SINH VẬT NGOẠI LAI: cuộc xâm lấn âm thầm và nguy hiểm

Chia sẻ: Sunshine_2 Sunshine_2 | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:3

Thêm vào BST

Báo xấu

111
lượt xem 8
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Sinh vật ngoại lại xâm hại trước hết là những loài không có nguồn gốc bản địa, là loại được tìm thấy bên trong môi trường tự nhiên của nó. Một hệ sinh thái tồn tại nhờ vào sự tiến hóa lâu dài, những mối quan hệ chặt chẽ giữa các loài trong hệ sinh thái bởi hàng trăm năm hoặc hàng ngàn năm cạnh tranh, đào thải, thích nghi và hợp tác

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: SINH VẬT NGOẠI LAI: cuộc xâm lấn âm thầm và nguy hiểm

SINH VAÄT NGOAÏI LAI: cuoäc xaâm laán aâm thaàm vaø nguy hieåm Nguy n Th Bé Phúc * húng ta ñang ph i ñ i m t v i nh ng thách tác h i n ng n . Con ngư i cũng ñã ch ñ ng du C th c v tình tr ng suy gi m các ngu n tài nguyên sinh v t và ña d ng sinh h c b i nhi u nh p nhi u loài sinh v t nh m ph c v cho các m c ñích như tr ng tr t, chăn nuôi và lâm nguyên nhân, trong ñó vi c du nh p các loài ngo i nghi p.v.v. , r i sau ñó chúng tr thành các loài có lai ñư c coi là m t trong nh ng m i ñe d a nguy h i. hi m nh t. Chúng ñang t n công các loài b n ñ a, Tác ñ ng c a loài sinh v t ngo i lai phá v cân b ng sinh thái và vư t kh i t m ki m Tác ñ ng mà các loài sinh v t xâm h i gây ra soát c a con ngư i. ñ i v i môi trư ng s ng r t ña d ng như: C nh Khái ni m v sinh v t ngo i lai xâm h i tranh v i các loài b n ñ a v th c ăn nơi s ng; lai Sinh v t ngo i lai xâm h i trư c h t là nh ng gi ng v i các loài b n ñ a làm suy gi m ngu n loài không có ngu n g c b n ñ a, là loài ñư c tìm gen; ăn th t các loài b n ñ a; phá hu và làm suy th y bên ngoài môi trư ng t nhiên c a nó. M t h thoái môi trư ng s ng; truy n b nh và ký sinh sinh thái t n t i nh vào s ti n hóa lâu dài, nh ng trùng. m i quan h ch t ch gi a các loài trong h sinh Kinh nghi m cho th y, nhi u loài ngo i lai xâm thái b i hàng trăm năm ho c hàng ngàn năm c nh h i không th hi n tác h i c a chúng ngay khi tranh, ñào th i, thích nghi và h p tác. Sau khi xâmñư c du nh p vào môi trư ng m i mà thư ng tr i nh p vào m t h sinh thái, các loài l có th không qua m t giai ño n "tích lu ". Giai ño n này dài hay thích nghi v i ñi u ki n s ng, b các h sinh thái ng n tuỳ thu c vào t ng loài cũng như vào ñ c ñó lo i tr và do ñó không t n t i ñư c. Tuy nhiên ñi m môi trư ng mà chúng ñư c du nh p. Tuy trong nhi u trư ng h p, do thi u v ng ñ i th c nh nhiên, có nh n xét chung là các h sinh thái ñã b tranh và thiên ñ ch như quê nhà cùng v i ñi u tác ñ ng và bi n ñ i thư ng d b nh hư ng hơn ki n s ng thu n l i, các loài này có ñi u ki n sinhcác h sinh thái nguyên sinh, chưa b tác ñ ng. sôi n y n r t nhanh và ñ n m t lúc nào ñó làm Cũng c n chú ý là nhi u loài ngo i lai xâm h i ñ o l n cân b ng, thay ñ i ho c h y ho i h sinh không ch gây nh hư ng tr c ti p ñ i v i môi thái b n ñ a. Lúc này nó tr thành loài ngo i lai trư ng và ña d ng sinh h c. Nhi u khi nh hư ng xâm h i. gián ti p c a chúng r t ph c t p và gây nh ng t n Con ñư ng du nh p c a loài sinh v t ngo i th t ñáng k cho công tác b o t n ho c ñ i s ng lai c ng ñ ng. Theo tài li u c a C c b o v Môi trư ng, sinh M t s loài sinh v t ngo i lai xâm nh p vào v t ngo i lai có th xâm nh p vào m t môi trư ng Vi t Nam s ng m i b ng nhi u cách. Nó có th ñi theo con c bươu vàng: Trư c năm 1975, c bươu vàng ñư ng t nhiên như theo gió, dòng bi n và bám du nh p vào Vi t Nam v i s lư ng nh ñ làm theo các loài di cư, nhưng quan tr ng hơn c là do c nh. Ban ñ u, ñây ñư c coi là lo i th c ph m giàu ho t ñ ng c a con ngư i. Cùng v i s phát tri n ñ m, d nuôi tr ng, mang l i l i ích kinh t cao. c a giao thông v n t i và ho t ñ ng thông thương, Năm 1989, chúng ñư c nh p v i s lư ng l n con ngư i ñã mang theo, m t cách vô tình hay h u ph c v m c ñích nuôi xu t kh u t i 2 tr i vùng ý, các loài sinh v t t nơi này ñ n nơi khác th m ð ng b ng Sông C u Long. Tuy nhiên, do không chí ñ n nh ng vùng r t xa quê hương c a chúng. ki m soát ñư c nên chúng ñã theo dòng nư c th i Các loài này có th trà tr n trong hàng hoá, s ng vư t qua ru ng lúa ao h và nhanh chóng lây lan trong nư c d n tàu, bám vào các phương ti n v n trên di n r ng gây t n th t l n, nh t là cho nông t i như tàu thuy n và nh ñó ñư c mang ñ n môi nghi p. V hè thu năm 1994, c bươu vàng ñã làm trư ng s ng m i. Nhi u loài ñư c du nh p m t m t tr ng và ph i tr ng l i hàng nghìn héc-ta lúa cách có ch ý cho các m c ñích kinh t , gi i trí, ð ng b ng sông C u Long. Bên c nh ñó, c bươu nghiên c u khoa h c nhưng do không ñư c ki m vàng còn làm thay ñ i ''lư i th c ăn'' trong h sinh tra và ki m soát t t ñã bùng phát và gây ra nhi u thái và có nguy cơ lai gi ng v i nhi u loài c b n ñ a d n ñ n suy gi m ngu n gen. Vi c s * Gi ng viên BM Môi Trư ng & PTBV, Khoa K thu t – Công d ng m t s lo i hoá ch t ñ tiêu di t loài ngh - Môi trư ng. E-mail: ntbphuc@agu.edu.vn c này còn có th gây ô nhi m môi Thoâng tin khoa hoïc S 26 11 ð i h c An Giang 4/2006
trư ng. Chi phí cho chi n d ch c bươu vàng trong gia Cát Tiên, khu v c h Tr An... s b bao ph c nư c lên t i hàng trăm t ñ ng. Hi n nay, c hoàn toàn. bươu vàng v n t n t i v i s lư ng nh trong các Bèo Nh t B n: Có ngu n g c t Nh t B n, h sinh thái ñ ng ru ng, ao h . Tuy nhiên, do áp xâm nh p vào VN t nh ng năm 1930 theo ñư ng d ng bi n pháp qu n lý t ng h p nên chúng ta ñã bi n và cho ñ n nay ñã tr thành loài cây ph bi n cơ b n kh ng ch ñư c s bùng phát thành d ch trên toàn qu c. Tác h i c a bèo Nh t B n là c n tr trên ph m vi r ng và duy trì s phát tri n c a giao thông ñư ng thu , t c ngh n h th ng tư i chúng dư i ngư ng gây h i kinh t . Hàng năm, nhà tiêu, c n tr ánh sáng m t tr i xâm nh p vào nư c, nư c v n ti p t c ñ u tư kinh phí cho vi c giám sát làm gi m lư ng oxy hoà tan, thay ñ i thành ph n và ki m soát c bươu vàng. các loài th c v t thu sinh và kéo theo s thay ñ i Chu t H i ly: ñư c nh p kh u ñ nuôi th c u trúc qu n xã ñ ng th c v t và h sinh thái thu nghi m t ñ u năm 2000 v i m c ñích phát tri n v c. Xác bèo khi phân hu s gây ô nhi m nư c và chăn nuôi, l y th t da xu t kh u và ch ng ñói nh hư ng ñ n ngu n nư c sinh ho t c a ngư i nghèo. Có tên trong danh sách 100 loài sinh v t dân. xâm h i nguy hi m nh t trên th gi i, t i m t s Cá h pirana: trong kho ng th i gian 1996- qu c gia chu t H i ly ñã phá hu h sinh thái ñ t 1998, trên th trư ng cá c nh nư c ta xu t hi n và ng p nư c, làm hư h ng ñê ñi u, b kênh, b sông, buôn bán lo i cá h pirana, hay còn g i là cá kim ăn c nh ng cây nông nghi p. Chu t h i ly giao cương, cá răng, tên khoa h c là Serralmus ph i nhi u và sinh s n 3 l a/năm, m i l a ñ t 4- nattereri. ðây là loài cá có ngu n g c t lưu v c 11 con, thành th c sau 4 tháng tu i. Hang c a sông Amazon, Nam M , thu c lo i ăn th t, hung chúng sâu 15m, r ng 0,7m. Chúng còn mang các d . Nhi u nư c ñã có quy ñ nh nghiêm ng t khi m m b nh như lao, lao t y, lao da, … gây b nh nh p loài này, vì khi chúng có m t trong sông, cho ngư i và v t nuôi, gây nh hư ng x u ñ n các ñ ng v t thu sinh s b tiêu di t toàn b , tác h i ñ ng v t khác. Tuy nhiên do k p th i phát hi n tác khó mà lư ng h t ñư c. Trư c nguy cơ này, B h i ti m tàng c a chúng ñ i v i nông nghi p, ñê Th y s n sau ñó ñã có ch th nghiêm c m nh p ñi u và th m chí ñ n s c kho con ngư i nên B kh u và phát tri n lo i cá h pirana. Nông nghi p và Phát tri n Nông thôn ñã ban hành Sáo ñá xanh: T i VN, ñã phát hi n sáo ñá xanh quy t ñ nh tiêu hu toàn b s chu t ñã và ñang H i Dương, Hưng Yên vào mùa ñông 1975- nuôi trên ph m vi c nư c. 1976. Sáo ñá xanh là loài chim phàm ăn, làm gi m Cây mai dương: ðây là loài c d i nguy hi m s lư ng các lo i côn trùng b n ñ a, phá ho i mùa ñ ng hàng th ba và n m trong danh sách 100 loài màng. Chúng còn tr kh nhi u loài chim b n ñ a, sinh v t l xâm l n trên th gi i. Mai dương, dân chi m c nơi làm t , làm bi n ñ i ña d ng sinh h c gian thư ng g i là cây hoa x u h ho c là cây hoa c a nhi u vùng. (Ngu n: Tài li u c a Phòng B o trinh n , ñang là m i ñe d a ñ i v i h sinh thái t n thiên nhiên – C c Môi trư ng) c a các r ng qu c gia. Có ngu n g c t Trung Hoa ngũ s c: VN, hoa ngũ s c ñư c tr ng Nam M , hi n nay loài cây này ñã có m t t i h u làm cây c nh nhi u nơi và hi n chưa gây h i rõ h t các nư c nhi t ñ i. Cho ñ n nay, mai dương ñã r t, nhưng s tr thành loài c d i như nhi u ch ng t là loài cây có s c s ng mãnh li t. H t cây nư c trên th gi i. Chúng ñã gây thi t h i l n cho r t nh và có móc, nh v y nó có th phát tán ñi xa nông nghi p c a hơn 50 nư c trên th gi i. nh gió, hay trôi theo dòng nư c. H t c a chúng có (Ngu n: Tài li u c a Phòng B o t n thiên nhiên – th n y m m sau 2-3 năm. Ch sau 3 tháng, m t C c Môi trư ng). cây con có th phát tri n cao t i 6 m, ñư ng kính tán cây 1 - 2 m. Cây mai dương phát tri n nhanh Hi n nay, nư c ta chưa có cơ quan nào ti n chóng, s lư ng tăng g p ñôi sau 1 năm. Và trong hành ñánh giá, th ng kê ñ y ñ v s xâm nh p kho ng di n tích ñó, không m t lo i cây c nào có c a sinh v t l , nh t là nh ng loài m i. Ban ñ u th c nh tranh ñư c v i nó. T i Vư n qu c gia chúng chi m m t di n tích nh nhưng nguy cơ Tràm Chim, huy n Tam Nông t nh ð ng Tháp, cây ti m n thì r t l n, gây nh hư ng tr c ti p cho mai dương ñang bao ph m t di n tích r ng l n môi trư ng, s n xu t nông nghi p, và ñ i s ng tương ñương v i kho ng g n 1/3 t ng di n tích c a c ng ñ ng. khu vư n (2000/8000ha). Chúng l n át các bãi c Bi n pháp phòng ng a năn - là th c ăn quan tr ng c a b y s u ñ u ñ - ða d ng sinh h c cung c p ba d ng l i ích m t trong nh ng ñ i tư ng thu hút khách du l ch chính: d ch v sinh thái, tài nguyên sinh h c và l i làm nh hư ng gián ti p ñ n công tác phát tri n du ích xã h i. Hơn 40% n n kinh t th gi i và 80% l ch. N u không có các bi n pháp phòng ng a k p nhu c u c a ngư i nghèo trên Trái ñ t có ngu n th i và hi u q a thì toàn b ñ ng c ng p nư c c a g c t ña d ng sinh h c. Vư n Qu c gia Tràm Chim, hay các Vư n qu c Thoâng tin khoa hoïc S 26 12 ð i h c An Giang 4/2006
Hành ñ ng du nh p c ý các loài l là m t trong nh ng chương trình nguy hi m nh t nh hư ng t i ña d ng sinh h c và các n n kinh t . ð gi i quy t v n ñ này, bi n pháp phòng ng a ñư c ưu tiên hàng ñ u vì m t khi sinh v t ngo i lai xâm h i ñã thích nghi và phát tri n thì chi phí ñ tiêu di t chúng là r t l n và h u như r t khó tiêu di t hoàn toàn. T ch c B o t n Thiên nhiên Qu c t (IUCN) ñã ñưa ra m t tài li u hư ng d n phòng ch ng các sinh v t ngo i lai (IUCN Guidelines for the Prevention of Biodiversity Loss Caused by Invasive Alien Species) bao g m: - Nâng cao nh n th c c a ngư i dân trên th gi i v tác h i c a sinh v t ngo i lai xâm h i ñ i v i ña d ng sinh h c, s c kho con ngư i và kinh t xã h i; - Ưu tiên cho công tác ngăn ch n s du nh p c a các loài sinh v t ngo i lai qui mô qu c gia cũng như trên toàn th gi i; - Gi m thi u s du nh p vô tình ho c nh p l u sinh v t ngo i lai; - Xem xét k lư ng các tác ñ ng m t loài sinh v t có th gây ra trư c khi quy t ñ nh nh p chúng; - Khuy n khích và th c hi n các bi n pháp ki m soát và tiêu di t các loài sinh v t ngo i lai xâm h i cũng như t ng bư c nâng cao hi u qu c a các bi n pháp ñã có; - Tăng cư ng khung lu t pháp cũng như h p tác qu c t trong vi c phòng ng a vi c du nh p, ki m soát và tiêu di t các loài ngo i lai xâm h i. Thoâng tin khoa hoïc S 26 13 ð i h c An Giang 4/2006