intTypePromotion=1
zunia.vn Tuyển sinh 2024 dành cho Gen-Z zunia.vn zunia.vn
ADSENSE
 » 
 » 

SỔ TAY HƯỚNG DẪN XỬ LÝ Ô NHIỄM MÔI TRƯỜNG TRONG SẢN XUẤT TIỂU THỦ CÔNG NGHIỆP Tập 8 : XỬ LÝ Ô NHIỄM NGÀNH MẠ ĐIỆN

Chia sẻ: Cao Thi Nhu Kieu | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:40

Thêm vào BST
Báo xấu
423
lượt xem 157
download
 
  Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Sổ tay hướng dẫn xử lý ô nhiễm môi trường trong sản xuất tiểu thủ côngnghiệp SỞ KHOA HỌC, CÔNG NGHỆ VÀ MÔI TRƯỜNG THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH SỔ TAY HƯỚNG DẪN XỬ LÝ Ô NHIỄM MÔI TRƯỜNG TRONG SẢN XUẤT TIỂU THỦ CÔNG NGHIỆP Tập 8 : XỬ LÝ Ô NHIỄM NGÀNH MẠ ĐIỆN Ngành mạ điện 1 Sổ tay hướng dẫn xử lý ô nhiễm môi trường trong sản xuất tiểu thủ công nghiệp Thành phố Hồ Chí Minh 1998 MỤC LỤC LỜI NÓI ĐẦU CÁC TỪ VIẾT TẮT VÀ CÁC THUẬT NGỮ CÁC VẤN ĐỀ MÔI TRƯỜNG NGÀNH MẠ ĐIỆN TTCN Khái quát về công nghệ mạ...

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: SỔ TAY HƯỚNG DẪN XỬ LÝ Ô NHIỄM MÔI TRƯỜNG TRONG SẢN XUẤT TIỂU THỦ CÔNG NGHIỆP Tập 8 : XỬ LÝ Ô NHIỄM NGÀNH MẠ ĐIỆN

  1. Soå tay höôùng daãn xöû lyù oâ nhieãm moâi tröôøng trong saûn xuaát tieåu thuû coângnghieäp SÔÛ KHOA HOÏC, COÂNG NGHEÄ VAØ MOÂI TRÖÔØNG THAØNH PHOÁ HOÀ CHÍ MINH SOÅ TAY HÖÔÙNG DAÃN XÖÛ LYÙ OÂ NHIEÃM MOÂI TRÖÔØNG TRONG SAÛN XUAÁT TIEÅU THUÛ COÂNG NGHIEÄP Taäp 8 : XÖÛ LYÙ OÂ NHIEÃM NGAØNH MAÏ ÑIEÄN Ngaønt maï ñieän 1
  2. Soå tay höôùng daãn xöû lyù oâ nhieãm moâi tröôøng trong saûn xuaát tieåu thuû coângnghieäp Thaønh phoá Hoà Chí Minh 1998 MUÏC LUÏC Trang LÔØI NOÙI ÑAÀU 1 CAÙC TÖØ VIEÁT TAÉT VAØ CAÙC THUAÄT NGÖÕ 2 1. CAÙC VAÁN ÑEÀ MOÂI TRÖÔØNG NGAØNH MAÏ ÑIEÄN TTCN 1.1 Khaùi quaùt veà coâng ngheä maï ñieän 4 1.1.1 Caùc phöông phaùp maï ñieän trong saûn xuaát TTCN 6 1.2 Caùc nguoàn gaây oâ nhieãm trong coâng ngheä maï ñieän 8 1.3 Caùc ñaëc tröng cuûa nöôùc thaûi maï ñieän 9 1.4 Ñoäc tính cuûa moät soá hoùa chaát söû duïng trong maï ñieän 10 1.5 Ñieàu kieän an toaøn lao ñoäng trong coâng ngheä maï ñieän 12 1.5.1 An toaøn lao ñoäng trong phaân xöôûng maï ñieän 12 1.5.2 Ngoä ñoäc hoùa chaát vaø caùch xöû lyù. 13 2. CAÙC PHÖÔNG PHAÙP XÖÛ LYÙ OÂ NHIEÃM 2.1 Caùc phöông phaùp xöû lyù nöôùc thaûi maï ñieän 14 2.1.1 Phöông phaùp laøm saïch xyanua trong nöôùc thaûi. 15 2.1.2 Phöông phaùp xöû lyù nöôùc thaûi chöùa croâm 16 2.1.3 Xöû lyù nöôùc thaûi coù chöùa axit hoaëc kieàm 17 2.1.4 Xöû lyù nöôùc thaûi chöùa kim loaïi naëng 17 3. CAÙC GIAÛI PHAÙP XÖÛ LYÙ NÖÔÙC THAÛI TRONG CÔ SÔÛ MAÏ ÑIEÄN TTCN. 3.1 Giaûi phaùp xöû lyù 31 3.2. Ñôn vò maï ñieän ñaõ aùp duïng heä thoáng xöû lyù nöôùc thaûi 32 4. KHAÙI TOAÙN CHO HEÄ THOÁNG XÖÛ LYÙ NÖÔÙC THAÛI 4.1 Khaùi toaùn cho heä thoáng xöû lyù nöôùc thaûi theo phöông phaùp 32 trao ñoåi ion 4.2 Khaùi toaùn cho heä thoáng xöû lyù nöôùc thaûi theo phöông phaùp 33 keát tuûa 5. DANH MUÏC CAÙC ÑÔN VÒ TÖ VAÁN 34 Ngaønt maï ñieän 2
  3. Soå tay höôùng daãn xöû lyù oâ nhieãm moâi tröôøng trong saûn xuaát tieåu thuû coângnghieäp LÔØI NOÙI ÑAÀU M aï ñieän laø moät ngaønh coù möùc ñoä gaây oâ nhieãm moâi tröôøng cao bôûi caùc taùc nhaân chính sau : hôi hoùa chaát ñoäc haïi, nöôùc thaûi coù pH thay ñoåi thaáp vaø cao vaø chöùa nhieàu caùc ion kim loaïi naëng deã gaây cho con ngöôøi nhöõng caên beänh hieåm ngheøo. Vieäc khaéc phuïc caùc taùc nhaân oâ nhieãm treân nhaèm baûo ñaûm cho moâi tröôøng laøm vieäc cho ngöôøi tröïc tieáp saûn xuaát vaø baûo veä moâi tröôøng chung laø vaán ñeà kyõ thuaät baét buoäc, ngay caû khi cô sôû saûn xuaát ñaët trong khu coâng nghieäp taäp trung. Taïi Thaønh phoá Hoà Chí Minh , caùc cô sôû maï ñieän tieåu thuû coâng nghieäp thöôøng toå chöùc saûn xuaát ngay trong nôi ôû, maët baèng chaät heïp, coâng ngheä vaø thieát bò laïc haäu. ÔÛ caùc cô sôû coù maët baèng quùa heïp vaø quùa baát lôïi, vieäc khaéc phuïc oâ nhieãm ñoâi khi khoâng theå thöïc hieän ñöôïc. Vôùi caùc cô sôû coù ñieàu kieän maët baèng töông ñoái thuaän lôïi thì vieäc xöû lyù nhaèm giaûm thieåu oâ nhieãm vôùi chi phí thaáp, vaän haønh ñôn giaûn vaø khoâng chieám nhieàu dieän tích vaãn laø nhöõng ñoøi hoûi coù tính öu tieân . Taøi lieäu trình baøy caùc giaûi phaùp xöû lyù oâ nhieãm phuø hôïp vôùi caùc ñieàu kieän hieän nay cuûa caùc cô sôû maï ñieän tieåu thuû coâng nghieäp taïi thaønh phoá Hoà Chí Minh, nhöng noù cuõng thích hôïp caû cho caùc cô sôû saûn xuaát trong caùc khu coâng nghieäp taäp trung. Taøi lieäu naøy laø moät phaàn cuûa Soå tay höôùng daãn xöû lyù oâ nhieãm moâi tröôøng trong saûn xuaát tieåu thuû coâng nghieäp taïi Thaønh phoá Hoà Chí Minh. CHUÛ TRÌ : PGS. TS. NGUYEÃN THIEÄN NHAÂN BIEÂN SOAÏN : PTS. NGUYEÃN THANH HOÀNG PTS. BUØI QUANG CÖ Ngaønt maï ñieän 3
  4. Soå tay höôùng daãn xöû lyù oâ nhieãm moâi tröôøng trong saûn xuaát tieåu thuû coângnghieäp CAÙC TÖØ VIEÁT TAÉT VAØ CAÙC THUAÄT NGÖÕ Nhu caàu oxy sinh hoïc, laø chæ tieâu neâu leân haøm löôïng caùc BOD chaát höõu cô hoøa tan trong nöôùc thaûi coù khaû naêng phaân huûy (Biological bôûi vi sinh vaät. Oxygene Ñôn vò ño mg /l hoaëc ppm. Demand) Nhu caàu Oxy hoùa hoïc , laø chæ tieâu phaûn aùnh toång löôïng höõu COD cô coù trong nöôùc thaûi bò phaân huûy bôûi phaûn öùng oxy hoùa baèng (Chemical phöông phaùp hoùa hoïc. Oxygene Ñôn vò ño mg/l hoaëc ppm. Demand) Laø chæ soá ño ñoä axít - kieàm cuûa nöôùc thaûi. Thang ño cuûa pH pH töø 0-14. Dung dòch trung hoøa coù pH = 7; khi chæ soá pH caøng cao hôn 7 thì dung dòch coù tính kieàm caøng lôùn, ngöôïc laïi, chæ soá pH caøng nhoû hôn 7 thì tính axít caøng nhieàu . Laø caùc ion mang ñieän tích döông trong dung dòch. Khi coù Cation hieäu ñieän theá trong dung dòch caùc cation dòch chuyeån veà phía ñieän cöïc aâm (Catoát) Laø caùc ion mang ñieän tích aâm trong dung dòch . Anion Nhöïa trao ñoåi Laø loaïi vaät lieäâu nhöïa toång hôïp coù khaû naêng trao ñoåi caùc ion coù trong nhöïa vôùi caùc ion coù trong dung dòch. Coù nhieàu ion ( Ion chuûng loaïi, hai loaïi chính laø nhöïa trao ñoåi cation (Cationit) exchange vaø nhöïa trao ñoåi anion ( Anionit ) . Resine) Nhöïa trao ñoåi Laø loaïi nhöïa coù khaû naêng trao ñoåi caùc cation coù trong nhöïa (thöôøng laø H+, Na+) vôùi caùc cation trong dung dòch (thöôøng laø Cation caùc cation kim loaïi hoùa trò 2 hoaëc cao hôn nhö Ca2+ , Cu2+; (Cationit Fe 2+; Al3+, Cr3+… ). Nhöïa Cationit sau khi baõo hoøa coù theå taùi Resine ) sinh (phuïc hoài khaû naêng trao ñoåi nhö ban ñaàu) baèng dung dòch H2SO4 2%-4% hoaëc dung dòch muoái aên NaCl 2% - 4%. Nhöïa trao ñoåi Laø loaïi nhöïa trao ñoåi ion coù khaû naêng trao ñoåi caùc anion coù trong nhöïa (Cl- hoaëc OH-) vôùi caùc anion coù trong dung dòch. anion Nhöïa anion sau khi baõo hoøa coù theå taùi sinh baèng dung dòch (Anionit xuùt NaOH 2%-4% hoaëc dung dòch muoái aên NaCl 2% - 4%. Resine ) Laø ñaïi löôïng ñaëc tröng theå hieän khaû naêng trao ñoåi ion cuûa Dung löôïng töøng loaïi nhöïa trao ñoåi ion, Ñôn vò ño laø mili ñöông löôïng trao ñoåi ion chaát trao ñoåi / mililit nhöïa (meq/ ml) cuûa nhöïa Laø hôïp chaát bazô cuûa caùc ion kim loaïi naëng keát hôïp vôùi caùc Keát tuûa Ngaønt maï ñieän 4
  5. Soå tay höôùng daãn xöû lyù oâ nhieãm moâi tröôøng trong saûn xuaát tieåu thuû coângnghieäp Hydroxyt kim ion OH- (Hydroxyl) trong moâi tröôøng kieàm. Caùc chaát naøy thöôøng laø caùc keát tuûa coù theå laéng taùch ra khoûi nöôùc thaûi . loaïi naëng 1. CAÙC VAÁN ÑEÀ MOÂI TRÖÔØNG CUÛA NGAØNH MAÏ ÑIEÄN 1.1. Khaùi quaùt veà coâng ngheä maï ñieän : Maï ñieän kim loaïi ñaõ ra ñôøi vaø phaùt trieån haøng traêm naêm nay, maï khoâng chæ nhaèm baûo veä kim loaïi neàn khoûi bò aên moøn maø coøn coù taùc duïng trang trí. Tuyø theo muïc ñích söû duïng maø aùp duïng nhieàu kyõ thuaät maï phuû caùc kim loaïi khaùc nhau; hieän nay phoå bieán nhaát trong ngaønh maï tieåu thuû coâng nghieäp laø maï phuû caùc kim loaïi nhö ñoàng, niken, keõm, croâm, vaøng vaø baïc. Caùc coâng ngheä maï ñieän kim loaïi ñeàu qua caùc coâng ñoaïn cô baûn theo sô ñoà sau : Vaät maï, phoâi maï Maøi thoâ , maøi tinh Gia coâng beà maët Ñaùnh boùng, Quay boùng Taåy daàu môõ Taåy gæõ Maï phuû kim loaïi : Ngaønt maï ñieän 5 ñoàng, keõm, niken …
  6. Soå tay höôùng daãn xöû lyù oâ nhieãm moâi tröôøng trong saûn xuaát tieåu thuû coângnghieäp Tröôùc khi maï, beà maët maï caàn phaûi baèng phaúng, saéc neùt, boùng vaø tuyeät ñoái saïch caùc chaát daàu môõ, maøng oxit, nhö vaäy lôùp maï môùi coù ñoä baùm toát, khoâng xöôùc, khoâng saàn suøi, boùng saùng ñeàu vaø toaøn lôùp maï môùi ñoàng nhaát nhö yù. Caùc phöông phaùp gia coâng beà maët tröôùc khi maï: - Phöông phaùp cô khí : maøi thoâ, maøi tinh, ñaùnh boùng, quay boùng, xoùc boùng trong thuøng quay. - Phöông phaùp hoùa hoïc hay ñieän hoùa bao goàm : Taåy daàu môõ, taåy gæ, taåy laïi laøm boùng beà maët, röûa saïch. Trong phöông phaùp maøi thöôøng söû duïng caùc loaïi boät maøi nhö oxit nhoâm (Al2O3), caùc loaïi lô ñaùnh boùng, trong quaù trình naøy chaát thaûi gaây oâ nhieãm laø caùc loaïi buïi do caùc vaät tö söû duïng gaây neân nhö boät maøi, caùc vaät lieäu maï bò maøi moøn nhö buïi saét, ñoàng, keàn, oxit croâm, silic, … caùc haït naøy raát nhoû, bay trong khoâng khí vaø coù theå gaây oâ nhieãm cho coâng nhaân, coâng nhaân laøm vieäc trong khaâu naøy deã bò caùc beänh veà maét phoåi vaø da do hít phaûi caùc loaïi boät kim loaïi, boät silic vaø caùc chaát ñoäc khaùc. Nhaát thieát trong quy trình moãi maùy maøi phaûi coù chuïp huùt buïi. Quay boùng: Caùc vaät theå khoâng theå maøi boùng ñöôïc nhö oác vít thì phaûi quay boùng. Quay boùng khoâ: thöôøng duøng cho oác vít bu loong, caùc vaät tö söû duïng laø muøn cöa, boät maøi, voâi boät tyû leä giöõa vaät ñaùnh boùng vaø vaät lieäu ñaùnh boùng thöôøng laø1/4 - 1/2 Quay boùng öôùt: duøng ñoái vôùi caùc chi tieát nhoû nhö ñinh vít, ñoà nöõ trang giaû. Neáu chi tieát baèng kim loaïi maøu thì duøng axit sunfuaric 5% cho theâm caùc chaát hoaït ñoäng beà maët nhö boät caây, traùi boà keát. Neáu chi tieát baèng kim loaïi ñen thì taåy gæ vaø daàu môõ. Taåy daàu môõ : Tuøy theo loaïi daàu môõ maø söû duïng caùc chaát taåy daàu môõ khaùc nhau : - Taåy daàu môõ trong dung moâi höõu cô. - Taåy daàu trong dung dòch kieàm vaø nhuõ töông. - Taåy daàu môõ ñieän hoùa. Trong caùc cô sôû tieåu thuû coâng nghieäp thöôøng taåy daàu môõ baèng kieàm, nhuõ töông. Taåy gæ : Tuøy theo baûn chaát kim loaïi cuûa vaät maï maø choïn phöông phaùp taåy gæ. Trong quaù trình taåy daàu môõ, quay boùng, ñaõ coù xaûy ra hieän töôïng taåy gæ. Taåy gæ hoùa hoïc : Thöôøng söû duïng caùc loaïi axit HCl, H2SO4 coù noàng ñoä 10% ñeå taåy gæ. Axit sunfuaric ñöôïc söû duïng nhieàu hôn vì giaù thaønh reû vaø khoâng bay hôi. Khi taåy gæ cho ñoàng thì duøng hoãn hôïp H2SO4 vaø HNO3 ngoaøi ra ñeå taêng toác ñoä taåy gæ ngöôøi ta cho theâm muoái FeSO4 vaø Fe(NO3)2 vaøo dung dòch axit. Ngoaøi ra coøn söû duïng caùc chaát öùc cheá aên moøn nhö (NH4)2CS, urotropin, gieâlatin, phenol. Ngaønt maï ñieän 6
  7. Soå tay höôùng daãn xöû lyù oâ nhieãm moâi tröôøng trong saûn xuaát tieåu thuû coângnghieäp Quaù trình taåy gæ hoaù hoïc thöôøng sinh ra khí hydro (vaø oxit nitô neáu taåy gæ cho ñoàng). Caùc khí hydro, oxit nitô thoaùt ra vaø gaây chöùng vieâm hoïng, cay maét vaø ñoäc haïi. Caùc nöôùc thaûi coù chöùa axit khi thaûi ra ngoaøi phaûi trung hoøa baèng xuùt hoaëc voâi, hoaëc ñaù voâi ñeán pH trung tính (6 - 7). Khí hydro laø loaïi khí deã gaây noå, chaùy do ñoù phaûi tieán haønh laøm vieäc ôû choã thoaùng, coù quaït thoâng gioù. 1.1.1. Caùc phöông phaùp maï ñieän thöôøng söû duïng trong saûn xuaát TTCN : a/ Maï keõm : Maï keõm thöôøng söû duïng ñeå taïo lôùp trang trí hay baûo veä cho saét theùp. Do theá ñieän ñoäng tieâu chuaån cuûa keõm nhoû hôn saét neân khi bò aên moøn thì lôùp keõm bò aên moøn tröôùc. Lôùp keõm deûo deã keùo, deã daùt moûng. Saûn phaåm maï keõm thöôøng gaëp nhö chi tieát oác vít, toân lôïp nhaø, ñöôøng oáng nöôùc, daây theùp (daây keõm). Maï keõm thöôøng phaân loaïi theo neàn hoùa chaát söû duïng : dung dòch axit, dung dòch xianua, dung dòch borat, dung dòch amoniac, dung dòch pyrophotphat. Maï keõm trong dung dòch amoniacat : Hieän nay trong Thaønh phoá thöôøng söû duïng phöông phaùp maï keõm trong dung dòch amoniacat. Trong dung dòch thaønh phaàn chuû yeáu laø [Zn(NH3)n(H2O)m]2+ dung dòch naøy ít ñoäc, vì coù söï phaân ly raát yeáu. ZnO + NH4Cl = Zn(NH3)2Cl2 + H2O Ngoaøi ra ñeå oån ñònh pH thöôøng söû duïng caùc dung dòch ñeäm H3BO3, NaCH3COO, vaø caùc chaát hoaït ñoäng beà maët nhö keo, gieâlalin… Phöông phaùp naøy duøng ñeå maï caùc chi tieát nhoû trong beå maï quay. Maï keõm trong dung dòch axit : Ñaây laø dung dòch maï keõm ñôn giaûn neân ñöôïc öùng duïng roäng raõi, dung dòch naøy cho lôùp maï saùng môø, hieän nay ít söû duïng taïi thaønh phoá Hoà Chí Minh . Maï keõm trong dung dòch xianua : Maï keõm trong dung dòch xianua coù saûn phaåm ñeïp thöôøng duøng maï caùc chi tieát phöùc taïp thaønh phaàn chính laø Na2[Zn(CN)4] 2ZnO + 4NaCN = Na2[Zn(CN)4] + Na2ZnO2 Ngoaøi ra ñeå taïo ñoä boùng thöôøng cho theâm dung dòch taïo boùng nhö glycerin, vaø theâm NaOH ñeå choáng thuûy phaân CN- . Thuï ñoäng hoùa lôùp maï keõm : Trong coâng ngheä maï keõm thuï ñoäng hoùa lôùp maï ñeå taïo ñoä boùng, taïo maøu, vaø laøm cho ñoä beàn cuûa lôùp maï keõm taêng leân; caùc dung dòch thuï ñoäng hoùa thöôøng chöùa muoái croâm, croâmat vaø caùc loaïi axit khaùc . b/ Maï niken : Ngaønt maï ñieän 7
  8. Soå tay höôùng daãn xöû lyù oâ nhieãm moâi tröôøng trong saûn xuaát tieåu thuû coângnghieäp Niken laø kim loaïi maøu traéng baïc, hôi meàm. Lôùp maï niken deûo, deã ñaùnh boùng taïo ñoä boùng raát cao vaø beàn nhôø maøng thuï ñoäng moûng, chòu ñöôïc caùc ñieàu kieän khaéc nghieät cuûa axit, kieàm vaø muoái. Maï niken leân saét theùp nhaèm baûo veä vaät maï khoâng bò aên moøn do theá tieâu chuaån cuûa Niken (-0,25V) cao hôn theá tieâu chuaån cuûa saét (- 0,44V). Ñeå cho vaät maï beàn thöôøng maï hai lôùp Ni/Cu hoaëc 3 lôùp Ni/Cu/Cr lôùp ñoàng coù taùc duïng loùt vaø gaén chaët niken vôùi kim loaïi neàn, laøm cho lôùp maï niken beàn hôn. Maï niken öùng duïng nhieàu trong coâng nghieäp: maï baûo veä choáng aên moøn trong moâi tröôøng xaâm thöïc maïnh, maï chòu maøi moøn, maï khuoân baûn in, caùc chi tieát xe hôi, xe ñaïp, xe gaén maùy… Maï niken coù nhieàu phöông phaùp khaùc nhau : + Maï niken trong dung dòch axit + Maï niken boùng + Maï niken ñen + Maï niken ñaëc bieät khaùc Maï niken trong dung dòch sunfat ñöôïc söû duïng roäng raõi nhaát trong coâng nghieäp maï niken. Thaønh phaàn chính laø muoái niken sunfat (NiSO4.7H2O) haøm löôïng dao ñoäng tuøy theo coâng ngheä söû duïng, ngoaøi ra coøn duøng caùc chaát ñeäm oån ñònh pH cho quaù trình maï laø axit boric, natri axetat. Maï niken boùng laø lôùp maï trang trí coù lôùp maï boùng nhö göông. Ñeå taêng ñoä boùng ngöôøi ta söû duïng phuï gia laø caùc hôïp chaát höõu cô coù nhoùm chöùc =C-SO2 nhö 2,6-disunfonaptalen, paratoluen sunfamit, o-bezen sunfamit vaø caùc chaát khaùc nhö cumarin, 1,4-butindiol, vaø caùc muoái voâ cô khaùc. ÔÛ caùc cô sôû tieåu thuû coâng nghieäp hieän nay thöôøng söû duïng coâng ngheä maï niken boùng . c/ Maï Croâm : Croâm laø kim loaïi cöùng, traéng theo theá tieâu chuaån cuûa croâm (-0,744V) thaáp hôn saét (-0,44V). Vì vaäy ñaùng leõ ra croâm deã bò aên moøn hôn saét song treân beà maët cuûa croâm coù lôùp oxit raát beàn vöõng neân maï croâm beàn trong moâi tröôøng xaâm thöïc, raát beàn trong khí quyeån. Lôùp maï croâm coù ñoä boùng cao, maàu saùng traéng, coù aùnh xanh, croâm raát deã maï leân caùc kim loaïi nhö saét, ñoàng, niken, chì, keõm do ñoù croâm ñöôïc söû duïng trong maï trang trí, maï baûo veä (phuï tuøng xe hôi, xe gaén maùy, xe ñaïp, ñoà gia duïng,) maï croâm taêng tính phaûn xaï aùnh saùng, laøm göông phaûn chieáu. Maï croâm caùc chi tieát chính xaùc, laøm taêng ñoä maøi moøn nhö maï khuoân ñuùc, khuoân daäp, khuoân in, caùc chi tieát chòu maøi moøn nhö xilanh, voøng gaêng cuûa ñoäng cô ñoát trong. Maï croâm ñaëc bieät so vôùi caùc quaù trình khaùc : Thaønh phaàn chaát maï chính laø axit croâmic (CrO3) vaø coù theâm moät ít chaát phuï gia khaùc nhö SO4-, SiF62- Ngaønt maï ñieän 8
  9. Soå tay höôùng daãn xöû lyù oâ nhieãm moâi tröôøng trong saûn xuaát tieåu thuû coângnghieäp Tuøy muïc ñích maø ngöôøi ta söû duïng caùc dung dòch CrO3 coù noàng ñoä khaùc nhau : + Maï trang trí noàng ñoä croâmic 250 - 500 g/l + Maï phuïc hoài noàng ñoä croâmic 150 - 200 g/l d/ Maï ñoàng: Lôùp maï ñoàng coù maøu hoàng ñoû nhöng trong khoâng khí deã bò ræ do taùc duïng vôùi oxy vaø axit cacbonic taïo ra CaCO3 coù maøu xanh, ñoàng tan trong axit nitric vaø khoâng tan trong axít sunfuaric loaõng vaø axit clohydric. Maï ñoàng thöôøng duøng trong myõ thuaät laøm lôùp maï loùt trang trí, lôùp maï baûo veä caùc chi tieát theùp khoûi bò thaám cacbon, thaám nitô …. Lôùp maï ñoàng duøng trong kyõ thuaät ñuùc ñieän laøm caùc baûn sao töø caùc ñoà myõ ngheä vaø ñeå taïo hình caùc chi tieát phöùc taïp. Maï ñoàng ñöôïc duøng roäng raõi trong caùc lónh vöïc cheá taïo maùy vaø cheá taïo duïng cuï. Maï ñoàng coù theå thöïc hieän töø caùc dung dòch maï khaùc nhau ; + Maï ñoàng trong dung dòch xianua + Maï ñoàng trong dung dòch khoâng coù xianua + Maï ñoàng trong dung dòch axit + Vaø caùc loaïi maï ñoàng ñaëc bieät khaùc Maï ñoàng trong dung dòch xianua Dung dòch söû duïng trong maï ñoàng xianua laø CuCN + NaCN = Na[Cu(CN)2] Na[Cu(CN)2] + NaCN = Na2[Cu(CN)3] Na2[Cu(CN)3] + NaCN = Na3[Cu(CN)4] Maï ñoàng trong dung dòch xianua thöôøng ñöôïc söû duïng maï caùc chi tieát phöùc taïp vì hieäu suaát ñoàng thaáp vaø chi phí cao . Maï ñoàng trong caùc dung dòch khoâng coù xianua Do dung dòch xianua ñoäc neân ngöôøi ta söû duïng caùc dung dòch taïo phöùc khaùc cuûa ñoàng maø khoâng coù xianua ñoù laø caùc chaát hoï amin nhö etylendiamin, trietanolamin, amoniac, muoái photpho. Maï ñoàng trong dung dòch axit Thöôøng duøng nhaát laø muoái sunfat ñoàng. Do trong moâi tröôøng axit neân khoâng theå maï tröïc tieáp leân beà maët cuûa theùp ñöôïc, muoán maï leân beà maët cuûa theùp ngöôøi ta thöôøng maï loùt moät lôùp moûng ñoàng trong dung dòch xianua sau ñoù môùi maï tieáp ñoàng trong dung dòch axit leân treân, thöôøng ñeå laøm boùng beà maët ngöôøi ta cho theâm moät soá chaát taïo boùng nhö thioure, axit napthalendisunfonic, hoà tinh boät … vaø caùc chaát hoaït ñoäng beà maët. Ngaønt maï ñieän 9
  10. Soå tay höôùng daãn xöû lyù oâ nhieãm moâi tröôøng trong saûn xuaát tieåu thuû coângnghieäp 1.2 Caùc nguoàn gaây oâ nhieãm trong coâng ngheä maï ñieän Coâng ñoaïn Caùc chaát thaûi chính Taùc ñoäng Coâng ngheä Buïi boät maøi, buïi kim loaïi, Gaây beänh veà maét, phoåi, ngoaøi da Maøi thoâ, maøi SiO2, Cr2O3, silic. tinh Buïi muøn cöa, daàu hoâi, boät Buïi, raùc coâng nghieäp aûnh höôûng Quay boùng ñeán moâi tröôøng maøi, oxit kim loaïi, oxit saét, khoâ oxít ñoàng, oxít croâm Boät kim loaïi, axit Nöôùc thaûi axit, caën thaûi kim loaïi , Quay boùng gaây oâ nhieãm nguoàn nöôùc. Hôi axit, sunfuaric, caùc chaát hoaït öôùt khí hydro deã gaây caùc beänh ñöôøng ñoäng beà maët. hoâ haáp. Caùc chaát daàu môõ, dung Laø caùc chaát deã gaây chaùy noå, bay Taåy daàu môõ hôi taïo ra ñoäc toá cho coâng nhaân moâi vaø hôi dung moâi höõu baèng dung cô söû duïng, caën kim loaïi moâi höõu cô Nöôùc thaûi coù ñoä axit cao Nöôùc thaûi ñoäc toá gaây oâ nhieãm Taåy daàu môõ hoaëc ñoä kieàm cao ñieän hoùa Dung dòch axit haøm löôïng Khí ñoäc vaø hôi axit gaây cay maét, Taåy gæ hoùa taùc ñoäng leân da. cao hôn 10%. Muoái kim hoïc Nöôùc thaûi coù pH thaáp, axít aên moøn. loaïi naëng , hôi axit Haøm löôïng caùc muoái saét ,ñoàng cao Nöôùc thaûi coù ñoä pH cao, coù Nöôùc thaûi coù chöùa nhieàu kim loaïi Maï keõm ñoäc chuû yeáu keõm, xianua, amoni chöùa nhieàu Zn , muoái gaây oâ nhieãm moâi tröôøng. Taùc ñoäng keõm, muoái xianua, muoái leân ngöôøi coâng nhaân gaây ngoä ñoäc, amoni vaø caùc chaát hoaït vieâm da ñoäng beà maët xuùt, soda. Khí thoaùt töø beå maï (H2, HCN ) Caùc muoái niken Nöôùc thaûi coù chöùa kim loaïi naëng, Maï niken florua, amoni gaây oâ nhieãm nguoàn Muoái Florua nöôùc. Axit Boric Khí ñoäc, khí hydro, caùc loaïi khí Axit sunfuaric aûnh höôûng ñeán söùc khoûe Khí ñoäc thoaùt ra töø beå maï Ngaønt maï ñieän 10
  11. Soå tay höôùng daãn xöû lyù oâ nhieãm moâi tröôøng trong saûn xuaát tieåu thuû coângnghieäp Axit sunfuaric Nöôùc thaûi coù chöùa croâmat, raát ñoäc Maïcroâm cho ngöôøi vaø ñoäng vaät. Gaây oâ Axit croâmic (nhuoäm nhieãm cho nguoàn nöôùc. Croâmat laø croâm) chaát gaây ung thö da, ung thö phoåi Nöôùc thaûi coù chöùa muoái voâ Nöôùc thaûi coù ñoäc toá cao, chöùa Maï ñoàng xianua ñoàng.Gaây oâ nhieãm nguoàn cô cao nöôùc Muoái ñoàng, muoái amoni, Muoái ñoàng, muoái xianua gaây ngoä soda, xianua ñoäc caáp tính cho ngöôøi coâng nhaân laøm tröïc tieáp. 1.3 Caùc chaát oâ nhieãm ñaëc tröng trong nöôùc thaûi ngaønh maï ñieän : Ñaëc tröng chung cuûa nöôùc thaûi ngaønh maï ñieän laø chöùa caùc haøm löôïng cao caùc muoái voâ cô, vaø kim loaïi naëng. Tuyø theo kim loaïi cuûa lôùp maï maø nguoàn oâ nhieãm chính coù theå laø ñoàng, keõm, croâm, hoaëc niken vaø cuõng tuyø thuoäc vaøo loaïi muoái kim loaïi söû duïng maø nöôùc thaûi coù chöùa caùc ñoäc toá khaùc nhö xianua, muoái sunphaùt, croâmat, amonium. Trong nöôùc thaûi xi maï thöôøng coù söï thay ñoåi pH raát roäng töø raát axít (pH =2 – 3) ñeán raát kieàm (pH = 10 –11). Caùc chaát höõu cô thöôøng coù raát ít trong nöôùc thaûi xi maï, phaàn ñoùng goùp chính laø caùc chaát taïo boùng, chaát hoaït ñoäng beà maët … , neân chæ soá COD, BOD cuûa nöôùc thaûi maï ñieän thöôøng nhoû vaø khoâng thuoäc ñoái töôïng xöû lyù. Ñoái töôïng xuû lyù chính trong nöôùc thaûi maï ñieän laø caùc ion voâ cô maø ñaëc bieät laø caùc muoái kim loaïi naëng nhö Croâm, Niken, Ñoàng, Keõm , Xianua, Croâmat , Saét …. Baûng caùc chæ soá oâ nhieãm kim loaïi naëng cuûa nöôùc thaûi maï ñieän Tieâu chuaån kieåm soaùt Ñôn vò Chæ tieâu Nöôùc thaûi chöa TCVN 5945-1995 xöû lyù Loaïi B Loaïi C 3 - 11 5,5 - 9,0 5 - 9,0 pH mg/l 5 - 85 1,0 2,0 Niken (Ni) mg/L 1,0 - 100 0,1 0,5 Croâm ( Cr VI) mg/L 20 - 150 1,0 5 Keõm ( Zn) Ngaønt maï ñieän 11
  12. Soå tay höôùng daãn xöû lyù oâ nhieãm moâi tröôøng trong saûn xuaát tieåu thuû coângnghieäp mg/L 15 - 200 0,1 5 Ñoàng ( Cu) mg/L 1,0 - 50 5,0 10 Saét ( Fe ) mg/L 1,0 - 50 0,1 0,2 Xianua ( CN) Ghi chuù : Nöôùc thaûi coâng nghieäp coù giaù trò caùc thoâng soá vaø noàng ñoä caùc chaát thaønh • phaàn baèng hoaëc nhoû hôn giaù trò quy ñònh trong coät B chæ ñöôïc ñoå vaøo caùc vöïc nöôùc khoâng duøng laøm nguoàn nöôùc caáp sinh hoaït. Nöôùc thaûi coâng nghieäp coù giaù trò caùc thoâng soá vaø noàng ñoä caùc chaát thaønh • phaàn lôùn hôn giaù trò quy ñònh trong coät B nhöng khoâng vöôït quaù giaù trò quy ñònh trong coät C chæ ñöôïc pheùp ñoå vaøo caùc nôi ñöôïc quy ñònh. 1.4 . Ñoäc tính moät soá hoùa chaát söû duïng trong coâng ngheä xi maï Sunfuaric axitø : H2SO4 Laø chaát loûng trong, naëng ,tyû troïng 1,8g/cm3 . Axit sunfuaric ñaëc tieáp xuùc vôùi cô theå soáng seõ nhanh choùng gaây boûng naëng, phaù huûy teá baøo, ñaây laø yeáu toá chính gaây nguy hieåm cho nhöõng ngöôøi tieáp xuùc vôùi axit sunfuaric ñaëc. Neáu axit sunfuaric loaõng khoâng coù taùc ñoäng gaây boûng töùc thôøi nhöng tieáp xuùc laâu ngaøy gaây haïi da, vieâm da, vieâm ñöôøng hoâ haáp treân gaây vieâm pheá quaûn maõn. Hít phaûi hôi axit sunfuaric ñaëc (axit sunfuaric boác khoùi -oleum) seõ laøm hö haïi ngay teá baøo phoåi, ngaây ngaát, choaùng. Axit clohydric HCl : Laø dung dòch khoâng maøu hoaëc coù maøu vaøng nhaït do laãn muoái saét hoùa trò ba. Boác khoùi trong khoâng khí. Laø chaát coù ñoä axit maïnh, gaây aên moøn nhanh, khi axit dính vaøo nieâm maïc, da gaây boûng, raùt ngöùa neáu hít phaûi hôi gaây kích thích ñöôøng hoâ haáp treân noàng ñoä 35ppm trong khoâng khí gaây ngöùa hoïng ngay sau khi tieáp xuùc. Noàng ñoä 1000ppm trong khoâng khí gaây nguy hieåm khi tieáp xuùc. Axit nitric HNO3 : Laø chaát loûng, trong khoâng maøu, boác khoùi trong khoâng khí, coù tính aên moøn maïnh. Hôi axit nitôric kích thích nieâm maïc cô, maét, ñöôøng hoâ haáp treân vaø da, khi taùc duïng vôùi moät soá kim loaïi giaûi phoùng oxit nitô raát ñoäc. Hydrogen peroxit H2O2 : Ngaønt maï ñieän 12
  13. Soå tay höôùng daãn xöû lyù oâ nhieãm moâi tröôøng trong saûn xuaát tieåu thuû coângnghieäp Coøn goïi laø nöôùc oxi giaø ,laø chaát loûng coù tính oxi hoùa maïnh, suûi boït khi gaëp caùc chaát höõu cô deã bò phaân huûy, dung dòch vaø hôi H2O2 gaây kích thích vaø boûng da, noàng ñoä caøng cao thì gaây taùc ñoäng caøng maïnh, khi chaïm vaøo da thì suûi boït vaø ñeå laïi veát chaùy maøu traéng. Maét raát nhaïy caûm vôùi hôi vaø dung dòch H2O2 . Laø chaát oxy hoùa maïnh neân noù deã gaây chaùy vaø noå. Xuùt – (Caustic soda ) NaOH : Laø chaát raén maøu traéng ñuïc, deã chaûy röõa trong khoâng khí, taùc duïng aên moøn maïnh vaø coù teân laø xuùt aên da. Caû chaát raén vaø dung dòch cuûa xuùt laø chaát aên moøn raát maïnh ñoái vôùi teá baøo cô theå vaø trieäu chöùng raát hieån nhieân. Gaây boûng raát saâu, raát khoù laønh vaø khi laønh ñeå laïi seïo raát xaáu. Tieáp xuùc vôùi dung dòch loaõng laâu ngaøy cuõng gaây hö da, vieâm da, khoâng khoâi phuïc ñöôïc. Hít phaûi dung dòch xuùt hoaëc hôi xuùt laøm gaây ñöôøng hoâ haáp gaây toån thöông phoåi. Khi bò boûng bôûi xuùt duøng voøi nöôùc röûa saïch xuùt nhöng traùnh laøm huûy hoaïi theâm veát thöông. Neáu bò vaêng vaøo maét thì phaûi röûa saïch baèng nöôùc aám trong khoaûng 15 phuùt sau khi sô cöùu phaûi ñöa ñi beänh vieän caáp cöùu. Caùc hôïp chaát xianua : KCN , NaCN Tinh theå traéng, coù muøi haïnh nhaân nheï tan toát trong nöôùc. Dung dòch trong nöôùc coù phaûn öùng kieàm. Laø chaát ñoäc baûng B , ñoäc toá chuû yeáu laø HCN, caùc chaát xianua bay hôi taïo ra HCN coù taùc duïng caûn trôû oxy hoaù cuûa teá baøo vaø gaây cheát do ngaït thôû. Coâng nhaân laøm vieäc trong caùc xöôûng maï, haøng ngaøy tieáp xuùc vôùi xianua, deã bò chöùng xianua theå hieän laø bò ngöùa, noåi muïn saàn, chaám ñoû treân da. Tieáp xuùc vôùi löôïng nhoû xianua trong thôøi gian laâu seõ bò keùm aên, ñau ñaàu, yeáu meät, oùi, hoa maét, choùng maët vaø trieäu chöùng ngöùa ñöôøng hoâ haáp treân. HCN gaây ra phaûn öùng maïnh vôùi moät soá chaát bôûi nhieät ñoä aåm vaø giaûi phoùng khí HCN raát ñoäc . Chaát xianua raát deã giaûi phoùng ra HCN , khí HCN deã boác chaùy. CO2 cuûa khoâng khí cuõng thöôøng taùc duïng vôùi dung dòch muoái KCN, NaCN ñeå giaûi phoùng HCN ,laø moät chaát ñoäc maïnh , neân traùnh tieáp xuùc vôùi hôi xianua vaø caùc dung dòch coù chöùa xianua Caùc muoái cuûa ñoàng : CuCl2 , CuSO4 , Cu(NO3)2, Cu(CO3)2, Gaây ñoäc tính gaây kích thích nheï , gaây dò öùng nheï. Hiùt phaûi buïi cuûa ñoàng seõ gaây aûnh höôûng xaáu gan vaø tuïy vaø laøm toån thöông teá baøo phoåi. Caùc muoái ñoàng gaây ra caùc kích thích ngöùa da vaø keát maïc do bò dò öùng. Oxit ñoàng hoùa trò 1 coøn gaây kích thích ngöùa maét vaø ñöôøng hoâ haáp treân nhöõng ngöôøi tieáp xuùc thöôøng xuyeân vôùi ñoàng hôïp chaát cuûa ñoàng thöôøng bò coù hieän töôïng maát maøu cuûa da. Ngöôøi uoáng phaûi ñoàng Ngaønt maï ñieän 13
  14. Soå tay höôùng daãn xöû lyù oâ nhieãm moâi tröôøng trong saûn xuaát tieåu thuû coângnghieäp sunfat seõ bò oùi möûa, ñau daï daøy, choaùng , thieáu maùu, voïp beû, co giaät, hoân meâ vaø coù theå cheát. Ñoàng coù theå gaây aûnh höôûng ñeán thaàn kinh, thaän, moät vaøi tröôøng hôïp daãn ñeán gan to. Caùc hôïp chaát croâm CrO3 , Cr2(SO4)3, K2Cr2O7 , : Croâm axit (CrO3), croâmsunfat Cr2(SO4)3 , bicroâmatkali, bicroâmatnatri. Croâmic axit vaø caùc muoái cuûa croâm gaây neân aên moøn da vaø caùc maøng cô. Caùc thöông toån gaây ra thöôøng ôû nhöõng boä phaän tieáp xuùc vôùi hôi vaø hoùa chaát nhö nieâm maïc muõi tay vaø caùnh tay. Tính chaát thöông toån thöôøng laø saâu, caùc muïn nhoït loeùt saâu vaø khoù laønh. Nhöõng nhoït nhoû nhö ñaàu que dieâm vaø buùt chì thöôøng thaáy ôû xung quanh moùng tay, khôùp ngoùn tay, mu baøn tay vaø caùnh tay nhöõng muïn nhoû naøy coù veû saïch vaø phaùt trieån chaäm, chuùng thöôøng ít gaây caûm giaùc ñau maëc duø laø caùc nhoït saâu. Chuùng raát laâu laønh vaø ñeå laïi seïo. Trong nieâm maïc muõi caùc nhoït nhoû thöôøng keøm theo muû vaø cöùng. Neáu tieáp xuùc laâu beänh coù theå gaây thuûng nieâm maïc muõi, muoái croâmat coøn gaây ung thö phoåi. Caùc hôïp chaát cuûa keõm ZnO, ZnSO4 , ZnCl2: Keõm oxit (ZnO), keõm sunfat(ZnSO4), keõm clorua(ZnCl2) laø chaát ít ñoäc nhöng khi hít phaûi khoùi cuûa oxit keõm thì bò maéc beänh goïi laø “caûm ñoàng thau”, neáu hít phaûi caùc loaïi khoùi cuûa keõm clorua seõ bò bò toån thöông phoåi. Caùc muoái keõm tan coù vò kim loaïi maïnh, löôïng nhoû muoái keõm gaây oùi, möûa, vaø nhieàu hôn seõ gaây oùi maïnh vaø gaây xoå Hít phaûi khoùi clorua keõm laâu ngaøy gaây ra toån thöông nieâm maïc hoâ haáp vaø gaây ra chöùng xanh taùi. Keõm clorua coù tính aên moøn neân gaây ra lôû loeùt ngoùn tay, baøn tay, caùnh tay cho nhöõng ngöôøi tieáp xuùc laâu ngaøy. Caùc hôïp chaát niken NiO, NiCl2 , NiSO4 .7 H2O , Ni(NO3)2 : Oxyt niken NiO, niken chlorua NiCl2, niken sunphaùt NiSO4 .7 H2O, niken nitrat Ni(NO3)2 . Caùc hôïp chaát cuûa niken ñöôïc coi chaát gaây nhieãm ñoäc heä thoáng . Thöû moät löôïng lôùn 1 - 3mg/1kg ñoái vôùi choù cho thaáy niken gaây ra roái loaïn tieâu hoùa, co giaät, ngaït thôû. Niken tìm thaáy trong toùc ngöôøi tieáp xuùc laâu ngaøy vôùi caùc hôïp chaát cuûa niken. Hieäu öùng chung cho nhöõng ngöôøi tieáp xuùc thöôøng xuyeân vôùi muoái niken laø bò ngöùa. Vieâm da thöôøng xaûy ra ñoái vôùi nhöõng ngöôøi maï keàn, ñaëc bieät deã xaûy ra ôû moâi tröôøng coù ñoä aåm vaø nhieät ñoä cao, chuû yeáu nôi thöông toån treân cô theå laø tay vaø caùnh tay. Nikel cacbonyl gaây kích thích phoåi vaø gaây ra ngaït thôû. Amoniac ( NH4OH ) vaø caùc hôïp chaát amoni : Ngaønt maï ñieän 14
  15. Soå tay höôùng daãn xöû lyù oâ nhieãm moâi tröôøng trong saûn xuaát tieåu thuû coângnghieäp Laø chaát bay hôi giaûi phoùng NH3 laø chaát coù khaû naêng gaây noå vaø gaây kích thích maïnh cho maët da vaø nhöõng nôi tieáp xuùc, aên moøn raát maïnh khi bò tieáp xuùc phaûi röûa ngay baèng nöôùc saïch. Gaây caùc beänh veà ñöôøng hoâ haáp, da, maét vaø nieâm maïc phoåi. Daáu hieäu vaø trieäu chöùng khi tieáp xuùc laø ngöùa maét, nieâm maïc, söng mí maét, ngöùa muõi, coå hoïng, ho, oùi vaø khoù thôû caùc muïn nhoû ôû giaùc maïc maét coù theå xaûy ra khi bò vaêng dung dòch amoniac vaøo maét. Caùc hôïp chaát flo (NaSi F6 , HF;. NaF ) Caùc hôïp chaát flo laø caùc chaát coù ñoä ñoäc cao. Thöôøng bò nhieãm ñoäc caáp tính thöôøng xaûy ra khi tieáp xuùc vôùi HF. Nhöõng beänh maõn tính xaûy ra ôû nhöõng coâng nhaân laøm vieäc tröïc tieáp vôùi flo thöôøng bò beänh xô cöùng moâ do keát hôïp cuûa canxi trong xöông vôùi flo. Raêng bò ñoám, xô cöùng gaân, nhuyeãn xöông. Khi bò nhieãm ñoäc maõn tính coù theå bò giaûm caân, chaùn aên thieáu maùu, hö raêng 1.5. Caùc ñieàu kieän an toaøn lao ñoäng trong ngaønh maï ñieän : 1.5.1. An toaøn trong phaân xöôûng maï ñieän : Ngöôøi coâng nhaân, kyõ thuaät vieân lao ñoäng trong phaân xöôûng maï phaûi tuyeät ñoái thöïc hieän moïi chæ daãn veà an toaøn lao ñoäng, noäi qui phoøng chaùy, chöõa chaùy, phoøng choáng ñoäc haïi hoùa chaát. Taát caû nhöõng ngöôøi laøm ôû phaân xöôûng maï nhaát thieát phaûi thöïc hieän caùc qui taéc kyõ thuaät an toaøn, veä sinh coâng nghieäp vaø noäi qui phoøng chöõa chaùy. Chæ nhöõng ai ñaõ hoïc kyõ baûn höôùng daãn kyõ thuaät an toaøn vaø noäi quy phoøng chaùy môùi ñöôïc vaøo laøm vieäc trong phaân xöôûng maï. 1. Phaân xöôûng maï caàn quaït thoâng gioù, roäng raõi, caùc maùy moùc hoaït ñoäng phaûi ñöôïc boá trí moät caùch khoa hoïc, hôïp lyù. Kyõ thuaät vieân phaûi laø ngöôøi thoâng thaïo coù kinh nghieäm quaûn lyù moïi coâng ñoaïn trong phaân xuôûng. 2. Phaân xöôûng phaûi coù tuû thuoác phoøng traùnh ñoäc, caáp cöùu sô boä, coù caùc duïng cuï phoøng choáng chaùy, an toaøn veà ñieän, an toaøn veà phoøng choáng ñoäc haïi do hoùa chaát gaây neân. 3. Ngöôøi coâng nhaân lao ñoäng trong phaân xöôûng phaûi naém vöõng coâng vieäc mình laøm vaø coù hieåu bieát moät soá ñieåm cô baûn veà söû duïng ñieän, veà chaùy, noå, veà tính ñoäc haïi cuûa hoùa chaát. 4. Coâng nhaân trong giôø laøm vieäc phaûi maëc quaàn aùo baûo hoä lao ñoäng vaø phaûi mang caùc trang thieát bò lao ñoäng caàn thieát nhö gaêng tay, uûng, khaåu trang .. Khi laøm vieäc trong moâi tröôøng coù khí ñoäc thoaùt ra caàn söû duïng maët naï phoøng ñoäc. Trong thôøi gian Ngaønt maï ñieän 15
  16. Soå tay höôùng daãn xöû lyù oâ nhieãm moâi tröôøng trong saûn xuaát tieåu thuû coângnghieäp lao ñoäng trong phaân xöôûng maï, traùnh aên uoáng, huùt thuoác, traùnh noùi chuyeän ñuøa giôõn, traùnh duøng tay tieáp xuùc tröïc tieáp vôùi hoaù chaát. Khoâng ñöôïc ñeå ñoå, vaõi hoùa chaát ra neàn nhaø, baøn gheá Neàn nhaø saûn xuaát phaûi khoâng huùt caùc dung dòch vaø phaûi laùt gaïch chòu axit vaø kieàm. Caùc hoùa chaát phaûi baûo quaûn trong bình kín. Moïi hoùa chaát söû duïng trong phaân xöôûng maï phaûi ñöôïc saép xeáp coù traät töï , rieâng bieät, moïi hoùa chaát phaûi coù nhaõn, bao bì phaûi baûo ñaûm chaéc chaén. Caùc chaát ñoäc nhö xianua phaûi ñöôïc giöõ kín, quaûn lyù chaët cheõ, an toaøn. Caùc chai coù axit hoaëc kieàm phaûi ñaët trong caùc gioû. ÔÛ nhöõng choã coù theå gaây boûng hoùa chaát phaûi trang bò caùc bình chöõa chaùy vaø voøi ñeå röûa da vaø röûa maét. ÔÛ ñaây phaûi coù caùc chaát ñeå trung hoøa axit (voâi, xuùt, boät ñaù voâi…. ). Trong tröôøng hôïp sô yù ñoå hoùa chaát ra ngoaøi phaûi bieát caùch giaûi quyeát nhanh coù hieäu quaû. Moïi duïng cuï coù xianua caàn phaûi ñöôïc röûa, trung hoøa trong dung dòch FeSO4 ñeå khöû ñoäc. Khi sô yù laøm ñoå hoaëc rôùt xianua ra ngoaøi phaûi duøng FeSO4 (dung dòch ñaëc) ñeå khöû ñoäc. Caùc axit ñoå vaõi ra ngoaøi phaûi duøng reû khoâ lau vaø raéc voâi boät leân. Khi môû caùc bình ñöïng NaOH, CrO3 … phaûi coù thieát bò baûo veä, khi ñoå caùc pheá lieäu dung moâi höõu cô phaûi ñoå vaøo caùc bình ñaëc bieät khoâng gaây chaùy, gaây noå. Caám ñoå caùc dung moâi höõu cô vaøo caùc coáng thaûi. Caùc dung moâi höõu cô pheá lieäu phaûi huûy. Khi laøm vôùi caùc chaát chaùy, dung moâi phaûi loaïi tröø moïi khaû naêng phaùt löûa (daây ñieän, beáp…) Khi pha loaõng H2SO4 ñaäm ñaëc, khoâng ñöôïc roùt nöôùc vaøo axit maø phaûi roùt töø töø axít vaøo nöôùc khuaáy ñeàu, nhôù ñeo kính baûo hoä. 1.5.2. Ngoä ñoäc hoùa chaát - caùch xöû lyù Trong tröôøng hôïp xaûy ra tai naïn lao ñoäng – bò boûng, bò thöông … phaûi baùo ngay cho ñoác coâng tröôûng ca hoaëc phaân xöôûng tröôûng ñeå ñöa ñeán traïm xaù caáp cöùu. 1. Xianua: NaCN, KCN hay khí HCN laø nhöõng chaát cöïc kyø ñoäc. Lieàu töû vong ñoái vôùi xianua laø 0,2 - 0,3 g ñoái vôùi HCN laø 0,12mg. Khi bò ngoä ñoäc xianua, ngöôøi ta bò caûm giaùc raùt coå, chaûy nöôùc boït, töùc ngöïc, ñau daï daøy, maïch yeáu. Ta phaûi laäp töùc ñaët ngöôøi bò nhieãm ñoäc ra nôi thoaùng gioù, Ngaønt maï ñieän 16
  17. Soå tay höôùng daãn xöû lyù oâ nhieãm moâi tröôøng trong saûn xuaát tieåu thuû coângnghieäp röûa daï daøy baèng dung dòch thuoác tím 1g/l KMnO4 , xong ñöa ngay ñeán beänh vieän. Trong moïi thao taùc coù lieân quan ñeán xianua caàn phaûi thaän troïng, traùnh tieáp xuùc tröïc tieáp, traùnh hít thôû phaûi khí HCN. Moïi ñoà duøng khi laøm vieäc coù lieân quan ñeán xianua caàn ñöôïc ngaâm taåy trong dung dòch FeSO4 2. Caùc chaát axit HCl, H2SO4, HNO3 Axit H2SO4 ñaäm ñaëc raát nguy hieåm, laøm chaùy da thòt, gaây nhöõng veát thöong khoù chöõa . Axit H2SO4 ñaäm ñaëc chöùa vaøo bình chì , nhöïa daøy chaéc chaén, coù naép chaéc, kín, ñaët vaøo choã an toaøn. Khoâng ñöôïc ñeå dính H2SO4 ra ngoaøi. Khi bò dính H2SO4 ñaäm ñaëc dính vaøo da caàn laäp töùc xoái röûa kyõ döôùi voøi nöôùc laïnh vaø röûa baèng dung dòch soda 1% Axit HNO3 ñaëc boác khoùi traéng maïnh, ñoäc haïi ñoái vôùi ñöôøng hoâ haáp. Caàn chöùa axit HNO3 vaøo chai nhöïa, thuûy tinh maøu, chaéc chaén. Caùc chaát deã chaùy nhö xaêng daàu khoâng ñöôïc ñeå tieáp xuùc vôùi HNO3 , H2SO4 ñaäm ñaëc. Khi HNO3 dính vaøo da caàn laäp töùc xoái röûa kyõ döôùi voøi nöôùc laïnh vaø röûa baèng dung dòch soda1%. 3. Caùc chaát kieàm : NaOH, KOH, Ca(OH)2 Caùc chaát kieàm NaOH, KOH laø nhöõng chaát keát tinh maøu traéng ñuïc, huùt aåm maïnh, tan trong nöôùc phaùt nhieät raát maïnh. Dung dòch NaOH phaù huûy giaáy, goã, vaûi, gaây boûng cho da…. Phaûi duøng gieû lau khoâ, duøng daám pha loaõng röûa laïi. Khoâng may uoáng nhaàm phaûi dung dòch NaOH ta phaûi noân ngay ra roài uoáng dung dòch daám loaõng, sau uoáng söõa, loøng traéng tröùng. 4. Ñoàng vaø hôïp chaát cuûa ñoàng (CuCO3 , CuSO4 , CuCN ) Nhöõng hôïp chaát ñoàng khi nhieãm vaøo cô theå gaây vieâm, söng oáng thöïc quaûn, bí ñaùi, noân möûa, … Xöû lyù baèng gaây noân, uoáng loøng traéng tröùng. 5. Chì vaø hôïp chaát cuûa chì (hôi chì, PbO, Pb3O4 , (CH3COO)2Pb) Khi nhieãm ñoäc chì, nieâm maïc ôû löôõi traéng, nhöùc ñaàu ñau vuøng thöôïng vò noân ra chaát maøu traéng, ñau töøng côn, co giaät, teâ lieät, maïch cöùng. Khi uoáng nhaàm phaûi dung dòch coù chöùa chì caàn noân ngay ra, sau ñoù uoáng dung dòch MgSO4 20 -30 g/l röûa daï daøy baèng than hoaït tính (moät thìa than trong moät coác nöôùc), ñöa ngay ñeán beänh vieän. 6. Keõm vaø hôïp chaát cuûa keõm (ZnSO4, ZnCl2 , ZnO…) Ngaønt maï ñieän 17
  18. Soå tay höôùng daãn xöû lyù oâ nhieãm moâi tröôøng trong saûn xuaát tieåu thuû coângnghieäp Caùc hôïp chaát keõm coù theå gaây ñoäc cho ngöôøi vôùi caùc trieäu chöùng: vò chaùt, buoàn noân, boûng raùt daï daøy, maïch khoâng ñeàu, ôùn laïnh. Xöû lyù baèng caùch cho uoáng nöôùc noùng, gaây noân, sau ñoù uoáng dung dòch soda loaõng 1% hoaëc söõa. 2. CAÙC PHÖÔNG PHAÙP XÖÛ LYÙ OÂ NHIEÃM 2.1. Caùc phöông phaùp xöû lyù nöôùc thaûi maï ñieän Trong coâng ngheä maï, dung dòch maï ñöôïc loïc vaø giöõ laïi trong beå maï, phaàn hoùa chaát tieâu hao ñöôïc boå sung theâm ñeå giöõ nguyeân thaønh phaàn dung dòch. Song maï ñieän laø coâng ngheä coù söû duïng nhieàu chaát khaùc nhau, trong caùc coâng ñoaïn khaùc nhau töø khaâu laøm saïch phoâi ñeán khaâu maï, söû duïng nöôùc vaø caùc hoaù chaát ñeå taåy röûa vaät maï tröôùc khi cho vaøo maï cuõng nhö sau khi laáy ra ñeå thöïc hieän caùc coâng ñoaïn cho ñeán khi hoaøn thaønh saûn phaåm, saáy khoâ, ñoùng goùi. Chaát thaûi chính cuûa quaù trình maï laø nöôùc thaûi xi maï, nöôùc röûa, tuøy caùc phöông phaùp maï khaùc nhau nhö maï ñoàng, maï croâm, maï niken, maï thieác, maï keõm, maø caùc chaát coù chöùa haøm löôïng caùc muoái kim loaïi voâ cô khaùc nhau. Ñieåm gioáng nhau cuûa nöôùc thaûi coâng ngheä maï laø chöùa nhieàu caùc muoái kim loaïi hoøa tan, coù ñoä pH thay ñoåi roäng töø axit maïnh ñeán kieàm maïnh do ñoù coâng ngheä xöû lyù nöôùc thaûi coâng ngheä xi maï cuõng chæ coù moät soá phöông phaùp chính döïa treân tính chaát cuûa caùc muoái kim loaïi coù trong nöôùc thaûi. Laøm saïch nöôùc thaûi cuûa coâng ngheä xi maï coù nhieäm vuï chính laø loaïi boû caùc ion kim loaïi naëng coù trong nöôùc thaûi vaø gaây ñoäc cho moâi tröôøng nhö keõm, croâm, croâmat, niken, saét, ñoàng, chì, thuûy ngaân vaø caùc chaát ñoäc khaùc nhö xianua, caùc chaát hoaït ñoäng beà maët, caùc chaát höõu cô phuï gia. Do ñoù ñeå giaûi quyeát vieäc giaûm thieåu caùc hoùa chaát ñoäc trong nöôùc thaûi ta phaân loaïi nhö sau 2.1.1. Caùc phöông phaùp laøm saïch xianua trong nöôùc thaûi : Moät soà chaàt ñoäc nhö CN- ,CrO3 laøø caùc ñoäc toá raát maïnh, phaûi khöû ñoäc cuûa noù .Ñeå khöû ñoäc ngöôøi ta thöôøng söû duïng caùc chaát oxi hoùa maïnh nhö nöôùc Clo, natrihypoclorit (NaOCl), hay Chlorua voâi CaOCl2, thuoác tím (KMnO4.), hydrogen peroxit (H2O2 ) … Coâng ngheä maï ñoàng, keõm, cadmi, vaøng… thöôøng chöùa caùc hôïp chaát raát ñoäc haïi, coù goác xianua ñôn giaûn nhö Na(CN)2- , KCN, CuCN2, Fe(CN)2… vaø goác xianua phöùc taïp nhö [Cu(CN)2]-, [Cu(CN)3]2-, [Cu(CN)4]3-, [Zn(CN)4]3-…. Löôïng xianua Ngaønt maï ñieän 18
  19. Soå tay höôùng daãn xöû lyù oâ nhieãm moâi tröôøng trong saûn xuaát tieåu thuû coângnghieäp trong nöôùc thaûi khi maï dao ñoäng raát lôùn. Neáu trong daây chuyeàn coâng ngheä coù thieát bò laéng thì haøm löôïng xianua trung bình khoaûng 30 + 10mg/l. Coøn neáu khoâng coù beå laéng thì noàng ñoä xianua coù theå tôùi 300mg/l, gaây oâ nhieãm naëng cho moâi tröôøng. Nöôùc thaûi trong quaù trình maï ñoàng, keõm, baïc, vaøng maï caùc hôïp kim coù duøng xianua coù tính ñoäc cao nhaát trong caùc loaïi nöôùc thaûi cuûa quaù trình maï. Noù caàn phaûi ñöôïc xöû lyù ñeå noàng ñoä xianua (CN-) khoâng vöôït quaù 0,01mg/l. Ñeå trung hoøa nöôùc thaûi chöùa xianua (CN-), ngöôøi ta thöôøng duøng caùc chaát oxy hoùa nhö nöôùc clo, natrihypoclorit (NaOCl), hay clorua voâi (CaOCl2,), thuoác tím (KMnO4.), hydrogen peroxit (H2O2 ) (oxy gìa) . Ngoaøi ra cuõng coù theå duøng sunfat saét (II) FeSO4.7H2O ñeå bieán CN- thaønh moät hôïp chaát xanh berlin hay xanh pruxô khoâng tan, laøm cho xianua trôû thaønh khoâng ñoäc. Oâxy hoùa CN duøng caùc hôïp chaát clo Nöôùc thaûi trong phaân xöôûng maï taäp trung vaøo beå chöùa baèng theùp hay beâ toâng coù loùt nhöïa PVC ñaäy kín, duøng nöôùc Javen NaOCl ñeå bieán CN- ñeán CO2 vaø khí N2 sau khi kieåm tra noàng ñoä CN- coøn laïi nhoû hôn 0,01mg/l môùi thaûi ra ngoaøi. Ñeå xöû lyù CN- trong thöïc teá ngöôøi ta duøng NaOCl hay CaOCl2. Nhöôïc ñieåm cuûa dung dòch NaOCl laø theå tích lôùn (nöôùc Javel thöông phaåm chæ chöùa 15 - 16% NaOCl) vaø ñoä beàn yeáu. Clorua voâi ôû daïng boät traéng, raén, beàn hôn nhieàu so vôùi nöôùc Javel deã chuyeân trôû, deã söû duïng nhöng laïi taïo neân caùc keát tuûa CaCO3. Ñeå duy trì pH = 10 cho giai ñoaïn oxy hoùa CN- ôû giai ñoaïn 1 ta duøng xuùt hay nöôùc voâi Ca(OH)2. Ñeå giaûm pH = 7 - 8 cho giai ñoaïn oxy hoùa trieät ñeå CN-, ta söû duïng axit H2SO4 kyõ thuaät, theâm töø töø vaøo dung dòch khuaáy ñeàu ñeán pH = 7,5. Ñeå xöû lyù xianua quy ra 1 kg HCN caàn duøng 3,9 kg löôïng ClO (töø ñoù coù theå suy ra löôïng dung dòch NaOCl hay khoái löôïng CaOCl2). Ñeå ñaûm baûo xöû lyù CN- moät caùch hoaøn toaøn, nhieàu khi thöôøng duøng löôïng ClO gaáp ñoâi. Thôøi gian trung hoøa ôû caùc beå lôùn khoaûng 1 giôø caàn thieát phaûi khuaáy beå lieân tuïc baèng maùy bôm trong theå tích kín. Trong quaù trình trung hoøa xianua coù taïo ra moät soá hydroxit kim loaïi nhö Cu(OH)2, Ca(OH)2 , Fe(OH)3 , Pb(OH)2 …. vaø caùc chaát Na2CO3, CaCO3 vv… Trong thöïc teá saûn xuaát nhieàu cô sôû duøng nöôùc Cl2. Khi clo (Cl2) hoøa tan trong nöôùc : Cl2 + H2O = HClO + HCl . Cô cheá phaûn öùng oxi hoaù CN- vaãn theo nhö trình baøy ôû treân. Caàn phaûi chuù yù giöõ pH trong giôùi haïn 7,5 - 9,0 kieåm tra, ñieàu chænh pH . Ngaønt maï ñieän 19
  20. Soå tay höôùng daãn xöû lyù oâ nhieãm moâi tröôøng trong saûn xuaát tieåu thuû coângnghieäp Oâxy hoùa CN baèng FeSO4 : Trong ñieàu kieän saûn xuaát nhoû ôû caùc xöôûng maï thuû coâng vieäc trung hoøa CN- coù theå tieán haønh thuaän lôïi baèng dung dòch saét (2) sunfat FeSO4 .7H2O : Fe2+ + 6CN- = Fe(CN)64- Phaûn öùng tieáp theo taïo thaønh keát tuûa khoâng tan : Fe(CN)64- + 2Fe2+ = Fe2Fe(CN)6 (xanh berlin) hay 3Fe(CN)64- + 4Fe3+ = Fe4[Fe(CN)6]3 (xanh pruxô) Haèng soá khoâng beàn cuûa ion phöùc 3Fe(CN)64- baèng 10-36. Ñieàu naøy coù nghóa khoâng coøn CN- dö nöõa , tính ñoäc haïi cuûa CN- bò loaïi tröø hoaøn toaøn. Khi maï ôû tö gia coù söû duïng dung dòch xianua, neân duøng moät chaäu nhöïa, hoøa tan saün vaøi traêm gam FeSO4 taát caû duïng cuï duøng coù tieáp xuùc xianua vaø nöôùc thaûi neân röûa hoaëc ngaâm vaøo dung dòch FeSO4 coù dö FeSO4 (ñöôïc baùn roäng raõi ôû caùc cöûa haøng hoùa chaát ) Neáu khoâng coù saün FeSO4 coù theå duøng 1-2 g KMnO4 hoøa vaøo nöôùc ñeå ngaâm röûa caùc duïng cuï, bao tay tieáp xuùc vôùi xianua (taùc duïng chaäm hôn FeSO4). Tuyeät ñoái khoâng ñeå nöôùc thaûi xianua lan ra ngoaøi. Neáu coù phaûi duøng gieû thaám FeSO4 ñeå lau vaøi laàn. Ñeå baûo ñaûm trung hoøa heát löôïng CN- ta duøng dö löôïng thuoác tím. Neáu ngaâm hay trung hoøa nöôùc thaûi qua ñeâm maø maøu tím dung dòch vaãn coøn thì coù theå coi nhö löôïng CN- trong dung dòch ñaõ bò oxi hoùa heát . Trong nhöõng xí nghieäp maï lôùn, luôïng nöôùc thaûi chöùa xianua nhieàu caàn toå chöùc trung hoøa xianua moät caùch chu ñaùo vaø nhaát thieát phaûi phaân tích haøm löôïng xianua tröôùc khi thaùo nöôùc thaûi ra ngoaøi. Coâng nhaân laøm vieäc trong phaân xöôûng maï coù duøng xianua phaûi tuaân thuû caùc qui ñònh an toaøn lao ñoäng. Phaân xöôûng maï coù duøng xianua phaûi coù quaït huùt khí thoâng thoùang. 2.1.2. Xöû lyù nöôùc thaûi coù chöùa croâmat : Dung dòch nöôùc thaûi coù chöùa axit croâmic coù tính ñoäc maïnh. Croâmat laø chaát ñoäc ñoái vôùi moâi tröôøng, trong nöôùc thaûi xi maï thuôøng coù chöùa axit croâmic haøm löôïng cao hôn möùc tieâu chuaån cho pheùp nhieàu laàn. Ñeå loaïi tröø ion croâmic (Cr6+ ) phaûi khöûû chuùng thaønh croâm hoùa trò 3(Cr3+ ), vaø sau ñoù loaïi tröø chuùng baèng phöông phaùp keát tuûa hydroxit hoaëc trao ñoåi ion. Ñeå oxi hoùa ion croâmat ngöôøi ta thöôøng duøng caùc chaát khöû nhö FeSO4, Na2SO3, NaHSO3 ,SO2 tieän nhaát laø FeSO4 . Ngaønt maï ñieän 20
ADSENSE

CÓ THỂ BẠN MUỐN DOWNLOAD

LV.15: Bộ Đồ Án Tốt Nghiệp Chuyên Ngành Cơ Khí
65 tài liệu
2418 lượt tải
THÔNG TIN
TRỢ GIÚP
HỖ TRỢ KHÁCH HÀNG
Theo dõi chúng tôi

Chịu trách nhiệm nội dung:

Nguyễn Công Hà - Giám đốc Công ty TNHH TÀI LIỆU TRỰC TUYẾN VI NA

LIÊN HỆ

Địa chỉ: P402, 54A Nơ Trang Long, Phường 14, Q.Bình Thạnh, TP.HCM

Hotline: 093 303 0098

Email: support@tailieu.vn

Giấy phép Mạng Xã Hội số: 670/GP-BTTTT cấp ngày 30/11/2015 Copyright © 2022-2032 TaiLieu.VN. All rights reserved.

 

Đồng bộ tài khoản
2=>2