Siêu âm phát hiện tăm tre trong ống tiêu hóa: Báo cáo hai trường hợp

Nghiên cứu Y học Y Học TP. Hồ Chí Minh * Phụ Bản Tập 22 * Số 5 * 2018<br /> <br /> <br /> SIÊU ÂM PHÁT HIỆN TĂM TRE TRONG ỐNG TIÊU HÓA:<br /> BÁO CÁO HAI TRƯỜNG HỢP<br /> Lê Thanh Toàn*, Nguyễn Công Luận*, Bùi Thị Tường Vi*, Nguyễn Thị Nhạn*<br /> TÓM TẮT<br /> Dị vật trong ống tiêu hóa ngày một phổ biến. Dị vật được chia thành hai nhóm: cản quang và không cản<br /> quang. X-quang có thể phát hiện, xác định vị trí dị vật cản quang nhưng với dị vật không cản quang có nhiều<br /> hạn chế. Dị vật không cản quang: siêu âm có nhiều ưu điểm như chi phí thấp, không gây nhiễm xạ, lặp lại được<br /> nhiều lần, có thể phát hiện dị vật, siêu âm trong phẫu thuật để tìm dị vật. Chúng tôi trình bày 2 ca dị vật tăm tre,<br /> không cản quang, trong ống tiêu hóa (dạ dày, ruột) được phát hiện trên siêu âm, sau đó bệnh nhân được phẫu<br /> thuật loại bỏ dị vật một cách chính xác và an toàn.<br /> Từ khóa: dị vật, tăm tre, ống tiêu hóa, siêu âm.<br /> ABSTRACT<br /> ULTRASOUND FINDINGS BAMBOO STICKIN THE DIGESTIVE TRACT: REPORTED TWO CASES<br /> Le Thanh Toan, Nguyen Cong Luan, Bui Thi Tuong Vi, Nguyen Thi Nhan<br /> * Ho Chi Minh City Journal of Medicine * Supplement of Vol. 22 ‐ No 5‐ 2018: 186 – 189<br /> Foreign body the digestive tract is increasingly common. The object is divided into two groups: heterogeneous<br /> objects and non-contrasted objects. X-rays can detect, locate heterostructs, but with heterogeneous objects, the X-<br /> ray has many limitations. Non-contrast material, ultrasound has many advantages: low cost, do not infect the<br /> radiation, repeated several times, can detect heterogeneous objects and can be used in surgery to find the object.<br /> We presented two cases of heterologous bamboo toothpaste, in the gastrointestinal tract (stomach, intestine), pre-<br /> surgery ultrasonography and then the patient was surgically removed the main object. body and safety.<br /> Keywords: bamboo toothpaste, gastrointestinal tract, ultrasound.<br /> ĐẶT VẤN ĐỀ thông tin thu nhận được cũng không rõ ràng và<br /> Dị vật trong ống tiêu hóa là những vật, lúc chính xác.<br /> bình thường không có trong đường ống tiêu Chụp X‐quang và CT‐scan có yếu tố tia X,<br /> hóa của con người. Dị vật trong ống tiêu hóa không tốt cho trẻ em và phụ nữ có thai.<br /> thường do bệnh nhân bị tai nạn, bệnh nhân Trong khi đó siêu âm với đầu dò Linear tần<br /> tâm thần tự làm tổn thương bản thân. Các loại số cao, độ phân giải tốt có thể cho hình ảnh rõ<br /> dị vật thường gặp là những mảnh kim loại, nét về dị vật, giúp xác định vị trí dị vật với chi<br /> tăm tre, xương, hàm răng giả… Dị vật có thể phí thấp, giá rẻ, không nhiễm xạ, có thể thực<br /> chia thành hai nhóm: cản quang và không cản hiện trong lúc mổ, có nhiều thông tin hữu ích<br /> quang. Những dị vật cản quang, X‐quang qui cho phẫu thuật viên.<br /> ước có thể phát hiện và xác định được vị trí. Dị TRÌNH BÀY BỆNH ÁN 1<br /> vật không cản quang, X‐quang qui ước hầu<br /> Bệnh nhân Nguyễn Đức Th. giới: nam, sinh<br /> như không có tác dụng.<br /> năm 1949, vào viện ngày 1/1/2012, số nhập viện<br /> CT‐scan và MRI có giá thành cao, không 212000084. Lý do vào viện: đau thượng vị.<br /> phải ở đâu cũng được trang bị và đôi khi các<br /> Bệnh sử: bệnh nhân đau vùng thượng vị<br /> <br /> * Khoa Siêu âm ‐ Thăm dò chức năng, bệnh viện Chợ Rẫy.<br /> Tác giả liên lạc: BS. CKII. Lê Thanh Toàn, ĐT: 0913735345, Email: ck2hvqylethanh@gmail.com<br /> <br /> 186 Hội Nghị Khoa Học Kỹ Thuật BV. Chợ Rẫy 2018<br /> Y Học TP. Hồ Chí Minh * Phụ Bản Tập 22 * Số 5 * 2018 Nghiên cứu Y học<br /> <br /> khoảng 3 tháng, đau âm ỉ, không có chu kỳ, Bệnh sử: bệnh nhân đau vùng hố chậu phải<br /> không có cơn. Khoảng 3 tuần gần đây bệnh cách nhập viện khoảng 3 tuần, đau âm ỉ, không<br /> nhân thấy da vùng thượng vị có một khối u. có chu kỳ, không có cơn. Vào khám tại bệnh viện<br /> Bệnh nhân được chẩn đoán viêm loét dạ dày huyện C., Tiền Giang. Được chẩn đoán Viêm<br /> cấp và nhập khoa Nội tiêu hóa (8B3) bệnh viện ruột thừa cấp và được phẫu thuật nội soi cắt ruột<br /> Chợ Rẫy. thừa. Sau phẫu thuật 3 ngày, bệnh nhân ra viện.<br /> Khám siêu âm ngày 3/1/2012, chúng tôi phát Về nhà bệnh nhân thấy vẫn đau vùng hố chậu<br /> hiện hình ảnh bất thường, dạng một echo dày, phải, tới bệnh viện C. tái khám được cho thuốc<br /> d# 3 x 55 mm, không có bóng lưng, cố định, một kháng sinh và giảm đau uống thêm 1 tuần. Bệnh<br /> đầu nằm trong thành bụng vùng thượng vị và nhân thấy đau có giảm nhưng không hết, đã tới<br /> một đầu nằm trong vách dạ dày. Chúng tôi nghĩ bệnh viện Chợ Rẫy khám.<br /> tới dị vật tăm tre (Hình 1). Siêu âm vùng bụng: phát hiện 1 cấu trúc<br /> dạng thanh, echo dày, không bóng lưng, d#<br /> 40mm, nằm trong ổ bụng vùng hố chậu phải, có<br /> 1 phần nằm trong ống tiêu hóa (hồi tràng), 1<br /> phần nằm ở ngoài. Chẩn đoán dị vật tăm tre gây<br /> thủng hồi tràng (hình 3).<br /> Chụp CT‐scanner vùng bụng: phát hiện 1<br /> cấu trúc dạng thanh, echo dày, không bóng lưng<br /> d# 40mm, nằm ngang qua hồi tràng, vách hồi<br /> tràng phù nề (hình 4).<br /> Hình 1: Siêu âm phát hiện dị vật tăm tre vùng<br /> thượng vị (xuyên thủng dạ dày).<br /> Chụp X‐quang bụng đứng không sửa soạn<br /> ngày 3/1: không phát hiện dị vật.<br /> Chụp CT‐scaner cùng ngày trên phim không<br /> phát hiện hình ảnh dị vật.<br /> Bệnh nhân được phẫu thuật, phẫu thuật viên<br /> đã phát hiện dị vật tăm tre.<br /> <br /> <br /> Hình 3: Siêu âm phát hiện dị vật vùng hố chậu phải<br /> (tăm tre xuyên hồi tràng)<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> Hình 2: Phẫu trường cho thấy dị vật tăm tre xuyên<br /> thủng dạ dày.<br /> TRÌNH BÀY BỆNH ÁN 2<br /> Bệnh nhân Trương Minh C. giới nam, sinh<br /> năm 1971, vào viện 14/12/2017, số nhập viện Hình 4: CT-scan phát hiện dị vật tăm tre<br /> 2170129923. Lý do và viện đau vùng hố chậu phải. Bệnh nhân được mổ hở, phát hiện tăm tre<br /> Hội Nghị Khoa Học Kỹ Thuật BV. Chợ Rẫy 2018 187<br /> Nghiên cứu Y học Y Học TP. Hồ Chí Minh * Phụ Bản Tập 22 * Số 5 * 2018<br /> <br /> xuyên thủng hồi tràng (hình 5). Phẫu thuật viên viện sau 5 ngày. Tái khám siêu âm bụng: không<br /> đã loại bỏ dị vật, may hồi tràng, bệnh nhân xuất phát hiện bất thường.<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> Hình 5: Phẫu thuật viên phát hiện dị vật tăm tre xuyên thủng hồi tràng.<br /> BÀN LUẬN cản quang (gỗ, kính, nhựa… thực nghiệm tại<br /> phòng thí nghiệm). Trong nghiên cứu tại phòng<br /> Chúng ta thường gặp dị vật đường hô hấp,<br /> thí nghiệm của Failla(3), siêu âm có thể phát hiện<br /> tiêu hóa, tai mũi họng, mắt… và có nhiều báo<br /> những dị vật phần mềm có kích thước rất nhỏ,<br /> cáo về vấn đề này(1,4,6,9). Dị vật trong ống tiêu<br /> chỉ khoảng 5 mm. Nghiên cứu của Anderson(1)<br /> hóa cũng đã có một vài tác giả báo cáo. Tuy<br /> cho thấy dị vật là mảnh kim loại X‐quang có thể<br /> nhiên dị vật trăm tre gây biến chứng thủng ống<br /> phát hiện dị vật 100%, đối với dị vật là mảnh gỗ<br /> tiêu hóa chưa có tác giả nào báo cáo. Vì thế<br /> X‐quang phát hiện khoảng 15%.<br /> chúng tôi báo cáo hai trường này.<br /> Hai ca dị vật tăm tre được báo cáo, chúng tôi<br /> Khi nghi ngờ bệnh nhân có dị vật, bác sĩ<br /> thường cho chụp X‐quang. Tuy nhiên X‐quang tiến hành siêu âm với đầu dò 7,5 Mhz cho thấy<br /> qui ước chỉ phát hiện được các dị vật cản quang hình ảnh bất thường echo dày, kích thước<br /> như là kim loại. Các dị vật không cản quang như khoảng 3 x 35 mm và 2 x 40 mm, cố định, không<br /> tre, gỗ, kính, nhựa… X‐quang qui ước không bóng lưng. Chụp X‐quang thông thường không<br /> phát hiện được dị vật. Vì thế CT‐scan và MRI là phát hiện được dị vật. Một ca chụp CT ‐ scan<br /> cần thiết trong việc tìm kiếm phát hiện, định khu phát hiện có dị vật với kích thước và vị trí tương<br /> vị trí dị vật không cản quang. Tuy nhiên CT‐scan tự như kết quả siêu âm. Điều đó cho thấy, siêu<br /> và MRI có giá thành cao, không phải cơ sở y tế âm với đầu dò có tần số cao có khả năng phát<br /> nào cũng được trang bị. hiện và xác định vị trí dị vật một cách chính xác.<br /> Phẫu thuật loại bỏ dị vật luôn gây khó khăn Về sự cố, tai nạn khiến dị vật xâm nhập vào ống<br /> cho phẫu thuật viên. Đối với những dị vật có tiêu hóa, cả 2 trường hợp bệnh nhân không xác<br /> đầu sắc và nhọn, thường có sự di chuyển trong nhận được sự cố, theo giả thuyết của chúng tôi<br /> mô, vì vậy khi phẫu thuật viên tìm kiếm có thể bệnh nhân nuốt phải tăm tre. Khi tăm tre di<br /> làm tổn thương các mô liên quan và trong một chuyển đã gây ra tình trạng thủng dạ dày và hồi<br /> số trường hợp có thể không tìm thấy dị vật. tràng. Báo cáo của Phạm Ngọc Danh và Trần Thị<br /> Siêu âm với đầu dò Linear tần số cao cho Kim Quy(12) nghiên cứu về dị vật đường tiêu hóa<br /> hình ảnh vùng nông rõ ràng, chất lượng cao. Vì trên cho thấy bệnh nhân phát hiện sự cố và đi<br /> thế có thể phát hiện và xác định vị trí dị vật cấp cứu, các loại dị vật bao gồm xương vịt 31,9%<br /> chính xác với độ nhậy trên 95%(7) trong nghiên xương cá 29,8% xương gà 12,8% răng giả 12,8%<br /> cứu của Little với việc phát hiện dị vật không xương heo 10,6% và tăm tre 2,1%.<br /> <br /> 188 Hội Nghị Khoa Học Kỹ Thuật BV. Chợ Rẫy 2018<br /> Y Học TP. Hồ Chí Minh * Phụ Bản Tập 22 * Số 5 * 2018 Nghiên cứu Y học<br /> <br /> Hai ca dị vật tăm tre trong ống tiêu hóa của chải răng bằng bàn chải đánh răng là phù hợp,<br /> chúng tôi đã được phẫu thuật và loại bỏ được dị an toàn trong vệ sinh răng miệng.<br /> vật. Tuy nhiên trong một số trường hợp, khi Khám siêu âm để phát hiện dị vật không cản<br /> phẫu thuật viên không phát hiện dị vật trong lúc quang (tăm tre) trong ống tiêu hóa, góp phần xác<br /> phẫu thuật. Có thể do dị vật đã di chuyển vị trí. định vị trí dị vật một cách chính xác có chi phí<br /> Để giúp phẫu thuật viên trong tình huống thấp, hiệu quả, không gây nhiễm xạ, có thể thực<br /> này, hiện nay một số hãng sản xuất máy siêu âm hiện ở nhiều đơn vị y tế khác nhau.<br /> đã giới thiệu các loại đầu dò sử dụng trong phẫu TÀI LIỆUTHAM KHẢO<br /> thuật. Có thể thực hiện siêu âm trong quá trình 1. Anderson MA, Newmeyer WL, Kingore ES (1982)<br /> mổ, giúp phẫu thuật viên nhiều hơn trong việc “Diagnosis and treatment of retained foreign bodies in the<br /> xác định vị trí dị vật, nhằm giảm thiểu các tổn hand”, Am J Su,144:63.<br /> 2. Chang JJ, Yen CL (2004) “Endoscopic retrieval of multiple<br /> thương mô trong quá trình tìm kiếm dị vật. fragmented gastric bamboo chopsticks by using a flexible<br /> Nghiên cứu của Fleming và công sự(4) nhằm overtube”, Word Journal of Gastroenterology, Vol 10 (5): 769‐<br /> 770.<br /> phát hiện dị vật là gỗ trong khoa cấp cứu cho kết 3. Failla JM, Van HMT, Vanderschueren G (1995), “Detection<br /> quả: độ nhạy 48,4%, độ đặc hiệu 67,7%. of at 5mm thick thorn using ultrasound‐A case report”, J<br /> Hand Sur, 20:456‐457.<br /> Nghiên cứu của Lewis và cộng sự(8) siêu âm 4. Fleming ME, Heiner JD, Summers S, April MD, Chin EJ (2017),<br /> tại giường nhằm phát hiện dị vật là gỗ, độ nhạy “Diagnostic Accuracy of Emergency Bedside<br /> và độ chuyên tăng lên khi kích thước dị vậtt trên Ultrasonography to Detect Cutaneous Wooden Foreign<br /> Bodies: Does Size Matter?” J Spec Oper Med; 17 (4): 72‐75.<br /> 10 mm. 5. Jecković M, Anupindi SA, Barbir SB, Lovrenski J (2013), “Is<br /> Nghiên cứu của Jeckovic(5) cho thấy siêu âm ultrasound useful in detection and follow‐up of gastric<br /> foreign bodies in children?” Clin Imaging; 37 (6):1043 ‐ 7.<br /> hữu ích khi phát hiện dị vật trong dạ dày: pin, ốc 6. Kasem P, Joydeep M, Rashid, Nazmul Hasan (2007)<br /> vít, tiền xu, quân bài domino. “Foreign body (Bamboo splinter of broom stick) in soft<br /> tissue” The Journal of Teachers Association RMC Rajshahi, 20(1):<br /> Báo cáo của Chang và cộng(2) sự phát hiện dị 67‐70.<br /> vật là đũa tre trong dạ dày. 7. Lee JA, Lee HY (2002) “A case of retained Wooden foreign<br /> body in orbit”, K orean J Ophthalmol, Vol 16: 114‐118.<br /> Nghiên cứu dị vật không cản quang trong 8. Lewis D, Jivraj A, Atkinson P, Jarman R (2015), “My patient is<br /> mô mềm, có báo cáo của Anderson(1) và Pai(11) về injured: identifying foreign bodies with ultrasound “.<br /> dị vật ở bàn tay, báo cáo của Kasem(6) về dị vật Ultrasound, 23(3):174‐80.<br /> 9. Little CM (1986), “The ultrasonic detection of soft tissue<br /> tre, báo cáo của Little(9), báo cáo của Lee và công foreign bodies”, Invest Radiol, 21:275‐277.<br /> sự(7), báo cáo của Failla(3) về phát hiện dị vật 10. Nakata H, Egashira K, Nakamura K, Hayashi K, Mori M,<br /> (1992) “Bamboo foreign bodies in lung parenchyma: CT<br /> dạng gai trong mô mềm bàn tay. Các tác giả<br /> features”, Clin Imaging,Vol 16 (2): 117‐20.<br /> nhận thấy siêu âm có ích trong phát hiện dị vật 11. Pai VS (1997) “Wooden foreign bodies in the hand”, NZ Med<br /> không cản quang (tăm tre, gỗ,..). J, Vol 110: 215‐216.<br /> 12. Phạm Ngọc Danh, Trần Thị Kim Quy (2011) “Đặc điểm lâm<br /> Báo cáo của Nakata(10) phát hiện dị vật ở phổi sàng và kết quả lấy dị vật đường tiêu hóa trên bằng nội soi<br /> dựa trên chụp cắt lớp vi tính (CT). ống mềm tại bệnh viện đa khoa tỉnh Quảng Ngãi”, Y học<br /> TP.HCM, số 3, trang 93 ‐ 100.<br /> Có nên sử dụng tăm tre trong vệ sinh răng<br /> miệng? Các nha sỹ cho rằng, việc sử dụng tăm<br /> Ngày nhận bài báo: 26/02/2018<br /> tre là không tốt, có thể gây nhiễm trùng, nha<br /> Ngày phản biện nhận xét bài báo: 07/03/2018<br /> chu… Và lời khuyên là sử dụng chỉ nha khoa,<br /> Ngày bài báo được đăng: 25/09/2018<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> Hội Nghị Khoa Học Kỹ Thuật BV. Chợ Rẫy 2018 189<br />