên sử dụng phương pháp truyền thống như thông báo, giải thích nên quá trình làm việc thường nghiên về giáo viên. Tuy nhiên, vẫn có một số học sinh hiểu bài khá tốt, trình bày khá logic, chặt chẽ. PHẦN III. KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ 1. Kết luận: Năm học: 2013 - 2014 20 GV: Lê Thị Kim Tuyến

CÓ THỂ BẠN MUỐN DOWNLOAD

EXAM.06: Bộ 240 Đề Thi Thử THPT Quốc Gia 2023

240 tài liệu

1111 lượt tải

THÔNG TIN

TRỢ GIÚP

HỖ TRỢ KHÁCH HÀNG

Theo dõi chúng tôi

Chịu trách nhiệm nội dung:

Nguyễn Công Hà - Giám đốc Công ty TNHH TÀI LIỆU TRỰC TUYẾN VI NA

LIÊN HỆ

Địa chỉ: P402, 54A Nơ Trang Long, Phường 14, Q.Bình Thạnh, TP.HCM

Hotline: 093 303 0098

Email: support@tailieu.vn

Giấy phép Mạng Xã Hội số: 670/GP-BTTTT cấp ngày 30/11/2015 Copyright © 2022-2032 TaiLieu.VN. All rights reserved.