SKKN: Dạy học theo hướng phát huy năng lực của học sinh trong tiết khoa lớp 5

SỞ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO HÀ NỘI<br /> -----o0o----<br /> Mã SKKN<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM<br /> DẠY HỌC THEO HƯỚNG PHÁT HUY NĂNG LỰC CỦA<br /> <br /> HỌC SINH TRONG TIẾT KHOA HỌC LỚP 5<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> Môn : Khoa học<br /> Cấp học : Tiểu học<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> Năm học 2016 - 2017<br />  SỞ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO HÀ NỘI<br /> -----o0o----<br /> Mã SKKN<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM<br /> DẠY HỌC THEO HƯỚNG PHÁT HUY NĂNG LỰC CỦA<br /> <br /> HỌC SINH TRONG TIẾT KHOA HỌC LỚP 5<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> Môn : Khoa học<br /> Cấp học : Tiểu học<br /> Người viết : Nguyễn Thị Cẩm Linh<br /> Trường Tiểu học Khương Mai<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> Năm học 2016 - 2017<br />  MỤC LỤC<br /> Đặt vấn đề 1<br /> 1. Lí do chọn đề tài 1<br /> 2. Mục đích nghiên cứu 2<br /> 3. Đối tượng nghiên cứu, khảo sát, thực nghiệm 2<br /> 4. Phương pháp nghiên cứu 2<br /> 5. Phạm vi và kế hoạch nghiên cứu 3<br /> Nội dung 4<br /> I. Cơ sở lí luận 4<br /> 1. Dạy học theo hướng phát triển năng lực. 4<br /> 2. Các năng lực cần phát huy cho HS tiểu học ở môn khoa học. 4<br /> 3. Chương trình khoa học lớp 5. 4<br /> II. Cơ sở thực tiễn 5<br /> 1. Thực trạng của việc dạy và học khoa học lớp 5 5<br /> a. Thuận lợi 5<br /> b. Khó khăn 6<br /> III. Giải quyết vấn đề 7<br /> 1. Chuẩn bị của giáo viên 7<br /> 2. Chuẩn bị của học sinh 8<br /> 3. Tổ chức thực hiện tiết học 9<br /> a. Khởi động 9<br /> b. Các hoạt động cơ bản 12<br /> c. Củng cố, dặn dò 18<br /> 4. Phát huy năng lực trong việc đánh giá 19<br /> 5. Phát huy năng lực trong việc ghi bài 20<br /> 6. Ứng dụng dạy các bài về phòng tránh một số bệnh 21<br /> 7. Kết quả 22<br /> a. Đối với giáo viên 22<br /> b. Đối với học sinh 23<br /> Kết luận - Khuyến nghị 24<br /> 1. Kết luận 24<br /> 2. Khuyến nghị 24<br /> Dạy học theo hướng phát huy năng lực của học sinh trong tiết khoa lớp 5<br /> <br /> ĐẶT VẤN ĐỀ<br /> 1. Lí do chọn đề tài:<br /> Cùng với môn Tiếng Việt và Toán, Khoa học là môn cũng rất quan trọng<br /> trong chương trình tiểu học, giúp học sinh hình thành những biểu tượng, khái<br /> niệm về các sự vật, hiện tượng hay khám phá tìm hiểu tính chất, công dụng, …<br /> của các sự vật, hiện tượng đó. Môn học này xây dựng cho học sinh tiểu học<br /> những biểu tượng đúng đắn về các hiện tượng tự nhiên dựa trên việc quan sát<br /> các hiện tượng đó, thiết lập mối quan hệ sơ bộ giữa chúng, giải thích được<br /> nguyên nhân của hiện tượng, thấy được vai trò tích cực của con người trong<br /> việc nhận thức, khám phá và cùng sống với tự nhiên. Học sinh sẽ có được một<br /> số kĩ năng ban đầu: ứng xử thích hợp trong một số tình huống có liên quan đến<br /> sức khỏe; quan sát, làm thí nghiệm, thực hành khoa học đơn giản; nêu thắc mắc,<br /> đặt câu hỏi trong quá trình học tập, biết tìm thông tin để giải đáp, diễn đạt những<br /> hiểu biết bằng lời nói, sơ đồ, hình vẽ, ..; phân tích, so sánh, rút ra những dấu<br /> hiệu chung và riêng của một số sự vật, hiện tượng đơn giản trong tự nhiên. Mặt<br /> khác, môn Khoa học còn giúp học sinh làm quen với việc nghiên cứu khoa học,<br /> hình thành cho học sinh lòng say mê khoa học, biết vận dụng những điều đã học<br /> vào trong đời sống.<br /> Trong năm học này, giáo dục nước ta đã có nhiều thay đổi đặc biệt là đối<br /> với bậc tiểu học. Một trong những đổi mới quan trọng nhất, cần thiết nhất là dạy<br /> học theo định hướng phát triển năng lực. Tức là dạy học phải đổi mới mạnh mẽ<br /> phương pháp dạy và học theo hướng phát huy tính tích cực, chủ động, sáng tạo<br /> của học sinh; tập trung dạy cách học và rèn luyện năng lực tự học, tạo cơ sở để<br /> học tập suốt đời, tự cập nhật và đổi mới tri thức, kĩ năng, phát triển năng lực.<br /> Như vậy, dạy học dưới hình thức “thầy tổ chức - trò hoạt động”, người dạy đóng<br /> vai trò tổ chức, dẫn dắt, hướng dẫn các hoạt động. Khi đó:<br /> - Huy động mọi khả năng của từng học sinh để các em chủ động tự tìm tòi,<br /> khám phá kiến thức.<br /> - Giúp học sinh tự phát hiện tình huống có vấn đề, tự mình hoặc cùng các bạn<br /> trong nhóm, trong lớp dựa vào vốn hiểu biết, kiến thức đã học, tài liệu sưu tầm<br /> …để tìm cách giải quyết vấn đề.<br /> - Phát huy sở trường, vốn hiểu biết sẵn có của mỗi học sinh dẫn dắt các em đến<br /> với kiến thức mới nhẹ nhàng, gần gũi từ đó tạo cho các em niềm vui, niềm tin,<br /> hứng thú học tập.<br /> <br /> <br /> <br /> - 1/24 -<br /> Dạy học theo hướng phát huy năng lực của học sinh trong tiết khoa lớp 5<br /> Dạy học như vậy khuyến khích người giáo viên chủ động, sáng tạo, phải<br /> biết tôn trọng mọi cố gắng, nỗ lực của người học. Kết quả là chất lượng dạy và<br /> học được nâng cao đồng thời giúp người học có lòng ham mê, yêu thích môn<br /> học mang tính tích hợp cao nhưng cũng rất gần gũi, thiết thực này.<br /> Hiểu được tầm quan trọng của môn Khoa học ở tiểu học cũng như vai trò<br /> trung tâm của học sinh trong quá trình giảng dạy để góp phần nâng cao chất<br /> lượng dạy học và giúp học sinh yêu thích môn học hơn. Vì thế tôi mạnh dạn đưa<br /> ra vấn đề:<br /> “Dạy học theo hướng phát huy năng lực của học sinh<br /> trong tiết Khoa học lớp 5”<br /> 2. Mục đích nghiên cứu:<br /> Đưa ra một số biện pháp trong quá trình dạy học một tiết khoa học thực<br /> hiện việc phát huy tính tích cực, chủ động, tận dụng vốn hiểu biết của học sinh<br /> giúp cho các em dễ dàng lĩnh hội những kiến thức vừa tự nhiên vừa xã hội lí thú,<br /> bổ ích, giúp học sinh hiểu sâu nội dung bài, hào hứng, yêu thích môn học này. Đó<br /> cũng chính là thước đo tính hiệu quả cho một tiết học.<br /> 3. Đối tượng nghiên cứu, khảo sát, thực nghiệm:<br /> Học sinh lớp 5C trong trường Tiểu học tôi đang công tác trong năm học<br /> 2016 - 2017.<br /> Phương pháp, hình thức tổ chức dạy học.<br /> 4. Phương pháp nghiên cứu:<br /> a. Phương pháp phân tích:<br /> Phương pháp này được sử dụng để tìm hiểu những quan điểm, luận điểm<br /> trong các tài liệu khoa học liên quan để xác lập cơ sở lí luận của đề tài. Đó là lý<br /> luận phương pháp dạy học, các chủ trương của Bộ, ngành, các hội thảo có liên<br /> quan đến vấn đề dạy học khoa học…<br /> Phương pháp này được dùng để chắt lọc, lựa chọn nội dung dạy học cho<br /> phù hợp đối tượng học sinh để đạt được hiệu quả cao trong tiết học.<br /> b. Phương pháp khảo sát thực tế<br /> Phương pháp này được sử dụng để tìm hiểu thuận lợi, khó khăn trong việc<br /> dạy và học khoa học ở lớp 5.<br /> Sử dụng để khảo sát tình hình thực tế học sinh khi học môn khoa học, để thu thập<br /> các thông tin cần thiết có liên quan đến bài học, từ đó người giáo viên chủ động chọn ra<br /> được nội dung, phương pháp giảng dạy phù hợp, hiệu quả nhất với đối tượng học sinh.<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> - 2/24 -<br /> Dạy học theo hướng phát huy năng lực của học sinh trong tiết khoa lớp 5<br /> c. Phương pháp thống kê<br /> Để tổng hợp các tư liệu đã thu thập được, qua hoạt động học tập, kết quả<br /> đạt được của học sinh sau tiết học, từ đó tìm ra những ưu điểm hay tồn tại để rút<br /> kinh nghiệm.<br /> d. Phương pháp thực nghiệm<br /> Đây là phương pháp quan trọng nhất trong quá trình nghiên cứu. Lúc này<br /> người giáo viên đưa lí thuyết vào áp dụng thức tế: thực hiện việc phát huy tính<br /> tích cực của học sinh vào bài giảng cụ thể. Đồng thời, cũng là lúc kiểm tra, đánh<br /> giá kết quả, từ đó có thể rút ra những nhận xét, kết luận về quá trình đã thực hiện<br /> của mình.<br /> 5. Phạm vi và kế hoạch nghiên cứu:<br /> Từ tháng 9 năm 2016 đến tháng 4 năm 2017.<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> - 3/24 -<br /> Dạy học theo hướng phát huy năng lực của học sinh trong tiết khoa lớp 5<br /> NỘI DUNG<br /> I. Cơ sở lí luận<br /> 1. Dạy học theo hướng phát triển năng lực:<br /> Phương pháp dạy học theo quan điểm phát triển năng lực không chỉ chú ý<br /> tích cực hoá học sinh về hoạt động trí tuệ mà còn chú ý rèn luyện năng lực giải<br /> quyết vấn đề gắn với những tình huống của cuộc sống và nghề nghiệp, đồng thời<br /> gắn hoạt động trí tuệ với hoạt động thực hành, thực tiễn.<br /> Đổi mới phương pháp dạy học các môn học nói chung và môn Khoa học<br /> nói riêng thuộc chương trình giáo dục định hướng phát triển năng lực là:<br /> - Phải phát huy tính tích cực, tự giác, chủ động của người học, hình thành<br /> và phát triển năng lực tự học (sử dụng sách giáo khoa, nghe, ghi chép, tìm kiếm<br /> thông tin,...), trên cơ sở đó trau dồi các phẩm chất linh hoạt, độc lập, sáng tạo<br /> của tư duy.<br /> - Có thể chọn lựa một cách linh hoạt các phương pháp chung và phương<br /> pháp đặc thù của môn học để thực hiện, đảm bảo được nguyên tắc “Học sinh tự<br /> mình hoàn thành nhiệm vụ nhận thức với sự tổ chức, hướng dẫn của giáo viên”.<br /> - Việc sử dụng phương pháp dạy học gắn chặt với các hình thức tổ chức<br /> dạy học. Tuỳ theo mục tiêu, nội dung, đối tượng và điều kiện cụ thể mà có<br /> những hình thức tổ chức thích hợp như học cá nhân, học nhóm; học trong lớp,<br /> học ở ngoài lớp....<br /> - Sử dụng các thiết bị dạy học môn học, vận dụng công nghệ thông tin để<br /> hỗ trợ đắc lực cho giáo viên trong quá trình dạy học.<br /> 2. Các năng lực cần phát huy cho học sinh tiểu học ở môn Khoa học:<br /> a. Các năng lực chung:<br /> - Tự học - Giao tiếp<br /> - Tự giải quyết vấn đề và sáng tạo - Hợp tác<br /> - Thẩm mĩ - Tính toán<br /> - Thể chất - Thông tin - truyền thông<br /> b. Các năng lực đặc thù của môn Khoa học:<br /> - Tự nhận thức, định hướng bản thân - Thể chất<br /> - Tự phục vụ, tự bảo vệ - Giải quyết vấn đề<br /> - Tìm tòi, khám phá môi trường tự nhiên và xã hội - Giao tiếp<br /> xung quanh - Hợp tác<br /> 3. Chương trình Khoa học lớp 5:<br /> Theo quy định của Bộ Giáo dục và Đào tạo, trong chương trình Khoa học<br /> lớp 5 học sinh được học 2 tiết / 1 tuần. Nội dung gồm 4 chủ đề:<br /> <br /> - 4/24 -<br /> Dạy học theo hướng phát huy năng lực của học sinh trong tiết khoa lớp 5<br /> a. Con người và sức khỏe: 21 bài<br /> - Sự sinh sản và phát triển của cơ thể người.<br /> - Vệ sinh phòng bệnh.<br /> - An toàn cuộc sống.<br /> b. Vật chất và năng lượng: 29 bài<br /> - Đặc điểm và ứng dụng của một số vật liệu thông thường.<br /> - Sự biến đổi của chất.<br /> - Sử dụng năng lượng.<br /> c. Thực vật và động vật: 10 bài<br /> - Sự sinh sản của thực vật.<br /> - Sự sinh sản của động vật.<br /> d. Môi trường và tài nguyên thiên nhiên: 10 bài<br /> - Hiểu và nêu ví dụ về môi trường và tài nguyên thiên nhiên.<br /> - Vai trò của môi trường với đời sống của con người.<br /> - Tác động của con người đối với môi trường và tài nguyên thiên nhiên.<br /> - Biện pháp bảo vệ môi trường.<br /> Trong các chủ điểm trên, chủ điểm Con người và sức khỏe rất thiết thực,<br /> gần gũi, phù hợp với đối tượng học sinh lớp 5. Nội dung đề cập đặc điểm về<br /> giới, sự phát triển thể chất, tâm lí tuổi dậy thì và cách phòng tránh một số bệnh<br /> nguy hiểm, làm thế nào để đảm bảo an toàn cho bản thân trước những nguy cơ<br /> mất an toàn: như các chất gây nghiện, bị xâm hại, khi tham gia giao thông.<br /> Trong quá trình giảng dạy tôi đã thường xuyên thực hiện việc phát huy<br /> tính tích cực của học sinh ở các tiết học nói chung và các tiết khoa học nói riêng.<br /> Trong phạm vi của sáng kiến này, tôi chỉ lựa chọn phân tích kĩ việc dạy học theo<br /> hướng phát triển năng lực học sinh trong mạch bài về phòng tránh một số bệnh,<br /> cụ thể trong bài: Phòng bệnh viêm não.<br /> Như vậy giúp học sinh nắm chắc kiến thức bài và quan trọng hơn đưa bài<br /> học gần hơn và đi vào thực tế cuộc sống, vận dụng một cách hiệu quả nhằm bảo<br /> vệ sức khỏe cho bản thân học sinh, gia đình và cộng đồng.<br /> II. Cơ sở thực tiễn<br /> 1. Thực trạng của việc dạy và học Khoa học lớp 5:<br /> a. Thuận lợi:<br /> Ban giám hiệu nhà trường luôn quan tâm tạo mọi điều kiện thuận lợi cho<br /> giáo viên và học sinh về cơ sở vật chất và các điều kiện nhà trường hiện có.<br /> Giáo viên được trang bị đầy đủ tài liệu: Sách giáo khoa, sách giáo viên,<br /> thiết kế bài giảng, tư liệu dạy khoa học, đồ dùng dạy học, ….. Bản thân nhiệt<br /> tình trong giảng dạy, tâm huyết với công việc.<br /> <br /> - 5/24 -<br /> Dạy học theo hướng phát huy năng lực của học sinh trong tiết khoa lớp 5<br /> Lớp được trang bị đầy đủ các phương tiện dạy học hiện đại như: máy tính,<br /> máy chiếu, có thể kết nối mạng internet.<br /> Đa số học sinh có ý thức học tập, ham học hỏi, sôi nổi, yêu thích khám phá,<br /> chủ động trong việc sưu tầm tư liệu bài học.<br /> Phụ huynh sẵn sàng cung cấp, hỗ trợ các con trong việc tìm kiếm thông tin,<br /> in ấn tài liệu, kể cả in màu.<br /> b. Khó khăn:<br /> Dạy khoa học là không phải dễ, dạy cho hay cho hấp dẫn, phát huy được<br /> năng lực của người học thì sẽ khó đối với không ít giáo viên vì nếu dạy chỉ để<br /> cung cấp kiến thức cho học sinh thì quá khô khan, học sinh tiếp thu bài rất thụ<br /> động, nhớ bài một cách máy móc và kĩ năng cần đạt của môn học hầu như<br /> không được hình thành, rèn luyện. Dạy để thể hiện rõ đặc trưng môn học, giúp<br /> học sinh hiểu bài, vận dụng kiến thức bài học vào cuộc sống, biết biến thành kĩ<br /> năng làm việc, kĩ năng ứng xử phù hợp trong thực tế, thì càng khó.<br /> Dạy một bài khoa học cho học sinh cũng là một thử thách không nhỏ với<br /> giáo viên. Câu hỏi đặt ra là:<br /> - Dạy cho các em nội dung gì? - Dạy đến đâu là phù hợp lứa tuổi tiểu học?<br /> - Lựa chọn hình thức tổ chức, phương pháp giảng dạy như thế nào cho phù<br /> hợp, hiệu quả mà vẫn thể hiện rõ đặc trưng môn học?<br /> Chuẩn bị cho một tiết dạy rất công phu, chi tiết, tỉ mỉ, mất nhiều công sức.<br /> Thực tế Khoa học không phải là lựa chọn hàng đầu của giáo viên khi thi<br /> giáo viên dạy giỏi.<br /> Lớp học đông, khả năng tiếp thu, tính chủ động, tự giác là không đồng đều.<br /> Một số học sinh có tư tưởng xem nhẹ môn học chỉ chú tâm học Toán và<br /> Tiếng Việt, không hào hứng với môn học, nhiều em học bài cũ theo kiểu học vẹt<br /> chứ không phải học hiểu nên nhanh quên, việc vận dụng kiến thức để chuyển<br /> thành hành vi, việc làm cụ thể trong tình huống thực là không đơn giản.<br /> Qua thực tế giảng dạy từ đầu năm học tôi nhận thấy với 53 học sinh của lớp<br /> thì số lượng những em có được một số kĩ năng cơ bản của môn học như sau:<br /> Kĩ năng môn học Số học sinh đạt<br /> - Tự học, tự nhận thức 31<br /> - Tự phục vụ, tự bảo vệ, thể chất 22<br /> - Tự giải quyết vấn đề, sáng tạo 19<br /> - Giao tiếp 23<br /> - Hợp tác 35<br /> - Tìm tòi, khám phá môi trường tự nhiên, xã hội xung quanh 17<br /> <br /> <br /> - 6/24 -<br /> Dạy học theo hướng phát huy năng lực của học sinh trong tiết khoa lớp 5<br /> III. Biện pháp:<br /> Để dạy một tiết học nói chung, một tiết khoa học nói riêng đạt được đúng,<br /> đủ mục tiêu và có hiệu quả, người giáo viên cần làm tốt các việc sau:<br /> - Xác định đúng mục tiêu tiết học.<br /> - Lựa chọn nội dung dạy học phù hợp.<br /> - Lựa chọn phương pháp, hình thức tổ chức phù hợp với các hoạt động của<br /> tiết học và phù hợp với các đối tượng học sinh.<br /> - Sưu tầm thông tin, tư liệu, lựa chọn phương tiện, đồ dùng cần thiết phục<br /> vụ hiệu quả trong bài dạy.<br /> - Ứng dụng công nghệ thông tin để soạn giáo án điện tử, hỗ trợ đắc lực cho<br /> giáo viên trong quá trình giảng dạy.<br /> Quy trình của một tiết học gồm:<br /> - Khởi động<br /> - Các hoạt động cơ bản<br /> - Củng cố, dặn dò.<br /> Để giải quyết vấn đề tôi tiến hành các bước lên lớp cụ thể như sau:<br /> Với bài: Phòng bệnh viêm não<br /> 1. Chuẩn bị của giáo viên:<br /> a. Xác định đúng mục tiêu bài:<br /> Với mỗi bài dạy, người giáo viên cần xác định được đúng, đủ mục tiêu là<br /> rất cần thiết. Mục tiêu thường được thể hiện ở 3 nội dung: kiến thức, kĩ năng,<br /> thái độ. Và mỗi hoạt động của bài cũng có mục tiêu riêng nằm trong mục tiêu<br /> chung toàn bài. Dạy học bám sát mục tiêu, từ đó giáo viên mới chọn lựa đúng<br /> cho hình thức, phương pháp thì bài giảng mới có hiệu quả.<br /> Mục tiêu của bài là:<br /> 1. Kiến thức: Giúp học sinh :<br /> + Nhận biết được sự nguy hiểm của bệnh.<br /> + Nêu được tác nhân, đường lây truyền, cách phòng bệnh.<br /> 2. Kĩ năng: + Hợp tác làm việc nhóm.<br /> + Trình bày hiểu biết, ý kiến. giao tiếp, bình luận, đánh giá.<br /> + Xử lí tình huống, giải quyết vấn đề.<br /> + Sưu tầm, xử lí thông tin, tư liệu liên quan đến bài học.<br /> + Thể chất, tự bảo vệ.<br /> + Tìm tòi, khám phá môi trường tự nhiên, xã hội xung quanh<br /> 3. Thái độ: Học sinh có ý thức phòng bệnh, tuyên truyền, vận động mọi người<br /> cùng tích cực thực hiện phòng bệnh.<br /> <br /> <br /> - 7/24 -<br /> Dạy học theo hướng phát huy năng lực của học sinh trong tiết khoa lớp 5<br /> b. Xác định nội dung trọng tâm bài:<br /> Cần lựa chọn nội dung nào cho chắt lọc, gần gũi, khai thác, mở rộng đến<br /> đâu, dẫn dắt, định hướng hoạt động thế nào để giúp hoc sinh dễ tiếp thu mà<br /> không nặng nề, mang tính áp đặt. Đây là khâu đặc biệt quan trọng, giải quyết tốt<br /> khâu này, giáo viên mới có được kim chỉ nam cho các bước tiếp theo.<br /> Cụ thể bài học này có 2 nội dung chính:<br /> - Tìm hiểu về bệnh: dấu hiệu, triệu chứng, mức độ nguy hiểm, tác nhân,<br /> con đường lây truyền bệnh.<br /> - Cách phòng bệnh.<br /> c. Về đồ dùng dạy học:<br /> Đồ dùng dạy học có rất nhiều loại, giúp cho giáo viên thuận lợi, nhẹ nhàng<br /> hơn trong việc giảng dạy, giúp cho học sinh hứng thú học tập hơn.Nhưng sử<br /> dụng đồ dùng nào cho tiết học, cho từng hoạt động, phát huy được hết tác dụng<br /> của nó là việc cần cân nhắc.<br /> Với bài khoa học này, tôi chọn sử dụng các đồ dùng:<br /> - Máy chiếu, máy tính, clip, tranh ảnh<br /> d. Soạn bài cụ thể trên phần mềm power point.<br /> 2. Chuẩn bị của học sinh:<br /> Mục tiêu: Rèn cho học sinh kĩ năng tự phục vụ, tìm tòi, khám phá khoa học.<br /> Trên cơ sở chuẩn bị của mình, giáo viên phải dặn dò học sinh cẩn thận, chi<br /> tiết những việc cần làm:<br /> - Xem trước nội dung bài.<br /> - Sưu tầm thông tin, tư liệu, tranh ảnh liên quan đến bài học.<br /> Việc này thường được tiến hành trước bài học một tuần và đã trở thành nếp<br /> thường xuyên của lớp tôi. Việc sưu tầm tư liệu có thể giao cho cá nhân hoặc cho<br /> nhóm nhỏ (4 đến 5 em) để có sự phân công cụ thể tùy nội dung bài, tùy điều<br /> kiện thực tế gia đình học sinh (thu thập thông tin trên mạng phân công cho cháu<br /> nào nhà có máy in). Các bạn cùng bàn hoặc cùng nhóm sẽ chủ động kiểm tra<br /> chéo, báo cáo với giáo viên để có sự tuyên dương, động viên, nhắc nhở kịp thời.<br /> Tư liệu học sinh sưu tầm có rất nhiều thông tin vì thế giáo viên phải tập<br /> hợp, chọn lọc, kiểm soát, chọn lựa nội dung phù hợp với nội dung bài, với thời<br /> lượng tiết học. Ngoài ra, giáo viên cũng quan tâm đến nguồn khai thác thông tin<br /> của học sinh là từ đâu, có chính thống không để đảm bảo độ tin cậy, tính khoa<br /> học, tính chính xác thì mới sử dụng vào bài giảng.<br /> Kết quả, học sinh đã chủ động sưu tầm được rất nhiều tư liệu, thông tin,<br /> tranh ảnh phục vụ rất hiệu quả cho tiết học.<br /> <br /> <br /> - 8/24 -<br /> Dạy học theo hướng phát huy năng lực của học sinh trong tiết khoa lớp 5<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> 3. Tổ chức thực hiện tiết dạy:<br /> a. Khởi động:<br /> Mục tiêu: Rèn cho học sinh kĩ năng trình bày trước lớp, thể hiện ý tưởng<br /> sáng tạo, óc thẩm mĩ.<br /> Trong tiết này, như trước đây, tôi tiến hành kiểm tra học sinh kiến thức<br /> trọng tâm của bài trước dưới hình thức Vui học nhẹ nhàng: "Bạn chọn số<br /> nào?". Ưu điểm của cách này là tôi vừa có thể kiểm tra được việc ôn bài cũ của<br /> cả lớp qua hệ thống câu hỏi nhưng đa dạng cách trả lời: giơ thẻ ý kiến Đúng<br /> Sai; lựa chọn phương án đúng nhất và trả lời miệng. Học sinh trong lớp tham gia<br /> sôi nổi, việc kiểm soát đáp án trả lời dễ dàng.<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> 2 3<br /> 1<br /> <br /> 5 4<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> - 9/24 -<br /> Dạy học theo hướng phát huy năng lực của học sinh trong tiết khoa lớp 5<br /> <br /> <br /> <br /> Câu 1<br /> Câu 2<br /> <br /> Tác nhân gây ra bệnh sốt xuất huyết là do Muỗi truyền bệnh sốt xuất huyết có tên là<br /> một loại vi-rút. Đúng hay sai? a-nô-phen. Đúng hay sai?<br /> Đúng. Sai<br /> (Đó là muỗi vằn)<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> Câu 4 Câu 5<br /> Tại sao bệnh nhân sốt xuất huyết phải nằm<br /> Con hãy nêu cách đề phòng bệnh sốt xuất màn cả ban ngày và đêm?<br /> huyết.<br /> Hãy chọn đáp án đúng.<br /> a, Để tránh bị gió.<br /> b, Để tránh bị nặng hơn.<br /> c, Để tránh bị muỗi vằn đốt.<br /> Đáp án đúng:<br /> c, Để tránh bị muỗi vằn đốt.<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> Nhưng theo quan điểm dạy học mới thì việc kiểm tra bài cũ dù dưới hình<br /> thức nào cũng tạo ra tâm lí sợ, e ngại đối với một bộ phận học sinh trong lớp,<br /> gây ức chế hoạt động của não bộ. Nó chiếm khá nhiều thời gian so với thời<br /> lượng một tiết học. Hơn nữa, điều này khiến quá trình tiếp thu bài mới trở nên<br /> khó khăn hơn, giảm hiệu quả của tiết học.<br /> Vì thế, thay bằng việc kiểm tra bài cũ tôi chọn hình thức khởi động đơn<br /> giản hơn, không tạo áp lực mà tạo cơ hội rèn kĩ năng giao tiếp và cho các em<br /> được "khoe" thành quả lao động của mình ở cuối tiết học trước vì mỗi em có<br /> một ý tưởng khác nhau được thể hiện theo khả năng riêng có. Nhiệm vụ đó là:<br /> Hưởng ứng lễ phát động vệ sinh trường lớp, phòng tránh dịch bệnh, con sẽ làm<br /> gì để tuyên truyền với các bạn học sinh trong trường mình biết cách phòng bệnh<br /> sốt xuất huyết?. Kết quả:<br /> - Học sinh 1: phát thanh tuyên truyền về cách hiểu biết đơn giản nhưng cần thiết<br /> và cách phòng bệnh.<br /> - Học sinh 2: làm các tờ rơi bằng hình vẽ để dán ở bảng tin và phát cho các lớp.<br /> - Học sinh 3: tuyên truyền về các biện pháp diệt muỗi, diệt bọ gậy<br /> <br /> - 10/24 -<br /> Dạy học theo hướng phát huy năng lực của học sinh trong tiết khoa lớp 5<br /> - Học sinh 4: vẽ tranh cổ động.<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> Các em được thể hiện suy nghĩ, năng khiếu, thế mạnh riêng trong một công<br /> việc cụ thể một cách đơn giản, phù hợp, giúp các em nhớ bài tốt hơn và thấy<br /> được ý nghĩa bài học trong cuộc sống.<br /> Và khi đó các em đã tự học hỏi lẫn nhau, tự tích lũy thêm kinh nghiệm giải<br /> quyết vấn đề.<br /> <br /> - 11/24 -<br /> Dạy học theo hướng phát huy năng lực của học sinh trong tiết khoa lớp 5<br /> b. Các hoạt động cơ bản:<br /> Hoạt động 1: Tìm hiểu về bệnh.<br /> Mục tiêu: Học sinh nắm được sự nguy hiểm, tác nhân gây bệnh, con đường<br /> lây truyền bệnh viêm não.<br /> Rèn kĩ năng: giao tiếp, xử lí, chia sẻ thông tin, tự học.<br /> Mục tiêu hoạt động là vậy nhưng chắc chắn những điều học sinh muốn biết<br /> qua bài học sẽ không dừng lại ở đây. Xuất phát từ nhu cầu của người học và<br /> mục tiêu cần đạt của bài, tôi mạnh dạn áp dụng một phần của phương pháp Bàn<br /> tay nặn bột để học sinh chủ động nêu lên những điều muốn biết, những thắc<br /> mắc về bệnh viêm não này. Giáo viên nêu câu hỏi:<br /> - Với bệnh viêm não, các con muốn biết điều gì, có thắc mắc gì?<br /> Học sinh nêu nhiều câu hỏi:<br /> - Tại sao phải học bệnh này? - Bệnh nguy hiểm như thế nào?<br /> - Triệu chứng bệnh như thế nào? - Cách phòng bệnh?<br /> - Tác nhân gây bệnh? - Thuốc dùng chuyên chữa trị bệnh?<br /> - Con đường lây truyền? - ….<br /> Với hệ thống câu hỏi trên, giáo viên ghi nhanh lên bảng theo cách gọn nhất:<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> Gom câu hỏi theo 2 nội dung chính và phù hợp theo tiến trình bài dạy dưới<br /> dạng sơ đồ tư duy. Việc đó tạo cho các em sự bất ngờ nho nhỏ đồng thời giúp<br /> học sinh dễ nhận thấy những gì đã và chưa được giải đáp qua bài học. Học sinh<br /> rất chủ động đưa ra câu hỏi, gây cảm giác hứng thú, tạo tâm thế tốt cho việc tiếp<br /> thu bài giảng.<br /> <br /> - 12/24 -<br /> Dạy học theo hướng phát huy năng lực của học sinh trong tiết khoa lớp 5<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> Tôi đánh giá câu hỏi: "Tại sao phải học về bệnh này?" rất hay và thời điểm<br /> trả lời thích hợp nhất là trước khi vào hoạt động 1. Dựa trên tài liệu học sinh sưu<br /> tầm được, tôi cho 1, 2 học sinh chia sẻ một vài số liệu con điều tra được liên<br /> quan đến bệnh với cả lớp. Những con số vừa rõ ràng, vừa dễ tiếp nhận và nó<br /> cũng nói lên sự cần thiết phải học về bệnh viêm não.<br /> Hoạt động 1, tôi tổ chức cho học sinh làm việc cá nhân giúp các em tự học.<br /> Nhiệm vụ là đọc thầm câu hỏi và thông tin (trang 30 - sgk), trong 3 phút ai nối<br /> nhanh và đúng câu trả lời tương ứng với từng câu hỏi.<br /> <br /> <br /> <br /> Tìm câu trả lời tương ứng với từng câu hỏi:<br /> <br /> 1. Tác nhân gây ra a, Người mắc bệnh này có thể bị<br /> chết, nếu sống cũng sẽ bị di<br /> bệnh viêm não là gì?<br /> chứng như bại liệt, mất trí nhớ…<br /> <br /> 2. Lứa tuổi nào thường b, Muỗi hút máu các con vật bị<br /> bị mắc bệnh viêm não bệnh và truyền vi-rút gây bệnh<br /> nhiều nhất? sang người.<br /> <br /> c, Bệnh này do một loại vi-rút có<br /> 3. Bệnh viêm não lây trong máu gia súc và động vật<br /> truyền như thế nào? hoang dã như chim, chuột, khỉ<br /> … gây ra.<br /> <br /> 4. Bệnh viêm não nguy d, Ai cũng có thể mắc bệnh này<br /> hiểm như thế nào? nhưng nhiều nhất là trẻ em từ 3<br /> đến 15 tuổi vì sức đề kháng yếu.<br /> <br /> <br /> <br /> - 13/24 -<br /> Dạy học theo hướng phát huy năng lực của học sinh trong tiết khoa lớp 5<br /> Sau 3 phút, giáo viên sẽ gọi một vài học sinh lần lượt lên trả lời câu hỏi,<br /> chốt đúng/sai. Để giúp học sinh hiểu kĩ hơn về bệnh, sau câu hỏi 3, 4, giáo viên<br /> có slide minh họa hoặc mở rộng kiến thức cho học sinh sao cho phù hợp.<br /> Ví dụ: câu hỏi 3: Bệnh viêm não lây truyền như thế nào?<br /> <br /> <br /> Con đường lây truyền:<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> N·o bé<br /> Tuû<br /> sèng Các điều kiện thuận<br /> `<br /> Mµng lợi để vi-rút phát triển:<br /> n·o<br /> khí hậu,thức ăn,nước<br /> uống, …<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> Slide để minh họa Slide để mở rộng kiến thức<br /> <br /> Câu hỏi 4: Bệnh viêm não nguy hiểm như thế nào?<br /> <br /> <br /> Hậu quả c a bệnh viêm não<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> Với đối tượng học sinh lớp 5, hình ảnh minh họa không cần lời chú thích ở<br /> dưới. Qua hình ảnh, giáo viên yêu cầu học sinh nói về hậu quả nặng nề mà<br /> người mắc bệnh gặp phải. Tôi đặt tiếp câu hỏi:<br /> - Còn lí do nào nữa cho thấy bệnh viêm não rất nguy hiểm?<br /> <br /> - 14/24 -<br /> Dạy học theo hướng phát huy năng lực của học sinh trong tiết khoa lớp 5<br /> Các em có thể nêu được lí do đó là bệnh hiện nay chưa có thuốc đặc trị hoặc<br /> không thì giáo viên giới thiệu cho học sinh biết. Câu hỏi này giải đáp được một<br /> trong số những thắc mắc các em đã nêu ở trên. Như vậy, các em sẽ hiểu rõ hơn<br /> về sự nguy hiểm của bệnh, nhớ bài cũng tốt hơn.<br /> Hoạt động 2: Cách phòng bệnh.<br /> Mục tiêu: Học sinh nêu được các cách phòng bệnh viêm não.<br /> Rèn kĩ năng: giao tiếp, bình luận, đánh giá, tự học, tự giải quyết vấn đề,<br /> hợp tác làm việc nhóm, tự bảo vệ.<br /> Hoạt động, tôi tổ chức cho học sinh làm việc theo nhóm 2. Nhiệm vụ:<br /> <br /> <br /> Thảo luận nhóm<br /> <br /> <br /> <br /> Quan sát tranh1, 2, 3, 4 trang 30, 31 sgk,<br /> trả lời các câu hỏi sau:<br /> 1. Người trong tranh đang làm gì?<br /> 2. Làm như vậy có tác dụng gì?<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> Hình thức làm việc nhóm theo tôi trong hoạt động này là phù hợp vì nhiệm<br /> vụ các em phải hoàn thành không phải đơn giản. Khai thác hết được ý tưởng<br /> tranh đưa ra, phát biểu nó thành lời và giải thích được tác dụng của việc làm đó<br /> thì hai bạn cùng làm việc sẽ giúp đỡ và hỗ trợ nhau hiệu quả hơn.<br /> Ví dụ: Tranh 1, 2, học sinh nêu được ngay việc làm, tác dụng của việc đó.<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> Bạn nhỏ đang ng trong màn tránh bị muỗi đốt Bác s đang tiêm cho em b . Đây là một biện pháp tốt<br /> để phòng bệnh viêm não.<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> - 15/24 -<br /> Dạy học theo hướng phát huy năng lực của học sinh trong tiết khoa lớp 5<br /> Nhưng ở tranh 3, 4:<br /> <br /> Chu ng gia súc để xa nhà tránh muỗi đốt gia súc<br /> r i lại đốt người<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> Bể nước kín, đậy nắp<br /> tránh muỗi đẻ trứng<br /> Có chỗ thoát nước<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> Không phải học sinh nào cũng phát hiện được hết những việc làm được thể<br /> hiện trong tranh như việc chuồng gia súc để xa nhà ở (tranh 3) và chôn rác thải<br /> (tranh 4). Nếu trong cùng một nhóm không phát hiện ra thì khi đại diện các<br /> nhóm lên báo cáo xong, các nhóm còn lại sẽ bổ sung phần còn thiếu. Giáo viên<br /> chỉ gợi ý khéo léo khi cả lớp không phát hiện kiến thức. Như vậy, giáo viên đã<br /> phát huy được năng lực tự học, khả năng lắng nghe, đánh giá, bổ sung cũng như<br /> học hỏi lẫn nhau trong học sinh.<br /> Sau mỗi tranh, học sinh đã biết được cách phòng bệnh viêm não nhưng như<br /> thế chưa sâu và chưa đủ. Giáo viên lúc này sẽ dùng thêm một số câu hỏi phụ để<br /> khai thác vốn sống, vốn hiểu biết của học sinh làm giàu thêm kiến thức thực tế<br /> cho bài học, phù hợp với khả năng tiếp thu của người học.<br /> Ví dụ:<br /> Tranh 1: Con có thể làm gì khác để tránh bị muỗi đốt?<br /> Tranh 2: Tiêm phòng bệnh như thế nào cho hiệu quả? (số mũi tiêm, thời<br /> điểm tiêm, khoảng cách giữa các mũi tiêm, …)<br /> Tranh 3, 4: Còn có cách nào nữa để diệt muỗi, diệt bọ gậy?<br /> Tiếp theo tôi sẽ cung cấp thêm cho học sinh một số cách phòng bệnh nữa<br /> qua một clip ngắn. Việc này vừa giúp mở rộng kiến thức theo cách khác hơn vừa<br /> tạo không khí hào hứng hơn cho tiết học.<br /> Như vậy, qua hoạt động 2, học sinh phải khái quát 3 cách chính để phòng<br /> bệnh viêm não:<br /> - Giữ vệ sinh nhà ở và môi trường xung quanh.<br /> - Diệt muỗi, diệt bọ gậy.<br /> - Cần có thói quen ngủ màn.<br /> Và các em còn biết nhiều cách khác nhau để thực hiện các việc đó.<br /> <br /> - 16/24 -<br /> Dạy học theo hướng phát huy năng lực của học sinh trong tiết khoa lớp 5<br /> Câu hỏi phụ của giáo viên mang tính định hướng, gợi mở, nội dung câu hỏi<br /> phải gắn chặt với nội dung bài học, buộc các em phải tích cực trong suy nghĩ,<br /> chủ động liên hệ với bản thân, phát huy được vốn sống, hiểu biết thực tế qua các<br /> việc em đã làm, đã nhìn thấy, … Qua đó, bài học đạt hiệu quả, thiết thực hơn.<br /> Vì tôi bắt đầu bài mới bằng cách gợi cho học sinh nêu các câu hỏi thắc mắc<br /> theo phương pháp Bàn tay nặn bột nên đến đây cần phải tổng kết xem còn câu<br /> hỏi gì chưa có lời đáp. Trong bài này, câu hỏi còn lại là: Triệu chứng bệnh?.<br /> Giải đáp câu này bằng thông tin học sinh sưu tầm cho bài học trọn vẹn.<br /> Vì đây là bài cuối cùng trong số các bài đề cập đến các bệnh do muỗi<br /> truyền nên giáo viên có thể hỏi:<br /> - Cách phòng bệnh chung cho 3 bệnh sốt rét, sốt xuất huyết và viêm não là gì?<br /> Hoặc một số câu hỏi trả lời nhanh bằng cách giơ thẻ đúng sai.<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> 1.Viêm não là bệnh truyền nhiễm do<br /> Đ<br /> vi-rút gây ra.<br /> 2. Sốt xuất huyết là một bệnh truyền<br /> nhiễm do kí sinh trùng gây ra. S<br /> 3. Sốt rét là bệnh truyền nhiễm<br /> do vi-rút gây ra.<br /> S<br /> 4. Nằm ngủ trong màn có thể phòng<br /> được các bệnh do muỗi truyền. Đ<br /> <br /> 5. Cách phòng tốt nhất các bệnh do<br /> muỗi truyền đó là giữ vệ sinh nhà ở Đ<br /> và môi trường xung quanh.<br /> <br /> <br /> Nhưng tôi chọn cách khác. Đây là điểm nhấn của bài và cũng thể hiện rất<br /> rõ nét cách dạy học theo hướng phát huy năng lực người học. Tôi tạm gọi là<br /> phần Liên hệ thực tế. Mục đích:<br /> Rèn kĩ năng: giao tiếp, giải quyết vấn đề, ra quyết định, phê phán, bình<br /> luận, đánh giá, tự bảo vệ.<br /> Cụ thể trong bài Phòng bệnh viêm não, tôi đưa ra 4 hình ảnh chụp phòng<br /> ngủ, phòng bếp, phòng vệ sinh và sân phơi của một gia đình. Yêu cầu học sinh<br /> phát hiện những vị trí muỗi có thể trú ngụ và sinh sản, cách xử lí. Tôi đặt ra một<br /> tình huống có thật, giống với thực tế của đa số các gia đình, gần gũi, gắn với<br /> thực tế cuộc sống của học sinh. Các em nhận thấy điều vẫn tồn tại lâu nay nhưng<br /> <br /> - 17/24 -<br /> Dạy học theo hướng phát huy năng lực của học sinh trong tiết khoa lớp 5<br /> qua bài học mới thấy điều không ổn và lại được vận dụng kiến thức bài học một<br /> cách linh hoạt để đưa ra cách xử lí phù hợp, có tính khả thi cao thì còn gì bằng.<br /> Thực tế học sinh lớp tôi rất thích thú và không khó để các em phát hiện vấn đề<br /> và đưa ra các cách xử lí rất thông minh. Tình huống cần tranh luận, học sinh<br /> cũng đưa ra được ý kiến, lí lẽ của riêng mình. Như vậy, giáo viên phát huy được<br /> năng lực giải quyết vấn đề, trình bày ý kiến cá nhân, được phát triển tư duy phê<br /> phán, bình luận, đánh giá của học sinh.<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> Ví dụ: ở phòng bếp. Các em phát hiện thùng rác là nơi muỗi có thể trú ngụ.<br /> Cách xử lí được đưa ra: không để thùng rác trong bếp nữa. Nhưng học sinh khác<br /> lại cho rằng bếp không thể không có thùng rác thì có cách xử lí nào khác không?<br /> Câu trả lời rất hay: vẫn giữ thùng rác nhưng cần đổ rác hằng ngày, đổ xong rửa<br /> sạch, úp thùng xuống cho khô ráo.<br /> Nội dung bài học sẽ được khắc sâu, nhớ lâu, khắc phục tình trạng học vẹt,<br /> học máy móc.<br /> c. Củng cố, dặn dò:<br /> Kết thúc bài học, giáo viên nhớ nhắc học sinh tuyên truyền cho người thân<br /> cùng mình thực hiện các cách phòng bệnh. Tiếp theo, thông thường, học sinh sẽ<br /> được nêu lại những kiến thức trọng tâm của tiết học.<br /> Thay vì giáo viên đặt câu hỏi:<br /> - Qua bài học hôm nay con biết những gì về bệnh viêm não?<br /> Giáo viên nên hỏi:<br /> - Con thấy điều gì thú vị nhất của bài học?<br /> - Điều gì con thấy chưa rõ hay còn thắc mắc gì sau bài hoc?<br /> <br /> - 18/24 -<br /> Dạy học theo hướng phát huy năng lực của học sinh trong tiết khoa lớp 5<br /> Đó là cách giáo viên nắm được thông tin phản hồi từ phía học sinh để biết<br /> các em hiểu bài chưa hoặc mong muốn của chính người học về kiến thức về<br /> cách dạy để có sự điều chỉnh phù hợp hơn ở các tiết học sau.<br /> Đồng thời giáo viên dặn dò những việc cần chuẩn bị cho tiết học sau.<br /> Trong thực tế, giáo viên đôi lúc xem nhẹ phần dặn dò này và chỉ làm cho đủ<br /> bước nhưng không làm tốt, không dặn dò chu đáo thì công tác chuẩn bị cho bài<br /> dạy rất khó khăn.<br /> 4. Phát huy năng lực trong việc đánh giá:<br /> Rèn kĩ năng: đánh giá, bình luận, thể hiện ý kiến cá nhân<br /> Theo thông tư 30/2014 và thông tư 22/2016, cách đánh giá học sinh không<br /> dùng bằng điểm số mà bằng nhận xét. Nhận xét của giáo viên với học sinh và<br /> học sinh nhận xét học sinh. Tính tích cực chủ động của học sinh thể hiện rõ nét<br /> qua việc giáo viên cho các em nhận xét về ý thức học tập, thái độ, trách nhiệm<br /> sự hợp tác khi làm việc nhóm. Thời điểm nhận xét:<br /> - Sau câu trả lời của bạn.<br /> - Sau hoạt động nhóm.<br /> - Sau cả tiết học.<br /> Muốn đưa ra nhận xét, bản thân các em phải tập trung lắng nghe câu trả lời,<br /> ý kiến của bạn, làm việc nhóm diễn ra thực sự chứ không mang tính hình thức<br /> để quan sát, phối hợp với bạn, từ đó mới có được sự đánh giá nhận xét cụ thể.<br /> Lời nhận xét, ngay từ đầu, tôi luôn lưu ý các em khi đưa ra lời nhận xét:<br /> - Ghi nhận những gì bạn đã làm được, đã cố gắng, có tiến bộ mang tính<br /> khen ngợi, khích lệ, động viên.<br /> - Những gì chưa được cũng nêu ra nhưng trên tinh thần chỉ ra hạn chế chứ<br /> không soi mói, bới móc, tránh làm tổn thương bạn.<br /> - Đôi khi là những tràng pháo tay của cả lớp.<br /> Giáo viên nên tránh yêu cầu: nhận xét câu trả lời của bạn vì học sinh<br /> thường nêu cái sai của bạn. Mà là: ý kiến của con có gì giống hoặc khác bạn?<br /> Đánh giá học sinh cũng không phải so sánh hai học sinh với nhau mà là<br /> đánh giá bản thân học sinh trong cả quá trình học tập. Theo cách đánh giá đó,<br /> giáo viên nên có sự ghi nhận, khen ngợi kịp thời những gì học sinh làm được dù<br /> là nhỏ nhất để các em thêm tự tin bớt đi sự tự ti và tạo niềm tin học tập.<br /> Để học sinh làm tốt việc này, bản thân tôi luôn xác định mình phải là tấm<br /> gương cho học sinh làm theo. Chính vì vậy, học sinh lớp đã có thói quen nhận<br /> xét đánh giá bạn, bình chọn học sinh học tập tốt nhất, tích cực nhất trong tiết<br /> học. Đó cũng là một kĩ năng cần thiết để giúp các em cùng nhau thi đua, tạo sự<br /> sôi nổi, hào hứng trong học tập.<br /> <br /> - 19/24 -<br /> Dạy học theo hướng phát huy năng lực của học sinh trong tiết khoa lớp 5<br /> 5. Phát huy năng lực trong việc ghi bài:<br /> Rèn kĩ năng: giao tiếp, tự nhận thức và định hướng bản thân.<br /> Với đối tượng học sinh lớp 5, rèn được thói quen tự ghi bài không phải dễ<br /> nên ngay từ đầu năm học, tôi hướng dẫn, khuyến khích các em ghi bài theo kiểu<br /> sơ đồ cành cây. Lúc đầu rất vất vả, nhiều em ngại vì quen với cách ghi bài cũ<br /> nhưng dần dần khi có nếp các em rất thích cách ghi bài này. Vì cách ghi bài đó<br /> ngắn gọn, giúp các em chủ động ghi chép những ý chính theo hiểu biết của các<br /> em, giúp nhớ bài nhanh hơn, phát triển được tư duy khái quát, tổng hợp, nhanh<br /> chóng tiếp cận với cách học, cách ghi bài ở trung học cơ sở. Trong bài khoa học<br /> này, nhiều em đã thể hiện cách ghi bài vừa ngắn gọn, đảm bảo tính khoa học, tư<br /> duy sáng tạo. Mỗi ý chính là một cành cây với một màu khác nhau, thay bằng<br /> viết chữ các em thể hiện bằng hình vẽ.<br /> Ví dụ, phần ghi bảng của giáo viên:<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> Học sinh ghi theo ý hiểu của mình:<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> - 20/24 -<br /> Dạy học theo hướng phát huy năng lực của học sinh trong tiết khoa lớp 5<br /> 6. Ứng dụng dạy các bài về phòng tránh một số bệnh:<br /> Trong các bài:<br /> - Phòng bệnh sốt rét - Phòng tránh HIV/AIDS<br /> - Phòng bệnh sốt xuất huyết - Phòng tránh bị xâm hại<br /> - Phòng bệnh viêm gan A - Phòng tránh tai nạn giao thông đường bộ<br /> Do mục tiêu chung của các bài này đều cung cấp hiểu biết và cách phòng<br /> tránh nhưng nếu bài nào cũng chỉ dùng một cách thức giống nhau thì sẽ nhàm<br /> chán, đơn điệu. Vì vậy, giáo viên phải thay đổi hình thức, phương pháp sao cho<br /> bài học trở nên thú vị, tạo cho người học tâm thế hứng khởi.<br /> a. Phần khởi động:<br /> Ví dụ: Bài: Phòng tránh HIV/AIDS<br /> Bài trước là bài Phòng bệnh viêm gan A. Xuất phát từ một trong các cách<br /> phòng bệnh là rửa tay sạch trước khi ăn và sau khi đi vệ sinh, phần khởi động<br /> của tiết học này tôi tổ chức cho học sinh thực hiện các bước rửa tay như những<br /> động tác của bài múa dân vũ.<br /> Ví dụ: Bài: Phòng tránh bị xâm hại<br /> Tôi tổ chức cho học sinh chơi trò: "Chanh chua, cua cắp". Qua trò chơi<br /> các em sẽ rút ra được bài học: luôn phải chú ý đề cao cảnh giác thì mới không bị<br /> xâm hại.<br /> b. Hoạt động 1: Tìm hiểu về bệnh<br /> Ví dụ: Bài: Phòng bệnh sốt rét<br /> Thay vì việc đọc thông tin trong các hình 1, 2 (trang 26 - SGK), tôi dàn<br /> dựng dưới hình thức một clip. Các em vừa phải theo dõi đoạn clip và ghi nhớ<br /> được một số thông tin về bệnh. Có thể không đầy đủ thì dựa vào sách giáo khoa<br /> hoặc chính các em sẽ bổ sung kiến thức cho nhau.<br /> c. Hoạt động 2: Cách phòng bệnh<br /> Ví dụ: Bài: Phòng tránh HIV/AIDS<br /> Tôi thay đổi dữ liệu.<br /> <br /> Cần làm gì để phòng tránh HIV/AIDS<br /> lây truyền qua đường máu?<br /> <br /> <br /> <br /> Dùng chung<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> Chỉ dùng 1 lần<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> Hình 1 Hình 2 Hình 3<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> - 21/24 -<br /> Dạy học theo hướng phát huy năng lực của học sinh trong tiết khoa lớp 5<br /> Mục đích để giúp các em biết các cách phòng tránh HIV/AIDS, nhưng<br /> cũng hạn chế sự phụ thuộc vào sách giáo khoa, phát huy cao hơn năng lực quan<br /> sát, phát hiện vấn đề.<br /> d. Liên hệ thực tế:<br /> Có rất nhiều hình thức phong phú đưa ra các tình huống gắn với thực tế của<br /> học sinh như:<br /> - Ở trường học, con đã làm những việc gì để muỗi không có nơi trú ngụ và nơi<br /> sinh sản?<br /> - Tổ chức thi tuyên truyền viên giỏi.<br /> - Hãy suy nghĩ và đưa ra các tình huống nguy hiểm có nguy cơ lây nhiễm<br /> HIV/AIDS qua đường máu?<br /> - Con sẽ làm gì khi thấy một bạn mặc một chiếc váy rất thời trang đến lớp nhưng<br /> nó quá ngắn?<br /> - Hằng ngày con thường đi xe đạp và phải qua con đường A để đến trường. Con<br /> đường này hẹp, xe cộ qua lại khá đông. Để đảm bảo an toàn cho mình, con cần<br /> làm gì?<br /> Việc tổ chức dạy học của giáo viên theo hình thức nào, lựa chọn phương<br /> pháp gì cũng phải bám sát mục tiêu bài, thực tế khả năng của học sinh, xác định<br /> đúng, rõ ràng những kĩ năng cần hướng tới. Dạy học theo cách này sẽ giúp phát<br /> huy năng lực của học sinh không chỉ môn khoa học mà chắc chắn sẽ phát huy<br /> hiệu quả trong các môn học khác nữa.<br /> 7. Kết quả:<br /> a. Đối với giáo viên:<br /> Người giáo viên làm tốt việc dạy học theo phát triển năng lực của học sinh:<br /> lấy người học làm trung tâm, dạy những kiến thức học sinh cần chứ không phải<br /> dạy những cái cô biết và cô muốn. Tránh được tình trạng học sinh thụ động tiếp<br /> thu bài, ghi chép như máy mà không hiểu, không hào hứng với môn học khó<br /> này. Đồng thời việc này sẽ là yêu cầu bắt buộc cần phải làm khi giáo viên dạy<br /> học theo bộ sách giáo khoa mới trong giai đoạn tới đây.<br /> Công việc chuẩn bị cho bài dạy càng công phu bao nhiêu đến khi tiến hành<br /> dạy, tôi thấy rất chủ động, nhẹ nhàng hơn, không phải thuyết trình nhiều mà vẫn<br /> tạo được hứng thú học tập cho học sinh.<br /> Kiến thức vững vàng giúp bản thân tự tin trong việc xử lí các tình huống,<br /> các câu hỏi thắc mắc phát sinh từ học sinh. Chủ động xây dựng, gắn kết các nội<br /> dung bài học chặt chẽ, đúng đặc trưng môn học sẽ tạo cho học sinh niềm tin học<br /> tập, khao khát chiếm lĩnh tri thức. Đó là động lực cho việc chủ động, tích cực<br /> học tập.<br /> <br /> - 22/24 -<br /> Dạy học theo hướng phát huy năng lực của học sinh trong tiết khoa lớp 5<br /> Mỗi giáo viên cần thay đổi trong tư duy về cách đánh giá, nhận xét học<br /> sinh. Rèn thói quen khen thật nhiều để động viên học sinh, đừng áp đặt cái cô<br /> cần, cái cô cho là đúng là chuẩn cho học sinh. Dạy học phải khơi gợi để biến bài<br /> giảng như biển chỉ dẫn, định hướng giúp học sinh tự học, phát huy năng lực<br /> riêng của từng em, tạo điều kiện cho chính các em tự học hỏi lẫn nhau.<br /> Xây dựng được nếp học tập, cho học sinh biết, hiểu con đường chiếm lĩnh<br /> tri thức, tri thức đấy gắn với thực tế sinh động ra sao giúp các em hiểu mục đích<br /> của việc học. Hiểu được mục đích học các em sẽ chủ động học, học cho mình,<br /> học vì mình.<br /> b. Đối với học sinh:<br /> Qua thực tế giảng dạy nói trên, tôi nhận thấy:<br /> + Các con rất hào hứng với các tiết khoa học.<br /> + Chủ động, tự giác chuẩn bị tài liệu sưu tầm, ham thích tìm hiểu, khám<br /> phá khoa học.<br /> + Tích cực nêu lên các câu hỏi, các thắc mắc cần giải đáp, giải thích các<br /> vấn đề được đặt ra một cách tự tin, khoa học hơn trên cơ sở vận dụng tốt kiến<br /> thức bài học, phát huy năng lực, vốn hiểu biết của từng cá nhân.<br /> + Nắm bắt kiến thức nhanh hơn, hiểu chắc bài, sâu hơn, thể hiện sự chủ<br /> động chiếm lĩnh tri thức và niềm say mê khoa học.<br /> + Tình trạng học sinh học thuộc máy móc, học vẹt được cải thiện rõ nét.<br /> + Nhiều kĩ năng cơ bản, cần thiết phục vụ việc các em tự học được rèn<br /> luyện trong quá trình học tập.<br /> + Khắc phục được một phần tâm lí sợ sai của học sinh vì bây giờ ý kiến,<br /> suy nghĩ của các em không phải chỉ để đánh giá là đúng hay sai mà chỉ là hợp lí<br /> chưa, khác với ý kiến của bạn thế nào.<br /> + Học sinh hiểu hơn mục đích, ý nghĩa thực tế của bài học, được xử lí các<br /> tình huống cụ thể và ứng dụng ngay được trong cuộc sống hàng ngày.<br /> Việc dạy học theo hướng phát triển năng lực như vậy trong tiết khoa học đã<br /> giúp đạt được kết quả khả quan sau:<br /> Kĩ năng môn học Số học sinh đạt<br /> - Tự học, tự nhận thức 47<br /> - Tự phục vụ, tự bảo vệ, thể chất 45<br /> - Tự giải quyết vấn đề, sáng tạo 38<br /> - Giao tiếp 40<br /> - Hợp tác 50<br /> - Tìm tòi, khám phá môi trường tự nhiên, xã hội xung quanh 36<br /> <br /> <br /> - 23/24 -<br /> Dạy học theo hướng phát huy năng lực của học sinh trong tiết khoa lớp 5<br /> KẾT LUẬN- KHUYẾN NGHỊ<br /> 1. Kết luận:<br /> Để việc dạy học nói chung và dạy khoa học nói riêng phát huy được năng<br /> lực của học sinh có hiệu quả, tôi thấy người giáo viên cần làm tốt các việc sau:<br /> - Nắm vững đặc điểm tâm lý của học sinh.<br /> - Phải có lòng say mê nghề nghiệp, chịu khó tìm tòi để chủ động trong vai<br /> trò người dẫn dắt, định hướng hoạt động học tập.<br /> Trong quá trình giảng dạy cần lưu ý:<br /> Giáo viên tự học tập, tự bổ sung, cập nhật kiến thức môn học và kiến thức<br /> thực tế qua nhiều kênh thông tin khác nhau và tự nâng cao trình độ chuyên môn<br /> không chỉ môn Khoa học mà còn ở các môn học khác.<br /> Học tập để chủ động ứng dụng thành thạo các phần mềm hỗ trợ cho việc<br /> soạn giảng có hiệu quả.<br /> Nghiên cứu kĩ bài học, bám sát theo mục tiêu tiết học để lựa chọn đúng nội<br /> dung, hình thức, phương pháp tổ chức dạy học phù hợp với đối tượng học sinh.<br /> Cân nhắc hệ thống câu hỏi khai thác, tình huống lên hệ thực tế mang tính<br /> khơi gợi, định hướng, phát huy tối đa tính tích cực, chủ động, linh hoạt, sáng tạo<br /> trong việc lĩnh hội tri thức của học sinh tránh tình trạng học thuộc lòng một cách<br /> máy móc, học vẹt, giúp giải quyết vấn đề một cách thỏa đáng.<br /> Mở rộng vấn đề một cách hợp lí để khắc sâu nội dung bài, để học sinh thấy<br /> được tính ứng dụng trong thực tế của kiến thức vừa học thì bài học không khô<br /> khan, dễ hiểu, thiết thực hơn với học sinh.<br /> Luôn làm gương trong việc nhận xét, đánh giá để học sinh noi theo.<br /> 2. Khuyến nghị:<br /> Để tạo điều kiện cho giáo viên giảng dạy tốt hơn môn Khoa học, tôi rất<br /> mong Ban giám hiệu nhà trường tiếp tục quan tâm hơn nữa đến việc trang bị tài<br /> liệu dạy học. Tạo điều kiện cho chúng tôi được dự giờ đồng nghiệp các tiết học<br /> này để có thêm nhiều kinh nghiệm trong giảng dạy.<br /> Trên đây là một số kinh nghiệm của bản thân trong quá trình dạy khoa học<br /> lớp 5. Nội dung trình bày không tránh khỏi những hạn chế. Tôi rất mong nhận<br /> được sự đóng góp ý kiến của các cấp lãnh đạo, của bạn bè đồng nghiệp để sáng<br /> kiến của tôi được hoàn thiện thêm.<br /> Tôi xin chân thành cảm ơn!<br /> Tôi xin cam đoan đây là SKKN của mình viết, không sao chép nội dung của<br /> người khác.<br /> Hà Nội, ngày 31 tháng 3 năm 2017<br /> <br /> - 24/24 -<br /> Dạy học theo hướng phát triển năng lực của học sinh trong tiết khoa lớp 5<br /> Tài liệu tham khảo<br /> - Phương pháp dạy học các môn học ở lớp 5 - tập 2 - Bộ GD & ĐT<br /> - Sách Khoa học lớp 5 - Tác giả: Bùi Phương Nga<br /> Lương Việt Thái<br /> - Sách giáo viên Khoa học 5 - Tác giả: Bùi Phương Nga<br /> Lương Việt Thái<br /> - Tài liệu Tập huấn về đánh giá năng lực học sinh - Sở GD & ĐT<br /> Dạy học theo hướng phát triển năng lực của học sinh trong tiết khoa lớp 5<br /> <br /> <br /> Ý kiến của hội đồng xét duyệt.<br /> ………………………………………………………………………………………<br /> ………………………………………………………………………………………<br /> ………………………………………………………………………………………<br /> ………………………………………………………………………………………<br /> ………………………………………………………………………………………<br /> ………………………………………………………………………………………<br /> ………………………………………………………………………………………<br /> ………………………………………………………………………………………<br /> ………………………………………………………………………………………<br /> ………………………………………………………………………………………<br /> ………………………………………………………………………………………<br /> ………………………………………………………………………………………<br /> ………………………………………………………………………………………<br /> ………………………………………………………………………………………<br /> ………………………………………………………………………………………<br /> ………………………………………………………………………………………<br /> ………………………………………………………………………………………<br /> ………………………………………………………………………………………<br /> ………………………………………………………………………………………<br /> ………………………………………………………………………………………<br /> ………………………………………………………………………………………<br /> ………………………………………………………………………………………<br /> ………………………………………………………………………………………<br /> ………………………………………………………………………………………<br /> ………………………………………………………………………………………<br /> Dạy học theo hướng phát triển năng lực của học sinh trong tiết khoa lớp 5<br />