Sự can thiệp của nhà nước tư bản lên báo chí - Chương 3

Chia sẻ: Nguyenhoang Phuonguyen | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:32

Thêm vào BST

Báo xấu

170
lượt xem 44
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Trong nhiều trường hợp, nhà nước TBCN không trực tiếp nhúng tay vào dòng chảy của báo chí mà thông qua các ông chủ tập đoàn, từ đó tạo áp lực lên các cơ quan báo chí bằng nhiều hình thức: thao túng cơ quan báo chí hoặc xây dựng các cơ quan báo chí…

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Sự can thiệp của nhà nước tư bản lên báo chí - Chương 3

CHƯƠNG III: QUÁ TRÌNH CAN THI P C A TBCN I V I BÁO CHÍ I. NHÀ NƯ C TBCN CAN THI P GIÁN TI P T I BÁO CHÍ Trong nhi u trư ng h p, nhà nư c TBCN không tr c ti p nhúng tay vào dòng ch y c a báo chí mà thông qua các ông ch t p oàn, t ó t o áp l c lên các cơ quan báo chí b ng nhi u hình th c: thao túng cơ quan báo chí ho c xây d ng các cơ quan báo chí… 1. Nhà nư c TBCN xây d ng cơ quan báo chí Khi nhà nư c TBCN ng ra xây d ng ho c mua c ph n các cơ quan báo chí, t c các cơ quan báo chí ó thu c v chính quy n, ph c v cho l i ích c a chính quy n, và ch u s giám sát ch t ch . VD1: Vào năm 1998, chính ph Tony Blair c a Anh Qu c ã thành l p m t B Ph n Truy n Thông Chi n Lư c (the Strategic Communications Unit), bao g m các ký gi và nhân viên thông tin, giúp i u h p thông tin liên l c cũng như vi t bài cho các v B Trư ng. Thêm vào ó, trong th i i th gi i thay i nhanh chóng hàng ngày, gi i chính tr ngày càng l thu c vào nh ng chuyên gia truy n thông ho ch nh chi n lư c h u nh hư ng lên chương trình ngh s (c a các cơ quan truy n thông chính m ch m i ngày) cũng như tác ng và xoay chuy n (spin) gi i ký gi cho các bài tư ng trình trên báo, truy n thanh hay truy n hình i theo chi u hư ng thu n l i nh t cho h . Cũng trong th i i này, thi u kh năng ch ng
qu n lý truy n thông s làm cho ng phái ó m t th thư ng phong, và có th m t c v trí nh hư ng, dù trư c ây có m nh l n c nào. Nói tóm l i, truy n thông chính tr tr thành m t thành t quan y u trong các h th ng chính tr dân ch hi n nay. VD2: HÃNG THÔNG T N AFP Charles Louis Havas ã sáng l p ra Agence Havas vào năm 1835 nh m cung c p thông tin cho báo chí, t p chí nh kỳ vào các t p chí khác Pháp. Tuy nhiên cũng chính quy n l c v th trư ng truy n thông và tin t c ãd n ns s p c a Agence Havas ngay u th chi n th hai. Khi ó, Agence Havas ã b tư c b nh ng d ch v phân ph i truy n thông c a nó và b chính quy n Pháp ti n hành qu n lý, ki m duy t. Nó ư c i tên thành Office Fancs d’information (French Information Office - FIO) vào 1940. Ti p theo, hãng thông t n m i này nhanh chóng b thâu tóm b i Bazis sau khi Pháp u hàng phát xít c. M ng lư i phân ph i trư c ây c a Agence Havas ư c s d ng l i ph c v cho Nazi và chính quy n Vichy. Năm 1944 vi c ho t ng c a hãng FIO ư c i u khi n b i m t nhóm c u thành viên c a Fench Resistance và FIO ư c i tên thành Agence France-Press (AFP). Nh ng ngư i này l y l i quy n i u hành và nhanh chóng l y l i ư c cơ c u cũng như danh ti ng toàn c u c a Agence Havas trư c ây. Tuy nhiên vi c tr v n sâu s c c a chính quy n ã làm cho AFP không lâu sau ó ch u s ki m soát c a chính quy n. AFP v n còn là m t cánh tay cl cc a chính ph cho n 1950. Khi ó hãng im t
v i s c nh tranh m i trong nư c v i hãng Agece Centrade Presse ho t ng t 1951 cũng như các hãng thông t n qu c t là AP, Reuters… Trong khi các hãng thông t n khác ho t ng c l p và có khuynh hư ng v thương m i thì AFP b gi i h n như là m t hãng thông t n chính ph . Tuy nhiên dư i s d n d t c a Jean Marin là CEO t 1954 n 1975, AFP b t u có c i cách nh m thay i trong ho t ng c a nó. Năm 1957, AFP ư c m t s t do không nh ng cho vi c phát tri n thương m i mà còn cho c chính sách biên t p c a nó. Tuy nhiên, chính quy n pháp v n còn gi s ki m soát m nh m trong m i ho t ng c a hãng. Trong khi lu t m i ban hành vào tháng 10-1957, AFP ư c ho t ng c l p v i nh ng quy n dân s , lu t còn ngăn c m hãng tích góp v n thông qua vi c bán c ph n cho các nhà u tư tư nhân. Trong cùng th i gian ó thì lu t cũng yêu c u hãng báo cáo ngân sách cân i cho m i năm. M t gánh n ng cho hãng là ph i cung c p cho các khách hàng thi t y u bao g m tám nhà i di n t các t báo ngày trong nư c và năm nhà i di n c a chính ph n m trong ban i u giám c c a AFP. Trong khi các hãng thông t n l n trên th gi i u do tư nhân n m quy n thì AFP l i ư c i u khi n b i nhà nư c Pháp. Tuy th , AFP v n là m t hãng thông t n l n không ch vì nó t n t i lâu i nh t mà còn b i uy tính cung c p s n ph m, d ch v có ch t lư ng. 2. S liên minh, t p trung hóa trong ho t ng truy n thông Báo chí các nư c tư b n ngày càng có xu hư ng thu h p di n tích s h u. Các t p oàn l n thao túng, nu t các t p oàn nh ho c sát nh p l i v i nhau khi n cho s phong phú v ti ng nói b gi m thi u. Cho dù không
có s can thi p tr c ti p c a các ông ch tư b n n báo chí thì s s h u t p trung này cũng gây ra nh hư ng r t l n, b i các t báo cũng m t h th ng thì không th có quan i m trái ngư c nhau hay khác nhau ư c. V cơ b n, các t p oàn báo chí các nư c tư b n hình thành trên cơ s c nh tranh, tích t tư b n, cá l n nu t các bé ho c các công ty báo chí truy n thông t nguy n liên k t l i b ng hình th c mua bán hay sát nh p v i nhau nh m tăng ngu n l c, t o ra s c m nh kh năng c nh tranh t n t i và phát tri n trong môi trư ng c nh tranh kh c li t. Cũng có th , các quá trình di n ra gi a các t p oàn kinh t công nghi p thương m i, d ch v v i các công ty báo chí truy n thông nh m m r ng lĩnh v c kinh doanh, t o ra l i th xã h i trong phát tri n. Trong xu hư ng tích t và t p trung tư b n như ngày nay, các công ty báo chí truy n thông ngày càng bành trư ng m nh m b ng cách mua l i, sát nh p, thôn tính các công ty nh hơn không s c c nh tranh. V i vi c b ra hàng t ôla, các ông ch này ã y nhanh nh ng s t p h p m i trong lĩnh v c báo chí, truy n thông a chúng, t o ra quy mô ho t ng, s c m nh nh hư ng vư t ra ngoài biên gi i qu c gia, ph m vi khu v c. Theo s li u c a công ty nghiên c u th trư ng Dialogic, trong 5 tháng u năm 2007 trên toàn th gi i ã ghi nh n 372 b n h p ng sát nh p mua l i gi a các công ty, t p oàn báo chí truy n thông v i t ng giá tr l n n 93,8 t USD. áng chú ý nh t là h p ng sáp nh p gi a Google v i Double Click, tr giá 3,1 t USD h i tháng 4-2007, h p ng sát nh p gi a Yahoo v i Right Media tr giá 680 tri u USD. Có th th y báo chí ngày nay phát tri n theo 2 xu hư ng sau:
Xu hư ng th nh t là phát tri n theo chi u d c. ó là s phát tri n nh m m b o s bao quát y các công o n s n xu t m t lo i hình s n ph m truy n thông (l p chương trình, s n xu t, phát hành ho c phân ph i), ho c s bành trư ng, liên k t trong n i b các lo i hình báo chí truy n thông nh m tăng cư ng ưu th , s c m nh trong c nh tranh. Ví d như báo chí ch t p trung vào phát tri n t t c các công o n c a 3 lo i hình d ch v chính c a mình là phát thanh, truy n hình và trang web trên kh p toàn c u. M , có th nói Gannett là t p oàn báo chí truy n thông có s lư ng u báo l n nh t. T p oàn này ang s h u 90 t nh t báo (trong ó có USA Today - m t trong 2 t có quy mô toàn qu c và Wall street Jourmal - t báo hàng u v tài chính, kinh t m ), 36 t báo nh kỳ khác, ki m soát 10 ài truy n hình, 16 dài phát thanh và m t công ty qu ng cáo l n nh t nư c M . Hãng Turmer Broadcastinh System do Robert Edward Turner sáng l p năm 1963 l i thành công và n i ti ng ch y u do s n i ti ng và phát tc a kênh truy n hình CNN. ư c thành l p và i vào ho t ng t 1/6/1960 n nay CNN ã ph sóng toàn c u thông qua v tinh, cung c p d ch v tin t c truy n hình cho hơn 55 tri u gia ình M và hàng t dân c a 92 nư c trên th gi i. Năm 1995, CNN ã sát nh p vào t p oàn Time Warner - m t ch truy n thông có tài s n tr giá 18 t USD. Xu hư ng th hai là liên k t và bành trư ng theo hàng ngang, u tư vào nh ng ngành khác như t o s liên k t nh ng ngành báo chí truy n thông, công nghi p, tài chính, d ch v r t xa nhau h tr l n nhau, h n ch r i ro, tăng cư ng s c m nh. Theo xu hư ng ó, năm 1986, công ty General Electric ã mua m ng truy n hình m NBC, công ty vi n thông kh ng l m AT&T năm 1999 ã n m quy n ki m soát h th ng truy n hình
cáp TCI, r i n năm 2004 thôn tính ti p m ng Mediaone. T năm 1999, t p oàn Viacom ã thôn tính công ty i n nh Pamount và hãng truy n hình CBS. Năm 2000, t p oàn AOL tuyên b h p nh t v i Time Warner. Còn Vivendi và Canal Plus, m t t p oàn tư b n pháp ã h p nh t v i Seagram, hay vi c Rupert Murdoch ã len chân vào ngành truy n hình ph i tr ti n theo yêu c u t i Italia, c và ang chu n b th c hi n ng sáp nh p v i t p oàn Newscorp có tr giá vài t USD. M t nghiên c u c a giáo sư Piter Philips, trư ng i h c Sonoma cho th y 118 ngư i là thành viên h i ng qu n tr c a 10 t p oàn báo chí l n nh t nư c M ng th i có m t h i ng qu n tr c a 288 t p oàn kinh t khác, trong khi các t p oàn Tribune, New York Times và Gannettt u có thành viên h i ng qu n tr c a t p oàn Pepsi, thì Cocacola và J.P.Morgan l i có i di n gh h i ng qu n tr c a c NBC và Washington Post. Th c t này cho th y s liên k t ch t ch gi a các t p oàn báo chí v i các t p oàn kinh t . C hai xu hư ng phát tri n theo chi u d c và liên k t, bành trư ng theo chi u ngang c a các t p oàn báo chí u d n t i m t k t c c chung là tình tr ng t p trung, c quy n ngày càng gia tăng. N u như vào năm 1892, chu i m t xích u tiên M v i s góp nh t c a 5 t báo, thì ngày nay 50 t p oàn l n ang ki m soát h u h t các phương ti n truy n thông i chúng c a nư c M , theo m t nghiên c u c a t The Washington Post, trong nh ng năm t i, ch c ch n toàn b báo chí M s t p trung trong 12 t p oàn l n, các nư c châu âu, tình tr ng này cũng di n ra tương t , nhi u t báo l n nh ho c là óng c a, ho c là tr thành b ph n c a các công ty l n,
nhi u t báo n i ti ng cũng không th t n t i c l p mà ã ph i bán l i cho các t p oàn xuyên qu c gia. Theo k t qu m t cu c thăm dò dư lu n do BBC ti n hành cho th y r ng có s lo ng i t i m t s qu c gia v s t p trung s h u báo chí tư nhân trong tay c a m t s ít các công ty l n. T i Brazil, Mexico, M và Anh, hơn 70% s ngư i ư c h i ã ng ý v i quan i m là s t p trung s h u là m t v n áng lo ng i b i vì nh ng quan i m chính tr c a nh ng ngư i s h u s ư c l ng vào các tin t c. Nh ng ngư i ư c h i t i c ánh giá r t th p các hãng báo chí tư nhân v i ch 18% s ngư i ư c h i cho r ng các hãng này ưa tin chính xác. Nhưng t l này i v i các hãng báo chí c a nhà nư c th m chí còn th p hơn. Ch t i Ai C p, c, Nga và Singapore, nh ng ngư i ư c h i ánh giá báo chí nhà nư c cao hơn so v i các hãng truy n thông tư nhân. Cu c thăm dò này do hai hãng nghiên c u qu c t GlobeScan và Synovate ti n hành.
M t s công ty truy n thông M ang xây d ng chi n lư c c ph n hóa. ây tư ng ch ng như m t gi i pháp kinh t khá h u hi u i v i các công ty truy n th ng nhưng khi nhà u tư là các phe phái chính tr thì tính hi u qu c a chi n lư c này còn nhi u i u ph i bàn. Th c t cho th y, trong cơ c u các công ty truy n thông ã ti n hành c ph n hóa M , ban lãnh o h u h t là thu c m t ng phái chính tr . Ch ng h n như Clear Channel, ài phát thanh l n nh t nư c M , ngư i n m gi c ph n chi ph i là Mitt Romney, m t ng c viên tranh ch c t ng th ng M . i u này ã nh hư ng th nào i v i ho t ng c a Clear Channel? Th ơn c ra ây m t ví d , ó là vi c phát sóng album nh c Magic c a ca s Springsteen. ây là album bán ch y nh t nư c M tháng 10/2007. Hàng tri u thính gi h i h p ch nghe ài phát thanh l n nh t nư c M phát sóng nh ng ca khúc b t h trong album này.
Tuy nhiên, Clear Channel ư c l nh t ban lãnh o không phát sóng b t c m t bài hát nào trong album Magic, ơn gi n b i vì n i dung các bài hát trong album i ngư c l i v i ư ng l i chính tr mà ngài Mitt Romney theo u i. ài phát thanh này bi n h b ng lý do h t s c ng ng n r ng: “Vì Springsteen ã quá già”. Nhưng s th t thì ngư i ta v n th y nó phát sóng nhi u bài hát các album khác c a Springsteen. Gi ây Clear Channel ã tr thành cánh tay chính tr trung thành c a Romney Mitt. Và dư ng như nh ng m c tiêu kinh t khi v ch ra chi n lư c c ph n hóa c a công ty ã b b quên M t ví d khác minh ch ng thêm cho nh hư ng tiêu c c khi c ph n chi ph i c a các công ty truy n thông M ư c bán cho các th l c chính tr là tin t c v m t v không kích vào khu căn c c a Syria h i tháng 9/2007. V n xoay quanh t ch c nào ã th c hi n v t n công: M hay Israel? ây th c s là m t tin t c r t quan tr ng và c n ph i ư c ăng t i ngư i dân ư c bi t. Tuy v y, m t s hãng truy n thông ã l i tin t c này, b i vì ban lãnh o c a công ty - các nhà chính tr có nh hư ng không mu n phanh phui s vi c khi nó không có l i cho chính sách c a h . ây, v n không ch là s thay i nh hư ng c a công ty ã i ngư c l i v i nh ng l i ích kinh t mà còn là nguy cơ mai m t b n ch t khách quan khi ăng t i thông tin c a các công ty truy n thông. Khi các thông tin v nh ng s ki n chính tr - xã h i di n ra trong i s ng thư ng ngày không ư c ăng t i m t cách y và khách quan thì li u còn ai mu n theo dõi chúng? N u c ti p t c duy trì tình tr ng c ph n chi ph i rơi vào tay m t s th l c chính tr trong cu c ua gây nh hư ng i v i công chúng, thì c ph n hóa không ph i là m t gi i pháp lâu dài. ó là i u c n tâm ni m c a
các công ty truy n thông truy n th ng ang mu n tái cơ c u và hi n i hóa trư c s c c nh tranh kh c li t c a truy n thông tr c tuy n. VD: NH HƯ NG T ÔNG CH T P OÀN MURDOCH Hi n nay, Murdoch ang s h u kênh truy n hình Fox, American Idol và kênh phim truy n gi i trí The 20th Century Fox; Myspace - m t m ng c ng ng ph bi n nh t trên th gi i. Ngoài ra, Murdoch cũng chính là ch s h u c a nh ng t báo l n nh t nư c Anh như The Sun, The Times và The Sunday. BSkyB c a nư c Anh, m t vài trung tâm x lý v tinh Châu Âu, t nh t báo hàng u t i Australia, nhà xu t b n HarperCollins u là nh ng “thành viên” trong “ i gia ình truy n thông” News Corp c a Murdoch. T i Châu Á, Murdoch có Star TV, kênh truy n hình v tinh hàng năm mang l i cho News Corp hơn 30 t ô la M .
Sơ “ ch truy n thông” c a Murdoch trên toàn th gi i ( i m màu tr ng) Ch c n nhìn vào danh m c tài s n truy n thông mà Murdoch s h u t i nư c Anh là ngư i ta ã có th hình dung v nh ng nh hư ng c a Murdoch trong lĩnh v c chính tr và kinh doanh. Murdoch là ông ch có tư tư ng thân chính ph . Murdoch có m t ư ng dây nóng v i c u th tư ng Tony Blair. Trong nh ng th i i m “nh y c m” như b u c , ư ng dây này ho t ng không h ít (theo ngu n tin t do c a t Independent). Ví d như trong vòng 9 ngày trư c khi cu c chi n gi a M và Iraq n ra, ư ng dây này ã 3 l n k t n i Murdoch v i Tony Blair! Trư ng h p th 2, khi chi n tranh M - Iraq n ra, t The Sun c a Murdoch ã làm m t cu c i u tra v lí do không tham chi n c a T ng th ng Jacques Chirac. ây như m t cách “ch c ngoáy” cay nghi t vào phe phái nh ng ngư i M ng h chi n tranh Iraq. B i r t có th , s th c v cu c chi n n u ư c “phanh phui tr n tr i” thì h u qu khó mà tư ng tư ng ư c. Và r t nhi u v ch bi n thông tin t cu c chi n tranh Iraq nh m m c ích có l i cho chính ph M cũng ã ng lo t di n ra trên các t báo dư i quy n c a Murdoch. S ki n nóng b ng nh t, ang ư c quan tâm nh t chính là cu c ch y ua vào Nhà Tr ng gi a Hillary Clinton và Barack Obama. ng Dân Ch lo ng i, i u gì s x y ra n u Murdoch công khai ng h ng c viên nào là ngư i có kinh nghi m và năng l c tr thành T ng th ng?
T s chi ph i v quy n l c trong chính tr , ngư i ta t t y u có n i lo l ng tương t v s chi ph i c a Murdoch trong lĩnh v c kinh doanh. C tư ng tư ng, trong m t thành ph l n c a nư c M , không ai ư cs h u ng th i hơn 1 t báo và m t kênh truy n hình. Nhưng v i Murdoch thì khác. Vi c s h u thêm Newsday s càng c ng c v trí “ngo i l ” c a Murdoch. Li u còn s c nh tranh thông tin hay không khi t t c báo chí u thu c tay m t ông ch ? 3. Can thi p thông qua o c báo chí phương Tây, o c r t ư c coi tr ng. Chính vì v y, t t c các nư c TBCN u có quy nh v o c báo chí. Nh ng quy nh này có th do hi p h i nh ng ngư i làm báo t ra, cũng có th là o c báo chí áp d ng riêng cho m t t báo mà ông ch c a t báo ó ch u trách nhi m. Như v y, nhà nư c TBCN cũng gián ti p can thi p t i báo chí thông qua nh ng quy nh v o c báo chí này. Trong b t kì cu n sách báo chí nào c a các nư c TBCN, không bao gi thi u m t chương r t quan tr ng, ó là o c báo chí. V n o c báo chí các nư c TBCN l i ph thu c vào n n t ng văn hóa và quan i m c a văn minh phương Tây.
Chính quy n không th x lý báo chí vi ph m o c báo chí nhưng s lên án, phê bình và c nh báo nó. Và nh ng áp l c v o c báo chí không khác gì nh ng b n án x ph t c a Lu t pháp. VD: V ÁN TRANH BI M H A MOHAMMAD Di n Bi n Câu Chuy n Ngày 30/9/2005: 12 b c tranh bi m ho mô ph ng hình nh Nhà tiên tri Mohamed ư c t Jyllands-Posten c a an m ch ăng t i. Ngày 20/10: Th tư ng an M ch nh n ư c phàn nàn t 11 nư c song t ch i can thi p. Ngày 10/1/2006: T Magazinet c a Na Uy l i ăng t i nh ng b c tranh này. 28/1/2006: Sau m t t t y chay, công ty Arla c a an M ch và Thu iên ã xoa d u ngư i H i giáo b ng nh ng m u qu ng cáo ăng trên các báo khu v c Trung ông. 29/1: r p Xêút kêu g i t y chay th c ph m an M ch và tri u h i phái viên t Copenhagen v nư c. Libya cũng tuyên b s óng c a S quán nư c này t i an M ch. 30/1: Biên t p t Jyllands-Posten xin l i. Các tay súng bao vây văn phòng c a EU t i D i Gaza. 31/1: an M ch yêu c u công dân không nên t i r p Xêút
1/2: 7 t báo t i châu Âu ng lo t tái ăng các b c tranh bày t tinh th n oàn k t v i t Jyllands-Posten 2/2: T Shihan t i Jordan tái ăng t i nh ng b c tranh. Các tay súng Gaza tái chi m văn phòng EU. 3/2: Nhóm bi u tình Indonesia vư t qua hàng rào c nh sát, xông vào p phá s nh chính c a i s quán an M ch t i th ô Jakarta N i b t trên các b n tin c a các hãng truy n thông qu c t k t gi a tháng Giêng năm 2006 là thông tin xoay quanh vi c m t t báo an M ch và sau ó là m t s t báo Tây Âu ăng t i chu i hình bi m ho ng Tiên Tri Muhammad, trong ó có hình v ng Tiên Tri Muhammad như m t tên kh ng b . Nh ng cu c tranh lu n l n trong gi i phân tích v nguyên nhân c a cu c kh ng ho ng này t p trung vào hai hư ng chính: ho c ưa ra v n “quy n t do ngôn lu n” và trách nhi m c a báo chí trong vi c tôn tr ng các giá tr tôn giáo, c bi t là các giá tr tôn giáo nh y c m; ho c lên án các l c lư ng H i giáo quá khích trong vi c kích ng làn sóng ch ng phương Tây.
V hoàn c nh nư c an M ch, ch có hai bài báo, t Le Figaro ngày 4/2/06 và t Libération ngày 13/2/06, cho m t s chi ti t v b u khí chính tr M t ph n chu i hình bi m h a c a x này. ây là m t qu c gia nh (5,4 tri u dân s ) c ng tác tích c c v i Hoa Kỳ trong chi n tranh Iraq (chuyên ch khí gi i, g i quân tham chi n). o Tin Lành (truy n th ng Luther) là qu c giáo (Giáo sĩ ăn lương Nhà Nư c, có c quy n v ăng ký ngày sinh, và giáo lý thu c môn h c b t bu c). an M ch không cho phép ngư i H i Giáo xây Mosquées và minarets. T Jyllands - Posten là t nh t báo ph bi n nh t, v i 700 000 c gi , ã cho in 12 b c tranh, trong ó có hình Muhammad i khăn và qu bom có m i l a. T Politiken, cũng là m t nh t báo quan tr ng, ng ngoài cu c và còn t cáo ng nghi p ã mu n s nh c ngư i H i Giáo. Th tư ng Fogh Rasmussen r t hãnh di n là chính ph c a ông ã gi m 80% s ngư i di dân và 65% s ngư i oàn t gia ình nh vào chính sách kh t khe v tài chính và pháp lu t. Ngư i dân an M ch r t ít giao thi p v i ngư i H i Giáo và nh ng di n bi n v a ây không giúp h thay i thái . V y các b c tranh ch là m t n i c a hi n tư ng tranh u chính tr và tâm lý bài ngo i c a ngư i b n x . Thêm vào ó th tư ng có l không ý th c ư c t m quan tr ng c a v n khi lúc u ông không ch u nói chuy n v i 12 i s H i Giáo, v i lý do là có gì b t bình v i m t t báo thì c kêu g i n các toà án, chính ph không có ch u trách nhi m v ư ng l i c a báo chí. T Jyllands - Posten ã xin l i c ng ng H i Giáo, v i lý do: t báo không th ng là ã gây ra nh ng ph n ng mãnh li t và có nguy cơ cho ngư i an M ch như v y: “Chúng tôi xin l i” - dòng ch in trên t m v i Cô-pen-ha-gen ư c báo chí ph bi n di n t nguy n v ng c a ngư i b n
x . Nhưng ó ch là chuy n c a báo chí hay dân chúng. Chính ph hoàn c nh khác. Chính ph an M ch không có gì ph i xin l i c . L p trư ng này ư c Toà Thánh La Mã ng h . Nhưng ngư i H i Giáo nhìn v tương lai. H mu n là Liên Hi p Qu c c m oán báo chí ùa gi n v i Muhammad. Nhi u th nh nguy n thư ư c g i t i t ng th ng Pháp nh m m c ích này. Ta có th oán là các cu c thương lư ng c a các nư c Châu Âu , ch không ph i riêng nư c an M ch, là tìm m t gi i pháp nào ó, trong cái logic juridique c a ngư i phương Tây. Gi i h n c a t do T do là m t trong nh ng giá tr ph quát c a dân ch , là n n t ng quan tr ng b c nh t cho s t n t i và phát tri n c a con ngư i. Tuyên ngôn Nhân quy n và Dân quy n c a Pháp năm 1789 t ng ưa ra m t nh nghĩa kinh i n v t do không ch cho phương Tây mà cho toàn nhân lo i: t do là ư c làm t t c nh ng gì không gây h i cho ngư i khác. Nói như v y th y r ng, t do luôn g n li n v i trách nhi m và t do cũng có nh ng gi i h n mà ngư i ta không th vư t qua. S ki n tranh bi m h a ng tiên tri Mohammad ã t ra không ít câu h i “ au u” cho gi i ngh sĩ và gi i truy n thông v gi i h n c a t do. Chính h , ch không ai khác, ph i t tìm cho mình cách x lý t i ưu m i quan h gi a t do và o c ngh nghi p khi i di n v i tài có tính nh y c m cao : tôn giáo. T do sáng t o là b n năng c a ngư i ngh sĩ và m c sáng t o là tiêu chí ánh giá tài năng c a h . Khi ngư i ngh sĩ “sáng t o” theo ơn t
hàng ph c v cho m t mưu chính tr nh m ch ng l i m t tôn giáo ho c m t c ng ng ngư i, h ph i nh n th c ư c t m quan tr ng và h u qu c a nh ng vi c mình làm. T ch i “sáng t o” trong trư ng h p ó là cách th hi n trách nhi m xã h i và c quy n t do c a ngư i ngh sĩ. Ranh gi i gi a ki m soát xã h i và s c l p c a cá nhân trong lĩnh v c ngh thu t r t mong manh. Ngư i ngh sĩ ph i có b n lĩnh bi t cách ki m soát b n thân và luôn ý th c ư c r ng, sáng t o ngh thu t ng nghĩa v i tôn vinh văn hóa nhân lo i. Và b t c m t tác ph m nào mang danh ngh thu t chuy n t i nh ng âm mưu kích ng thù h n, xung t t t y u s b lên án và t y chay. Bên c nh ó, quy n t do ngôn lu n v n ư c báo gi i phương Tây s d ng như m t l i bi n h cho m i hành x c a mình cũng c n ph i ư c nhìn nh n l i. Khi t do ngôn lu n ư c coi là giá tr n n t ng c a n n dân ch phương Tây thì s khoan dung và tôn tr ng m i ni m tin tôn giáo, m i s t n t i khác bi t cũng ph i có v trí quan tr ng tương ương trong khái ni m dân ch ó. Th c hi n cho kỳ ư c quy n t do ngôn lu n c a mình mà ph t l m i tác h i c a nó i v i xã h i ph i ư c xem là hành ng i ngư c l i quy t c c a n n dân ch và vi ph m o c c a gi i truy n thông. Truy n thông cũng có nh ng “vùng c m” mà b t c ai mu n s d ng quy n l c này cũng c n ph i th n tr ng. S ti p xúc và xâm ph m “vùng c m” r t có th s là ngòi n cho nh ng b o lo n xã h i trên quy mô l n và v i nh ng thi t h i khôn lư ng. S ki n tranh bi m h a ã là bài h c ph i tr b ng máu. Nh m “h nhi t” tình hình ang có nguy cơ bùng thêm, văn phòng th tư ng Palestine Mahmoud Abbas công b m t thông báo vào t i th sáu gi
a phương v i n i dung r ng văn phòng ã nh n ư c i n tho i c a ngài b trư ng ngo i giao an M ch Per Stig Moeller bày t r ng “chính ph nư c này không ch p nh n nh ng hành ng ch ng l i H i Giáo và b n thân ngài b trư ng r t kính tr ng H i Giáo và luôn tôn tr ng s i tho i gi a các tôn giáo.” Trong khi ó, th tư ng an M ch là ông Anders Fogh Rasmussen, trong cu c h i ki n v i i s Ai C p, ã tái kh ng nh r ng chính ph nư c này không th can thi p vào chuy n báo chí truy n thông ư c. Ngài th tư ng nói hôm th hai r ng chính ph ông không th lên ti ng xin l i ch vì chuy n c a m t t báo. Tuy nhiên b n thân ông “s không bao gi cho phép v ngài Muhammad, c Jesus ho c b t c nhân v t tôn giáo nào theo cách th c có th gây xúc ph m n nh ng ngư i khác.” V phía Hoa Kỳ, phát ngôn viên b Ngo i Giao Janelle Hironimus hôm th sáu ã lên ti ng ch trích các b c bi m ho nói trên và g i ó “là s xúc ph m n ni m tin H i Giáo” Phát ngôn viên Hironimus nói thêm r ng t do báo chí c n thi t ph i i ôi v i trách nhi m. Bà nói: “Khích ng hi n thù tôn giáo ho c ch ng t c là i u không th ch p nh n ư c. Chúng tôi kêu g i c n có s thông c m và tôn tr ng i v i m i c ng ng cũng như ni m tin và quy n phư ng t c a m i ngư i.” B trư ng Ngo i Giao Anh Jack Straw hôm th sáu cũng lên ti ng ch trích gi i truy n thông Châu Âu ã cho ăng l i các b c bi m h a trên. Ông nói t do báo chí ph i ư c tôn tr ng nhưng “ i u này không có nghĩa là thoá m hay gây kích ng”
C n nh c l i là nh ng b c bi m ho trên ã ư c ăng trư c tiên trên t Jillands - Posten c a an M ch. Tuy nhiên s vi c ch bùng l n sau khi m t s giáo sĩ H i Giáo lên ti ng ch trích, cho ó là s xúc ph m nghiêm tr ng n tín ngư ng H i Giáo và chính quy n Saudi Arabia ph n ng trong tu n qua b ng cách cho tri u h i is c ah t i an M ch v . D u l i ư c thêm vào l a trong tu n này sau khi m t s t báo t i Na-Uy, Pháp, c và th m chí c t i Jordan ng lo t cho ăng l i nh ng b c bi m ho h t s c thách th c và xúc ph m dư i con m t c a các tín h u H i Giáo. Thông qua v tranh bi m ho Mohammed, tính t ki m duy t trong o c báo chí ư c làm rõ. Theo dõi cu c ph ng v n c a t báo SPIEGEL v i ông Shujaat Ali, 35 tu i, là m t trong s ít nhà bi m ho chính tr trên th gi i s d ng công ngh Flash phác ho hình nh. Sinh ra t i Pakistan, ông thư ng v tranh bi m ho cho nh t báo News International, có tr s t i Islamabad. 2.1. T ki m duy t và ki m duy t chuyên nghi p SPIEGEL: V i tư cách là ngư i v tranh bi m ho cho hãng tin Al- Jazeera, ông ph n ng th nào khi l n u tiên th y các b c bi m ho v ng tiên tri Muhammad c a an M ch? Shujaat Ali: Trách nhi m c a nhà báo là ph i gi o c. Tôn giáo là m t v n r t nh y c m và tôi nghĩ không m t ngư i v tranh bi m ho chuyên nghi p th c s nào trên th gi i l i ch n tôn giáo làm ch như v y. Có m t nguyên t c không chính th c v o c c a các nhà v tranh bi m ho trong lĩnh v c truy n thông, nó bao g m 2 ki u ki m duy t: th
nh t là t ki m duy t, và th hai là ki m duy t chuyên nghi p. Tôn giáo r t quan tr ng, chúng ta nên tôn tr ng và không nên ch trích. Tôi ngày càng thích các b c bi m ho c a Herbert Herblock và chúng th c s gây n tư ng i v i tôi. Có nhi u nhà bi m ho r t chuyên nghi p, M và châu Âu. H không bao gi i x v i m t tôn giáo ki u này. Ông nói v ''ki m duy t'' như m t i u t t t a nguyên t c b n thân v y? Vâng, úng. Trách nhi m c a nhà báo là ph i tuân th quy t c o c này - i u ó r t quan tr ng. Li u ''nguyên t c o c'' v n nên áp d ng c khi ngư i H i giáo ch trích ngay tôn giáo c a mình? Hãy tôi k cho anh nghe m t tình hu ng vui. Khi tôi b t u v cho t News International c a Pakistan Islamabad, tôi ã l y quy n t do c a mình t n công m t ng H i giáo trong cu c b u c ó. Tôi là ngư i u tiên làm công vi c ó. Tôi hoàn toàn ng ý v i T ng th ng Pervez Musharraf khi ông nói v nh ng con ngư i c th nào ó n m tôn giáo trong tay. Do ó, tôi b t u ch trích các ng chính tr H i giáo Pakistan -- và ch trích h vì t i lái tôn giáo sang m t hư ng sai l m. T báo c a tôi ã t ch i ăng m t trong s b c tôi v , do ó tôi chuy n chúng cho m t t báo khác. K t qu , nó ã gây ra s ph n ng kinh kh ng và ng H i giáo ó ã t n công toà so n báo ó b ng súng. Ông nói r ng, các nhà v tranh bi m ho nên th hi n tính nh y c m trong các b c v c a mình, nhưng B Ngo i giao M ã bu c t i ông thi u i u ó trong các b c v c a chính ông. Sau khi ông v b c bi m ho miêu